1 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00005thm.jpg) |
“...Wordt niet uitgeleend
Lektor:
ta yega un kaminda ku mi mester sera brek. Maske kuantu gana mi tin di sigui. Maske kon pimp nos idioma ta di palabra i ekspreshon.
No ku ma fada ni kansa. Ta djis un rosea mi ta kue, pa mi bolbe bati bai.Pasobra e kos aki a bira un bisio.
Loke mi ke pidi ta esaki: No mira e trabou akl komo educacao ban-cario (un ekspreshon ku ma fia di Paulo Freire); si ba sinti sabor di nos idioma, anto sigui buska bo mes tambe.
Bo tin tur derecho dl trata e obra akl na un manera krltlko. Ami lo ta gradisidu pesei. Bo sa mes bon ku mi ku nos por yega nos meta pa medio di interkambio di idea i pensamentu, aseptando nos tur dos su inkapasidat, flta i fayo, pero ku e deseo konstante di sia di otro.
Unda bo ta kere ma haa sa e ekspreshon un hende na su winda winle? Seka mi muchanan na skol I
I ora bo kere ku ba kansa, no perde kurashi ni kabes. Pasobra den e obranan di Antoine Maduro tin ainda un monton di tesoro ta wardabu.
P.A.L.
Pa mi raspdi wea: Tavio.
Aa 1974 Imprenta V...”
|
|
2 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00009thm.jpg) |
“...bon intenshon; mete pata, en kambio, semper ta mahos. Lembelansa i chu-pad ta figura despresi.
Fabor no sa ta perdl. Ku hopi plaka bo ta un homber riku, ku bon manera un kabayero. Un hende dl sano huisio no ta ekspone su bida na peliger. Hopi beheit pornada. Ainda tin hende ku e mal kustumber di huma sigaria ku kandela paden. No ta semper un kontrlbushon ta plaka; un eskritor por manda su kontribushon ora e entreg un artikuio na korant, sperando ku nan lo publike.
Tin hende floho ku ta "gusta trabou mash, den e sentido ku nan ta gosa di para mira kon otro ta traha. Hasi algu bon, pa mi por yamabu
Moda di aktua
Un akshon, un gesto, un hasi Obra, prosede, nogosha Kibra o kumpli ku promesa Yuda, yudansa, asist na Broma, blf Desaroya, ekspone na Kontrlbui, koopera
Entremete, mete pata
Formalidat, buya, buya barata Lembelansa, chupad Favorese, un fabor Regla un asuntu Flha un preis
Bon manera o komportashon Hasi esfuerso, bon o mal kustumber
un esfuerso enbano, avisa
7...”
|
|
3 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00010thm.jpg) |
“...danki! Esnan ku a logra ta esnan ku a hasi nan trabou ku fe, konvik-shon i un sonrisa riba nan kara.
Komportabu! Fortunata bai bini shete be. Kustumberta lei. Trata un hende di mal natur ta desagradabel. Mal genio ta kontrario di bon beis. Bon amigu no sa laga otro na kaya. Esei ta konsekwensha di bo mal komportashon.
Si bo ta aktivo, bo kapasidat lo oumenta muchu mas ku ora bo ta den un posishon ku otro mester bisabu kon aktua. Tin be nos mester frsa bara, pa nos logra. Si bo mes pluwe, bo ta sinti mas satisfak-shon di bo esfuerso.
Kanimi pa mi kanibo! (yudami pa mi yudabu). Un yangabashi tin boka grandi i masha formalidat, pero sin moda di muri. Tin mama di kas ku ta bati lingo, di moda ku banda di atardi nan ta morto kans. Bedaru, shon Fanfan, bedaru i ban ku kalma. Ta ki ansha bo tin? Bo parse shon Kochi Kayente.
Hende floho manera kaka di mardug. Un muh chismeira ta gusta papia malu di otro hende. Si nan yamabu un buchi ponchi, esei no ta palabra di kario; nan ke men ku bo ta brutu...”
|
|
4 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00016thm.jpg) |
“...Na Ulanda nos tin un ministro plenipotensiario. Rei ta inviolabel. Miembronan di Staten i Eilantrat ta fiha presupuesto pa kada aa. Mala lenga a yama polis kach di gobiernu, pero su trabou ta mash interesante. Ademas dl esei e ta mantene rdu i protehe siudadanonan.
Tin hues pa kaso sivil i pa kaso kriminal. Pena kapital no ta eksisti mas na Korsou. Esnan ku komete krimen grave ta pasa nan kastlgu den prizon na Kur Sp (hotel mirashelu). Ora tin dalmentu di outo, polis di trfiko ta hasi investigashon. Reshersnan no ta bisti uniform.
Ken lo tira bista riba esnan ku ta tira bista riba nos? Nos tambe por bisa^Nos kas ta nos palasio, pasobra un polis no por drenta un hende su kas sin un permiso espesial. Nos tin tres Kdigo, esta Kdigo sivil, Kdigo dl komersio i Kdigo penal. Antes un hende por a vota ora e bira mndu (mayor di edat). Awor ak nan por vota ku djesocho aa.
Un protagonista tin e papel prinsipal. Un dramaturgo ta skibi obra teatral (tragedia o komedia). Sigun nan ta pasa un pellkula...”
|
|
5 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00017thm.jpg) |
“...present den teatro Asiento na Korsou, ku e titulo "llushon di anochi.
Drama griego a nase for di e solemnldatnan religioso, esta dje sere-monianan relashon ku e kulto di Dionisio. Un drama ta parti den akto; kado akto ta parti den varios esena. Corneille, Racine i Goethe ta tres dramaturgo di literatura oropeo. Den un Musical e Intriga ta bira mas bibu pa medio di variashon dinmiko di muzik, kanto, ballet
I show.
Un krltlka (resea) ta un opinion, generalmente den korant, tokante un obra. Esakl ta trabou di un krltiko dramtiko (teatral). Komishon dl sensura tin ku mira tur pellkula prom ku presenta nan pa pbliko. Un aplouso ta manera blsamo sublime pa un aktor, aunke ta un kantidat di man bashl ta bati, haslendo ruido. Nan ta proyekta pellkula riba un pantaya.
Hunga rl ta un ekspreshon relativamente nobo. Muzik tin un papel importante komo fondo den un pellkula. E grupo di "Thlia a kue hopi fama ku su diferente presentashonnan teatral.
Hollywood ta konslder komo e paraso di arte sinematogrfiko...”
|
|
6 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00039thm.jpg) |
“...trabou) bo ta dunami! Pober Dochi ta manera katibu kastig, shon rog (hardi bai e tin ku suplik humildemente pa logra algu).
Anchu pabo, smal pami ta lei dl trktu (midimentu ku dos midl). Lei torto (inhustisia). Si un tistigu hura falsu, e ta haa kastigu. Hotel Mirashelu ta na Kur Sp. Proseso di krimen seksual sa ta ku porta ser. Manuel no tin lei ku nos (e no ta gusta nos). Si un tata hura su yu, ke men ku e ta menas'e ku kastigu.
Un Henri-n-ke-bai-profos ta un popchi di palu o metal; su man i.pia ta los, di moda ku por move nan ku un pida lia ku tin peg na nan. Profos tabata prizon militar. Leonita ta hura Dios ku e no a komete ningn delitu (pretende fuertemente). Hopi be un hues o un abogado tin ku konsulta e desishon di Tribunal Supremo tokante un detaye di le.
Un hues ta keda nombr pa henter su bida, sin tin mester di duna kuenta na ningn hende. Si bo haa ku un persona a ofendebu, bo por demande. Tin delitu ku por ta trat nikamente despues di un akusashon. Tin derecho sivil i derecho...”
|
|
7 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00042thm.jpg) |
“...kuidou! Tur hende ta laba man, anto abo ta keda Kristu. Un mucha mash lgu-d (mash flaku) (Lfeguede ta nmber di un lo, di origen guineo-sudans).
Ekspreshon ku nomber di insekto
Ta manera pispis a kai den nan famia (ta uza e ekspreshon akl ora den un famia tin hende ta muri trai otro i den un tempu relativamente krtiku).
Barbult ta bula na lampi te ora e kima su ala. (bo ta sigui prufi te ora bo haa bo desgrasia).
Komehein ta traha kas pa prikichi buta aden (un ta traha i otro ta pro-becha di su trabou).
Sintura di manundng (o sintura di maribomba). (un sintura delega). Lo mi bira guruguru, drenta nan wowo (mi no ta tolera e kos ei i lo mi bringue fuertemente) (esaki ta ekspreshon ku hende muh sa uza). Vruminga n sa mua maishi, ma su wela ta bende haria (mi ta haa e kaso mash sospechoso!)
Manchi parse muska morto (e ta un sokete sin bro ni energia). Chebu ta manera skarpion dek (e tin mal beis, mal humor). Estela no ta laga ni muska bula (e ta masha eksakto, e ta piki pieu). Lo mi n ke ta un...”
|
|
8 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00049thm.jpg) |
“...Tira tek (kana bai bini ku siertu intenshon). Notisia (nobo) di kanoa ta notisia bieu. Kore den stef (biba riba otro hende su kustia). Bo no por para den dek ku nan (nan ta surpasabu, kontra nan bo n por hasi nada).
Un barku ta hasi awa ora e ta yena ku awa pasobra e tin un buraku. Kore guil (pasa den mal tempu, pasa den skual). Bai laman (bai na-bega).
------------------------
Sinnimo, homnimo, antnimo
Blo
Blo bashl (plan bar).
Yanshi no ke dunami un blo (un luf, un chns).
Ta blo si bo kaba bo trabou trempan (solamente).
Weis a blo riba mi (reis di golpi, di ripiente).
E mucha ta kana blo sun (kompletamente).
Bo ta blo papia pantomina (konstantemente).
Djis
Djis akl Manuel ta yega (pronto).
Te djis (akl). (te pronto).
Ta djis un krenchi loko e ta (mash nada).-Djis mira e asuntu akl pa mi (rpidamente).
Ata, at
Ata! (ku aksent riba e prom silaba): Turna! (entregando algu).
Ata! (tur dos vokal ta zona un poko mas largu ku esun ariba: ekspreshon di sorpresa o sustu.
At: 1. Ata el a yega, ata...”
|
|
9 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00050thm.jpg) |
“...solitario, den chokamata).
Bira lomba pa mundu (no preokupa mas ku kos di mundu).
Bira lomba pa un hende (no yude o sostene mas).
Lomba dl bal ta meskos ku lomba di morkoi o lombe.
Awor ku nos ta kla ku e trabou akl, nos por bisa ku e ta trai lomba.
Muchu, hopi, mash
No tin muchu ora ku el a sali bai (hopi).
Mi ta mash kans (den e frase aki mash ta un adverbio).
Dois tn hopi kabritu (aki hopi ta un adhetivo).
Fanchua tin mash hopi kas (mash ta adverbio, hopi ta adhetivo).
Ma ta muchu no! (ta di mas!)
Mi tin muchu kol hasi (demasiado).
Tin yen di hende ta kere den webi gai (aki yen ta nifik hopi).
Ora
Orasina aki (na e momentu akl) lo e ta na kas kaba.
Esta malora! (esta balna).
Mi ta bini mesora (inmediatamente).
Un ora pa otro (un momentu pa otro) nan por kana yega.
Malora ta na kurpi palu (desgrasla no sa ta leu).
Basta ora mi ta sinta warda (basta ratu).
Mani sa gusta yega na ora oradu (na ltimo momentu).
Ora el a bisami, ya tabata lat kaba.
E mucha no ta dunami ori porta (e no ta dunami...”
|
|
10 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/01/05/00002/AA00000105_00002_00054thm.jpg) |
“...di despresio (malu). Un persona ku ta kana lastra riba kaya, bringa, hrta, echa baina porta un shouru o bandidu. Pero un tata o mama por yama su yu: Mi shouru, bandidu dushi i bunita! (aki no tin nada di despresio).
Trfentu, dndula, tete, talanz, belenki, balia keke
Si un hende ta kana bal bini sin ningn propsito fiho, e ta trentu. Pero por uze den e siguiente sentido tambe: Un mama ta masha kans di tantu Trentu (bai bini), ke men di tantu kana, pero no sin propsito fiho, al kontrario, pa hasi trabou.
E ynkuman tabata dndula dilanti dje galia su kas (kana bai bini).
SI bo ta tarda pa bini kla ku algu, bo ta tete. Un hende malu, enfer-mlso o mankaron ta kana tete den kaminda, sin por bai dilanti lih, pasobra su pianan no tin forsa.
Bo ta tira tfek ora bo ta kana bai bini siertu kaminda i ku siertu intenshon.
Talanz ta tarda pa hasi algu pa motibu di flohera o deb na indesi-shon.
Si un mucha ta bula bai bini alegremente e ta belenki.
Esun ku ta bula balia sin por sinta ketu ta manera un keke...”
|
|