| 1 |
 |
“...hopi diferensha pa motibu di nashonalidat (un 50 asina), di rasa, di status sosial i ekonmiko i di masha poko reflekshon krtiko di su mes. Un bida ku ta asept tur kos manera e ta bini, sin problema, sin buska di kon ni nada. Asina ta i no tin pakiko diskut ni buska problema.
Mas fasilidat, pasobra ta un isla chik di un par di kilometer kuadr, poko hende relativamente, un pueblo ser den su mes i brdadero isla pa su estado geogrfiko, pa su idioma propio i pa su falta di kontakto ntimo ku mundu eksterior, kontakto ekonmiko si tin hopi ku henter mundu. Un haf magnfiko ku hopi hende ta envidia, ta pone nos den kontakto ku mundu henter i nos hendenan tin fasilidat pa komunik na diferente idioma, pero no ta pasa djei. Kumpra bende, hasi sn. Pero drenta alma di nos pueblo, ta muchu mas difsil pa no bisa imposibel. Tg e pueblo su mente ta hopi habr i e ta djin fsil ora e sali for di Korsou drenta mundu grandi. Na kas si ta diferente. E idioma di nos ku ta asina fsil ta un muestra di e loke nos manera...”
|
|
| 2 |
 |
“...12
"schrijnwerkernan" ta konos, ant no solamente na Krsou. Diferente ta sali pa Venezuela, pa Santo Domingo i otro luganan. Obra di man, ku por kompet ku hopi obra maestra den eksterior, t'ei ainda pa demostr habilidat di nos hendenan. Un bishita na museo di Krsou ta mustra nos kashi, kama, mesa i stul. Mira e konfeshonario den misa di Santa Famia i hopi otro kos mas. Lstima ku hopi hulandes a kumpra kantidat di nos mueble bieu pa hiba "madre patria" enpobresiendo asina nos balornan kultural, ma un konsuelo ta keda, ku sikiera fo'i tera nan ta mira i apresi ken nos ta.
Trabou di plat i filigrana en partikular, ta hopi apresi i tin kantidat di obra ainda ku ta bolbe kobra interes den tempu moderno.
Otro fishinan manera sneiru, sapat ta importante i ta sia muchanan na "wenkel", manera tabata bisa, despues di skol.
Trahamentu di sombr den kunuku.
Trahamentu di sombr di kabana, esta sombr di Panama, ta importante pa Krsou i ta yuda ekonomia. Mas bien ta trabou di hende muh na kas. Machi bieu...”
|
|
| 3 |
 |
“...di karga pa Venezuela ta bai sufri. Mintras ku ntes no tabatin "carretera" (kaminda pa outo) di Caracas pa Maracaibo, bapornan di K.N.S.M. tabata probech tur ku tin transportando hende i karga di un lug pa otro. Despues ku General Gomez, diktador di Venezuela, a laga habri e malditu i famoso "carretera" biahenan i transporte di karga por a kumins na tera mes. Ma unda karga di eksterior mester a yega na La Guayra i Puerto Cabello, pero prinsipalmente na La Guayra ku ta haf di Caracas. Den guera un kompania, por sierto hulandes a kumins ku trahamentu di un haf nobo na La Guayra, pa risib karga direktamente di eksterior. Asina e oportunidat di haf di trasbordo pa Krsou tambe ta bai kai violentamente.
Petroli refin ta sigui i ta krese, pero Venezuela tambe ta pensa di bai kumins ku su mes rafinamentu di petroli, lokual pa Krsou tambe lo mester bai result den un problema. Fsfat di Mijnmaatschappij ainda ta sigui, pero ningn hende por bisa te ki dia. Dokmaatschappij tambe tin trabou, pero pa bisa...”
|
|
| 4 |
 |
“...pueblo mes e grupo di portugus ta kobra basta forsa ekonmikamente den tur nan simplesa. Nan ta trahad di brd i di frutera ta pasa pa tienda i supermerkado eliminando hopi bes tienda di arabirnan.
E haf nobo grandi por ofres un apertura, pero ta keda sin e ekipo nesesario moderno.
Hende por pensa seriamente riba kiko ta pasando ku Krsou, ta parse ku e no tin bida na drechi. Poblashon ta oument i ku esei tambe e kantidat di hende ku ta sin trabou.
Emigrashon ta kumins
Ta parse ku tin un chns den eksterior. Di Hulanda ta bini doonan di empresa grandi ku ta buska trahad pa bai traha na Hulanda. Bronswerk ta
un di e promnan, pero despues ta sigui mas i mas. Hopi hende ta kumins bandon Krsou, hopi yu di tera, ku no ta mira un futuro mas na nan mes lug.
Tampoko por mira ningn trabou serio di parti di gobirnu pa alivi sikiera e situashon di Krsou i su hendenan. Ta parse ku ta solushon no tin. Hasi poltika ta muchu mas importante, ta pesei nan ta "poltiko".
Ekonomia di Krsou ta manera un problema sin...”
|
|
| 5 |
 |
“...traha, tin di bolbe nan tera, kos ta malu. Pero no tin hende, (f ta boluntat no tin?) pa hasi un trabou na serio. Pueblo ta sinta warda i ta mira rnt di dje kantidat di kos. E ta haa idea di tur problemanan den korantnan poko revolus-honario, pero di formashon mes no tin muchu. Poltika ainda ta domin hopi. Maske enseansa ta krese, ta oument ksi desproporshonalmente, tg e loke ta haa na skol no ta adapt sufisientemente na e realidat ku pueblo ta biba aden. Hbennan ku ta regres di nan estudio den eksterior ta purba den poltika i hasta den sindikato, pero ainda ta muchu tempran pa nan por tin hopi influensha riba e mentalidat di pueblo. Ta un berdadero temporada di revolushon e pueblo ta biba aden, hopi sin sa. Esei ta keda manifest den e organisashonnan sindikal, ku ta tremendamente aktivo, pero no ta logra ainda uni forsa pa kombat e monstruosidat di un bida sin futuro ku ta present na horisonte. Herensha di aanan anterior ta hunga un rol grandi i ta stroba, pero algn adelanto si tin. Solamente...”
|
|
| 6 |
 |
“...enormemente: haf di "container", oportunidat pa empresanan "tax free". A oument fasilidatnan di aeropuerto i esakinan ta sigui krese. Algn fbrika ta estables nobo i algu mas nos ta produs lokalmente. "Curinde" sigur a duna hopi bon resultado.
Kompanianan OFF-SHORE a kumins na gran eskala i pa aa ta grda kaha di gobirnu, ma kantidat di plaka ta bai na "asistensha" ku nderstant.
Poko poko situashon, ku a kumins normalis i hasta krese, di glpi a haa un sla duru ku e restrikshonnan di gobirnunan di eksterior pa kompanianan off-shore, ku ta keda redus di un manera formal, kousando problema pa gobirnu. Refinera Shell ta menas ku retiro for di Krsou i ta eksig redukshon di fasilidatnan di trahadnan, esakinan ta entreg hopi mes. Pero apesar di tur "komprenshon" ku gobirnu i pueblo demostr, ta disid ku ta sera refinera di tur manera.
Gobirnu di Krsou, di Antia i di Hulanda ta buska salida i ku yudansa di obreronan ta logra pa kompania di petroli di Venezuela PEDEVESA tee Isla ku su refinera habr. Na...”
|
|
| 7 |
 |
“...loke tin di ofres.
Pa termina estudio di medisina, despues di e parti teriko, tambe tin fasilidatnan na Krsou mes, den kooperashon ku Universidat di Groningen na Hulanda.
Krsou a progres mas di loke hopi a kere i spera i ta sigur ku lo sigui tambe ku e adelanto ku a kumins.
Estudionan sekundario ta oument enormemente kompar ku loke tabata na prinsipio. Ta konstru partinan nobo, na tur e skolnan ak i ainda tin nesesidat pa mas. Hopi di nos estudiantenan ku lo kier studia mas ay, mester akud na eksterior pasobra lokalmente no tin posibilidat. Ta kumins ku formashon di maestro di skol na e mes skolnan sekundario aki, pa despues lanta un Akademia Pedaggiko.
Ta duele si di konstat ku mintras na Hulanda ta bai adaptando kontinuamente e sistema di enseansa ku ta konos komo Mmut, na Krsou parse ta manten tur kos riba e mesun ideanan di aanan sesenta. Tin manera un miedu pa adapt na bida i nesesidatnan di Krsou mes.
Pa desgrasia di nos pueblo, durante hopi tempu e idioma papiamentu ku ta rekonos tur...”
|
|