| 1 |
 |
“...susesonan anterior den su historia; tur ta determin hopi bia su futuro.
Tirando un bista atras nos lo por mira den futuro si nos buska rais di e susesonan i e loke a motiv un sierto manera di biba i aktua.
Pueblo di Korsou den esaki no ta diferente di otro pueblonan mas grandi. Wl por bisa ku pa pueblo antiano i kurasoleo en partikular nos ta haa mas difikultat i na mes momentu mas fasilidat ku den otro kasonan.
Mas difikultat pasobra riba un poblashon ku na aa 1900 tabata yega m.o.m. 30.000 habitante i ya pa aa 1980 ku un total di m.o.m. 140.000 nos ta haa un komunidat hopi diferensha pa motibu di nashonalidat (un 50 asina), di rasa, di status sosial i ekonmiko i di masha poko reflekshon krtiko di su mes. Un bida ku ta asept tur kos manera e ta bini, sin problema, sin buska di kon ni nada. Asina ta i no tin pakiko diskut ni buska problema.
Mas fasilidat, pasobra ta un isla chik di un par di kilometer kuadr, poko hende relativamente, un pueblo ser den su mes i brdadero isla pa su estado geogrfiko...”
|
|
| 2 |
 |
“...2
kambia den poko tempu.
1. Poblashon prom i despues di establesementu di refinera
Den tur dokumento nos ta haa pa aa 1900 un kantidat di m.o.m. 30.000 habitante na Korsou. Nos no sa kon e poblashon ta parti eksakta-mente, ma gran mayoria ta yu di Krsou, hende nasi i kri na e isla ak, hende di kol, di tur gama ku por tin, di kol mas chukulati, kla of kfi ku lechi te esun stabachi te lombra.
Entrada di Baha di Sta. Ana ku brg bieu i part di Forti na Punda.
E grupo ak ta kasi den su totalidat desendiente di katibu tres di Afrika i meskl ku sanger di hende kol kla, yu di e "shonnan" hopi bia. Apnas nos ta topa banda di Wacao hende di pueblo kol skur pero ku fakshonnan netamente indjan. Di unda eseinan ta? Meskla kisas di katibunan ku algn indjan ku a keda tg despues ku a saka tur sobr manda kosta di Venezuela i otro parti di Karibe?
Di tur manera e pueblo, un dies mil den stat i riba dies mil den kunuku, ta biba den situashon deplorabel. Nan no tin ni un entrada di mil florin pa aa...”
|
|
| 3 |
 |
“...mester por bai dilanti.
E prom "Staten" ku mester a elig na aa 1937 tg tabatin masha hopi limitashon pa nos por yam un demokrasia berdadero, pero si ta un paso definitivo den e direkshon ei.
Pa por a turna parti na elekshon tabatin e siguiente eksigenshanan: bo mester ta hmber di nashonalidat hulandes bo mester tabatin un edukashon igual na 7e klas ULO f bo mester tabatin un entrada pa aa di f 1200 f mas.
Ku esaki no por bisa ku Krsou konos demokrasia for di aa 1937, pasobra di e kantidat di habitante ku ta sigur un 55.000 hende ta apnas un 2.030 so por a vota. Kantidat di hende hmber riba 25 aa tin un 28.000. Kier men ant ku mnos di 4 % di poblashon por a vota i di hende hmber un 7 % apnas. Esaki sigur no ta demokrasia.
Di otro banda tampoko e elekshon tabata pa e totalidat di asiento den staten. Di e miembronan 10 lo mester a sali eleg pa e kantidat chikitu di poblashon e otro 5 personanan lo a keda nombra pa gobernador. Kier men ant ku 5 % di poblashon por a skohe apnas dos tersera parti...”
|
|
| 4 |
 |
“...72
habitante i konsekuentemente ku e oumento di skol, tin mas hende ku ta haa mente poko habri. Balornan spiritual, atenshon pa balornan kultural ta krese.
Den guera, kisas pa falta di literatura for di Hulanda ta lanta un revista hopi interesante ku e nmber "LUX". Artkulonan sin duda di balor ta keda publik. Historia, literatura, artkulonan krtiko riba diferente tereno i na nivel ta sali regularmente publik.
Riba inisiativa di e konosido dr. Chris Engels, mdiko, poeta i msiko, eskultor i pintor, ta lanta e revista "de Stoep" ku ta bin kubri e bash ku tabatin pa motibu di okupashon aleman na Europa. Den "De Stoep" ku poesa di Luc Tournier (dr. Engels) ta duna oportunidat pa hopi hende deskonos sali dilanti awor ku nan obra, e.o. Oda Blinder (Yolanda Corsen). Tambe ta sali algun poesa na papiamentu den e revista ak.
Algu inoudito te awor pasobra ta korantnan manera La Cruz i La Union tabata publik poesia na papiamentu. Ta lanta awor un berdadero interes pa literatura. E hben Oda Blinder...”
|
|
| 5 |
 |
“...oportunidat pa demostr ku e t'ei, ku e mes por disid diferente kos pa su mes, ant ta bai result un korementu tras di algun persona, segn sintimentunan di momentu.
E situashon di sumishon na loke ta "poder", tantu gubernamental (tempu di ful kolonialismo), komo religioso ("shon pastor"), ekonmiko ("shon grandi"), sosial-rasial ("Shon blanku") ta sigui reina. Esaki ta sosed prinsipalmente ku yu di Krsou di kunuku i otronan mas humilde di barionan bieu di stat.
E grupo di trahad di industria, habitante di barionan nobo, ta mas independiente, kisas dor di e kontakto ku tantu estranhero, pero tambe pa e situashon di independensha ekonmiko dor di trabou vast i entrada sigur na forma di salario. E hendenan ak dimes ta opone kontra e tantu "shonnan" ku tin. Pero na mes tempu kier imit e mes "shonnan" ei. E gana di identifik ku e "grandinan" f porlomnos esnan ku nan ta konsider ku tin sierto "kos" (kol, kabei, posishon, plaka) ku nan mes no tin, ta den tur gremio sin eksepshon. Gran ironia di bida...”
|
|
| 6 |
 |
“...relashonnan entre partidonan di Krsou i di e otro islanan.
Na Hulanda ta disid ku partishon di puestonan den Staten lo mester ta a base paritario entre Krsou i Aruba, esta 8-8. E famoso "ocho ocho" mester tee Rubianonan kontentu, pasobra Henny Eman di Arubaanse Volkspartij (A.V.P.) ta di opinion ku Aruba ta muchu bou di gara i dominio di Krsou, nan ta un pueblo di m.o.m. 40 mil habitante, ku nan propio ekonomia ku tambe ta drif riba zeta (Esso tin su refinera LAGO na San Nicolas) asina ta ku nan por ta bas den nan mes kas. Gomez mester tuma den maske e mes ta prefer 12 8 ya ku Krsou tin kasi dbel kantidat di habitante.
Pa sigur su posishon den Staten e mester buska koalishon ku partido di Ernn i Antia tin un staten ku ocho representante di Krsou i ocho di Aruba. Un koalishon ku un f otro partido di Aruba ta un nesesidat.
Aki por mira e problema grandi di partishon di miembro a base di "isla" na lug di simplemente i demokrtikamente a base di "hende". E divishon ak entre islanan, ku di mes komo...”
|
|
| 7 |
 |
“...kompania di petroli, ta estables definitvamente. "Polakonan"1 ta riba nan mes, pero tambe t'ei pa keda. Meskos "arabirnan, Chines, algun hind etc, meskla ku e delasternan ak no ta mash frekuente.
Ta interesante repas e kantidat di poblashon di Krsou den e tempu ak, despues di guera i na momentu di outonomia na aa 1954. Lo tabata interesante si por a duna e porshentu di votador di kada grupo (es desir kada grupo tniko) pero esei no ta fsil. Pa poblashon total i votadornan e siguiente kuadro:
habitante votador puesto den
Krsou 100.000 40.192 12
Aruba 50.000 14.549 8
Bonaire 12.000 2.353 1
Islariba 10.000 1.494 l2
2. Poder poltiko bk den man di esnan ku a dirig "kolonia"
Despues ku na aa 1949 Partido Nacional di Pueblo logra viktoria basta grandi, ta sigui e wega poltiko mas grandi ku pueblo a konos. E kuestion di kibra "quorum" (perkur pa no tin e kantidat nesesario pa por tee reunion di Staten i di eilandsraad dor di keda sin firma e lista di presensia), ta kos di tur dia....”
|
|
| 8 |
 |
“...orientashon, pero ta apnas un par di gota di awa den un panchi kayente. Inseguridat ta sigui reina tur kaminda i no ta primint muchu pa un futuro serkano.
1. Tee kuenta ku pueblo ta yama "polako", tur e hudiunan askenasi ku a bini Krsou, sin tee kuenta di ki pais nan a bini.
2. Kresementu di poblashon na Islariba, lesa St. Maarten tabata enorme despues di outonomia, awe (na 1995) e poblashon total ta yega banda di 30.000, mintras ku Krsou tin + 150.000 i Aruba + 70.000, Bonaire apnas 15.000 habitante.
3. "Mandement" ta un dokumento di obispunan di Hulanda, ku ta urgi katlikonan pa keda manten fieldat na nan organisashonnan espesialmente Katholieke Volks Partij (KVP) i ta rechas e situashon kaminda hopi katliko a kumins djin Partij van de Arbeid.
4. J.O.C. (Hubentut obrero katliko) ta un movementu di hbennan obrero fund pa mons. Joseph Cardijn, saserdote belga ku a dedik henter su bida na forma-shon di hben obreronan. E movementu Jocista a yega di ta e organisashon mas grandi ku mas hben...”
|
|
| 9 |
 |
“...kiko ta kiko eksaktamente den asuntu di Dokmij.
A pesar di tur problema ku ta present, tg por logra un adelanto den ekonomia di Krsou. E rumbo nobo ku ta buska por result, pero hopi bia e pueblo simpel tin di warda muchu pa mira resultado positivo, ku esnan mas ariba ta gosa di dje, yega te den kas di famianan obrero. Aki ta algu di sosialisashon den pensamentu di hende lo por yuda.
Pueblo di Krsou sinembargo semper kier biba di speransa pero un rumbo nobo no mester warda muchu pa yega na tur habitante.
4. Religion: retroseso of purifikashon?
Pa pueblo di Krsou, religion tabata semper masha importante i no por nenga ku te ainda t'asina, ounke ku religion no ta determin asina tantu mas e sistema di bida di nos hendenan.
Tempu ku pobresa ekstremo tabata reina i no tabatin asina tantu skol i hendenan ta biba hopi di benefisensia, religion tabatin un forsa grandi. Ora ku situashon drecha i hende por sia algu mas, ant e kier pensa pa su mes. E libertat ta riba tereno religioso tambe. Si tin un...”
|
|