Your search within this document for 'bes' resulted in 16 matching pages.
1

“...nmber di La Reina i e tin su mtenarnan haltu, kasi tur hulandes. Hendenan di pueblo ku algu mas di konosementu i instrukshon por yega na klrk f algu mas. Tin yu di Krsou prinsipalmente desendiente di hulandesnan ku ta haa puestonan mas ay f porlomnos di famianan mas konos. Konseho Kolonial (Koloniale Raad) ta den man di hende di sosiedat. Kier men ant ku ningn yu di pueblo simpel no ta turna parti. Esnan den Konseho Kolonial no tin muchu poder tampoko. Pero ta grita kontra Hulanda i eksig kada bes mas tantu, prinsipalmente si ta kumbin e grupo propio, ta kos ku bo ta tende henter ora. Sal direktamente na defensa di poblashon total di Krsou ta otro kos. Prinsipalmente den asuntu di igualdat den enseansa ta hopi bia un problema i Koloniale Raad ta kontra di supsidio pa skolnan priv. Sierto nmber ta bini bk kontinuamente den Raad, manera Statius Muller, Lansberg, Schotborgh, Winkel, Beaujon, Haseth, Sutherland, etc. Poko ta e nmber di hudiu ku mas bien ta keda riba tereno di komersio i despues...”
2

“..."Shonnan" di ntes ku a mira nan katibu bira "hende ku derecho" ta loke a pone e poltika kolonial bira anti-katliko na Krsou? Mas bien miedu pa no prd e posishon privilegi? Otro punto ku lo tabata interesante pa hasi investigashon mas profundo riba dje. Di tur manera ta bon kla ku mishon katliko na Krsou a buska pa yuda e pueblo progres kontra di e poltika kolonial i ku lei di e mes gobirnu kolonial den man. Koloniale Raad, maske ku poder hopi redus, komo ta un papel di konsehero nan tin, ta eksig kada bes mas konsiderashon. Interes ta pa logra redus gastunan di gobirnu mas tantu posibel i hasta tin un tendensha pa buska sierto "independensha" den asuntu di plaka ku mester bini di Hulanda. Na aa 1924 pa di prom bia entrada di kolonia ta pasa gastunan. Den un ambiente asina, ku falta di nteres di parti di e masa pa asuntunan poltiko i un Koloniale Raad sin atenshon pa nesesidat sosial, ta bai haa chns, despues di algn aa, pa eleh representante di pueblo den un sistema kolonial ainda pero totalmente...”
3

“...skol di Krsou. Kasi tur mucha tabata bai skol di un f otro manera, hopi tabata falta naturalmente pa motibu di e pobresa ku ta laga mucha sin sapatu, ni sikiera alpargata of kts i sin kos pa pone na pia i no por bai skol. Tabata un sorto di ritual ku ta demostr e apresio ku pueblo tin pa skol. Aki mesora nos ta mira ku no ta tur hende ta meskos i asina tambe tabatin dos sorto di skol: "skol di plaka" kaminda ta paga un suma pa luna pa kada mucha i si ta varios ruman, e siguientenan ta paga kada bes un algu mnos i "skol di pomada" kaminda no ta paga nada. Konos tabata skol di frater Thomascollege (skol di plaka) i Vincentiusschool (skol di pomada). Suman di Rosendaal tabatin Martinusgesticht (skol di plaka) i St. Annaschool (skol di pomada). Mester nota aki ku suman di Rosendaal tabatin e famossimo Habaai (Welgelegen) f ku su nmber ofisial Colegio di Sagrado Kurason. Aki tabatin kantidat di mucha muh di den besindario, di tur e paisnan spa aki banda, manera Venezuela, Colombia, Puerto Rico...”
4

“...loke nos ta yama kontinente oropeo, esta di Portugal mes. Den e temporada aki ta bini tambe basta hende muh di e islanan ingles pa bin traha trabou di kas . Ta lgiko ku rnt Karibe nan ta mira Krsou komo un paraso, refinera ta duna trabou i ta pone sn lora i tur hende kier bin purba nan suerte. Hasta den temporada di e krsis ekonmiko mundial di prinsipio di aanan binti pa trinta. Kompania Shell, na prinsipio C.P.M., despues C.P.I.M., ku kampa-mentunan, ta semper yen di hende. Den kondishon hopi bes infrahumano i miserabel (nos por a mira ainda den aanan kuarenta) portuguesnan den nan barak, kamanan riba otro, paa sushi kolog ta manda ol di sod bieu, pero no tin lei sosial ku ta regla e asuntu ak. Barionan nobo ta lanta manera Suffisant, Groot Kwartier, ku prinsipalmente estranhero, hende di "isla". Pero tambe na Buena Vista, Dein, Veeris, Wishi i Marchena, nos mes hendenan ta bin aglomer. Aki estranheronan ta biba meimei di nos hendenan i e barionan ta krese. Konsentrashon di poder kolonial:...”
5

“...kontesta di mr. S. van der Meer nos ta lesa lo siguiente: "parse ningn hende no ta ripar e revolushon sosial violento ku ta tuma lug. No ta skirbi den korant i ningn hende no ta rekonos pblikamente ku kada luna e struktura di komunidat ta kambiando mas drstikamente ku promnan ay den dies aa di tempu." Emilio Lopes Henriquez ta pidi pa mih relashon entre trahad i patron: "E manera ku patronnan ta trata trahadnan den hopi sentido ta penoso, si bo ripar kon e patronnan ta oument nan empresa kada bes i ta mehor nan kondishon di bida i e obreronan mester traha aanan largu sin un futuro, mintras ku nan ta kolabor pa otro enrikes nan mes, ant mester asept ku relashon entre obrero i patron ta leu for di hustu, relashonnan entre hende di diferente kol, situashon finansiero; religion etc. tambe mester mehor. Mester rekonos hende pa su balor interno."1 E dos personanan aki a mira mas kla ku ningn otro loke tabata kresiendo den pueblo, pero ken a hasi nada? Atenshon si tin ta pa poltika i e loke mester...”
6

“...66 Krsou", nasi di kuna humilde, e sa ku e por midi su mes ku kualke personahe paden i paf di Reino Hulandes. Den un kombersashon personal ku Gomez, despues di diskuti varios problema, nos a remark ku kisas e ta dedik su mes di mas i nikamente na aspektonan estatal-poltiko sin pone sufisiente atenshon na e aspekto sosial i di formashon di su idealnan. Riba kual Gomez a kontest ku kisas t'asina "pero pa esei mi tin bo tata" (Elias A. Rmer, kende den Staten, ki ironia, hopi bes ta konta ku apoyo di presisamente e hmber ku ta represent refinera di petroli). Kisas esaki mes a pone ku Gomez no tabatin den pueblo e ksito ku mester a spera di dje. Esaki mes ta pone nos pensa ku Gomez su aktuashon den e wlga riba Isla tabata mas bien un chns pa kumins aktua politikamente. Pa kualke studioso e figura di Gomez mester ta sumamente interesante pa analis. Un kos nos por ripit, Gomez ta mustra un "demagogo" di primera, bon orador, pero poko edukador. Kmbersando ku "doktor" e pregunta: di kon bo no ta...”
7

“...tabata un di e fayonan pasobra Europa i otro lugnan ku ta suministr nos ku loke tin mester no por a sigiui manera ntes, nos gobirnu i tur otro ku mester a sia i anim i motiv nos pueblo pa produs no a hasi tampoko. E mentalidat di konsumismo asina a krese muchu mas ku e temporada despues di establese-mentu di refinera di petroli. Agrikultura no tin muchu interes di pueblo. Chinesnan i portuguesnan ta planta i nos ta konsumi. Den industria i den komersio bo ta gana mas i mas lih i ku trabou hopi bes mnos pis. Huntu ku refinera "dk" ta probech i ta ofres basta trabou i ku bon entrada. Nada di tur e bonansanan ak lo no keda pa despues, pa tempu di berans. Ni gobirnu no a mira kiko por hasi i e falta di vishon ta bai venga su mes den futuro no muchu leu ora ku refinera kumins ku su adaptashonnan den apnas un par di aa. Poltika i mas poltika ta loke tur hende ta pensa riba dje. Ta sigur ku lo por bisa hopi mas tokante di situashon ekonmiko di nos islanan, pero pa e loke ta import, esaki nos ta...”
8

“...hende ta identifik su mes kun. Ta bon pa mustra aki riba un punto ku hopi hende no sa di dje direktamente. Na Krsou yu no-kas tabata na prinsipio di siglo e mayoria. Ku e trabou enorme di klero e situashon a bin drecha i Krsou tabatin durante di dos guera mundial un porshento di yu no-kas banda di 38 pa 40 porshento, mintras ku Venezuela p.e. tabatin mas o mnos un 75 porshento i e islanan otro di Karibe ingles i franses algu paresido. E figura di mama den nos pueblo, ta sigui ta importante. Hopi bes mas importante ku e hmber machista ku ta tata tin bia sin sa, f sigur sin ke karga su responsabilidat. Ser yu ta supon porlomnos un MAMA i hendenan di Krsou ta yama nan mes tambe "YU di Krsou" i nos ta bisa "Krsou ta mal mama i bon madrasa". Importansha di esaki Gomez a komprend i a rekonos. Na Hulanda...”
9

“...dia i gana su sn. Agrikultura no tin ni e mnimo di atenshon di ningn hende. Trabou muchu duru i sin garanta, ademas waseru no ta kai tog. 4. Religion no tin nada mas pa ofres bida pbliko? Mas ariba kaba nos a mustra riba e trabou importante di Iglesia f mih Mishon katliko den desaroyo di nos pueblo. E trabou striktamente religioso, e interes pa skol, e obranan di benefisensia i trabou sosial i kultural. Puntonan importante eseinan tabata pa pueblo. Despues a bini tambe e interes poltiko, ku kada bes a bira mas importante. Awor e delaster aspekto ak ta bai tuma un forma ku ta result di hopi perhuisio pa e pueblo. Poltika, ku sigur no ta e parti mas importante den...”
10

“...84 evangelisashon, ta bira punto sentral di akshon di mishon katliko na Krsou. Mishoneronan ku semper a gosa di rspt i apresio di pueblo, durante tur e temporada, ku di dos guera mundial a dura, no a mira hendenan mas hben bini Karibe. Esnan di ntes ku a konos e tempu di apnas algu di desaroyo a kushi den nan manera di pensa i ta bai result den un gran paso falsu. E "lite" katliko na kua nos a refer vrios bes, ta sigui gosa di apresio di parti di klero. Lidernan ku a lanta i ta lanta, tantu den Volksbond i den organisashonnan di Verriet, maske kon dbil nan por ta, no tin ni e mnimo di rekonosementu. Lidernan politiko, ku ta manten nan mes mas los di influensha klerikal, tampoko no ta konta. Gomez mes ta ha ku lomba kontra muraya ora e kumins lucha pa un Krsou mas los di Hulanda. Den e kuadro aki, e parti influyente di klero ta propon e figura di un obispu nobo den persona di mons. v.d. Veen Zeppenfeldt. Esaki ta bai enfrent Gomez direktamente i esei ta trese un kiebra den fielnan ku ta...”
11

“...105 kisas pa asist e gruponan. C.C.V. ta keda asept. Asina tambe ta bini aseptashon i afiliashon di parti di C.L.A.S.C. (Confederacin Latinoamericana de Sindicalismo Cristiano). Akshon di e sindikatonan ak di N.V.P. ta konsentr mas tantu den haf di Krsou. Otro gruponan manera di panadero, shofr di bus i taxi, no ta dje fuerte ei i no tin muchu aktividat. Den haf, lug di hende ku mnos formashon generalmente, kada bes tin konfikto i kada bes ta logra algun sn mas pa e trahadnan. Siegamente tur hende ta sigui loke R. Tschumie propon i hasi. Di formashon no tin apsolutamente nada, simplemente ta kuestion di tee hende mas o mnos kontentu i haa votado pa elekshon. Prom ku Tschumie bai Hulanda ta palabr pa manda un par di su dirigentenan Caracas, kaminda un saserdote jesuta (Manuel Aguirre S.J.) tin un "sirkulo di formashon sindikal i sosial", i ta regla tur kos. E biahe pa Hulanda ta sigui, pero e formashon di otro hende mas ku por bin bira lider ta keda sin realis. Ora ku despues di un reunion...”
12

“... Si tee kuenta ku e atakenan formal i violento tin bi di parti di "VITO", ku no ta tee konsiderashon i e falta di apoyo finansiero di parti di empresanan, ku manera ta kustumber ta sosten partidonan tradishonal fuertemente, U.R.A. no por tabatin bida largu. Maske kuantu a mustra diferente di e integrantenan ku ta nesesario konos pueblo i su manera di biba i husga tambe di traha huntu ku nan den nan mes organisashonnan, ta difsil pa hbennan so logra konfiansa i interes di e pueblo votado. Algn bes U.R.A. ta saka un persona, pero despues di e revuelta di 30 di mei 1969 gran parti di Uristanan ta bolbe e seno kaminda nan a sali, esta Partido Nashonal. Algn di e otronan tambe a bai i asina loke a pronostik uristanan a sali brdat: boso ta speransa, pero si boso faya lo bini un sorto di revolushon den pueblo. Futuro skur Ku e loke a ekspon aki ta fsil pa komprend ku e partidonan...”
13

“...pais ta strobanan hiba muchu kos kas i asina benta tin di redus. Mintras retironan na "Shell" ta kai, pueblo mes no ta sinti ainda dje tantu ei, pasobra ta kumins ku manda estranheronan kas. Inglesnan di Islariba ta retir, pero hopi di nan a spar i na nan isla por kumins algu pa nan mes, f bai biba trankil di nan penshun. Den pueblo mes e grupo di portugus ta kobra basta forsa ekonmikamente den tur nan simplesa. Nan ta trahad di brd i di frutera ta pasa pa tienda i supermerkado eliminando hopi bes tienda di arabirnan. E haf nobo grandi por ofres un apertura, pero ta keda sin e ekipo nesesario moderno. Hende por pensa seriamente riba kiko ta pasando ku Krsou, ta parse ku e no tin bida na drechi. Poblashon ta oument i ku esei tambe e kantidat di hende ku ta sin trabou. Emigrashon ta kumins Ta parse ku tin un chns den eksterior. Di Hulanda ta bini doonan di empresa grandi ku ta buska trahad pa bai traha na Hulanda. Bronswerk ta un di e promnan, pero despues ta sigui mas i mas. Hopi hende ta...”
14

“...sigui ku nan wega di semper. Tin bia hende no ta sia. F.O.L. s ta bai debilitando. M.A.N. ku no ta mira ku e tin muchu akohida den pueblo ainda, ta bai huntu ku F.O.L.. Despues, mirando ku F.O.L. no tin muchu aseptashon mas (pueblo a keda semper ku voto negativo) ta bai purba riba su mes i ta logra konvens pueblo ku hende di pueblo, di Bndabou, (Don Martina i Willy Franco) tambe por gobern. E partido D.P. den kurso di aanan siguiente ta bai kada bes mas atras. Pa motibu di divishon interno (dirigentenan ta sali i lanta nan mes partidito kada bes: C. Kroon, S. Rosendaal, E. Cijntje. Pa falta di aseptashon den pueblo, ku ta bira algu mas konsiente, no tin muchu speransa mas. N.V.P. no tin nodi di preokup, ku salimentu di partido asina tantu, ni di divishon. Dirigentenan den poltika ta bai bira kos di hende di pueblo: Maria Liberia Peters, Don Martina. Eksponentenan di hende ku porfin por bai mustra ku pueblo mes por maneh su asuntunan. Tempu netamente kolonial i di famianan "importante" ta...”
15

“...bida sosial di pueblo. Difsil pa bisa kiko por spera ainda di Iglesia di Krsou pa futuro, bida di deboshon sigur no mester balot (deboshon popular sin duda ta hopi importante), pero falta di guia i di nteres den bida total di pueblo, falta di un religion berdaderamente enkam no ta primint muchu pa futuro. Kiko bisa: Iglesia i religion ta konos un retroseso f un temporada di purifikashon? 5. Enseansa ta sigu avans; mes falta di adaptashon Un desaroyo berdadero ku kumins den pueblo ta eksig kada bes mas tantu pa sigui progresa. Esaki ta pasa ku enseansa na Krsou tambe. Tur banda por nota ku tin un interes pa bai dilanti. Pueblo ta manda su yunan skol na gran kantidat. Tin un ansha pa sia. Gobirnu ta rekonos esei i ta ofres awor un posibilidat pa opten grado akadmiko na Krsou mes. Un avanse enorme ku mester lanta henter komunidat. Universidat di A ntia U.N.A. Rechtshogeschool ta keda formalmente lant. Basta estudiante ta inskrib, meskos ku tabata e kaso tempu a lanta A.M.S. Peter Stuyvesant...”
16

“...miembronan s mester bisa ku atenshon ta poko. No tin tantu partisipashon si no ta na momentu di problema. Tampoko tin interes pa turna parti den aktividatnan sindikal normal i mnos ainda den formashon mas sosial. Ta normal ku den situashon asina mester bini malkontentu i prinsipalmente maestronan di skolnan katliko, bon intenshon i ku kier mira mas partisipashon ta lanta nan mes sindikato, ku no ta logra muchu akohida, pero ku lo por bira un forsa grandi riba su mes. Tenshon den mundu di enseansa tin bes ta bai asina haltu, ku ta wlga i despues kos ta bai result te dilanti di mesa brd serka hues, ku ta duna SITEK rason ku nan a wlga. Engeneral por bisa ku sindikatonan a bira hopi mas serio. No ta trata solamente di buska oumentu di salario, kondishonnan faborabel laboral tambe ta haa atenshon. Tin momentu ku tur sindikato huntu ta sinta na mesa i diskut asuntunan di interes komun. Union sinembargo mas struktural ainda ta hopi leu i lo dura basta prom ku yega asina leu. A.B.V.O. e sindikato di mtenarnan...”