| 
          
            | 1 |  | 
 “...ii
pa papia na drechi.
Korsou pa e motibunan ak mes a result atraktivo pa studiosonan,
pero e mesun isla ku e ta, ta pone ku e no ta haa e atenshon ku e ta meres.
Ya ta tempu kaba mi tabatin intenshon di publik un idea rpido pero sirkunstanshanan partikular no a prmit sino te awor ak.
Na aa 1962 a sali publik den Vrij Nederland un entrevista, ku a pronostik susesonan ku lo bini. Tur hende a hari, sin kier a kere, ni mira. Na aa 1964 un profesor di Universidat di Ro Piedras na Puerto Rico den su estudio di situashon poltiko den Caribe a pega riba estudio di Korsou i for di e loke nos ta propon aki el a deklar di a kumins komprend algu di Korsou.
Ta parse ku pa studia nos, bo mester ta djaden. Ma poko ta tribi di ekspon nan ideanan pa no trapa riba pia di otro ni ofend otro. E idea ak a stroba desaroyo di un krtika propio sano i konstruktivo i ta eksig un kambio radikal si nos kier progresa i konta.
Esaki ta un relato of estudio rpido pa yuda nos bira mas krtiko di nos mes. Pa duna studiosonan...”
 |  |  |  
            | 2 |  | 
 “................... 44
4.	Religion Katliko ta organis masa, ma paternalismo
ta reina................................................. 46
5.	Enseansa popular ....................................... 47
6.	Organisashon sosial i kultural na gran kantidat.......... 50
Resumiendo .............................................. 56
III.	KORSOU DURANTE DI DOS GERA MUNDIAL
I IMEDIATAMENTE DESPUES (1940-1950)	57
1.	Kambio di mentalidat den pueblo ......................... 58
2.	Partidonan poltiko ta domin atenshon t................. 60
3.	Korsou ta drif i ta landa den zeta....................... 66
4.	Religion Katliko ku problemanan grave................... 67
5.	Struktura di instrukshon ta sigui desaroy: edukashon
sekundario .............................................. 68
6.	Konsekuensha di paternalismo: debilitashon di
organisashonnan sosial................................... 70
Resumiendo .............................................. 74...”
 |  |  |  
            | 3 |  | 
 “...ku lei di e mes gobirnu kolonial den man.
Koloniale Raad, maske ku poder hopi redus, komo ta un papel di konsehero nan tin, ta eksig kada bes mas konsiderashon. Interes ta pa logra redus gastunan di gobirnu mas tantu posibel i hasta tin un tendensha pa buska sierto "independensha" den asuntu di plaka ku mester bini di Hulanda. Na aa 1924 pa di prom bia entrada di kolonia ta pasa gastunan. Den un ambiente asina, ku falta di nteres di parti di e masa pa asuntunan poltiko i un Koloniale Raad sin atenshon pa nesesidat sosial, ta bai haa chns, despues di algn aa, pa eleh representante di pueblo den un sistema kolonial ainda pero totalmente nobo.
Na final di e temporada ak, esta na aa 1937 ta bai tee elekshon pa e prom "Staten" di loke ta Kolonia Curaao i sobr islanan. Ku lei di 1936 "Wet op de Staatsinrichting" di Krsou ta bini kambio fundamental, maske ta parsialmente.
3.	Artesano i Komersiantenan chik ta bai kaba
Prom ku petroleo drenta Krsou e yu di pueblo, prinsipalmente na "Punda", esta den...”
 |  |  |  
            | 4 |  | 
 “..."tabata malu". Mi a falta, awl ta fout. Nunka e idea ak no a sali, fout ta fout, regla ta regla. E balor moral ta kai asina den dos: "regla" i di otro banda "mi mes bida", difsil pa forma un konsenshi rekto den kasonan asina.
Ku esaki ta stroba desaroyo di pueblo ta mas ku kla. E ta asept dogma, berdatnan religioso, pero su bida prktiko ta part na dos: unu relativando regla i norma pa su mes i di otro banda kulpando su mes (pa bista di hende) di falta kontra regla.
Predikashinan mes ta pone poko atenshon na balor di bida sosial. Kompar ku reglanan "pa kulto" e reglanan p.e. di "hustisia" ta di poko uso den predikashon. Usura, vengansa, diskriminashon no ta tpikonan komun, maske kuantu e prktikanan ak ta plam den pueblo.
Pueblo ta stima su religion, ademas di ta mar, un tempu pa motibu di pobresa, na religiosonan i klero. Despues e ta sigui manten su mes sistema denter di e religion asept, kasi por bisa sin sa presisamente pakiko, ya ku e "religion" no ta kompletamente di dje.
No ta Korsou so...”
 |  |  |  
            | 5 |  | 
 “...difikultat, kisas pa motibu di paternalismo i idealismo eksager. Tg e idea bsiko ta di gran balor.
Ora ku Pijpers bira malu i fayes apnas poko tempu despues di a funda Volksbond, tin hasta idea pa likid e grupo. Awor obispu Vuylsteke ta nombra pader Pedro Inocencio Verriet O.P. komo asesor di Volksbond. Mesora bida nobo i forsa nobo ta anim e grupo i Verriet ta buska varios hben e.o. e maestro John Horris Sprockel, pa yuda den organisashon: ta revis statuto hasi nan un poko mas demokrtiko, ta pone atenshon na trabou ku direktamente ta posibel manera "skol di anochi" pa hende ku no sa lesa ni skirbi, ta lanta un fondo di spar San Antonio, pa yuda otro den kaso di nesesidat manera enfrmedat etc. ta lanta un sosiedat di entiero ku ta duna masha bon resultado i ta parti dividendo hopi aa largu.
Tambe for di aa 1921 ta kumins un korant di Volksbond ku nmber di otro korant, ku tabata eksist anteriormente, esta La Union. E korant ak den poko tempu ta bira un di e korantnan mas importante den pueblo....”
 |  |  |  
            | 6 |  | 
 “...klero i ta papia e mes idioma. Ora algn kier pensa pa nan mes i disid, nan ta haa nan ku problema ku e grupo i asina poko poko St. Thomaskring a prd forsa i a keda redus na un grupo di hende hmber ku un bia pa aa ta tee un retrt.
(e)	Formashon kultural pa e masa di pueblo?
Esaki ta algu ineksistente a no ser ku nos yama e korantnan i e trabou di Volksbond i algn klup deportivo ku ta lanta, formashon di masa. Wl manera semper, tin hende ku ta skirbi poesia i hasta novela, pero pa bisa ku tin atenshon pa e kultura propio ta masha poko. Estudio apnas tin riba algu di historia i manera nos a indik buki di skol di geografa i botnika lokal, pero e parti di flklor ku tamb i kimamentu di huda ta kos ku hende "eduk" no ta hasi, ta kos di pagano.
Di mes ta parse ku e pueblo no tin muchu kos di balor, e no ta apresi su mes kosnan tampoko, pasobra "kiko por tin di balor ku no ta hulandes".
Tg nos ta mira ku e pueblo tin i kier manten su identidat di algn manera: su idioma papiamentu i su muzik. Masha...”
 |  |  |  
            | 7 |  | 
 “...53
Kasnan di Volksbond den Oranjestraat.
Trabou pa hubentut ¡ deporte
Atenshon di mons. Verriet tabata dirigi no solamente riba e aspektonan religioso di bida di hende, ma kier a trese un religion berdaderamente enkam, es desir, ku ta abark henter bida humano. Un di e puntonan importante naturalmente tabata skolnan pero hende kier mas ku e loke ta ofisialmente asept. P'esei a bini ku kantidat di organisashon pa hubentut.
Un di e prom organisashonnan tabata St. Tarcisiusgroep di "verken-nernan" esta e patfendernan katliko (meskos ku tabata yamanan na Hulanda tambe) bou di un hpman ku tabata frater Anthimus. Esaki a lanta prom ku aa 1935 i tabata un di e prom organisashonnan pa hubentut. A sigui, despues di biahe di de Bruin, "Jonge Wacht" ku tambe tabatin algu paresido na Hulanda pa muchanan hopi bia di mnos rekurso. A bin lanta tambe varios organisashon pa mucha muh. Un ku por kompar ku Thomaskring tabata e grupo "Veritas" di mucha muh ku a kaba Mulo. Otro grupo pa mucha chikitu ku nos...”
 |  |  |  
            | 8 |  | 
 “...futbl i ta e parti ak di Sithoc, den temporada turbulento ku ta bai bini ta afilia na e "Voetbalbond" i ta laga e sentral katliko ku nmber di K.S.C. (Katholieke Sport Centrale). Otro klup ku no por laga di menshon ta "Independiente", un klup ku lo tin hopi influensha riba situashon poltiko na Krsou.
Di parti di e otro religionnan no tin muchu kos di bisa riba e terenonan ak. Protestantnan di den Frti, tabata atend prinsipalmente ku hendenan hulandes di bon posishon ku no tin mester di muchu atenshon den sentido sosial. Naturalmente tin aktonan karitativo.
Otro organisashonnan
Naturalmente no ta Iglesia Katliko s tabatin su organisashonnan den pueblo. Tin Club de Gezelligheid, ku e nmber mes ta bisa kiko e tabata i ta atend hendenan generalmente empresarionan i empleadonan haltu. Tabatin diferente organisashon di tur sorto pero no ku ningn tabata hasi un trabou ni indirektamente riba tereno sosial.
Nos no por keda sin nombra nt aki e organisashon di hulandesnan ku ta hasi esfuerso pa manten...”
 |  |  |  
            | 9 |  | 
 “...Resumiendo nos por bisa ku esaki ta un tempu di preparashon pa loke ta bai bini. Tin basta aktividat, tin algun indisio di kambionan grandi den bida di nos pueblo. Tin tendensha di atend nesesidatnan mas importante den sentido di enseansa, organisashonnan sindikal, atenshon pa situashon di kas pa pueblo etc. Hasta den bida poltiko nos ta bai mira un prinsipio di kambio tuma lug i e kolonialismo, prinsipalmente ku eliminashon di Koloniale Raad i e instalashon di Staten maske ta parsialmente eleg pa pueblo, ta trese un situashon kaminda bos di e pueblo simpel por bai konta den maneho di su mes gobirnu i su mes bida.
Tg den e tempu ak ku lo mester a komprend mih, bo ta sinti un falta di formashon pa e lok mester bini. Ni skol sekundario no tin, ni formashon di lider pa e diferente organisashonnan di karakter sosial. E paternalismo ta sigui uni i mester bisa hasta den e grupo di Mishon Katliko ku semper a traha pa elevashon di nos pueblo. Konsekuensha di esaki lo ta visto den poko tempu....”
 |  |  |  
            | 10 |  | 
 “...57
III
Krsou durante di Dos Gera Mundial
1,- Kambio di mentalidat den pueblo. 2,- Partidonan poltiko ta domin atenshon. 3.- Korsou ta drif i ta landa den zeta.
4,- Religion Katliko ku problemanan grave. 5,- Instrukshon ta sigui desaroy: edukashon sekundario. 6,- Konsekuensha di paternalismo: debi-litashon di organisashonnan sosial.
Sin duda e loke di dos gera mundial a trese pa nos ta di importansha kardinal pa nos desaroyo. Meskos ku restu di mundu, kantidat di kos ta bai kambia. Avansenan di teknologia, kontakto di komunikashon ku restu di mundu, apertura di mente, afirmashon di bo mes boluntat i libertat, ansha pa "kos". Enfin tur esaki i muchu mas ta di gran influensha riba mentalidat i manera di biba di un pueblo. Lo mester nota esei den e aspektonan importante di bida, manera den religion, den poltika i kultura en general.
E Korsou chikitu, ku poblashon berdaderamente kosmopolita, fsilmente por probech di e situashonnan ak. Komunikashon va radio a trese Venezuela i Merka hopi serka...”
 |  |  |  
            | 11 |  | 
 “...mester bai produsi un kambio den pueblo. Pone aserka e posibilidat pa haa tur	fasilidat material pa bida di	hende, e situashon aki ta pone pueblo lubid
e tempu	di	miseria	di apnas	un	binti aa prom. E pueblo ta bai sinti su mes
balor mas tantu i kria un manera di pensa mas liber, mas outnomo.
Tuma solamente e asuntu di awa. Komo awaseru no ta kai regular-mente, tin tempu di sekura teribel, hendenan tabatin nan "renbak", tambe garoshi di awa ta pasa bende awa di yobe pa hende por bebe. Gobirnu tin atenshon pa dam-nan den kunuku etc. Ora ku na fin di aanan binti nos haa "awa di pipa" ya no tin mester di garoshi di awa, ni di renbak. Konstrukshon di kas ta kambia, hendenan ta sinti nan mes mas liber. Den aanan trinta ya kos ta totalmente kambi. Asuntu di kos friu, ku mester a warda den "eis-boks" a bai for di moda, ta "frigidaire" ta manda i alimento mes ta bira hopi mas vari, no ta wors seku i mrtadl i ham hereb so ta kome, tin hopi mas kos di kome ku pan ku bo ta warda den friu. Esaki ta djis...”
 |  |  |  
            | 12 |  | 
 “...60
institushonnan estables tambali no solamente den sentido poltiko, ma tambe den su organisashonnan sindikal, di hubentut, deporte i sigur tambe religioso etc. Bida mes di e pueblo ta keda afekt i esaki prinsipalmente den i rnt stat, kaminda e pueblo obrero, di industria prinsipalmente, ta radik. Den kunuku nos ta haa un mayor stabilidat.
2.	Partidonan poltiko ta domin atenshon
E kambionan ku nos a indik ta manifest nan mes den e lucha poltiko feros ku ta bai tuma lug. Staten di Antia, manera nos a bisa kaba, no tabatin muchu outoridat, lo tabata interesante pa hasi un estudio pa mira kua di nan: Staten f Koloniale Raad tabatin mas poder prktiko, no riba papel, den maneho di nos pueblo. E situashon kolonial ta sigui eksisti, ounke poko mnos habr. Den hendenan no tabatin ainda un idea pa bin para riba nan mes pia, atend nan mes asun tunan.
Ora ku dia 10 di mei 1942 Reina Wilhelmina den un diskurso ta lansa e idea pa pueblonan present nan deseo i anhelonan, pa por tee kuenta ku nan despues...”
 |  |  |  
            | 13 |  | 
 “...61
Apesar di e repartishon den Staten ku ta favorabel pa e pueblo, no ta result muchu kos. Ademas den gera gobernador ainda tin un poder kasi apsoluto. Mas outoridat den nos mes asuntunan ta algu limit i ta kasi Gomez so ta papia i bini bek riba e punto aki.
Lucha Arubano
Na Aruba ora ku Henny Eman gana elekshon ta kumins e lucha arubano. Ta bai eksig mas atenshon pa asuntunan di Aruba. Por sierto for di fin di aanan binti Aruba tin su refinera di Lago, ku ta trese hopi bida na e isla aki ku ntes sigur tabata poko neglish, pero tabatin masha poko hende mes ta biba ayanan.
Si tabatin un isla ku mester a sinti su mes teriblemente kolonis ant tabata presisamente Krsou ku ni sikiera a konos un politieraad, manera Aruba, ku nan mes elekshon.
Enkuesta: despues di guera kiko ?
Ora na aa 1944 ta parse ku gera ta bai haa su fin, ant tin un tentativa di enkuesta na Krsou pa mira kiko ta para di e islanan aki despues di guera. Den un kontesta di mr. S. van der Meer nos ta lesa lo siguiente: "parse...”
 |  |  |  
            | 14 |  | 
 “...di pader jesuitanan na Nijmegen, un aa i mei m.o.m. prom ku eksamen final. E ta studia pa su mes i ta present pa eksamen resultando eksitoso a pesar di e poko tempu ku e tabatin pa prepar. Gomez no ta ken pa laga ningn hende strobe ora e kier logra algu, a no ser pa forsa mayor of pa manehonan strao. Segn un pader jesuta ku a konos'e: Gomez tabata un di e estudiantenan mas kapasit, pero ku tabata sa tambe kiko e ke.
Su estudio di derecho e ta sigui na Universidat katliko di Nijmegen. Tur su atenshon ta bai na loke ta e "estado i situashon kolonial" na Antia, ku e ta abo-res kordialmente.
E personalidat ak konstantemente ta trompek i ta ha'e ku problema, ku falta di komprenshon (skol, wlga na Isla, problema ku klero den partido, otro ta firma Statuut etc. etc.). Tg e ta sigui su lucha no tantu personal, ma pa su pueblo, pa Korsou. Debesenkuando e ta logra rekonosementu. Tur hende sa.di su inteligensia pero no tur kier asept su persona. Pero e ta sipti su mes yu di...”
 |  |  |  
            | 15 |  | 
 “...66
Krsou", nasi di kuna humilde, e sa ku e por midi su mes ku kualke personahe paden i paf di Reino Hulandes.
Den un kombersashon personal ku Gomez, despues di diskuti varios problema, nos a remark ku kisas e ta dedik su mes di mas i nikamente na aspektonan estatal-poltiko sin pone sufisiente atenshon na e aspekto sosial i di formashon di su idealnan. Riba kual Gomez a kontest ku kisas t'asina "pero pa esei mi tin bo tata" (Elias A. Rmer, kende den Staten, ki ironia, hopi bes ta konta ku apoyo di presisamente e hmber ku ta represent refinera di petroli).
Kisas esaki mes a pone ku Gomez no tabatin den pueblo e ksito ku mester a spera di dje. Esaki mes ta pone nos pensa ku Gomez su aktuashon den e wlga riba Isla tabata mas bien un chns pa kumins aktua politikamente. Pa kualke studioso e figura di Gomez mester ta sumamente interesante pa analis. Un kos nos por ripit, Gomez ta mustra un "demagogo" di primera, bon orador, pero poko edukador. Kmbersando ku "doktor" e pregunta: di kon bo no ta...”
 |  |  |  
            | 16 |  | 
 “...68
kampo kontrario, ma djaden mes tin fuerte tendensha di habri for di e organisashonnan netamente katliko. Nos no ta Hulanda. Frater Andreas ku a mira su klup SITHOC ta krese, kier afili na C.V.B.. Tin problema, pasobra ta un idea kontrario na e loke ku klero tabata dese. Di mons. Verriet nunka nos no a haa sa kiko tabata su opinion. Tabatin kos muchu mas importante ta sosed tambe e tempu aki, di tal manera ku lo e no tabatin muchu atenshon pa e problema menor aki. Esei lo por a duna nos un impreshon mas eksakto di pensamentu di e gran figura ak.
En todo kaso e glpi ak pa K.S.C. tambe tabata duru i henter e trabou hasi, for di e momentu ak ta haa un sla i ta kumins debilit. No tantu pa e hecho mes, sino pa e tendensha di kibra ku paternalismo.
Un kos importante pa Iglesia ta e kaso di Amigoe di Curaao ku a bira diario. E korant ak ku ta hopi les mes pa tur esnan ku sa algu di hulandes, tin un redaktor ku no tin miedu di enfrent hasta gobernador. Korant den tempu di guera ta sali ku hopi...”
 |  |  |  
            | 17 |  | 
 “...72
habitante i konsekuentemente ku e oumento di skol, tin mas hende ku ta haa mente poko habri. Balornan spiritual, atenshon pa balornan kultural ta krese.
Den guera, kisas pa falta di literatura for di Hulanda ta lanta un revista hopi interesante ku e nmber "LUX". Artkulonan sin duda di balor ta keda publik. Historia, literatura, artkulonan krtiko riba diferente tereno i na nivel ta sali regularmente publik.
Riba inisiativa di e konosido dr. Chris Engels, mdiko, poeta i msiko, eskultor i pintor, ta lanta e revista "de Stoep" ku ta bin kubri e bash ku tabatin pa motibu di okupashon aleman na Europa. Den "De Stoep" ku poesa di Luc Tournier (dr. Engels) ta duna oportunidat pa hopi hende deskonos sali dilanti awor ku nan obra, e.o. Oda Blinder (Yolanda Corsen). Tambe ta sali algun poesa na papiamentu den e revista ak.
Algu inoudito te awor pasobra ta korantnan manera La Cruz i La Union tabata publik poesia na papiamentu. Ta lanta awor un berdadero interes pa literatura. E hben Oda Blinder...”
 |  |  |  
            | 18 |  | 
 “...mishoneronan kasi eksklusivamente hulandes, kompletamente segn manera di pensa di Hulanda. Dimes ta parse e tin e aktitut sumiso pa motibu di e loke a kushi, den su naturalesa. E apresio pa esun di kol mas kla ta un balor, ku e mes ta duna na algu sin realis ku ta un algu ku ta kontra dje mes.
Komo poltika a bira asina importante den pueblo, ora ku Partido Catliko Curasoleo prd elekshon na aa 1945 pueblo ta mira ku hasta lidernan religioso ta kumins prd kontrl riba e masa. Nos a mira ku no tabatin atenshon pa organis e grupo di "obrero" den industria, e grupo ku ta lanta nobo. Awor unda nan kohe? Ken por atend e pueblo i dun' algu di su mes balor atrobe? Apnas na fin di aanan trinta ta nombra un saserdote pa atend hendenan ku ta traha riba Isla i e ta hasi misa na Asiento, pero generalmente ta un par di hulandes ta asist. Pero organisashon sosial (sindikal) no ta eksisti i kasi no por tampoko pa e dominio ku kompania tin riba tur kos.
Tin sirtamente un divishon bon mark den pueblo entre e masa...”
 |  |  |  
            | 19 |  | 
 “...79
paternalismo ekstremo di parti di varios miembro di klero, poko espritu di lucha, aktitut hopi personalista di parti di Gomez den partido.
Sinembargo no ta pares e falta di liderasgo ni e poko atenshon di parti di partido pa asuntunan di formashon sosial.
Posiblemente s pa motibu di intromishon di klero, ku e konsekuensha di prdida di elekshon, a pone Gomez pensa den formashon di su mes grupo poltiko. Atakenan di parti di klero sigur tabata un motibu grave. Gomez ta lansa su kampaa denter di figuranan mes di Partido Catlico i presisamente denter di e palankanan manera Hendrik Pieters Kwiers i Ernesto Rosendaal Esakinan ta figuranan ku ta bai sosten e lucha di Gomez kompleto.
E partido nobo: Nationale Volkspartij ta lanta na aa 1948 formalmente i ta present un momentu di duda den pueblo: na ki parti kohe? Algun miembro prominente di partido ta keda firme, es desir no ta sigui tras di Gomez, otro ta laga poltika kai kompleto.
No tabata un situashon fsil, ni pa partido di Gomez ni pa Partido...”
 |  |  |  
            | 20 |  | 
 “...ku sosial, ounke no ta deskart esaki totalmente. Otro problema ant pa nos pueblo desifr.
3.	Desaroyo ekonmiko sin vishon
Krsou den tempu di guera i mesora despues tabata landa i drif riba zeta. No ta import awor pa mira kiko e Refinera di Shell tabata nifik pa ekonomia mundial ni pa nos gobirnu. Loke ta import nos ta pa mira kiko e ta trese pa e pueblo mes direktamente. Gobirnu sigur ta probech di e entradanan ku tin di parti di refinamentu di petroli i negoshinan ku ta krese. Tg no tin muchu atenshon pa un trabou di desaroyo ekonmiko. Tampoko ta atend debidamente ku e nivel di belasting ku tantu refinera komo otronan ku ta probech di e situashon. Den Staten e bos di algun persona ku kier oumento di belasting pa esnan ku tin mas entrada no ta haa oido. Miembronan di Staten f no tin idea di e situashon f loke kisas ta mas pi no tin vishon pa un futuro di ekonomia di nos pueblo.
Un bonansa den pueblo ta innegable. Konsekuentemente e idea di ta un hende riba su mes, sin tin mester di kana buska...”
 |  
              
             |