1 |
 |
“... resultando den un gran debakle ora ku obreronan a lanta i a kima gran parti di nos stat.
Un pueblo ta meskos ku hende. E ta nase i krese i den su kresementu tin influensha di su ambiente, di susesonan anterior den su historia; tur ta determin hopi bia su futuro.
Tirando un bista atras nos lo por mira den futuro si nos buska rais di e susesonan i e loke a motiv un sierto manera di biba i aktua.
Pueblo di Korsou den esaki no ta diferente di otro pueblonan mas grandi. Wl por bisa ku pa pueblo antiano i kurasoleo en partikular nos ta haa mas difikultat i na mes momentu mas fasilidat ku den otro kasonan.
Mas difikultat pasobra riba un poblashon ku na aa 1900 tabata yega m.o.m. 30.000 habitante i ya pa aa 1980 ku un total di m.o.m. 140.000 nos ta haa un komunidat hopi diferensha pa motibu di nashonalidat (un 50 asina), di rasa, di status sosial i ekonmiko i di masha poko reflekshon krtiko di su mes. Un bida ku ta asept tur kos manera e ta bini, sin problema, sin buska di kon ni nada. Asina ta...”
|
|
2 |
 |
“...Kieckensstich-ting" presisamente pa yuda esnan mas kapasit pa bai buska mas adelanto den estudio, pero ta e interes so di e fondo por usa esei ta keda naturalmente hopi redus.
Maestronan di skol no tur ta hulandes, solamente frateman tur ta bini di Hulanda, suman ta meskl i na skol di gobirnu ta laiko naturalmente tin i tampoko hulandes so. Na skol di frater meskos ku ta e kaso na Awas serka suman di Rosendaal, tin diferente maestro i maestra liko. Apnas algun di nan ta hulandes, kasi tur ta antiano f srnam. Nmbernan konos ta p.e van Koetsveld, Tawa Wever, srta. Graciela Ditmar i e famoso Anita Brown "Nichi" di Plantkunde van Curaao di fr. Realino. lushiklas na Awas. Poko poko...”
|
|
3 |
 |
“...adeku f mas ay ta atak Gomez riba puntonan ku ta su spesi-alidat, esta riba tereno estatal. Dimes ku esaki tambe ta kousa mal impreshon den pueblo.
Tur esaki ta mustra ku Iglesia katliko ta bai ha ku gran difikultat. I esei mas lih di loke hende por pensa.
5. Instrukshon ta sigui desaroy: edukashon sekundario
Kontakto ku Hulanda den guera tabata imposibel. Hbennan ku lo mester a bai sigui nan estudio na Europa tabata haanan ku e imposibilidat pa sigui mas leu ku M.U.L.O. (B). Pa e dos pipita di antiano no tabata un problema dje grandi ei ni tampoko asina urgente, pasobra tg nan no ta hopi.
Sinembargo mester tee kuenta ku e kantidat di mucha ku ta sigui M.U.L.O. ta oument. Pueblo kier mira su yunan mas kapasit bai dilanti. Maske no ta un kos ku ta manifest su mes dje tantu ei. Di otro banda yu di Hulandesnan i di esnan mas pudiente, ku si tin kustumber di manda nan yu bai studia af, no tabatin oportunidat. Kos ta bira prt. Isla ku ta trese su hendenan pa un par di aa so, awor ta mira nan muchanan...”
|
|
4 |
 |
“..."lite" katliko form pa e mes klero ak.
E vikario apostliko (obispu) nobo siendo antiano, nasi na Aruba i lant na Krsou, no ta identifik ku pueblo mas simpel.
E Vikario Apostliko nobo ta mons.
Antoninus van der Veen Zeppenfeldt di rden di predikadornan.
Mientrastantu Partido Democraat ta hunga ku e pueblo i ta la su mes ku e obrero industrial i e masa den barionan margin, pober, na rant di stat i den stat. Probechando di e situashon reinante e partido ta buska figuranan hben i dinmiko, (ku tin f tabatin problema ku klero), pa atak mishon katliko (e.o. Ciro D. Kroon, ruman di Jos Maria Kroon, miembro di staten pa Partido Catlico Curasoleo i gran figura den Volksbond!).
Tambe ta buska afiliado den gruponan ku no ta direktamente yu di Krsou manera Boneriano, personanan di Islariba i Srnam. Ta sigur ku e organisashon i propaganda di Partido Democraat tabata
Mons. A. v.d. Veen Zeppenfeldt, vikario apostliko, prom antiano ku dignidat di obispu....”
|
|
5 |
 |
“...mester a keda solushon ta e kaso di H.H.S. (hogere handelsschool?) ku no tabata duna entrada na enseansa universitario ni na skolnan superior di enseansa na Hulanda. Atrobe ta mira ku ta tee mas kuenta ku e nesesidatnan di e gremio di esnan mas haltu den komunidat i no presisamente di e pueblo, ku tin deseo di avans. Ku diploma di H.H.S. e hbennan ku bai studia na Hulanda tabatin di bolbe sigui un aa mas pa pasa nan H.B.S.-A. Den un reunion den Club S. Tarcisio na Santa Famia, algun akadmiko antiano a lanta fuertemente kontra e sistema ak i a logra ku a bin kambio pa hasi di Radulphus un H.B.S.-A i B.
Radulphus college na Cas Corweg, despues di tabata dilanti di Thomascollege den
algun barak.
Despues di poko tempu ta kumins ku M.M.S. (Middelbare Meisjes School) banda di Maria College, tambe den Otrobanda. E skolnan ak tur ta yena mesora ku mucha, di kende ntes tabata bisa ku nan lo no por yega na kaba nan estudio sekundario nunka. Maria Immaculata ta e niko skol ku tin dosente pa latin i...”
|
|
6 |
 |
“...meskos: dos tipo di sindikato kada un ku kol di su partido.
Na Mijnmaatschappij ta bai yega na un wlga, ku lo demostr klaramente e interes politiko ku kier mete i dirig sindikalismo. Geoffrey Stewart i Dixie Blaisse (tur dos ingls) ta para na kabes di un wlga ku a estay na Nieuwpoort. Gomez ta defend un posishon, ku hende no por komprend sin konos e wega poltiko. Un artkulo di lei nan ta aplik di tal manera ku ta hasi e wlga ilegal. (Hendenan di Newport f Nieuwpoort) ta ingles di Isla Ariba i antiano, hopi di nan partidario f porlomnos tin simpata pa partido Democraat. Naturalmente gran defensor di e grupo ak ta bira partido Demokrat ku ta gana e bataya tambe. Tg nunka nan no a logra dominio kompleto di e grupo di trahad di Newport ku semper a keda independiente (United Miners Union Curaao) U.M.U.C. a manten su mes independiente. Prom viktoria grandi di Democraat kontra Nashonal. E prom C.A.O. (kontrato kolektivo di trabou) ta keda realis na Mijnmaatschappij.
Riba Isla konstantemente tin...”
|
|
7 |
 |
“...esaki tambe D.P. ta bai mustra mas inisiativa.
No tin ningn kaminda un interes pa movementu kooperativista ku sigur lo por a yuda tantu den formashon di lider, komo den atenshon pa nesesidatnan di pueblo i mayor desaroyo di pueblo i partisipashon den ekonomia nashonal.
Komienso di Credit Union
Na prinsipio di aanan sinkuenta ta bai kumins awor un movementu nobo, ku lo tin mas influensha den pueblo di loke hopi por a pensa. Den
Colon, e bario ofisialmente mas miserabel di Krsou, un saserdote antiano, ku apnas poko tempu a regres Krsou ta kumins ku un grupo di hben un kooperativa di spar i krdito Credit Union. Apnas un 18 hben i algun adulto ta sinta bou di un palu di indju pa diskut durante vrios luna tur siman asuntunan relashon ku bida di pueblo mes, su nesesidatnan, asuntunan religioso, bida di famia, medionan di eksistensha, organisashonnan sosial ku tin etc. etc. Na final na un momentu dado un hben Juan Coco, karpint di su fishi ta sklama: "Stp di papia, ban purba". Asina e inisiativa...”
|
|
8 |
 |
“...a keda? Sigur ta mas fsil i mas barata manera nos a indik kaba, pa bo kumpra kosnan import, tur kla, drenta kumpra un flus f shimis i sali bai bisti mesora i esei, e fasilidat di bida ta kibra inisiativa di nos mes hendenan.
Sirbishi i no produkshon:
Di otro banda tin kontratista, elktrishn, frfd etc. i hopi bon mes, den pueblo i garashinan tambe por biba bon. Pero nos ta mira ku empresanan mas grandi di kontratista, di frfd etc. ta bai den man di hulandesnan ku ta emple nos trahadnan. Algun antiano ta traha algun kas, misa, pero e kosnan grandi ta den man di estranhero.
Henter ekonomia di nos pueblo kasi ta den man di estranhero. Bankonan lokal naturalmente ta krese, pero empresanan mas grandi ta di hende ku a bini djaf.
Ta duele pa bisa ku hasta ora tin indisio ku hendenan tin di bai kas, ora kumins un strimlainin generalis nos ta sinta ketu sin lansa ideanan buskando rumbo nobo pa nos pueblo. Ta un ekonomia sin bida, sin vishon di futuro, sin otro interes ku no ta un ganashi personal...”
|
|
9 |
 |
“...naturalmente den henter e partido Nashonal den legislatura.
No ta esaki so, ma na un momentu dado un grupo di E. Voges, Fifi Rmer i Carmen Campman Zielinski ta vota huntu ku partido Demokrat alegando, ku nan tin di vota segn nan konsenshi, kibrando ku "disiplina di partido".
Gmez desilushon, pa tantsimo problema ku e tin di enfrent, ta prd un poko e kontrol riba "su" partido i di ei ta bin result despues un kiebro formal ku ta bai duna bida na un partido nobo ku nmber di U.R.A. (Union Reformista Antiano).
Partido Demokraat tampoko no ta falta su problemanan, pero deb na su mih organisashon interno, mas estrikto, ku poder den man di un grupo redus, ku tin mando (esta sierto famianan), ku e oportunidat tambe di hunga ku fasilidatnan di gobirnu (Volkskredietbank i Bouwkredietbank, beka, kas di pueblo etc. etc.) nan por ehers un mih kontrol riba e pueblo. (Krda loke nos a mustra ku ta pa "kos" pueblo ta biba awor!) Asina e grupo ak por domin tur peliger ku por present den su seno. Kon leu e influensha...”
|
|