Your search within this document for 'kabes' resulted in 20 matching pages.
1

“...tipo di lider....................... 115 2. Wega pa poder poltiko ta kondus na rebelda........... 118 3. Ekonomia, problema insuperabel ......................... 121 4. Falta di religion of falta di formashon sosial? ........ 123 5. Pueblo instru anda no ta pueblo eduk................. 124 6. Sindikalismo birando fuerte, pero divid................ 126 Resumiendo .............................................. 134 VII. EKSPLOSHON DEN KORSOU I SU KONSEKUENSHANAN (1969-1975) 135 1. Un pueblo ta prd kabes i ta destru su lug .......... 136 2. Poltika kier sigui hunga ku sintimentu di pueblo....... 138 3. Ekonomia ta stanka...................................... 139 4. Religion no tin nada mas di ofres? .................... 139 5. No por warda mas pa adapt nos enseansa................ 141 6. Lucha sindikal, euforia i peliger di poder sin kntrl.. 141...”
2

“...indigente, yen di nesesidat i un di e trabounan di tantu saserdote komo religiosonan tabata konsisti ademas di e trabounan litrgiko i di atministrashon di sakramento, di kuido di enfrmo, dirigi skolnan prinsipalmente pa hende mas pober i e gran trabou di asistensha na pobernan. Limosna i tur sorto di asistensha pa paa, kas i kuido di wskent (hurfano) tabata hasi di mishon katliko un institushon ku a hasi bon tur momentu tur kaminda. Tabatin skol, hospital, "weeshuis" i lug pa leproso i hende di kabes i ta sur ku frater a atendnan. Den tempu di sekura pastorinan tabata lug di refugio pa tur hende. E renbak di S. Willibrordo, un enorme konstrukshon, a perkur pa hendenan di e barionan ei den tempu di mas tristu di sekura por a gosa di awa na abundansha. Sinembargo e Iglesia di Krsou i e otro islanan tabata netamente hulandes. Un faktor, esaki masha importante, ku tabatin su parti positivo i negativo. Positivo den sentido ku por a atend ku un gobirnu kolonial hulandes mas fsilmente. Tabatin sierto...”
3

“...grupo aki. Mas lat, despues ku Mons. Verriet bira obispu i ku kambio di sistema kolonial, nos ta bin haa oumento di e grupo awor di pueblo mes. Nan ta tantu den regionnan mas ariba (di e lite menshon, esta di famianan ku "nmber", komo den e regionnan mas abou ku ta bai formando nan mes den Volksbond i den trabou poltiko. Huntu ku Mensing, Zeppenfeldt, Boomgaard, Ellis, nos ta haa awor Sprockel, Kroon etc. Algn di e personanan ak sigur tabatin influensha grandi. Maske ta klero tabata pone nan na kabes di diferente organisashon tabata hendenan di total konfiansa i semper e mes hendenan. Den misa tambe nan tin un lug privilegi i ta nan ta karga shelu (palio bou di kual Santsimo Sakramentu ta pasa durante proseshon), ta nan ta karga bela den proseshon etc. Ta di komprend ku den un situashon asina (algu di diskriminashon), bo por haa problema i basta grandi. Figuranan ku ta rebeldi kontra e dominio di parti di klero ta djin masonera. Di ak ta result pa Iglesia un problema ku ta krese ora ku hendenan...”
4

“...poblashon ta krese i empresa petrolero ta bai dilanti nos ta bin haa ku pueblo, ku ntes tabata bai skol di pomada, ta yena skol di plaka awor. Skolnan ta oument i tempu di mons. Verriet, pa e persona ak interes asina tantu pa progreso di pueblo, mester tabata un goso di por a inougur kantidat di skol tantu na "Punda", komo den kunuku. Esei tabata posibel grasia na e igualdat di derecho ku tantu mester a lucha p'e. Otro aspekto interesante di e desaroyo di nos skolnan, ku a bin bira despues un dol di kabes, ta e konsentrashon di tur skol di frater den loke tabata yama "stat". Nan no tabatin mag di nan superiornan, di tee skol paf di stat. Solamente Skrpn ku tabata konbentu i wshuis, kaminda e superior tabata biba tabatin e skol di internado pa mucha baldadi i otronan sin famia, hulandesnan ta bisa "voogdijkinderen". Pa e motibu ei a bin traha un Tarcisiusschool nt na rant di stat na Salia, mintras ku tur skol ta f banda f serka di misanan. Maske no tin lei di enseansa obligatorio, tur hende kier...”
5

“...protestant i hudiu ta manda nan yu, maske di protestantnan algn ta manda nan yu skol di frater pa motibu di e disiplina i e kalidat di siansa. Na un momentu dado nos ta bin haa un skol interesante ku ta kumins den Kaya Grandi di Otrobanda ku ta Willem de Zwijgerschool kaminda hopi mucha ku nos ta yama baldadi i di famia protestant mnos pudiente ta manda nan yu, meskos tambe diferente di "polakonan". Willem de Zwijgerschool tabata konos den pueblo komo skol di "maznnan", sr. Loiseau Maduro tabata na kabes for di kuminsamentu, despues e skol a pasa pa Frederikstraat den kur di Joubert, na e lug kaminda nos ta krda tabatin un di e prom sinenan:"sine Wilhelmina" (sine na airu lber). Nos sistema di skol sinembargo ta konfirm notablemente e loke Paolo Freire ta yama "edukashon bankario", sin kasi nada di kreatividat ni di konsientisashon di un pueblo ku tantu tabatin nesesidat di un formashon den sentido sosial na e momentu ei. Kasi no tin chns pa desaroy e loke tin den bo mes. Ademas e sistema di aplik...”
6

“...doonan di kas manten nan lug, no ta duna muchu resultado. E idea di traha kas pa pueblo ta sigui krese te ku na prinsipio di aanan 30 nos ta mira e prom kareda di kas den kur di Santa Famia, loke awe yama Volksbondstraat i ta traha e prom st di vivienda desente pa pueblo. Mas lat lo sigui kas na Mundu Nobo i den Oranjestraat na Punda i tambe den Juan Domingo tras di santana protestant i mazn den Otrobanda. Tambe pa e trabou ak a akud na gobirnu i a logra haa asistensha, semper ku hopi dol di kabes. Ta ora ku gobirnu mes kumins traha kas na e parti pariba na Steenrijk, Volksbond ta laga trahamentu di kas para. (E terenonan na Steenrijk tabata propiedat di un hmber ku a sosten Volksbond masha tantu mes i ku a regal mons. Verriet tereno pa traha Misa i pastorie di Steenrijk, e dominikano famoso don Leopoldo Camarena q.e.p.d. Un di su petishonnan na obispu tabata pa dedik e misa na La Brgen di Altagracia, lokual a sosed tambe.) Interesante ta pa nota e difikultat pa lanta sindikalismo na Krsou...”
7

“...nmber, ta result ku ta pader Reginald Dellaert O.P., e pader ku a sigui trabou di pader Verriet den Volksbond i mas tantu i prinsipalmente komo redaktor di La Union. Pader Dellaert despues di un fakansi na Hulanda ta keda nombr pa bai traha na Zuid Afrika, presisamente kaminda tin "apartheid". Esaki ta un momentu importante tambe kaminda ta kumins un kiebro entre e lite form pa Iglesia katliko i e pueblo ku algn saserdote na kabes. Verriet mes a kumins ku e distanshamentu ak ora ku el a buska hende pa forma direktiva di Volksbond na prinsipio di aanan binti. Na kabes di Volksbond nos ta haa pa hopi tempu komo presidente e famoso John Horris Sprockel, un maestro di skol gradu na Hulanda, ku alma generoso, dedik na tur loke ta trabou di Iglesia. T'e a sali den e lucha durante wlga den haf, tambe algn otro adulto hben manera Jos Maria Kroon ("Shon Djs"), Constan Casiano, Johan Rib, John de Jongh botikario di "Botika del Pueblo", Ismael Cardse, Juan Barnier, Eduardo Jansen i diferente otro mas...”
8

“...Curasoleo. Resultado di elekshon na Krsou ta duna e partido aki 3 asiento di 10 i e personanan ta dr. Da Costa Gmez, Ernesto Martijn, mr. A. Desertine (hulandes di Hulanda). Aki nos por mira e influensha di klero direktamente. Ku Desertine a sali eleg sigur no ta ku stm di poblashon simpel ku no konos' sikiera, pero e por a konta sigur ku stm di klero i religiosonan i otro hulandes katliko. Gobernador ta nombra e or'ei sr. J. H. Sprockel i sr. Jos Maria Kroon, mbos di Volksbond, ademas Sprockel ta kabes di Hendrikschool. Huntu ku e dos miembronan di Staten eleg na Aruba sr. J.R. Arends i J.M. de Cuba, ta forma un total di 7 miembro katliko di kua 5 eleg i dos nombr. E otro miembronan ta I. Capriles, W. Maal, J. Rustige (di C.P.I.M., "Isla") tur tres eleg i nombr pa gobernador: C. Winkel, A. Senior i mr. Bichon van Ysselmonde (asesor hurdiko di C.P.I.M.) i e ltimo eleg pa Islariba ta sr. W.R. Plantz. Por ripar importansha di e aspekto ekonmiko di parti di refinera ku ta haa un persona nombr pa...”
9

“...n pa pida pan of un lapi di paa. E loke petroli a kaba kun, esta fishi ta rebib pa algun tempu. E situashon ak ta pone nos pensa riba un mucha ku ta birando grandi i ta bai deskubriendo foutnan di su mes mayornan, pero komo ku e no ta form ainda e ta huzga hopi bia robes. E ke un libertat eksesivo, di mas. Ma na mes tempu e ta deskubr su mes posibilidatnan. Fsilmente e ta kai pa esnan ku ta kontra di e loke ku semper el a atmir i mira komo sagrado. Falta di sentido krtiko por pon e hasta prd kabes i bira destruktor di balornan berdadero. Tur esaki ta bai demostr su mes klaramente den e lucha poltiko ku ta bai sigui. Kambio di mentalidat i falta di formashon lo pone...”
10

“...tur ta yuda pa eleva kultura di nos pueblo. Nos mes hendenan tambe ta trata na trese bk balornan propio manera p.e. e maestra di skol Nilda Pinto ku na radio ta konta kuenta di Nanzi ku el a rekopil den pueblo mes. Elias, Max Tak i Johan Hartog tur ta hende ku sigur a kontribu na pone pueblo den kontakto ku ekspreshonnan kultural, djis pa nombra un par. Meskos ku algun di nos mes hendenan ku ta manera nan ta lanta for di soo. Di otro banda e apresio pa nos mes herensha folklriko ta kumins lanta kabes. Hasta di tamb hendenan no tin tantu miedu mas, maske ku e aseptashon mas grandi ta bini hopi despues. Moralidat problema grandi Nos no por laga di mustra riba algu ku sigur tabatin un influensha grandi robes den nos pueblo. Presisamente durante e di dos guera mundial moralidat a haa su mes konfront ku un desaroyo fatal pa nos hendenan. E kantidat di sld estranhero, manera ta kustumber tur kaminda, a haa nan momentunan di rekre-ashon den hanchinan di Punda kaminda semper prostitushon tabata reina...”
11

“...Ta un grupo ku por kompar mas bien ku e obrero industrial, e voorman i su trahad den haf ta di e pueblo simpel humilde. Asina ta bai result ku tin dos grupo: N.H.U. i U.S.H.P. (Unie van Stuwadoors en Havendienst Personeel). Den kasi tur ramo ta bai result meskos: dos tipo di sindikato kada un ku kol di su partido. Na Mijnmaatschappij ta bai yega na un wlga, ku lo demostr klaramente e interes politiko ku kier mete i dirig sindikalismo. Geoffrey Stewart i Dixie Blaisse (tur dos ingls) ta para na kabes di un wlga ku a estay na Nieuwpoort. Gomez ta defend un posishon, ku hende no por komprend sin konos e wega poltiko. Un artkulo di lei nan ta aplik di tal manera ku ta hasi e wlga ilegal. (Hendenan di Newport f Nieuwpoort) ta ingles di Isla Ariba i antiano, hopi di nan partidario f porlomnos tin simpata pa partido Democraat. Naturalmente gran defensor di e grupo ak ta bira partido Demokrat ku ta gana e bataya tambe. Tg nunka nan no a logra dominio kompleto di e grupo di trahad di Newport ku semper...”
12

“...Sinembargo lo e tin un influensha grandi. Credit Union Un movementu ku a kobra basta forsa den poko tempu tabata sin duda credit unionnan di Krsou. Nos a mustra riba e prinsipio na Colon. Despues di un par di aa, bou di palu, no tabata e lug adeku mas. Hopi hende no por a djin. Ademas e sitio di Colon mes ta aleh hende. Mester a buska un otro salida. Na aa 1958 na luna di yanari lo mester a tee na Krsou un reunion di Comishon di Caribe, bou di sekretario general sr. Beauregard. Ta saka un panflt ku e kabes: "Cooperashon problema aktual". E nmber ak ta mustra riba e situashon, ku Krsou ta den i ta mustra riba balor di kooperativanan pa desaroyo di pueblo. Motibu tabata pasobra den e reunion ei e punto prinsipal di diskushon lo mester tabata kooperativismo komo instrumento di desaroyo. Ta sosed awor ku e idea di independensha di e islanan den Karibe, ku ta kresiendo dia pa dia, a pone ku a kambia e tema prinsipal, ku a bira e or' ei Independensha, un tema poltiko pues. Di otro banda ta di komprend...”
13

“...di petroleronan) ta esun mas fuerte, e forsa mksimo ku mayor alkanse finansiero. E federashon ak tin su kontaktonan den region di Karibe i Latino Amerika via O.R.I.T. (Organisashon regional di sindikaktonan liber) i naturalmente nan ta afili na e organisashon internashonal I.C.F.T.U. (International Confederation of Free Trade Unions). P.W.F.C. ta un bnt hopi fuerte, ta kalkul miembresia pa aa 1959 na riba 3000 afiliado. Ku kontribushon ku ta keda kit na trabou mes, e sindikato ak no tin dol di kabes manera otronan. Ku asuntu di "strimlining" riba Shell, e bnt kier turna over un supermerkado, pero un par di trahad ta opon fuertemente i ku un par di pamflt ta logra para e idea ak ku sigur lo tabata prdida di hopi plaka di trahadnan. Ora e grupo pidi Shell pa nan mes kumpra i lanta un supermerkado a base di kooperativa Shell ta nenga rotundamente, pasobra si no ta bende ku PWFC no ta bende ku ningn trahad tampoko. E aktitut ak ta pone lidernan en general di diferente bnt duda den e libertat...”
14

“...135 VII Eksploshon den Krsou i su Konsekuenshanan 1,- Un pueblo ta prd kabes i ta destru su lug. 2,- Poltika ta sigui hunga ku sintimentu di pueblo. 3. Ekonomia ta stanka. 4,- Religion no tin nada mas di ofres ? 5,- No por warda mas pa adapt nos enseansa. 6,- Lucha sindikal: euforia i peliger di poder sin kontrol. Difsil ta pa analis un eksploshon manera esun ku a turna lug na Krsou dia 30 di mei 1969. Un hende sa bon kon e ta traha un bm, e konos tur e partinan, tur loke el a hinka den i e sa tambe ku lo e tin efekto desastroso. Pero nunka lo e por analis efekto di e bm ei den tur su detaye. Un eksploshon ta tira tur kos den otro, e ta inkontrolabel, bo no sa ki parti a hasi kiko. Ta esaki a pasa ku pueblo di Krsou dia 30 di mei mainta tempran. Ta un kos ku a bini ta preparando durante aanan largu. Ta tur e elementonan, ku nos a trata di splika, a bini huntu i a kousa e akshonnan katastrfiko ku a turna lug. Danki Dios ta un par di hende so a muri, pero e kos por tabata hopi pi. Hopi hende...”
15

“...i frustrashon, awor e por mustra ken e ta. Kisas esaki por a keda asina, te einan, pero ora hende prd kabes e ta komet lokura. Tristu ta, ku tin kantidat di hende ku ta sinti nan mes ofendi si bo mester bisa ku ta nos tur a faya. No ta kuestion di kulpabilidat, ma kuestion di rekonos bo fout, bo fayonan ku a kousa destrukshon i a trese desgrasia i estankamentu di progreso den pueblo pa basta tempu. Ningn hende ku sano huisio lo kier a kousa 30 di mei na Krsou deliberadamente ni boluntariamente, ni sikiera esnan ku a kima i hrta. Ta kuestion di sinta 'wor i studia, medit, mira kiko a bai robes pa evit den futuro un ripitishon di e tragedia ku ta tras di lomba. Dios laga ku hende sia di su pasado i di su erornan. Den su karta djis despues di e lantamentu formal ak, mons. Holterman ta mustra eksaktamente riba esaki: "no kulpa, sino rekonos ku nos tur tabata fout". 1. Un pueblo ta prd kabes i ta distru su lug Durante dkada di 60 pa 70 pueblo di Krsou a pasa den kambionan formidabel sin kai na...”
16

“...dilanti. E ta haa un sorto di identifikashon ku p.e VITO i esei ta dun mas kurashi. Un pueblo ku a baha su furia riba su mes lug. E asuntu di komplas, ku yu di Krsou tin, e no ta haa den e otro ko-habitantenan di nos isla. Ta keda un diferensha ant tg. Despues ora e sinti ku forsanan prinsipalmente poltiko, pero tambe ekonmiko ta domine di mas, e ta buska su derecho den sindikatonan, eiden e por mustra algu di forsa. E ta wanta t'e ora ku no por mas. Den un situashon asina ta fsil pa un hende prd kabes. Esei ta sosod tambe. E no ta form, ni na skol, ni na misa, ni ningn kaminda den ideanan sosial ku lo por a yud e. Kamna na man di otro ta e loke el a sia semper. Den kooperativanan di krdito e ta haa algu, pero no tin ni tempu ni lider sufisiente pa e logra loke otro pueblonan a logra. Ademas e ta malkri, mintras un ta purba hinka sentido di responsabilidat den pueblo (den kooperativa), otro ta mustr e ku e no tin nodi di paga hr di kas, ni lus, ni awa, manera varios poltiko ta grita riba podio...”
17

“...durante e revuelta di 30 di mei, ta Wilson Papa Godett, Amador Nita i Stanley Brown, un yu di pueblo i e otronan hendenan bini di otro isla. Ku e figuranan ak na vanguardia pueblo ta kumins marcha pa bai eksig nan derecho den Forti. Ora esei no logra ant dos morto ta kai: un yu di tera Geraldina i e otro un trahad estranhero Gutirrez. Asina e pueblo ta eksperiment un situashon ku ta result katiko, prdmentu di kabes i sin pensa, ta venga, destruyendo mitar di nos stat, famoso hasta den bista di mundu. Un opservashon, prom ku hende komprend robes: Ora ta papia aki di pueblo ku ta prd kabes, ant tur hende ta komprend, ku no ta henter pueblo ni ta tur hende, ku nos ta yama e pueblo simpel, ta di akuerdo ku e loke a sosed. Simplemente e loke a pasa ta ekspreshon di loke tur hende tabata sinti, kisas hasta mayoria, no ta di akuerdo ku e sistema ku kos a bai. Ta e trahadnan prinsipalmente i un gran parti di desempleadonan a sali demostr i komet barbaridat pa ekspres nan mes i ku esei por konsider...”
18

“...adaptashon. 6,- Pueblo tin su organisashonnan, ma ainda tin falta di lider. 1. Pueblo deskonsert Esnan ku durante e revuelta di 30 di mei a pone tinu na loke tabata pasando, por a nota ku enbrdat pueblo a prd kabes. E tabata totalmente deskonsert, deskontrol. E nesesidat grave i e inseguridat, ku tur kaminda hende tabata sinti, a pone ku kantidat a sali riba kaya. Mintras ku obreronan, desempleadonan, hopi di nan kompletamente fuma, tabata kibra negoshinan i sende kandela, e hendenan di mnos rekurso tabata drenta kohe loke tin nan dilanti. Kosnan di uso i kosnan ku sigur e personanan ei no tin uso pa nan. Un anarkia kompleto tabata reina. Den destrukshon, ningn hende ta para mira kiko tin di hasi, tur ta aktua sin pensa. Tabata imposibel pa stp e masa, ku simplemente a bira loko, a prd kabes. Ehmpel di e deskonsertashon aki tin hopi: Un grupo di hben ta drenta un negoshi i kohe motersaikel pusha subi seru, sinta i baha hasiendo zonido ku nan boka. Meskos ku mucha chikitu ku ta hunga. Pa stp nan...”
19

“...ta kimando: Awas na kandela, subida di ser'i Klip na kandela, negoshinan kibr i kasi bash, ta bai kumins pensa kiko hasi. Den un reunion ku lidernan di tur sindikato huntu ta trata e situashon. Mester saka Nita for di prizn, pasobra a ser' ora el a pidi gobernantenan bai kas. Mester mira kon ta pone pueblo rason atrobe i laga destrukshon para. Ma ken por hasi nada dilanti di e kantidat di negoshi kibr i kasnan grandi kim? E pueblo mes, su manis ta reuni pa mira kiko el a hasi. Hopi ta sakudi kabes, sin por komprend. 'Asina no", ta e komentario, pero ku esei mes nan ta indik ku "algu" mester a pasa. Ata aki e falta di formashon ku ta manifest su mes. Pueblo deskuid i oprim, maske kon pasfiko di naturalesa, si no atend debidamente ant ta revolushon por spera, na un manera destruktivo. Hopi lug na nos kontinente a konos sorto di situashonnan asina. Ma ta sigur ku esnan, ku mester biba di idealismo, sin buska interes personal, dunando guia i formashon si nan a hasi nan trabou manera ta di spera...”
20

“...awor un otro grupo ta bai intent. Asina nos ta haa e Movementu Antia Nobo (M.A.N.) bou di guia di Ir. Don Martina i otro hben di ambachtschool di ntes Willy Franco (q.e.p.d.) tur dos yu di pueblo i prepar na Hulanda den mundu di tknika(l). Loke ntes ni pensa hende lo no a pensa. Apesar di tur e kambionan ku ta turnando lug, tur e esfuerso ku pueblo mes tambe ta dedik na mehor situashon general, elekshonnan ta sigui riba e mesun pia. Partido Demokraat ta bolbe gana elekshon ku S. Rosendaal na kabes. F.O.L. ta manten su mes, anke ku mnos voto i e dos partidonan rival di ntes N.V.P. i D.P. ta sigui ku nan wega di semper. Tin bia hende no ta sia. F.O.L. s ta bai debilitando. M.A.N. ku no ta mira ku e tin muchu akohida den pueblo ainda, ta bai huntu ku F.O.L.. Despues, mirando ku F.O.L. no tin muchu aseptashon mas (pueblo a keda semper ku voto negativo) ta bai purba riba su mes i ta logra konvens pueblo ku hende di pueblo, di Bndabou, (Don Martina i Willy Franco) tambe por gobern. E partido...”