| 1 |
 |
“...religioso, situashon di nos enseansa i kultura i por ltimo un parti importante ta nos organisashonnan sosial ku ta algu di e pueblo mes, di su mes akshonnan.
Algn otro persona lo mester bini ku un estudio di sikologia di nos pueblo, pa studia e struktura sosial kompleto lokual sigur lo yuda pa komprend e loke nos ta i loke a pasa, muchu mas mih, esei ta keda nos grandi.
Ta di spera ku esaki lo duna hende un idea di loke nos ke purba hasi. No ta muchu kos, pero di tur manera e idea ta pa lanta diskushon serio den nos hendenan pa konos nos mes mih, nos historia i loke nos a hasi ku e loke Dios a duna nos ak, un Korsou chik ma dushi, ku por bira grandi i ku nos ak por hasi grandi si nos ke ta mas humilde i mnos ser den nos manera di pensa.
Dios duna ku e esfuerso ak lo no ta kompletamente enbano i ku algu positivo i drechi por ta resultado di e trabou ak....”
|
|
| 2 |
 |
“...32
ta keda para un banda, pero e hben kurasoleo, intelektual di apnas 29 aa di edat, ku ansha pa kumins un trabou poltiko ta djin i ta keda despues dester na Islariba pa algn tempu. Asina Mr. Dr. Moiss Frumencio Da Costa Gmez ta hasi su entrada den nos historia, no ku, ma banda di Iglesia. Den akshon poltiko s e ta forma parti i ta un di e fundadornan di Partido Katliko Kurasoleo.
Otro asuntu interesante pa menshon ta e diskushon den korant entre "un shofr" i dr. C. de la Try Ellis. E lucha intelektual ak por sierto tabata basta fuerte i ora ku dr. de la Try reklam ku e "shofr" no por ta un shofr ma hende ku kier skonde su nmber, ta result ku ta pader Reginald Dellaert O.P., e pader ku a sigui trabou di pader Verriet den Volksbond i mas tantu i prinsipalmente komo redaktor di La Union. Pader Dellaert despues di un fakansi na Hulanda ta keda nombr pa bai traha na Zuid Afrika, presisamente kaminda tin "apartheid". Esaki ta un momentu importante tambe kaminda ta kumins un kiebro entre e lite...”
|
|
| 3 |
 |
“..."Thomaskring" pasobra ya kaba na prinsipio di siglo pader Wahlen O.P. a lanta un klup di debate ku e mes un nmber pa adultonan hben.
Durante aanan trinta di e siglo ak St. Thomaskring ta un srkulo kultural i di formashon formidabel. Tur aa nan ta present un komedia, ta hunga tnis, tin klup di gimnastik i naturalmente diskushon i lektura, konferensha i formashon general. Durante gera hasta ta kumins un klup sosial riba loke tabata imprenta di vikariato den Hanchi 'i Bientu i despues e ta pasa riba e edifisio di Thomas Henriquez den Kaya Grandi na subida di Klipstraat. Un kos s ku nos ta falta den e grupo ak ta e parti di formashon sosial ku a lubid. Ora ku despues di gera ta lanta diskushon tokante outonomia, Thomaskring su miembronan, ku di mes tabata pro partido katliko kurasoleo, ta demostr atrobe di ta bou di influensha total di klero i ta papia e mes idioma. Ora algn kier pensa pa nan mes i disid, nan ta haa nan ku problema ku e grupo i asina poko poko St. Thomaskring a prd forsa i a keda redus...”
|
|
| 4 |
 |
“...mas ku lgiko i eseinan ta den dos part, dos lozji esta "Igualdat", banda di awa di Rif i lozji "de Vergenoeging", di hendenan di kol mas kla, en general, porlomnos di un status sosial mas eleva. Aki diferente di e famianan protestant, desendiente di kolonisadnan di ntes ta miembro. Un chns pues tin sigur, si por logra atra e gruponan ak.
A lanta un grupo (srkulo) di estudio (prinsipio di formashon di lider na diferente parti di mundu). Naturalmente poltika ta un di e puntonan importante di diskushon. Diferente hben ta djin i si nos no ta kibok tambe e hben dinmiko Ciro D. Kroon.
Komo regalo for di shelu ta present un problema denter di e organisashon di korfbal di K.S.C. Un klup ku nmber "Independiente" kier hunga wega di korfbal miksto. Klero i ku nan direktiva di KSC ta opon. E rumannan Rosario, Guillermo i Rafael ta defend punto di bista di klup, pero no por logra kambia e sistema di KSC i e klup Independiente ta retir su afiliashon. Ku esaki un grupo di hende di pueblo ta kla pa kumins...”
|
|
| 5 |
 |
“...70
Porfin lo result ku Iglesia tambe ta bai pensa den direkshon di su mes skol sekundario. Esaki ta bin result despues den Radulphus College i Maria Inmaculata Lyceum, un pa mucha hmber i otro pa mucha muh. Despues tur dos tambe lo bira skol miksto.
Tabatin algun diskushon pa mira ki direkshon e skol katliko mester a sigui, sea e direkshon di H.B.S. f di Gymnasio Liseo. A.M.S. mes ta un sorto di H.B.S.. Kisas pa nos pueblo un otro tipo di instrukshon lo tabata mas adapt na nos mentalidat.
Mintrastantu nos hendenan no tin idea ainda di importansha ku tknika lo bai tin. Ambachtschool ta lucha den lokalnan di Montekristu bieu banda di Coln. Pa mucha muhnan tin "centrale school". Pensa den direkshon di estudio sekundario pa skol tkniko ta hopi leu ainda.
Atrobe nos ta mira seka e grupo ku ta maneh pueblo un falta di vishon pa futuro.
6. Konsekuensha di paternalismo:
debilitashon di organisashonnan sosial
Durante guera no tin muchu chns pa organisashonnan. Reunionnan ku generalmente ta tuma...”
|
|
| 6 |
 |
“...diferente hben ku sali di A.B.S. St. Jozef ta sigui nan formashon tkniko na e skol ei.
Entrada di M.M.S. awe "Maria Immaculata Liceum".
Di Ambachtschool St. Jozef nos mester bisa ku ta e prom skol ku a kumins ku e vak "maatschappijleer". Buskando un manera pa interes adapt nos enseansa di religion, hasi mas algu "vivensial" a disid tempu di direktor van Geelen, pa trese un kambio i duna den delaster aa na lug di ls di religion sin mas, un introdukshon den ideanan sosial. Esaki no a bai sin diskushon fuerte ku direktor di skol i hasta obispu Zeppenfeldt a kai den e asuntu, pero maatschappijleer a keda. No muchu tempu despues Maria Immaculata a kumins ku maatschappijleer tambe i awe ta tur skol mes tin e vak importante ak.
E gran mayoria di hben ta sigui manera ntes ku nan formashon na...”
|
|
| 7 |
 |
“...di haf (N.H.U. Nationale Havenarbeirders Unie) ta bai bira hopi mas intenso ora ku na aa 1959 lanta "Credit Union Santa Ana" pa trahadnan den haf. Ta e di dos credit union despues ku "Colon bira C.U. Sta. Famia. Ta interesante kisas pa mustra riba e trabou i sistema di traha den e kooperativanan ak pa trahadnan den haf.
Tur siman djaluna anochi di 8 or pa 11 un grupo di m.o.m.30 pa 40 miembro di credit union ta reun na Club San Tarcisio banda di misa di Sta. Famia. Ta duna splikashon i tin diskushon riba sistema di traha i puntonan ku lo mester bini den statuto. Ta ekspon prinsipionan di kooperativismo na un manera simpel, ku hopi ehmpel. Ta mustra riba balor di organisashon, tantu den sentido ekonmiko komo sosial i sindikal, ta ekstend riba presupuesto familiar i ta mustra riba e balor sosial di tur trabou, ta duna tambe splikashon di doktrina di Iglesia riba tereno sosial i ta analis trabou poltiko. Tur na e manera mas simpel pasobra tin hasta algun trahad di haf, ku no sa lesa ni skirbi...”
|
|
| 8 |
 |
“...no tabata e lug adeku mas. Hopi hende no por a djin. Ademas e sitio di Colon mes ta aleh hende. Mester a buska un otro salida.
Na aa 1958 na luna di yanari lo mester a tee na Krsou un reunion di Comishon di Caribe, bou di sekretario general sr. Beauregard. Ta saka un panflt ku e kabes: "Cooperashon problema aktual". E nmber ak ta mustra riba e situashon, ku Krsou ta den i ta mustra riba balor di kooperativanan pa desaroyo di pueblo. Motibu tabata pasobra den e reunion ei e punto prinsipal di diskushon lo mester tabata kooperativismo komo instrumento di desaroyo. Ta sosed awor ku e idea di independensha di e islanan den Karibe, ku ta kresiendo dia pa dia, a pone ku a kambia e tema prinsipal, ku a bira e or' ei Independensha, un tema poltiko pues. Di otro banda ta di komprend pasobra ta e paisnan kolonisador mester a reun huntu ku algun persona di kolonianan mes. Tabata presente Inglatera, Merka, Fransha i Hulanda, huntu ku representantenan di tur e islanan. E reunion a tuma lug den Hotl I...”
|
|