1 |
 |
“...progresa i konta.
Esaki ta un relato of estudio rpido pa yuda nos bira mas krtiko di nos mes. Pa duna studiosonan oportunidat kisas pa kritik e estudio ak, rechas' si ta nesesario i bini despues ku un berdadero estudio deten di loke nos ta ekspon. Nos kier kontribu na avanse di nos pueblo evitando e malunan ku a pasa of ta pasando i buska e kaminda berdadero di progreso.
No ta e idea di publik historia di Korsou den siglo 20. Esei lo eksig otro tipo di estudio. Tampoko ta e intenshon di duna eksaktamente un idea di loke nos pueblo ta. Simplemente opservando loke tabata pasando den kurso di aanan den e siglo ak i prinsipalmente e temporada ku personalmente nos tabatin e oportunidat di opserv, ta propon un deskripshon di evolushon di nos pueblo den e periodo di 1900 pa 1970 prinsipalmente.
Pa fasilit nos kier hasi un partishon: (1) di prinsipio di siglo te na momentu ku Korsou ta kumins bira algu i (2) ta kambia di sistema drentando un sorto di demokrasia. (3) Ta sigu un temporada di hopi kambio...”
|
|
2 |
 |
“...di Coro i algun indjan di Goajira (Venezuela) prinsipalmente, di kua hopi tabata kamna bende kos riba kaya f ta sirbi na kas di hende. Danki Dios e situashon ei no a dura muchu, pero na fin di aanan binti tabatin diferente di nan ta kamna rnt. Esaki a turna lug na Aruba tambe, despues ku Lago a kumins, meskos ku na Krsou.)
Sin eksperensha i ku poder limit ta difsil pa Staten hasi muchu kos. Un di e areglonan mas importante ta e oumento di kantidat di votadnan.
Por ripar, ku Krsou ta sigui eksaktamente tur kos ku Hulanda tin, aya tin R. K. Staatspartij i nos tambe un Partido Catlico Curasoleo. E situashon aki no por dura muchu i pronto mas lih di loke hende ta pensa lo bini un kambio drstiko.
Transishon di kolonialismo pa demokrasia lo no ta fsil na Krsou, al kontrario.
3. Rikunan nobo ¡ ekonomia industrial
Den e temporada ak nos ta bin topa ku un grupo di komersiante nobo, ku a turna over di nos mes hendenan den Kaya grandi di Otrobanda i ta
estables nan mes tambe riba Dmpel. Ta e partishernan...”
|
|
3 |
 |
“...den e kaso ak bo ta na banda di e vktima. Pero e kos ta bira pi ora ku bo ripar ku tabatin hulandes mes ku a traishon nan mes patria. Bo por a tende hendenan papia hasta ku menosprecio pa sorto di elementonan asina. Nos mes hendenan no ta asept e kos ak, maske no ta pa apresio porlomnos pa rspt pa hende i bida humano.
Interes den refinera ta pone ku trupanan merikano, portorikeo, eskoses i ingles ta baha riba Krsou. Ta esakinan ta bin defend Krsou(?), mehor bis "refinera". Ta difsil pa midi eksaktamente kon leu e influensha di e hendenan ak tabata. Pero e pueblo mes tabata gosa enormemente ora e mira su mes "sldnan-skter" banda di e trupanan estranhero. Esakinan ta trata di demostr ku nan ta porlomnos mes bon ku e otronan. Sigur ora tee kuenta,
Garoshi di awa manera tabata normal i awor ta atrakshon turstiko....”
|
|
4 |
 |
“...un prom fiansa ta bai na yuda un miembro kumpra muebel segunda mano pa su kas, otro ta fia pa kumpra paa i sapatu i ta bai buska trabou bon bisti i ta haa mesora. Kantidat di kos e hendenan ta mira ku por logra ora ku bo mes pone man na obra. Ta kuminsamentu di un trabou edukativo den sentido sosial, ku pueblo no a konos. Edukashon di adulto.
Interesante ta pa esnan ku konos e famoso Instituto Coady e "extension school" di St. Francis Xavier University, Antigonish (Canada), pa deskubr aki eksaktamente e mes manera di pensa i mes sistema di traha ku a kumins na...”
|
|
5 |
 |
“...tantu tempu ta ireparable.
Tur e dirigentenan prinsipal di e partido, ku tabata yama su mes katliko, ta bai haa puesto komo embahador, gezaghebber, direktor di banko di seguro sosial, bou di gobernashon di Partido Democraat.
Despues di Outonomia ant, for di aa 1954 tin un bulul grandi den partidonan i den pueblo, un situashon katiko sin trabou efektivo sino ta e par di leinan sosial ku ta pasa.
3. Un ekonomia sin futuro?
Despues di outonomia e situashon ekonmiko di Krsou ta parse di ta sigui eksaktamente manera e tabata djis despues di e di dos guera mundial. Tg rpidamente lo mester bini un kambio pasobra e situashon ta bai bira peligroso.
Supermerkado:
Tuma un ehmpel numa di loke guera ta trese, un seal di kambio i adelanto: henter e situashon di bendementu na tienda, ku hende tras di tonbank pa kohe kos pa bo den rki, ta para bira un kos opsoleto. Awor ta supermerkado tin, bo mes ta drenta kohe loke bo ke i pasa na kaha paga. Hopi mnos hende tin mester asina pa traha, muchu mas bo por bende...”
|
|
6 |
 |
“...129
C.C.V. (Curacaosch Christelijk Vakverbond)
E sindikatonan fund bou di ouspisio di partido N.V.P., tur tabata kai bou di C.C.V. (Liga di sindikatonan kristian di Krsou). Maske nan ta di e partido poltiko, ku ta enemigu mortal di e partido ku obispu Zeppenfeldt tabata defend tur ku tin, e grupo a logra aseptashon den e movementu internashonal kristian di sindikatonan I.C.V. (Internationaal Christelijk Vakverbond) kantidat di afiliado tabatin sigur, pero ki forsa eksaktamente e grupo ak tabatin no ta masha kla. Nos a mira lider R. Tschumie hasi tur su esfuerso, pero ningn hende sa ki rumbo e kier kohe. Un homber bondadoso, ku hopi brio i sigur hopi bon intenshon, pero bend totalmente na partido. Ningn garanta no tabatin ku e sindikatonan ak lo por a logra hopi kos.
Den obreronan ku ta lantando nan sindikato, manera den aviashon (N.A.B.L.P .= Ned. Antilliaanse Bond voor Luchtvaart Personeel) i hospital C.B.V. (Christelijke Bond voor Verpleegkundigen) no tin muchu nimo pa djin e sentral...”
|
|
7 |
 |
“...ku a kousa destrukshon i a trese desgrasia i estankamentu di progreso den pueblo pa basta tempu. Ningn hende ku sano huisio lo kier a kousa 30 di mei na Krsou deliberadamente ni boluntariamente, ni sikiera esnan ku a kima i hrta.
Ta kuestion di sinta 'wor i studia, medit, mira kiko a bai robes pa evit den futuro un ripitishon di e tragedia ku ta tras di lomba. Dios laga ku hende sia di su pasado i di su erornan.
Den su karta djis despues di e lantamentu formal ak, mons. Holterman ta mustra eksaktamente riba esaki: "no kulpa, sino rekonos ku nos tur tabata fout".
1. Un pueblo ta prd kabes i ta distru su lug
Durante dkada di 60 pa 70 pueblo di Krsou a pasa den kambionan formidabel sin kai na kuenta kiko ta pasando. E pueblo a krese na un manera ku ningn hende no a spera nunka. E tabatin chns di biba su mes bida un poko. Huntu ku algu di industria a bini algu di progreso. E pueblo a mira kantidat di estranhero basha bini riba Krsou i basta hopi a keda integr kompletamente, diferensha entre...”
|
|
8 |
 |
“...140
E mayor libertat ku tin awor, ta eksaktamente loke e pueblo a dese, pero presisamente no den religion.
Pueblo den su bida prktiko religioso ta demostr un sierto fundamentalismo, kasi nos lo bisa infantilismo. E ambiente tampoko no ta yuda pa hende habri pa ideanan nobo. Tin otro problema di rden prktiko ku ta tee nan okup i e kos prinsipal ta e pida pan di kada dia, ku ta algu ku nan no ta mira tin relashon ku prktikanan religioso.
E seminario ku a lanta na aa 1955 pa forma nos mes hbennan pa karera eklesistiko no a duna muchu fruta, maske kon i kuantu a purba. Aki tambe e manera di pensa hulandes ta demostr di no ta adapt na mentalidat di hendenan di Krsou.
Diferensha denter di klero hulandes mes, ku ta e gran mayoria (apenas tin algn yu di tera) i mentalidat di esunnan di ntes i otro di despues di gera ku ideanan poko radikal, den bista di pueblo no ta kos ku e ta kustumbr ku ne.
Reunion di Credit Union den bario.
Pero a pesar di tur renovashon ku tin, e interes pa e bida normal di...”
|
|
9 |
 |
“...152
na un manera hopi positivo i ta logra manten kupo di trabou i atend forsa laboral na un manera adeku. Porfin ta disid di privatis i ta manda tur trahad kas. A sigui tg, pero sin duna nunka muchu klaridat kiko ta kiko eksaktamente den asuntu di Dokmij.
A pesar di tur problema ku ta present, tg por logra un adelanto den ekonomia di Krsou. E rumbo nobo ku ta buska por result, pero hopi bia e pueblo simpel tin di warda muchu pa mira resultado positivo, ku esnan mas ariba ta gosa di dje, yega te den kas di famianan obrero. Aki ta algu di sosialisashon den pensamentu di hende lo por yuda.
Pueblo di Krsou sinembargo semper kier biba di speransa pero un rumbo nobo no mester warda muchu pa yega na tur habitante.
4. Religion: retroseso of purifikashon?
Pa pueblo di Krsou, religion tabata semper masha importante i no por nenga ku te ainda t'asina, ounke ku religion no ta determin asina tantu mas e sistema di bida di nos hendenan.
Tempu ku pobresa ekstremo tabata reina i no tabatin asina tantu...”
|
|