1 |
 |
“...persona lo mester bini ku un estudio di sikologia di nos pueblo, pa studia e struktura sosial kompleto lokual sigur lo yuda pa komprend e loke nos ta i loke a pasa, muchu mas mih, esei ta keda nos grandi.
Ta di spera ku esaki lo duna hende un idea di loke nos ke purba hasi. No ta muchu kos, pero di tur manera e idea ta pa lanta diskushon serio den nos hendenan pa konos nos mes mih, nos historia i loke nos a hasi ku e loke Dios a duna nos ak, un Korsou chik ma dushi, ku por bira grandi i ku nos ak por hasi grandi si nos ke ta mas humilde i mnos ser den nos manera di pensa.
Dios duna ku e esfuerso ak lo no ta kompletamente enbano i ku algu positivo i drechi por ta resultado di e trabou ak....”
|
|
2 |
 |
“...kambia. No ta simplemente e hmber rudo, pero awor e bida mes ta bira diferente, sin ilushon, ku un par di sn wl, pero sin nada elev den dje kasi. E no ta su mes mas, ma parti di un mashin f un sistema. Asina por tin dos ruman, un ku a keda biba den kunuku, ku su kas, su dos kabritu i su pida tera wardando awaseru kai pa e por planta su mainshi i su bonchi ku pinda. Sin lus ni awa di pipa manera su ruman na Punda, pero e ta biba manera hende, a pesar di tur su fayonan e konos rspt i e sa ku tin un Dios. E otro ruman, a prd su
mes, bib na Punda den un kas ku apnas por karga e Kas di tabla di "obreronan".
nmber ei, sin mayor
speransa e ta kasi mas un kos ku un hende. E ta bira hasta rebld mirando duresa di bida. Esaki ta e "proletario" ku nos kier men i e ta un figura nobo den nos pueblo.
Refinera na prinsipio di funshonamentu....”
|
|
3 |
 |
“...indispensabel un trabou di legislashon sosial.
E raprt "Verwey" di aa 1937 ta un bon chns pa trese kambio.
Asina mes ta algun lei sosial por pasa den e temporada ak esta "lei pa areglo den kaso di aksidente" (1937) i areglo di enfermedat (1937). Na 1939 ta sali e lei ku ta prohib trabou di mucha bou di 13 aa.
(Nos kier rekrda aki e muchanan ku nan tabata trese di Coro i algun indjan di Goajira (Venezuela) prinsipalmente, di kua hopi tabata kamna bende kos riba kaya f ta sirbi na kas di hende. Danki Dios e situashon ei no a dura muchu, pero na fin di aanan binti tabatin diferente di nan ta kamna rnt. Esaki a turna lug na Aruba tambe, despues ku Lago a kumins, meskos ku na Krsou.)
Sin eksperensha i ku poder limit ta difsil pa Staten hasi muchu kos. Un di e areglonan mas importante ta e oumento di kantidat di votadnan.
Por ripar, ku Krsou ta sigui eksaktamente tur kos ku Hulanda tin, aya tin R. K. Staatspartij i nos tambe un Partido Catlico Curasoleo. E situashon aki no por dura muchu i pronto mas...”
|
|
4 |
 |
“...di su religion ta bisa: ta falta di formashon sosial den nos pueblo, un kos ku nos no a haa den katisashi". E otro, un hben ku for di chikitu kier a bira katliko i a haa su formashon di religion, ku un tipo di katisashi, ku ta inklu e elemento sosial, di solidaridat, di lucha pa derecho, enfin di un religion "enkam", e ta bisa, "no, ta falta di konosementu di religion mes", pasobra e ta mira e dos aspektonan ak komo inseparabel, sin esun e otro no ta eksist.
Realmente e pueblo a sia ku tin un Dios, den tres persona, ku mester bai misa djadumingu, ku tin shete sakramentu ku tin dies mandamentu etc., pero e no ta mira ku derecho i obligashon ta enser den e mes ideanan ak, ku trabou ta algu berdaderamente "religioso", ku lucha pa su propio liberashon i rekonosementu komo hende tambe ta inklu den e doktrina i enseansa di Iglesia. Pueblo ta konfes ku el a falta misa, hasta ku el a bishit kampo di prostitushon i a papia palabra malu, pero nunka... ku el a keda sin bai traha sin motibiu, of ku...”
|
|
5 |
 |
“...na ofisina di gobirnu of di kompanianan manera komersio, banko i otro sektornan priva. Den gobirnu tur kos ta bai na hulandes i generalmente ta trabou simpel di atministrashon. Den empresanan mas ku hulandes ta ingles i f spa ta nesesario (komersio, hotl, banko etc.).
Mientras mas e poblashon krese, mas nos ta mira ku pa e gran mayora di empresa idioma hulandes ta bira mnos importante. Un diferensha den trabou: den gobirnu f den sektor priva. Skol no ta prepar nos hendenan pa esaki.
Na kas tur Dios ta papia papiamentu i ora sende radio f televishon mayor parti di programa ta na spa i ingles, poko na papiamentu pero mnos ainda na hulandes.
Si nos turna korantnan, tin dos diario na hulandes (Amigoe di Curaao i Beurs en Nieuwsberichten pero tin un diario (La Prensa) i dos semanario (La Cruz i La Union) na papiamentu. Huntu ku Vit ta e medionan ku ta yega mas lih serka pueblo. "Mensahero" ku ta sali despues, den kual La Cruz ta inkorpor tambe ta na papiamentu.
Revistanan ku ta drenta Krsou ta...”
|
|
6 |
 |
“...ta traha un bm, e konos tur e partinan, tur loke el a hinka den i e sa tambe ku lo e tin efekto desastroso. Pero nunka lo e por analis efekto di e bm ei den tur su detaye. Un eksploshon ta tira tur kos den otro, e ta inkontrolabel, bo no sa ki parti a hasi kiko. Ta esaki a pasa ku pueblo di Krsou dia 30 di mei mainta tempran. Ta un kos ku a bini ta preparando durante aanan largu. Ta tur e elementonan, ku nos a trata di splika, a bini huntu i a kousa e akshonnan katastrfiko ku a turna lug. Danki Dios ta un par di hende so a muri, pero e kos por tabata hopi pi.
Hopi hende por tabata sa, ku algu tabata kushi. Siguiendo e pasonan di desaroyo di nos pueblo, hende por a spera un revolushon, un kambio drstiko den henter nos sistema di gobirnu, di nos ekonomia, di nos situashon sosial enfin di nos bida kompleto. Ma ken a spera di un pueblo pasfiko, un pueblo humilde manera esun di Krsou, ku lo e lanta kima kantidat di negoshi i baha un gobirnu ku e mes a skohe apnas algn aa prom?
Trinta di Mei tabata...”
|
|
7 |
 |
“...sinti nan mes ofendi si bo mester bisa ku ta nos tur a faya. No ta kuestion di kulpabilidat, ma kuestion di rekonos bo fout, bo fayonan ku a kousa destrukshon i a trese desgrasia i estankamentu di progreso den pueblo pa basta tempu. Ningn hende ku sano huisio lo kier a kousa 30 di mei na Krsou deliberadamente ni boluntariamente, ni sikiera esnan ku a kima i hrta.
Ta kuestion di sinta 'wor i studia, medit, mira kiko a bai robes pa evit den futuro un ripitishon di e tragedia ku ta tras di lomba. Dios laga ku hende sia di su pasado i di su erornan.
Den su karta djis despues di e lantamentu formal ak, mons. Holterman ta mustra eksaktamente riba esaki: "no kulpa, sino rekonos ku nos tur tabata fout".
1. Un pueblo ta prd kabes i ta distru su lug
Durante dkada di 60 pa 70 pueblo di Krsou a pasa den kambionan formidabel sin kai na kuenta kiko ta pasando. E pueblo a krese na un manera ku ningn hende no a spera nunka. E tabatin chns di biba su mes bida un poko. Huntu ku algu di industria a bini algu...”
|
|
8 |
 |
“...159
Opservashon Final
Den su totalidat por bisa ku e kambionan ku a turna lug durante kasi un siglo na Krsou a saka e pueblo di un situashon di kasi miseria pa un bida, difsil hopi bia, pero ku speransa. Mas inisiativa i mas konvikshon personal di su propio balor i responsabilidat pa su futuro, por yega na pone Krsou kaminda tur hende ta dese: komo kontribuid na un mundu mih, kaminda tur yu di Dios ta gosa di loke Kreador a pone pa tur Su Yunan sin eksepshon.
1. Sekularisashon nan ta yama e manera di pensa i di biba, komo si fuera tur kos por sin un dimenshon mas ay (Dios). "Saeculum" ta nifik tambe "mundu", di ei sekularisashon ta nifik ku hende ta simplemente un parti di mundu i ta determin pa leinan ku ta regi naturalesa di mundu....”
|
|