1 |
 |
“...emansipashon di katibu. El a organis trabou di mishon i despues di dje tabata muchu mas fsil pa dominikanonan turna ofer di e susesor di Mons. Niewindt, Mons. Kistemaker.
Interior di Misa di Santa Ana, pro-katedral den aanan 1920/1930.
E klero i religiosonan tur tabata bini di Hulanda; hasta Mons. Niewindt a funda un seminario na Barber, pa seminarista hulandes ku lo traha na Krsou. No a pensa ku nos hendenan mes lo por a yega na saserdosio. Sigur ku e nivel kultural di nos hendenan tabata hopi abou, pero un Luis Brion tambe tabata di famia katliko. Tambe e lei di Iglesia ku no ta permit yu nas fuera di matrimonio (ilegtimo) bira "pader" tabata un hndikp. Di religiosonan si mester rekonos i prinsipalmente den religiosanan a kumins ku trabou di vokashon serka nos damitanan i diferente a yega na bisti hbito....”
|
|
2 |
 |
“...religioso komo kultural.
Pa afirm e posishon den politika nos a mustra mas ariba, ku Iglesia katliko a krea un "lite katliko", prom eksklusivamente ku hende di kol kla, e nmbernan manera Zeppenfeldt, Boomgaart, Romijn, Ellis etc. tabata pertenes na e grupo aki. Mas lat, despues ku Mons. Verriet bira obispu i ku kambio di sistema kolonial, nos ta bin haa oumento di e grupo awor di pueblo mes. Nan ta tantu den regionnan mas ariba (di e lite menshon, esta di famianan ku "nmber", komo den e regionnan mas abou ku ta bai formando nan mes den Volksbond i den trabou poltiko. Huntu ku Mensing, Zeppenfeldt, Boomgaard, Ellis, nos ta haa awor Sprockel, Kroon etc.
Algn di e personanan ak sigur tabatin influensha grandi. Maske ta klero tabata pone nan na kabes di diferente organisashon tabata hendenan di total konfiansa i semper e mes hendenan. Den misa tambe nan tin un lug privilegi i ta nan ta karga shelu (palio bou di kual Santsimo Sakramentu ta pasa durante proseshon), ta nan ta karga bela den proseshon...”
|
|
3 |
 |
“...ekspanshon kontinuo di tantu kantidat di sosio komo di edukashon di e mes sosionan. E statuto ademas tabata konten sierto artkulo ku ta atent kontra otro prinsipio bsiko di koperativa ku ta kontrl demokrtiko, esta ku ta sosionan mes ta disid tur kos riba un base di kada sosio un voto. Den e koperativa menshon e asesor spiritual (figura ku nos ta haa den tur organisashon katliko di e tempu ei) tabatin derecho di "veto". Di un banda por komprend esei, unabes ku edukashon di e sosionan por tabata hopi abou, pero asina mes nos ta mira kon e "paternalismo di Iglesia" ta keda asentu den bida di pueblo.
(d) Sint Thomaskring ta otro organisashon ku tabatin gran akohida den nos pueblo. Hbennan maskulino ku a kaba nan edukashon i a grada na St. Thomascollege a keda organis den un sosiedat ku tin un toke kultural, religioso, di formashon orient riba bida pbliko, i tambe algu di dibertishon i deporte. Na aa 1929 bou di guia di frater Rigobert i Canutus i ku asistensha di pader M. Hulsman O.P. a lanta Thomaskring...”
|
|
4 |
 |
“... lug sin peliger direkto, pasobra esnan ku ta bini Korsou si lo no por bai frontera. Si esaki ta brdat ta difsil pa demostr, pero e idea ta reina i ta duna forsa na nos hendenan pa sinti nan mes porlomnos igual ku e "grandi i importantenan" ei.
Den "schutterij" ta forma un unidat di pueblo, di tur rango i eskala sosial nan ta bai bira "skter" i aki tur ta meskla ku otro. No tin diferensha porlomnos pa algun tempu.
Pobresa ta un kos ku a bira mnos konos den pueblo, a no ser riba e nivelnan mas abou, esta e tipo i gremionan asosial i margin kasi por bisa pa "naturalesa".
Parti di "Awasa" (Brionplein) i subida di Klipstraat durante gera.
Es ku apnas ke, por logra algu. Komo no tin chns pa trese mueble di af, hasta ebanistanan ta haa un oportunidat atrobe i sastrenan por bolbe kumins ku nan fishi, kosed, sapat etc. ta bolbe haa un bida. Awor no tin nodi di akud tantu mas na porta di pastori f konbentunan pa pida pan of un lapi di paa. E loke petroli a kaba kun, esta fishi ta rebib pa algun...”
|
|
5 |
 |
“...keda pa estranheronan so.
Yu di Korsou mes, ku awor tin un par di sn, ta basha bai na e sitionan konosi i lo tabata interesante pa sa di kualke studioso, ki altura enfermedat venriko a yega na Krsou. Ta di komprend ku esaki huntu ku e prdida di balornan spiritual mas ay ta afekt nos pueblo.
Den e mes tempunan ak na Caracas, Venezuela, a kumins ku rekonstrukshon di loke awe nos konos komo El Silencio. Antesnan aya tabata blkinan di edifisio grandi, sentro di prostitushon. Awor ta basha tur kas abou pa lanta edifisionan nobo. E pober infelisnan bib einan mester a buska un salida i a plama rnt Caracas. Pero dimes Krsou a result tambe un oportunidat di oro. Na kantidat aeroplano ta trese e loke nan a yega di yama "quincedias" pasobra tabata duna permit pa apnas nan keda 15 dia. Ku e kantidat ku tin kaba ta di komprend ku entrada ta mengua pa e hendenan ak i esei a pone ku bo por a haa e hendenan ak dilanti di skol di mucha hmber ora skol kaba. Sirtamente tabata un eksperensha doloroso i ku...”
|
|
6 |
 |
“...speransa tg, apesar di tur problema ku pueblo ta pasa den.
5. Pueblo instru ainda no ta pueblo eduk
Ningn hende por nenga ku pueblo di Krsou tabata gosa di un sirto instrukshon. No ku e ta hopi instrui, pero por lo mnos no por papia di un pueblo tknikamente analfabeta. Kasi tur hende a bai skol, tur sa lesa skirbi maske ta algu. Apnas tin algn ku no tin e habilidat ei, pero ta masha poko. Generalmente tabata asept ku kisas ta un den mil (0.1%) no sa lesa ni skirbi. Esaki ta sigur e porsentahe mas abou ku tin den Karibe. Tin di gradis sistema di gobirnu hulandes den asuntu di igualdat di derecho den instrukshon pa e logro importante ak....”
|
|
7 |
 |
“...125
Lucha tabatin sin duda, meskos ku na Hulanda, pero e rekonosementu di derecho di pueblo pa haa e instrukshon ku e mes ke, ta keda rekonos. Mishon katliko na Krsou a hasi bon uso di e oportunidat aki.
Tg mester bisa ku henter e sistema famoso di instrukshon na Antia ta kompletamente segn sistema i mtodo hulandes. Kisas ta p'esei mes e pueblo no a probech di loke e ta haa riba teblachi. Idioma di instrukshon ta un problema sigur pa esnan di nivel sosial poko mas abou, ku fuera di skol no ta ni tende e idioma ak papi.
Tin diferente problema prktiko ku ta surgi den e konstelashon di Antia i prinsipalmente di Krsou.
Engeneral mayor parti di hbennan ku kita skol tabata bai traha na ofisina di gobirnu of di kompanianan manera komersio, banko i otro sektornan priva. Den gobirnu tur kos ta bai na hulandes i generalmente ta trabou simpel di atministrashon. Den empresanan mas ku hulandes ta ingles i f spa ta nesesario (komersio, hotl, banko etc.).
Mientras mas e poblashon krese, mas nos ta mira...”
|
|
8 |
 |
“...ideanan di INFORSIQ?), ideanan netamente di orientashon kristian (ku den bista di hopi hende ta hole komunismo!?).
Di tur manera esaki tabata otro paso mas di avanse hustu pa gremio obrero di Krsou. No solamente ta kibra ku imposishon di ideanan di poltika partidista, ma ta trata na yega na formashon di lidernan di base den e organisashon di obrero. Loke ta normal ta sosed ku e lidernan di e bntnan nobo ku ta luchado fuerte, nan ta tildanan di ta komunista, ora present e kaso di Haiti (mira mas abou) ant ta prueba esei ta di komunismo puru.(?) CLASC (Confederacin Latinomaericana de Sindicalismo Cristiano) tambe, siendo revolushonario, ta keda mark komo komunista, mintras ku tur ta boga pa un revolushon no violento sino kambio drstiko den struktura general di henter bida di nos pueblonan....”
|
|