Your search within this document for 'desaroyo' resulted in 53 matching pages.
 
1

“...Amado E.J. Rmer KORSOU DEN SIGLO XX Desaroyo di un pueblo of tragedia? Korsou, yni 1997...”
2

“...Rmer, Amado Krsou den Siglo XX, Desaroyo di un pueblo of tragedia? Produkshon propio ISBN 99904-0-125-X Klave: Historia (Korsou) Layout : Winsel E. Peney Prom edishon: yiin 1997 1997 Amado Rmer Derecho reserv. No ta permit multiplik, warda den ningn forma outomatis of publik den un of otro forma sea elektrniko, mekniko, pa fotokopia, grab of di kualkier otro manera, nada di e publikashon ak sin permit adelant di e editor. ISBN 99904-0-1 25-X...”
3

“...Presentashon Tabata na aa 1971 dia 23 di oktober, durante un fakansi na Roma. Di repente a drentami un idea di pone riba papel, e loke diferente bia mi a splika persona i gruponan: algn idea tokante desaroyo di nos pueblo den e siglo ak. Prom ku 30 di mei 1969: pa e grupo poltiko nobo, U.R.A., mi a hasi meskos. Sinembargo ningn hende no kier a komprend i tur kos a sigui su kurso, resultando den un gran debakle ora ku obreronan a lanta i a kima gran parti di nos stat. Un pueblo ta meskos ku hende. E ta nase i krese i den su kresementu tin influensha di su ambiente, di susesonan anterior den su historia; tur ta determin hopi bia su futuro. Tirando un bista atras nos lo por mira den futuro si nos buska rais di e susesonan i e loke a motiv un sierto manera di biba i aktua. Pueblo di Korsou den esaki no ta diferente di otro pueblonan mas grandi. Wl por bisa ku pa pueblo antiano i kurasoleo en partikular nos ta haa mas difikultat i na mes momentu mas fasilidat ku den otro kasonan. Mas difikultat...”
4

“...publik den Vrij Nederland un entrevista, ku a pronostik susesonan ku lo bini. Tur hende a hari, sin kier a kere, ni mira. Na aa 1964 un profesor di Universidat di Ro Piedras na Puerto Rico den su estudio di situashon poltiko den Caribe a pega riba estudio di Korsou i for di e loke nos ta propon aki el a deklar di a kumins komprend algu di Korsou. Ta parse ku pa studia nos, bo mester ta djaden. Ma poko ta tribi di ekspon nan ideanan pa no trapa riba pia di otro ni ofend otro. E idea ak a stroba desaroyo di un krtika propio sano i konstruktivo i ta eksig un kambio radikal si nos kier progresa i konta. Esaki ta un relato of estudio rpido pa yuda nos bira mas krtiko di nos mes. Pa duna studiosonan oportunidat kisas pa kritik e estudio ak, rechas' si ta nesesario i bini despues ku un berdadero estudio deten di loke nos ta ekspon. Nos kier kontribu na avanse di nos pueblo evitando e malunan ku a pasa of ta pasando i buska e kaminda berdadero di progreso. No ta e idea di publik historia di Korsou...”
5

“...vi IV. ANTIA TA HAA OUTONOMIA (1950-1955) 75 1. Pueblo deskontrol mester di un profeta ................ 75 2. Kuadro poltiko totalmente nobo......................... 78 3. Desaroyo ekonmiko sin vishon........................... 82 4. Religion no tin nada mas pa ofres bida pbliko?........ 83 5. Edukashon ta preparashon pa kambio...................... 84 6. Trabou sosial sin adaptashon na realidat histriko ..... 87 Resumiendo .............................................. 91 V. KORSOU BOU DI STATUUT: PORFIN OUTONOMIA (1955-1960) 93 1. Un pueblo ku ta prd kara ............................. 93 2. Poder poltiko bk den man di esnan ku a dirig kolonia ... 95 3. Ekonomia sin futuro? ................................... 99 4. Religion f poltika?................................... 101 5. Instrukshon pa un posibel futuro........................ 103 6. Trabou sosial: organisashonnan nobo .................... 104 Resumiendo .............................................. 113 VI. EPOKA DI KAMBIO (1960...”
6

“...tabata kapl di suman di Martinusgesticht. Esaki obra di pader Koenen O.P., ku a interes pa buska fondo i realis e obra ak, ku a yuda hendenan pa ekspres nan mes den obranan teatral, tee reunion grandi etc. etc. Lucha pa Papiamentu Riba e trabou kultural sosial religioso nos lo bini bk despues. Un punto ku ta importante pa trata aki ta e lucha pa papiamentu, denter di Iglesia. Skolnan di frater, St. Thomascollege i S. Vincentiusschool, tabata e sentronan edukashonal rekonos pa nan gran aporte na desaroyo di nos komunidat. Ta sosed ku frateman semper a keda un poko apart di pueblo, ku eksepshon kisas di frater Richardus. Frateman tabata hasi masha hopi pa muchanan i nan skolnan, no solamente e aspekto semper tabata bon, pero hendenan kapasit tabata duna ls. Ta sosed awor ku lenga utilis na skol i lenga ofisial ta hulandes. Vincentiusschool tambe ta haa ls na hulandes, pero meskl ku hopi papiamentu. Na Thomascollege si papiamentu ta tab i hulandes sagrado. Un frater ku diploma den idioma "nederlands"...”
7

“...20 totalmente. "E ta stroba desaroyo di nos muchanan ku no ta logra asina un nivel sufisientemente haltu den enseansa". E lucha ta bai por alto te ku ta yega na un desishon salomniko: na Thomascollege katisashi lo ta na hulandes i na Vincentiusschool lo ta na papiamentu. Frater Herman a bandon nos isla. Skol di suman ta sigui e mes sistema: na skol di pomada, St. Anaschool ta papiamentu i na Martinusgesticht ta hulandes. E solushon tabata un solushon mas prktiko ku di prinsipio. Hasta durante misa di mucha na "katedral" (Sta. Ana) misa di djasabra ta na papiamentu i djadumingu na hulandes. Asina historia kolonial ta demostr su mes hasta den seno di Iglesia, na skol i hasta den misa. Hulandes ta parse mas importante, sea pa prinsipio f pa nesesidat prktiko. E influensha den pueblo ta keda igual, e pueblo ta sinti komo si fuera tur loke ta di "madre patria" ta e niko kos ku ta bal i semper ta mih. Den e kaso ak klero ta sali mas o mnos vensedor, maske den nan mes tambe tin hopi rasgo di ...”
8

“...Rigides di regla di bai misa djadumingu i otro sistemanan manera bistimentu, baile i muzik ku ta keda prohib ta bai kontra e loke pueblo mes ta sin ti. E ta hiba dos bida: un pa misa, un pa su mes. Un ehmpel klsiko ta konfesamentu di "falta misa" pasobra mi "tabata malu". Mi a falta, awl ta fout. Nunka e idea ak no a sali, fout ta fout, regla ta regla. E balor moral ta kai asina den dos: "regla" i di otro banda "mi mes bida", difsil pa forma un konsenshi rekto den kasonan asina. Ku esaki ta stroba desaroyo di pueblo ta mas ku kla. E ta asept dogma, berdatnan religioso, pero su bida prktiko ta part na dos: unu relativando regla i norma pa su mes i di otro banda kulpando su mes (pa bista di hende) di falta kontra regla. Predikashinan mes ta pone poko atenshon na balor di bida sosial. Kompar ku reglanan "pa kulto" e reglanan p.e. di "hustisia" ta di poko uso den predikashon. Usura, vengansa, diskriminashon no ta tpikonan komun, maske kuantu e prktikanan ak ta plam den pueblo. Pueblo ta stima su religion...”
9

“..."Azkenazi". E hendenan ak, di desendensha mas simpel ku e hudiunan tradishonal, no tabatin e konsiderashon di pueblo manera esnan anterior. Nan ta keda biba riba nan mes, kontakto ku pueblo ta mas bien superfisial, di kliente f trahad ku e doo di negoshi. Interesante tabata den aanan binti mira kon mucha muh trahad di pakus ta yama e doo na su nmber, ni sikiera "shon" bo no ta tende i si akaso, ta apnas. 5. Skol ta nos forsa, ma kn? Un kaptulo masha importante sin duda pa pueblo di Krsou ta e desaroyo di skolnan, e parti di edukashon. Sistema eskolar ta bas kompletamente riba e sistema Hulandes ku lei di enseansa ku konos igualdat di derecho i supsidio di gobirnu pa tur ku ke lanta skol. Mishon katliko a hasi esfuerso pa lanta skol tur kaminda. Semper interes pa edukashon tabat'ei. Ora ku na mediado di siglo pas i ku binida di sman di Rosendaal i despues frateman a turna asuntu di sia mucha ofer, a kumins un lucha pa logra e mes derechonan ku Hulanda ta konsed. Koloniale Raad naturalmente...”
10

“...empresanan. "Habaai": kolegio Sagrado Kurason. Segn ku poblashon ta krese i empresa petrolero ta bai dilanti nos ta bin haa ku pueblo, ku ntes tabata bai skol di pomada, ta yena skol di plaka awor. Skolnan ta oument i tempu di mons. Verriet, pa e persona ak interes asina tantu pa progreso di pueblo, mester tabata un goso di por a inougur kantidat di skol tantu na "Punda", komo den kunuku. Esei tabata posibel grasia na e igualdat di derecho ku tantu mester a lucha p'e. Otro aspekto interesante di e desaroyo di nos skolnan, ku a bin bira despues un dol di kabes, ta e konsentrashon di tur skol di frater den loke tabata yama "stat". Nan no tabatin mag di nan superiornan, di tee skol paf di stat. Solamente Skrpn ku tabata konbentu i wshuis, kaminda e superior tabata biba tabatin e skol di internado pa mucha baldadi i otronan sin famia, hulandesnan ta bisa "voogdijkinderen". Pa e motibu ei a bin traha un Tarcisiusschool nt na rant di stat na Salia, mintras ku tur skol ta f banda f serka di misanan....”
11

“...27 e obra di Volksbond, e ksito mas formidable di e organisashon di pueblo ak. Pa ABS St. Jozef no tin kuestion di igualdat di derecho, no tin kuestion di supsidio normal, ma tur aa di nobo ta pidi gobirnu un yudansa ku ta logra ku hopi difikultat. E skol a kumins sia muchanan fishi den kur di obispu tras di misa di Santa Ana i teora nan tabata duna den e edifisio ku a sirbi masha hopi mes pa desaroyo di nos pueblo (Conscientiesteeg 35). Despues e lug ak mes a pasa pa Ambachtschool di Volksbond, ora ku a traha un edifisio nobo na Groot Kwartier pa hende ku enfermedat mental i a muda Montekristu bieu ku tabata keda tras di Colon. E loke ku e skol di fishi a trese ta un kambio drstiko den e manera di sia fishi. Antes bo ta sia fishi na "wenkel" serka un bas. Awor tin teoria i prktika dun pa hende ku sea ta kapasit pa nan formashon, f tin eksperiensha hopi largu despues di a kaba nan skol tkniko. Industria tabata eksig hopi i no tabata basta ku bo a sia na "wenkel" pasobra bo ta keda e loke...”
12

“...tin muchu chns di traha nmber. Piano, fi, saksofon, klarint, flit ta instrumentonan ku bo ta mira tur kaminda; naturalmente den pueblo tin kuarta i maraka ku bongo f tamb, wiri i raspu ta kos mas bien pa fiesta di pueblo i no di saln. Maske mester rekonos ku kos propio tin poko apresio tg den e aspekto kultural nos ta bai haa chns i loke a yuda mash pa saka talentonan af sin duda tabata Teatro Brion. (f) Stichting Teatro Brion. Teatro Brion ta keda tras di Hotel Amerikano i kas di Obispu. Pa desaroyo kultural den e tempu aki Iglesia sigur a hasi hopi esfuerso. No tabatin komprendementu pa e ekspreshonnan propio manera fiesta di tamb, ku tabata mas bien kos "pagano" f kustumbernan baho, pa lanta sensualidat i desechable. Tur aa na skol sa tin akto kultural i na Habaai, na e skol famoso tin "velada". Den aanan binti na kolegio Santo Tomas, tin komedia tantu di skol mes komo di Thomaskring. Esakinan tabata turna lug den un saln grandi ku...”
13

“...- 2. Di kolonialismo pa demokrasia parsial 3. Rikunan nobo i ekonomia industrial. 4. Religion Katliko ta organis masa, ma paternalismo ta reina. 5. Enseansa popular. - 6. Organisashon sosial i kultural na gran kantidat. E periodo ku nos ta bai drenta awor ta di un par di aa numa. Hopi kambio prepar for di prinsipio di siglo ta bai turna lug. Ta tempu di transishon grandi ku influensha enorme. Blknan ta preparando pa lucha riba tereno poltiko i religioso, tambe lo kumins mira un indisio di un desaroyo sosial. Lstima no tin nada di ideologa ainda, ni di prinsipio, sino ta un "pragmatismo" ta reina, loke ta kumbin na e momentu presiso. Ta den e kondishonnan ak pueblo ta bai purba algu di demokrasia. 1. Poblashon di Korsou: Afirmashon di Proletariado Prom ku di dos gera mundial tin un kresementu di poblashon hopi grandi manera nos a mira kaba, pero awor e mesun tendensha ta sigui. Prinsipalmente dor di imigrashon di hende hben i famianan hben, e influensha ta hopi grandi. Kantidat di hende ta...”
14

“...komo ekonomista, abogado i dkter. Den poltika si nos ta bai haa poko mas lat desendiente di arabirnan manera Isa, Morkos i algun mas. No por papia di muchu influensha den bida pbliko di parti di e gruponan di ¡migrante, a no ser ku nos turna famianan di Lbano i Siria ku tin hopi tempu kaba estables na Krsou. 4. Religion ta organis masa, ma paternalismo ta reina Situashon religioso, ku den tur pueblo ta di gran importansha i gran influensha, pa Krsou ta para bira un algu masha esensial mes pa desaroyo f progreso futuro di nos pueblo. Mester tee na kuenta e kresementu di poblashon den e temporada di m.o.m. 1930 pa e tempu despues di e di dos gera mundial. Nos a mira e kresementu pa motibu di imigrashon di obreronan den refinera, nos a mira e gruponan diferente ku ta bini i e difikultat ku integrashon den nos poblashon. Tambe a indik e problemanan bsiko di mentalidat i e mehorashon di situashon finansiero di pueblo, ku ta bai librando su mes di e lasonan ku Iglesia, f mehor dicho ku klero i...”
15

“...47 esei i ta bai buska un manera pa atend e nesesidat ak tambe di nos pueblo, ma di esakinan nos lo papia mas dilanti. Loke nos ta bai haa ant ta un sistema di atend direktamente e nesesidatnan eksistente den sentido di desaroyo fuera di loke skol ku misa ta duna. Un trabou dirig na implantashon di hustisia sosial, di edukashon fuera di skol den organisashonnan pa hubentut, den trahamentu di kas, oumento di skol ku idea pa forma hende tambe den ramo di tknika, deporte etc. Sinembargo mester nota, no simplemente pa ripit, ma pa e importansha ku e tin pa mas lat, ku aki atrobe nos ta haa tur aktividat konsentr den man di algun figura klave, sin ku direktamente masa di pueblo mes ta tuma parti den desishonnan. Mester rekonos wl ku e aktividatnan ta enorme durante e temporada ak. Figura manera pader de Bruin O.P. ku durante su fakansi ta kolekt sn i ku esei por kumins organisashonnan manera K.S.C. (Katholieke Sportcentrale) i K.J.C. (Katholieke Jeugdcentrale) pa hbennan manera Jonge Wacht i...”
16

“...ta lanta e prom Ambachtschool St."Joseph" ku hopi sakrifisio i problema. No ta kos ku nos a konos i e idea ta reina ku skol di fishi no tin e mes balor ku Mulo, ta pa muchanan ku no por sia! Verriet i su Volksbond ta persist i ta logra rekonosementu kompleto di gobirnu i refinera mes ta yuda ku algun dosente. Di gobirnu ta logra saka un supsidio ku hopi difikultat. Pero ambachtschool ta lanta den "kur di Obispu" i pa ls di teora ta usa e lokal ku a result di ta e edifi-sio ntimamente lig ku desaroyo di nos pueblo, konos komo Conscientiesteeg 35; den kur di obispu, peg ku teatro Brion ta duna prktika....”
17

“...lanta skol den kunuku ni skol di fishi. Hasta e skol di pomada, Emmaschool, tabata den stat. Tantu Wilhelmina-komo Hendrikschool tabata forma muchanan te na Mulo i tampoko aki gobirnu nunka no a tuma inisiativa pa enseansa sekundario sino te den tempu di gera, pero atrobe no tantu pa yuda nos hendenan bai dilanti, progres. Mas bien ta pasobra yunan di empleadonan haltu di Isla, estranhero i yunan di empleadonan di gobirnu no tabatin chns di bai sigui nan estudio na Hulanda. Asina ant ku tur e desaroyo i plaka ku tabatin, ningn hende no a pensa ainda riba skolnan sekundario. Apnas dos tres hben ta sali pa sigui estudio f pa kumins nan estudio sekundario na Hulanda f na Merka. Ma ta hende ku rekurso so por hasi esei. Pueblo mes ta keda stank ku su M.U.L.O. (anto Mulo-a, ta esnan mas fortun so ta logra Mulo-b) i su ambachtschool. No tin un sistema di beka na drechi ku por duna yu di pueblo tambe un chns pa sigui desaroy. Den e tempu aki algun laiko katliko ta lanta "Mgr. Kieckensstich-ting"...”
18

“...bira algu propio, pero formashon ta keda sistema kompletamente strao pa nos hendenan. Te awe por bisa ku e situashon ak tin nos mar. 6. Organisashonnan sosial i kultural na gran kantidat Progreso ekonmiko i desaroyo di enseansa ta indispensabel pa desaroyo total di un pueblo, no ta di straa ant ku nos ta bai drenta un tempu di masha hopi aktividat. Un aktividat dirig direktamente riba progreso di pueblo mes den su totalidat. No por bisa ku aktividat poltiko a trese esei, ma mas bien aktividat poltiko a bini komo konsekuensha di e situashon, un desaroyo ekonmiko i skolnan ku ta sigui krese i oument, naturalmente e demokra-tisashon ku ta kumins den bida poltiko a keda adelant un poko pa e promesa di kambio den gobernashon kambiando Koloniale Raad pa Staten. Nos ta papia aki di un desaroyo ku ta bai tuma lug motiv pa sirkunstanshanan ku ta pone ku un f otro persona f figura ku vishon ta kumins organis pueblo. E masa ta haa chns di bai dilanti i yuda su mes. Den kaso di sierto adelanto ekonmiko...”
19

“...mishon no kier a manten e. Apnas ta sufisiente mustra aki ku el a bolbe ku sierto renkor i despues esei ta bai tin su influensha atrobe riba bida di nos pueblo. E idea di un sentral obrero ta keda na aros i koko i ta sigur ku miembronan di Volksbond, maske nan tabata mar na klero no tabata muchu kontentu ku e idea. Nan lo a prd un bon parti di nan trabou. Maske tin hopi otro tereno manera asuntu di trahamentu di kas ku por a tee nan hopi okup. Ma semper kosnan humano ke f no ke ta influensh desaroyo pa un gran parti. Ta sigur ku den e gruponan eksistente tin nesesidat di lidernan pa e trabou sindikal, pero ningn kaminda nos no ta haa ni menshon di formashon pa liderasgo den ningn di e dokumentonan ku ainda por haa aki aya. Nos mester bisa s, ku den St. Thomaskring ta lantando algun hben ku ta kritik sierto desaroyonan, hasta di Iglesia, pero no ta sali muchu i tur kos ta keda na diskushonnan mas bien akadmiko, sin ku bo ta mira ku ta sigui aktividat gui pa ideanan ku otro kaminda s ta un...”
20

“...ta hulandesnan ta manda ta sigur ku lo hasi e trabou di otro manera. Awor e ta karga e stigma di ta purba hasi yu di Krsou makamba. Tg mester konos e balor pa idioma hulandes ku e grupo aki tabatin ku nan "Neerlandiaprijs" pa muchanan ku sobresal den opstl na skol. Ta sigur ku tabatin hopi otro organisashon mas na Krsou, sigur organisashonnan kultural, gruponan di "Ster" ku ta atend entiero di pueblo etc. pero no por bisa ku nan tabatin un impakto asina grandi riba bida mes di e pueblo pa su desaroyo mas ay....”