1 |
 |
“...11
skolnan ta probech di e "igualdat di derecho pa skol pbliko i skol priv". Maske no ta un igualdat kompleto e oportunidat pa yunan di pueblo ta habri i e supsidio ta un gran estmulo pa duna instrukshon bsiko na henter pueblo, te den kunuku mas apart. Ta e situashon di kas ta pone ku muchanan hopi bia no por probech sufisiente di e oportunidat ku nan ta haa i e eksigenshanan pa aktua komo maestro/a no ta garantis un labor edukativo di mas haltu, e motivashon si ta mas di loke por a spera den masha hopi kaso. E supsidio ak no ta fsil pa opten. Ora ku gobernador propon un supsidio pa skolnan di mishon, Koloniale Raad kier eksig pa maestronan "no sia kos ku ta kontrario na rspt deb na otro religionnan". Algu ku awe ta parse lgiko, pero ku no ta nesesario pone komo kondishon pa supsidio. Despues tin kontra pa duna supsidio mes. Ora gobernador van Beek en Donk rebah e suma ku el a pidi ta logra tg konsentimentu di Raad, e ta keda satisfecho i konten tu pasobra a logra algu.
Henter e periodo...”
|
|
2 |
 |
“...69
turnando lug i e inisiativa ta sali di gobirnu. Naturalmente esaki no sin konsult debidamente ku mishon katliko, ya ku tur hende ta rekonos nan mrito riba tereno edukativo. Tg ta di straa ku hendenan ku hopi eksperensha i ku sigur a hasi hopi pa enseansa na Krsou no a mira ni a kere ku instrukshon sekundario por a bira un nesesidat.
A.M.S. Peter Stuyvesant, prom instituto di edukashon sekundario na
Antia.
Gran parti di estudiante di e skol nobo ta hende di basta edat, no mucha chikitu pasobra ta despues di M.U.L.O. por sigui e kursonan di A.M.S.. Mayoria di hbennan ta di skol katliko i ta pasa pa A.M.S. Peter Stuyvesant, skol di gobirnu. Awor e kontakto regular na skol ku protestantnan ku no tabatin rose ku yu di pueblo i meskos hudiunan, ta bai tin kontakto diario na e skol aki. Atrobe un elemento di kambio den bida di nos pueblo, maske ta trata di un grupo chikitu.
Enkuanto instrukshon religioso, meskos ku tur otro skol, na A.M.S. tambe e diferente religionnan tin derecho di duna ...”
|
|
3 |
 |
“...nos ku e situashon generalis den nos pueblo di Krsou ta, ku nos ta kere ku skol ta duna e formashon nesesario. Esaki ta simplemente un kibokashon grandi. Hende ta sia, bai skol, pa despues gana su sn. Ni skol katliko no tin e interes ak di un formashon sosial humano, ni na ni despues di skol. Mester rekonos ku den St. Thomaskring, fund for di aanan binti, tabatin algu, ounke no muchu di formashon den sentido sosial. Tampoko den Volksbond, fuera di ls pa sia lesa skirbi, tabatin algun programa edukativo masha general, sinembargo apnas debesenkuando, insidentalmente.
Atrobe mester rekonos ku den La Union a sali tradukshon di e prom ensklika sosial di papa Leon XIII "Rerum Novarum". Pero no por bisa ku tabatin un formashon adeku, ni muchu mnos kontinu.
Generalmente pueblo ta haa oportunidat di yuda den algun kos ku "klero" of "religiosonan" ta hasi, pero e desishonnan mes ta keda den man di otro hende. Responsabilidat mes pueblo no tin nodi di karga. Un programa ant dirig riba formashon di lider...”
|
|
4 |
 |
“...tambe sistemanan ku ta reina den mundu, sosialismo i komunismo i e kapitalismo ku ta domin den nos mes pueblo. Kosnan ku nunka nan no a tende di nan i ku nan ta guli ku masha nteres mes. Asina den e forma di kooperativa ak un prom fiansa ta bai na yuda un miembro kumpra muebel segunda mano pa su kas, otro ta fia pa kumpra paa i sapatu i ta bai buska trabou bon bisti i ta haa mesora. Kantidat di kos e hendenan ta mira ku por logra ora ku bo mes pone man na obra. Ta kuminsamentu di un trabou edukativo den sentido sosial, ku pueblo no a konos. Edukashon di adulto.
Interesante ta pa esnan ku konos e famoso Instituto Coady e "extension school" di St. Francis Xavier University, Antigonish (Canada), pa deskubr aki eksaktamente e mes manera di pensa i mes sistema di traha ku a kumins na...”
|
|
5 |
 |
“...ku sigur pa Iglesia mes ta un adelanto, pero pa e kontroversia ku ta lanta i ta divid hende den Iglesia mes.
Por bisa ku Iglesia semper a keda un poko leu, apart di bida ntimo di nos hendenan. Tabatin regla ku ta parse mas bien algu burokrtiko, mnos adapt na nos mentalidat. P'esei mes hendenan tabata biba un bida, nos por bisa dbel, un bida segn leinan di Iglesia den misa i otro mas propio, ku su mes deboshonnan na kas ku su mes alt i su santunan, orashonnan etc. Iglesia ta hasi hopi trabou edukativo, pero manera a indik tur skol ta sigui tur sorto di "Ot en Sien" ku no ta adapt na mentalidat di pueblo, meskos na skolnan katliko, e formashon ant ta un poko un vrnis. Apresio pa obranan di benefisensia di Iglesia t'ei, pero tin mnos mester di dje awor. Bishita na kas di hende a disminu hopi (poblashon a krese i kantidat di saserdote no ta krese na igual proporshon) i e konosementu di bida di kas asina tambe a baha. Atministrashon di sakramentu i katisashi na skol ta e kosnan mas importante...”
|
|
6 |
 |
“...mih komprenshon.
No solamente skolnan ta oument konsiderablemente (poblashon ta krese), skolnan sekundario tambe ta oument drstikamente. E mandamentu di mucha Hulanda ku beka, ta un programa ku ta bai duna resultado den poko tempu. Hbennan mih form, ku mas konosementu ta kumins bini bek na fin di aanan sinkuenta i ta yena skol komo maestro i dosente, ta kumins traha komo trahad sosial, ta atend enfermonan etc. etc.
Pero tambe tin otro kambio mes importante i esei ta e adaptashon di material edukativo na nos propio bida. Ya no ta frater Realino par su so mas,...”
|
|
7 |
 |
“...n'e, hunga un rol den bo desishon, ma para habr pa tur hende: un detaye di desaroyo humano total.
For di su prinsipio Credit Unionnan a kumins plama. Miembronan di C.U. Santa Famia ta kombers ku kompaeronan na trabou i e interes ta krese. Pronto ta pasa na funda mas credit union, na Bandabou, Bandariba, rnt stat i den diferente bario di stat mes. Tur anochi tin sentenares di hende ku ta reun den diferente bario pa spar, fia sn i paga nan debe, pero alabes pa asist na reunionnan informativo i edukativo (edukashon di adulto). No por hiba hende grandi skol sin mas, mih bai serka nan ku ideanan prktiko pero ku splikashon detay pa nan por komprend i eduk nan mes no solamente lesando f tendiendo ma mas importante hasiendo. (Sistema di Antigonish, Canada).
Hamber pa formashon. Na un momentu dado ta duna un kurso pa dirigentenan ku ta dura shete siman largu, tur siman tres anochi di 8 pa 11 or. Na tur ta inskribi un kantidat di un 80 persona di kual na final ta keda ainda 76, sin falta mas ku un...”
|
|
8 |
 |
“...institutonan pa asist enfermo, leproso i hende grandi na kas, tin kantidat di seter pa ora morto present.
Tur esei ta berdat i hasta tabatin un prinsipio di akshon sosial ku organisashon di hubentut, di deporte i prinsipalmente den sindikalismo. Pero metiendo su mes ku poltika e mishon katliko na Krsou a sali mas bien komo vktima ku su mes sistema paternalista i sin kai na kuenta di tempu ku ta kambia rpidamente.
E fayo mas grandi den e temporada ak tabata sinta den e total ousensia di un faktor edukativo sosial.
Doktrina di Evangelio no ta un programa ni di poltika, ni di ekonomia, ma s tin idea pa ilustr un kaminda sigur si e ta bon aplik i adapt na bida real.
Religion lo mester bira un idea "enkam" es desir e mester bira karni i wesu di un pueblo den tur su hasi. Pa esei mester tin un "tradukshon" di evangelio den bida real, mester konos e konteksto histriko di pueblo i mester biba ku bista habr pa loke ta turna lug. I ta presisamente aki den nos lidernan a faya. No a rekonos e kambionan ku...”
|
|
9 |
 |
“...revistanan manera VITO. Kos fsil e ta gusta i un poko tendensioso, ku basta di polmika f krtika, preferiblemente personal, ta skirbimentu na un sistema hasta mnos "parlamentario" pero satur di kosnan popular.
Engeneral lektura no ta asina popular i medionan di komunikashon no ta ofres masha material edukativo i si hasi mes ta generalmente na hulandes, loke pueblo no ta hasi uso di dje (ni ta komprend drechi?). Tin naturalmente e varios otro publikashonnan ta sali regularmente, manera Cooperador Antiyano i Cooperador ku ta e korant di credit union, algn publikashon di sindikatonan i boletn di diferente sorto, pero pa tur ta konta ku pueblo no ta buskanan masha, si nan ta serio i hopi bi e balor edukativo ta hopi redus.
Na skolnan ta prepar hendenan pa "praktijk", ku vaknan ku ta mnos formativo den sentido general. Si akaso tin mes riba nan roster e vak "orientashon sosial" of "maatschappijleer", ant esaki ta bin resulta den algu di "staatsinrichting" i no un formashon ideolgiko segn tendenshanan...”
|
|
10 |
 |
“...enfermero i enfermeranan riba kasi tur nivel.
Por ltimo mester nombra un otro fundashon ku a lanta pa kubri sierto nesesidatnan den enseansa i esei ta F.E.S.S.K.A. (Fundashon pa Estudio Superior i Sientfiko Katliko di Antia) ku ta organis kurso riba nivel universitario di filosofa i siensianan religioso ku hopi atenshon na doktrina sosial di Iglesia. Asina Iglesia katliko ku riba tur nivel di enseansa tabata semper masha aktivo, riba e nivel ak tambe ta duna su apoyo.
Krsou su desaroyo riba nivel edukativo ta indiskutibel. Ta sigur ku por mih, pero esei no ta kita ku tin adelanto serio....”
|
|
11 |
 |
“...asistensha na gran eskala i tin miones na sn espar, ku fuera di e kooperativanan aki lo no tabatin ta sigur. E formashon sosial ku lo mester a kompa e trabou ak s a disminu enormemente. E federashon di credit union FEKOSKAN (Federashon di Kooperativanan di Spar i Krdito Antia Neerlandes) no tin e forsa di ntes, no ta duna tampoko e formashon ku un tempu tabata asina importante. Tin seal ku ltimamente dirigentenan ta komprend ku esaki ta di gran balor i ta di spera ku esei lo result den programanan edukativo pa pueblo, komo un forma di edukashon di adulto.
Tur otro tipo di kooperativa ku a intent, si nan kier ta kooperativa di brd, esta siguiendo tur e prinsipionan kooperativita a result difsil, prinsipalmente kooperativanan di konsumo. E pueblo ainda no ta karga e responsabilidat sufisientemente i tin falta di formashon den lidernan hopi bia.
Otro organisashonnan ku tambe ta hasi pueblo mas konsiente ta e.o. e Fundashon pa Konsumid, e grupo ak ta hopi aktivo i ta konta ku sosten di sindikatonan...”
|
|