Your search within this document for 'bo' resulted in 50 matching pages.
 
1

“...mi tabatin intenshon di publik un idea rpido pero sirkunstanshanan partikular no a prmit sino te awor ak. Na aa 1962 a sali publik den Vrij Nederland un entrevista, ku a pronostik susesonan ku lo bini. Tur hende a hari, sin kier a kere, ni mira. Na aa 1964 un profesor di Universidat di Ro Piedras na Puerto Rico den su estudio di situashon poltiko den Caribe a pega riba estudio di Korsou i for di e loke nos ta propon aki el a deklar di a kumins komprend algu di Korsou. Ta parse ku pa studia nos, bo mester ta djaden. Ma poko ta tribi di ekspon nan ideanan pa no trapa riba pia di otro ni ofend otro. E idea ak a stroba desaroyo di un krtika propio sano i konstruktivo i ta eksig un kambio radikal si nos kier progresa i konta. Esaki ta un relato of estudio rpido pa yuda nos bira mas krtiko di nos mes. Pa duna studiosonan oportunidat kisas pa kritik e estudio ak, rechas' si ta nesesario i bini despues ku un berdadero estudio deten di loke nos ta ekspon. Nos kier kontribu na avanse di nos pueblo...”
2

“...mandatarionan hulandes ku tabata gobern, no den sentido di loke spanan ta usa komo "colono", hende ku ta kultiv tera f porlomnos ta biba na sierto lug (den kunuku). "Hala awa na pos" den kunuku na prinsipio di siglo. Mester nota ku tera no ta produs, tampoko pa e "shonnan". Tg nan ta manten apariensia ku nan kas grandi i tereno grandi, nan kunuku seku i nan posishon di "shon" ku kabai i kitoki. Pero nan mes ta pasa nesesidat. Na "Punda", esta den stat, tin poko di e grupo ak ta biba tambe. Den nan bo ta haa algn komersiante i empleado di gobirnu. Nan ta sigui e profeshon di nan antepasado i ta yuda gobern pueblo den Koloniale Raad. Nan relashon ku pueblo simpel, desendiente di katibu, ta di un distanshamentu hopi grandi. Maske nan tambe tin desendiente ku e pueblo, hopi bi yu di nan kri di kas, nan no ta duna e yunan ak nmber di famia ma ta kambia e nmber f ta les' di patras bai dilanti manera: Torbed na lug di...”
3

“...grandi i pueblo tin manera poko apresio pa e loke ta mas di dje ku kualke otro kos. Ku kresementu di e apresio pa loke ta propio lo bai krese apresio pa papiamentu te ku nos ta bin haa eskritor, na basta gran kantidat, na nos mes idioma. E falta di apresio nos lo bin mira tambe di unda, enparte porlomnos, e ta bini. Apesar di tur integrashon komo "yu di Krsou" nos por ripar un enorme divishon den pueblo segn kol manera a keda anot mas ariba. E ekspreshon manera: kasa ku hende kol mas kla ku bo pasobra "asina bo ta drecha rasa" ta masha komun den pueblo. I esaki den tur gremio i e asuntu ta bai asina leu ku hasta den religion nos ta haa tambe e separashon mas o menos segn kol. Ora ku kompania di petroleo estables i ta bai kumins refin petroleo na gran eskala, nos ta haa grupo basta grandi, si nos kompar ku poblashon total, di "makamba" esta hulandes ku ta bin traha komo "plter" (na hulandes: plaatwerkers). Ta nan ta traha tanki na Isla pa warda petroleo. Nan ta biba plam den stat na diferente...”
4

“...colombiano tc. E kontaktonan mas estrecho ta entre e yu di Krsou mes, sea hende simpel di stat f kunuku, sea kunukero f proletario. Pueblo di Krsou den apnas un 35 aa a kambia totalmente nos por bisa. E lucha di bida moderno ta bai domina. No ta e pueblo simpel i pasifiko, yen di pasenshi i ku ta wanta tur kos, sin muchu sn ni chns, ni komodidat di bida, ma tin awor un gran parti ku tin di bringa pa su eksistensha i pa manten su mes. Tin tambe e otro grupo grandi ku ta probech di tur oportunidat i bo ta haa ku komersio ta krese i bankonan ta bai dilanti, meskos tambe ta lanta un grupo di mtenar i un klase media di empleadonan ku ta ofisinista. Isla despues di apnas algn aa. Situashon di Krsou i di yu di Krsou ta kumins komplik asina dia pa dia mas tantu i refinera ta un faktor ku mester tee kuenta kun tur momentu. Esaki ant ta e situashon di nos pueblo di Krsou den e prom parti di siglo 20, esta di 1900 pa m.o.m. 1935....”
5

“...grita kontra Hulanda i eksig kada bes mas tantu, prinsipalmente si ta kumbin e grupo propio, ta kos ku bo ta tende henter ora. Sal direktamente na defensa di poblashon total di Krsou ta otro kos. Prinsipalmente den asuntu di igualdat den enseansa ta hopi bia un problema i Koloniale Raad ta kontra di supsidio pa skolnan priv. Sierto nmber ta bini bk kontinuamente den Raad, manera Statius Muller, Lansberg, Schotborgh, Winkel, Beaujon, Haseth, Sutherland, etc. Poko ta e nmber di hudiu ku mas bien ta keda riba tereno di komersio i despues banko. Mester bisa si, ku miembronan no ta gana plaka pa nan trabou. Ta den nan tempu liber nan ta hasi trabou "legislativo" i esei ta turna apnas un par di ora pa luna. Otro islanan hulandes kontrario na Korsou, tin nan mes elekshon di un "Politieraad" (konseho polisial) ku tin di asist "Gezaghebber". Dimes ku e "konsehonan" ak no tin muchu balor, ma kon ku bo ke mir e ta un elekshon ta turna lug maske ta den un grupo masha chikitu. Esei nunka Korsou no a konos...”
6

“...13 na ana 1904 : 46.593 dosein 1911 : 113.707 dosein 1920 : 167.904 dosein Nos mester nota aki ku diferente hende di fishi, manera p.e. sneiru tin tambe na mes tempu nan bendementu di paa ku nan mes a kose f bendementu di tela. Meskos kosed hende muh tin bendementu di tela, boton, hilu etc. huntu ku nan tayer. Aki ta produkshon i merkadeo den e mesun man. Un fishi masha pintoresko tabata "blekeronan". Ku san tu pasenshi i ku un habilidat sin igual, bo ta haa nan ta krta i bati bleki di kuminda bash pa traha lampi, trpochi, giter, kanika etc. Hopi bia na un manera artstiko mes. Ora industria drenta Korsou i fasilidat di transporte martimo i oumento di negoshi turna ofer, hendenan ta prd nimo. Hasta e trahadnan di barku na Skalo i na Mott ta mira kon ya e demanda ta bai baha te kaba na nada. Piskadnan ta bira mnos i e par di balandra ku ta nabeg entre e islanan di Korsou, Aruba i Boneiru, ta prd bida. Meskos ku kunukeronan ta buska un bida mas fsil i sigur den refinera, asina tambe hendenan...”
7

“...14 pueblo, ku asina maleta grandi na man i sobrekama riba lomba, nan ta kana ofres kas pa kas nan merkansia i na preis hopi barata. Artikulonan hapones tabata manda i ya tur hende a lubid riba kos di oro i nan ta kumpra dubl i oloshi barata, paa di tur sorto, di srbt di bao te shimis i kamisa, sapatu, mea etc. Kiko ku bo ke bo por haa. I asina te den kunuku hendenan ta kana rnt bende nan kos. Algn arabir tambe ta rondia bida na e manera ak ora nan ripar ku kos ta bai malu. Komersiantenan di Otrobanda, ta kumins bende nan pakus ku "polako". Asina otro aktividat ekonmiko komersial ta bai perd pa e yu di pueblo, hende di kol i generalmente katliko. Un di e pakusnan mas fam, tabata den Hanch'i Bientu "La Moda de Paris" di famia de Windt. Nan a keda manten nan spesialidat di artkulo di kalidat i pa kasamentu, risibimentu i boutiso. Ta ei hendenan tabata pasa pa kumpra tela, nan kanchi i sapatu fini. Den Kaya Grandi di Otrobanda mes a bin lanta na skina di Sebastopol e tienda, fereteria ku tur...”
8

“...ku Mensing, Zeppenfeldt, Boomgaard, Ellis, nos ta haa awor Sprockel, Kroon etc. Algn di e personanan ak sigur tabatin influensha grandi. Maske ta klero tabata pone nan na kabes di diferente organisashon tabata hendenan di total konfiansa i semper e mes hendenan. Den misa tambe nan tin un lug privilegi i ta nan ta karga shelu (palio bou di kual Santsimo Sakramentu ta pasa durante proseshon), ta nan ta karga bela den proseshon etc. Ta di komprend ku den un situashon asina (algu di diskriminashon), bo por haa problema i basta grandi. Figuranan ku ta rebeldi kontra e dominio di parti di klero ta djin masonera. Di ak ta result pa Iglesia un problema ku ta krese ora ku hendenan bira finansieramente mas independiente, prin-sipalmente ku oportunidat pa trabou den refinera i un entrada garantis. Tin, komo konsekuensha di e situashon ei, dos logia: de Vergenoeging na Punda pa hendenan mas bien di famianan desendiente di hulandes i e grupo Igualdat na Rif, mas bien pa hendenan di pueblo mes.. Den Koloniale...”
9

“...paternalismo ta papia den e reglanan stipul. Siendo un organi-sashon di laiko i pa pueblo, tg nos ta ripar ku Vikario Apostliko tin masha kos di bisa den e organisashon ak. Mintras Pijpers ta na bida Volksbond ta sigui eksist, pareu e muri, apnas un aa despues di fundashon, tin peliger di desband. Pader Inocencio Verriet ta haa rdu, un mandato, pa duna un man. Fund na aa 1919, ya na 1921 Verriet ta traha statuto nobo pa Volksbond. Ounke ta un mehoria konsiderabel, e mes espritu klerikal i paternalista bo ta sinti den e statuto nobo. Volksbond kon ke sea ta bai bira un di e organisashonnan di mayor importansha pa pueblo i pa Iglesia. Ta nan ta bai organis e prom sindikato den Kolonia di Krsou, ku nmber di San Telmo, pa trahadnan di Haf. Ta Volksbond ta kumins ku un fondo di spar San Antonio i ku prom skol di fishi den Conscientiesteeg ku e nmber Ambachtschool St Jozef, ta Volksbond mes ta kumins ku kas pa pueblo, e promnan den Volksbondstraat na Santa Famia, despues na Mundu Nobo, Juan Domingo den...”
10

“...21 Huntu ku un herensha kultural religioso yen di magia i superstishon, naturalmente un kristianismo netamente hulandes ku algu di "rasionalismo" i rigides (restante di calvinismo?) ta hae konfrontando un sin fin di problema. Den formashon moral di nos pueblo, bo ta bin topa ku un "moral dbel" esta pa religion tal kos ta malu i bo ta bai konfese tambe, di otro banda bo mes kultura ta ponebu balia tamb, mira karta, sende mil i un mariposa na tur sorto di santu, espesialmente na S. Expedito, ta klaba pida pan tras di porta i ta sigui ku su mes estilo di bida. Rigides di regla di bai misa djadumingu i otro sistemanan manera bistimentu, baile i muzik ku ta keda prohib ta bai kontra e loke pueblo mes ta sin ti. E ta hiba dos bida: un pa misa, un pa su mes. Un ehmpel klsiko ta konfesamentu di "falta misa" pasobra mi "tabata malu". Mi a falta, awl ta fout. Nunka e idea ak no a sali, fout ta fout, regla ta regla. E balor moral ta kai asina den dos: "regla" i di otro banda "mi mes bida", difsil...”
11

“...tampoko di e misa protestant ku tambe mester tabata eksist. Ku e polakonan (partisher) a bini Krsou tambe otro grupo di hudiu esta "Azkenazi". E hendenan ak, di desendensha mas simpel ku e hudiunan tradishonal, no tabatin e konsiderashon di pueblo manera esnan anterior. Nan ta keda biba riba nan mes, kontakto ku pueblo ta mas bien superfisial, di kliente f trahad ku e doo di negoshi. Interesante tabata den aanan binti mira kon mucha muh trahad di pakus ta yama e doo na su nmber, ni sikiera "shon" bo no ta tende i si akaso, ta apnas. 5. Skol ta nos forsa, ma kn? Un kaptulo masha importante sin duda pa pueblo di Krsou ta e desaroyo di skolnan, e parti di edukashon. Sistema eskolar ta bas kompletamente riba e sistema Hulandes ku lei di enseansa ku konos igualdat di derecho i supsidio di gobirnu pa tur ku ke lanta skol. Mishon katliko a hasi esfuerso pa lanta skol tur kaminda. Semper interes pa edukashon tabat'ei. Ora ku na mediado di siglo pas i ku binida di sman di Rosendaal i despues frateman...”
12

“...25 Poko tabata esnan ku tabata sigui e delaster kursonan aki. Ku un diploma MULO-A den saku bo ta haa trabou masha fsil mes na gobirnu i den empresanan. "Habaai": kolegio Sagrado Kurason. Segn ku poblashon ta krese i empresa petrolero ta bai dilanti nos ta bin haa ku pueblo, ku ntes tabata bai skol di pomada, ta yena skol di plaka awor. Skolnan ta oument i tempu di mons. Verriet, pa e persona ak interes asina tantu pa progreso di pueblo, mester tabata un goso di por a inougur kantidat di skol tantu na "Punda", komo den kunuku. Esei tabata posibel grasia na e igualdat di derecho ku tantu mester a lucha p'e. Otro aspekto interesante di e desaroyo di nos skolnan, ku a bin bira despues un dol di kabes, ta e konsentrashon di tur skol di frater den loke tabata yama "stat". Nan no tabatin mag di nan superiornan, di tee skol paf di stat. Solamente Skrpn ku tabata konbentu i wshuis, kaminda e superior tabata biba tabatin e skol di internado pa mucha baldadi i otronan sin famia, hulandesnan ta bisa...”
13

“...Loiseau Maduro tabata na kabes for di kuminsamentu, despues e skol a pasa pa Frederikstraat den kur di Joubert, na e lug kaminda nos ta krda tabatin un di e prom sinenan:"sine Wilhelmina" (sine na airu lber). Nos sistema di skol sinembargo ta konfirm notablemente e loke Paolo Freire ta yama "edukashon bankario", sin kasi nada di kreatividat ni di konsientisashon di un pueblo ku tantu tabatin nesesidat di un formashon den sentido sosial na e momentu ei. Kasi no tin chns pa desaroy e loke tin den bo mes. Ademas e sistema di aplik no solamente programa i sistema hulandes, ma e lenga hulandes komo vehkulo pa siansa, a stroba deskubrimentu di e alma propio kurasoleo. Un anotashon espesial ta meres AMBACHTSCHOOL SINT JOZEF,...”
14

“...e edifisio ku a sirbi masha hopi mes pa desaroyo di nos pueblo (Conscientiesteeg 35). Despues e lug ak mes a pasa pa Ambachtschool di Volksbond, ora ku a traha un edifisio nobo na Groot Kwartier pa hende ku enfermedat mental i a muda Montekristu bieu ku tabata keda tras di Colon. E loke ku e skol di fishi a trese ta un kambio drstiko den e manera di sia fishi. Antes bo ta sia fishi na "wenkel" serka un bas. Awor tin teoria i prktika dun pa hende ku sea ta kapasit pa nan formashon, f tin eksperiensha hopi largu despues di a kaba nan skol tkniko. Industria tabata eksig hopi i no tabata basta ku bo a sia na "wenkel" pasobra bo ta keda e loke nan ta yama "unskilled". Awor tin chns di sia pa karpint, bankwrker, mekniko i elktrishn. Na Skrpn tambe ta sia fishi di karpint, sneiru i drker i mas lat tambe ta bini aser ka mekniko i spuitmentu di outo. Na Isla mes tambe ta bai lanta hopi despues un "bedrijfschool" pa prepar hbennan pa trabou riba Isla mes. Pa mucha muh fuera di e "skol di sombr" ku...”
15

“...34 anim pa muzik di diferente kompositor famoso. Pa nombra algn numa e famia Palm, Henriquez, Chris Ulder, Pl de Lima etc. Ma Krsou ta chikitu i asina su msikonan no tin muchu chns di traha nmber. Piano, fi, saksofon, klarint, flit ta instrumentonan ku bo ta mira tur kaminda; naturalmente den pueblo tin kuarta i maraka ku bongo f tamb, wiri i raspu ta kos mas bien pa fiesta di pueblo i no di saln. Maske mester rekonos ku kos propio tin poko apresio tg den e aspekto kultural nos ta bai haa chns i loke a yuda mash pa saka talentonan af sin duda tabata Teatro Brion. (f) Stichting Teatro Brion. Teatro Brion ta keda tras di Hotel Amerikano i kas di Obispu. Pa desaroyo kultural den e tempu aki Iglesia sigur a hasi hopi esfuerso. No tabatin komprendementu pa e ekspreshonnan propio manera fiesta di tamb, ku tabata mas bien kos "pagano" f kustumbernan baho, pa lanta sensualidat i desechable. Tur aa na skol sa tin akto kultural i na Habaai, na e skol famoso tin "velada". Den aanan binti na kolegio...”
16

“...elktriko i pronto pipa di awa, pero sin e trankilidat di un bida di kunuku. Outo ainda no ta dje tantu ei, pero ta oument dia pa dia, mandando nan huma den stat. Den e barionan kaminda obreronan di industria petrolero ta biba tin poko sn si, pero e kondishonnan di bida no ta optimal. Kas di tabla ku bleki klab paf pa konserv e palu, ku dak di zink, no ta e mih manera pa biba, sigur no si bo ke soseg despues di hopi ora di trabou pis. Tg den hopi kos e pueblo ta bai sinti su mes mas independiente. E mentalidat di sumishon ku tabata eksist den pueblo ta bai kambiando, tin algun sn, maske no ta hopi i bo por kumpra i hasi kantidat di kos ku ntes no tabata por. E rspt i reverensia pa e ' "shonnan" di ntes pokopoko ta bai dispars. irI Ta otro hende i otro mentalidat ta bai lantando. Den sentido poltiko no tin ningn ambishon, a no ser den algun gremio poko mas instru. Sentimentu di libertat i independensha poltiko no ta kos ku poblashon di Krsou ta muchu interes den dje, maske ta kik kontra tur...”
17

“...40 Por bisa ku e mentalidat di katibu f di hende pober, dependiente di klero pa un pida pan i algun saku di haria pa kose karson ku kamisa, ta kambia awor ku tin trabou i tin sn. Ku esei aseptashon tambe di "idea" ta kambia. Religion protestant ta mnos rgido, tin mas libertat, mas chns pa disid pa bo mes den kantidat di kos. Tur esei ta afekt di un manera natural e mentalidat di poblashon di Krsou. Un kos ku sin duda a pone hopi yu di Krsou sinti ku e gobirnu hulandes tampoko no ta tur kos, tabata e invashon di Urbina ku su kompinchinan na aa 1929. Un par di hende a kohe Frti i a hiba gobernador bordo di un bapor di Red "D" Line na kosta di Coro, Venezuela. Maske pueblo tabata rechas e akshon ak tur ku tin, tg un sintimentu ku Hulanda tampoko no ta tur kos ta lanta den pueblo, maske ta tiki. Gruponan di sosiedat di Krsou un poko mas ay, esta e protestant i hudiunan ta keda nan mes mas tantu i no ta sufri kambionan drstiko manera e pueblo simpel. Nan tampoko no ta meskla ni asept e grupo...”
18

“...i algun akshon den sentido sosial realis pa figuranan manera van de Pavert i Verriet, ounke esaki pint un poko di paternalismo, Iglesia ta esun mas yam pa probech di e oportunidat ak. Pueblo mester por bai dilanti. E prom "Staten" ku mester a elig na aa 1937 tg tabatin masha hopi limitashon pa nos por yam un demokrasia berdadero, pero si ta un paso definitivo den e direkshon ei. Pa por a turna parti na elekshon tabatin e siguiente eksigenshanan: bo mester ta hmber di nashonalidat hulandes bo mester tabatin un edukashon igual na 7e klas ULO f bo mester tabatin un entrada pa aa di f 1200 f mas. Ku esaki no por bisa ku Krsou konos demokrasia for di aa 1937, pasobra di e kantidat di habitante ku ta sigur un 55.000 hende ta apnas un 2.030 so por a vota. Kantidat di hende hmber riba 25 aa tin un 28.000. Kier men ant ku mnos di 4 % di poblashon por a vota i di hende hmber un 7 % apnas. Esaki sigur no ta demokrasia. Di otro banda tampoko e elekshon tabata pa e totalidat di asiento den staten. Di...”
19

“... Ta sigur ku den e gruponan eksistente tin nesesidat di lidernan pa e trabou sindikal, pero ningn kaminda nos no ta haa ni menshon di formashon pa liderasgo den ningn di e dokumentonan ku ainda por haa aki aya. Nos mester bisa s, ku den St. Thomaskring ta lantando algun hben ku ta kritik sierto desaroyonan, hasta di Iglesia, pero no ta sali muchu i tur kos ta keda na diskushonnan mas bien akadmiko, sin ku bo ta mira ku ta sigui aktividat gui pa ideanan ku otro kaminda s ta un den Iglesia. Di tur manera por deskubr sierto avershon kontra e paternalismo klerikal eksistente. Ripar kon bo no ta mira organisashon pa e empleadonan f obreronan di industria. Esaki ta komprendibel pasobra e grupo ak manera nos a mira ta konsist di un gran kantidat di estranhero i di nan un mayoria kisas ta di otro religion no-katliko. Tambe mester tee kuenta ku e loke nos a bisa mas ariba ku hendenan ta kumins sinti nan mes mas liber, mas ls di Iglesia, mas independiente. (Mira kaso di Thomaskring.) Iglesia no ta...”
20

“...tendensha di atend nesesidatnan mas importante den sentido di enseansa, organisashonnan sindikal, atenshon pa situashon di kas pa pueblo etc. Hasta den bida poltiko nos ta bai mira un prinsipio di kambio tuma lug i e kolonialismo, prinsipalmente ku eliminashon di Koloniale Raad i e instalashon di Staten maske ta parsialmente eleg pa pueblo, ta trese un situashon kaminda bos di e pueblo simpel por bai konta den maneho di su mes gobirnu i su mes bida. Tg den e tempu ak ku lo mester a komprend mih, bo ta sinti un falta di formashon pa e lok mester bini. Ni skol sekundario no tin, ni formashon di lider pa e diferente organisashonnan di karakter sosial. E paternalismo ta sigui uni i mester bisa hasta den e grupo di Mishon Katliko ku semper a traha pa elevashon di nos pueblo. Konsekuensha di esaki lo ta visto den poko tempu....”