1 |
 |
“...Renbak a yena te basha 'fo.
Un seru par
Laman Karibe
Entrada (boka) di haf
Un barku mar na waf
Druml den solo riba playa
Na kant'l awa
Den kustia di un baranka
Sabana di Wespen
Un patruli entre dos kunuku
Un trank rond di un terenu
Un serk pa warda bestia
Nos ta waya (hala waya rond di
un terenu.
Den Kaya Grandi di Otrobanda tin hopl tienda i pakus.
Den tempi awa varios tanki ta yena ku awa.
Tera pretu ta bon pa mta.
Tera gordo ta tera frtil.
"Tera bibu (bow di tera morto mas ariba) sa uza pa traha poron ku wea.
Krakstenchi ta haa kant'i laman.
Greis no ta wanta awa.
Santu blanku (di laman) ta mara mi ku santu mul.
Santu di Ruba (kol marn).
Yerba shimaron, stinki, di mondi (beu).
Wama ta kabando na Santa Brbara.
Ta mundel (a bay) mondi: Te ora ei e ta sinti den su hehehe. E ora ei e asuntu a keda kla).
Ta warda malshi den mangasina I hrmnt den djogod (un manga-sina chik).
Yerba shimaron ta krese sin plant. (Mal ehmpel ta pega masha lih).
Trankera ta hiba nobo. (Esnan para un kantu ta tende...”
|
|
2 |
 |
“... (Ekspreshon pa avis ku ta yegando un persona ku no mester tende loke un grupo ta papiando).
Flaku manera kabritu alfashi ku a muri (pasa) hamber na sabana. (Mash seku i deleg).
Ba kwe mid den Laman Chik! (Bo karson ta hafustngel).
Pasa bui. (sali for di haf di Korsow).
Frontera
Baranka, kleps, sababa Pieda di kandela Pieda di bos Wowo di awa Warwar Orkan, sikion Os ta trk
Koriente di bientu, di laman Strom ta hala pabow, parlba
Un tera tin frontera.
Kada kos tin su lmite.
Koba den baranka. (traha trabow pis).
Pa sende e katuna den "sakad (kachu di kandela) tabata uza "pieda di kandela I "rabn (pida heru).
"Pieda di bos ta e hachanan di pieda ku antes indjannan a uza. Sigun un kreensha blew nan a yama nan "pieda di bos, suponiendo ku ta kaminda bos a kai tal sorto di pieda a forma.
Un remolino chik di bientu ta un warwar.
Wowo di awa ta un remolino den awa.
Un os ta un remolino fwrte, loke hopi be nos por mira riba laman
Galileo tabata e prom persona ku a uza teleskop pa studia solo, luna...”
|
|
3 |
 |
“...Hala flur Pleistu muraya
Un trabow serlo, un koi tee man Wanta trabow pa otro hende Un empleo, un pwesto
Wlga (straik), wlgista Skey (trabow)
Laga trabow para
Kana rondla un djap (un kol hasi)
Solisit un empleo
Ofisina di Trabow
Kachwela (tachwela), pachwela
Oeta (renchi di metal pa pega na
buraku pa pasa feter)
Lapistn; leis di sapatu Swela (kweru pa sapatu)
Meskla material (semnt ku santu i pieda)
Bek un muraya
Hala kwashi, pasa un kwashi
Krta leshl (na muraya)
Stet un muraya mankaron Para traha riba stlashi Trabow di man Obra di man.
Un hmber di fishi
3...”
|
|
4 |
 |
“...hende ta traha bow di dje.
Bo ta un klabu na mi kaha di morto. (Bo ta kowsa mi morto).
Yanshi no ke sirbi dl msla. (E no ke tapa e malu ku otro a komet). Kuminda di sapat: (Karnlsa kim den papel i kom ku pan ser).
Si nan yamabu un lapistn ta un ofensa, pasobra "lapistn ta e pida heru ku un sapat ta bati kweru, sole riba dje.
Despwes ku James Watt a traha e prom mashin dl stom, e periodo di Revolushon Industrial a dal aden, ku tur e problemanan di desempleo.
Hende tin kutis. Bestia tin kweru. Awnke nos sa bisa: B'a pika mi
kweru ku bo ofensa, i di un hende ku a traha hopi den solo: "E tin
kweru kurt.
Un "msla di awa dushl ta un ku no konos su fishi bon.
Un klabu ta saka otro. (Klabu ta saka klabu): Pa via di un kontra-tiempo bo ta lubid esun di prom.
Un "Wan-shete-fishi: 1. Esun ku sa di tur un poko. 2. Esun ku a frakas den tur.
Nos ta kwe un djp, "traha un trabow, "lora man ku algu, "okup un pwesto, "praktik un fishi, wanta trabow pa otro hende.
Esun ku ta "taha palu" (flngi traha) nos ta...”
|
|
5 |
 |
“...wesu. (Bo ke kome, ma bo no ke traha).
(Di pushi si, dl miow no). (Bo ke kos fasil, ma bo ta bula pipa pa
molster).
Un webu pas na awa. (hereb moli).
Bai frizjl webu pa tanta! (Bai bo na mowla).
Un mama no tin wea pa stoba su yu. (Pa malditu o bandidu ku un yu ta, nunka su mama no ta bandon).
E mes wea di kadushi ta bon pa giambo. (Ku e mesun kapasidat un hende por logra den varios direkshon).
Mankaron ta trah ku haria, suku i koko rasp.
Un hende mankaron ta inkapas pa traha.
Mester spanta mankaron, pa balente kwe kurpa. (Mester trata duru ku esnan dbil, pa esnan fwrte spanta). (Mester kastiga e chikltu, pa un grandi haa skremnt).
E mucha ta kome manera os ta trk. (kome masha).
Bo sa kon e asuntu ta kome-bebe? (Bo sa su detayenan?)
Vruminga no sa mula maishi, ma su wela ta bende haria. (Mi no ta konfia e asuntu muchu; ki mishibo ku plaka mientras ku bo no ta traha?)
Lo mi tei manera bolo! (Lo mi t'ei sigur).
Mucha, si bo kore den kaya, owto ta dalbu, traha ptm ku bo (machlk bo kurpa).
5...”
|
|
6 |
 |
“...Kome zupia, bebe awa! (Moda chistoso dl bisa un hende ora e bisa ku e tin hamber).
Na kada banda di nos garganta tin un wea di funchl.
4 Kuminsamentu fin
Kumins i finalis (kaba) un trabow
Start un motor
Enkabes un karta ku________
Origen di un idyoma Na final di kwenta Na fin di siman Na kabamentu di siman Na prom momentu mi no a rekonosebu
Porfin (finalmente) el a papia brdat.
Duna un toke final.
Punto di salido, di yegada.
Hasi algu ku un propsito.
Lo bo kaba malu (bo fin lo ta trlstu).
Alex a traha duru, te ku el a bin logra su propsito.
Pone un fin na e soketada ei!
Punto final, (tras di un frase ku a kaba).
Den kuminsamentu Dyos a krea shelu i tera.
Alafin alafan e kwenta a kaba. (final dl kwenta pa mucha).
Ba kumins bon, weta pa bo kaba bon tambe.
Un hende no sa kon e ta kaba. (muri).
Ta basta papya. Kumins pa kaba!
E stulnan akl ta bon akab.
Tur e asuntu a kaba na aros i koko. (na nada).
Pober Djo a para kaba. (Bira flaku, malu, deleg, blo bashi).
Na salida; na entrada Awaseru a stop...”
|
|
7 |
 |
“...9 Bida di kunuku
Kunukeru
Kas di shon
Kas di pali maishi
Biba na (den) kunuku
Traha den hfi
Kria bestia
Hala awa na pos
Traha roi, pa awa kore
Forma korona rond di mata
Roza mondi, piu tera
Tira chapi, koba ku piki
Simla, stk
Lg un mata
Saka pieu di pali lamunchi.
Kachu di bakoba Balla di bonchl Tapushi di maishi Trshi dl dreifi
Tee se
Wapa tras di se
Kosecha di maloa
Ranka yerba stinki; ranka beu
Hala lechi di baka o kabritu
Kowchi di galia
Kur di baka, kabritu, karn
Warda maishi den mangasina
Pone hrmnt den djogod
Planta siboyo largu ku sldu riba
bodogo
Koba batata, pinda Maishi chik, maishi grandi (maishi katana)
Grda tera ku mst (mrs)
Bandera di maishi
Bati maishi den piln ku manga
di piln
Dakun bags
Rnka di patia, pampuna
Soseg bow di ramada.
Si batata haa bon tera, e ta yanga. (Esun ku tin hopi plaka, por hasi grandi).
Banana ta bisti row, pe no troka paa. (Asina sa bisa hende ku hardibai ta bisti e mesun paa).
Baka a muri bai, laga trabow pa kweru. (E persona a murl, laga difikultat...”
|
|
8 |
 |
“...shimaruku ta hechu. (e asuntu a keda kla).
Rnka dl pampuna ta kore mash lew.
E palu di flamboyan a rement tur na flor.
Taha palu. (gaa traha).
Kaska a wanta palu! (Ekspreshon ku ta uza pa hendenan ku ta baa de bes en kwando).
Si bo koba den tera, bo ta saka bichi. (Si bo mete den porkeria, ol malu ta dalbu).
Si no yobe lo pinga. (Si bo no logra shen por shentu, maske ta algu ta kai).
Tur krga di kunuku ta yena Punda. (Tur tikl ta yuda).
Un palu karg (yen) di fruta.
Dader (fruta di datu). Tin dader skalein (e kuminda paden ta blanku). Nan sa yam tambe "dader hudiw". Ademas tin dader kr i orao. (sigun kol di su kuminda).
Tampa parse dader un poko, pero e tin forma iargu i no rond manera dader.
Un mta por kwe pispis. (haa pispis, pst).
Plspis a kai den nan famia. (Nan ta muri un tras di otro).
Un kunukeru ta kana ku su "koto, pa pone diferente kos den dje. Ora e ta traha den kunuku, e ta uza un "lantera (generalmente di saki pita) pa kwida su paa.
Kita un tpi di flor, pa pega na lapt di bo bachi....”
|
|
9 |
 |
“...su hubentut, lo blra krekech tempran).
12 Dia i anochi
Henter dia di Dios
Tur santu da
Biaha anochi o den dia
Lanta for di mardug grandi
Kada dia pasa
Un dia prom el a bisami
Ki dia awe ta?
Ki dia nos tin awe?
Dia di trabow Dia di fiesta, dia liber Didia kla.
Anochi skur
Su manis nan a bai Mainta, mrdia, tramrdia Atardi, tardisitu, anochi Mei anochi, den mardug Ya ta birando sukurltu kaba.
Bispu di Pasku, di Aa Nobo Bispu di blspu
Riba ki fecha, den kwa luna i kwa aa ba nase?
Den siman nos ta traha Djadumingu ta dia di Seor.
Siman ariba (siman pas)
Siman arib ei, Djasabrei
16...”
|
|
10 |
 |
“...Buriku (animal, bestia) ku bo ta!
Un kui ta pa kwe pra (totolika, aladuru, kokoi, ets.)
Un trampa ta pa kwe djaka.
Ku ratufal ta kwe ratn i djaka.
Traha duru manera buriku di wela. (traha mash duru i konstante-mente).
Di pushl si, di miow no. (Bo ke gosa pero bo no ke traha).
Ken ku laba kabes di buriku, ta prd habn ku tempu. (Si bo trata na sia un ku no kir, bo ta prd bo tempu).
Par di un kabai mes ta buska hende p. (Kos bon ta yama atenshon di su mes).
Makaku su wowo ta hundu; e ta yora tempran. (Mira diflkultat di antemano i turna medida na tempu).
Ba keda manera bin ku a tende tiru. (tur spant i na laria).
Saka ratn. (Dal un o algn beter pa kita e ka di ayera).
Kwe un kach: Dal un beter.
Un toro manzlnga: Un pali hmber.
Un chubati gengu: Un homber ku brio, un trsio ku bo por konfia. Kwe makaku ku bakoba: Gaa hende sokete ku kwalke koi loko.
Bo tin swltu di pushi. (semper bo ta di bon; semper bo ta skapa). Un chubatu kum no ta sirbi mas pa produs.
Kach no sa kome kach. (Dos baina no...”
|
|
11 |
 |
“...kurason.
Nos ta realis un plan o lage para.
Trata semper na solushon tur problema bo mes.
E ladrn tabatin intento di hrta.
Yanshl a hasi un esfwrso pa e bini kla.
Ora muchanan ta hunga nlnichi, nan ta marka un meta den tera.
Ku un krenchi mas energa bo mester por yega.
Un peon ta uza su forsa di brasa.
Mi owto tin forsa dl shen kabai.
Si bo ke bringa, krda ku un oso tambe tin frsa brutu.
E lei nobo a drenta na vigor.
Felipi ta den flor di su bida.
Solushon un problema.
Un tened dl buki mester traha ku eksaktitut.
Tur hende desente ta trata otro korektamente.
Yoshi ta masha puntual; semper e ta yega na ora.
Un akshon na fabor dl pobernan.
Nos tur ta destin pa muri un dia, pero kere ku bo ta katibu di des tinu ta un idea robes.
Bo por riska un par di florin den un wega di plaka.
Bo ta ekspon bo bida na peliger.
Tur mucha ta soa di pasa den aventura.
Hasi algu intenshonalmente.
logra?
Un klper ta par den gol.
Tur kos ta un purbamentu!
21...”
|
|
12 |
 |
“...Hasi algu pa malu.
Si bo faya, purba un be mas.
Bo por saka e charada aki?
Tur mi esfwrso tabata enbano.
Pa bo tin kslto den bida, bo mester ta prepar.
Lema dl padvlndernan ta: "Para kla.
Nos a pasa varios lug, te nos a yega nos destinu na Paris.
Perkur pa bo ta bon prepar, konos bo deber, traha ku entusiasmo i brio i ku tur sigurldat lo bo bini kla ku bo deseo.
Drumi saka ka despwes di un paranda sep.
Bo mester tin stoma fwrte pa wanta rm ship, (rom blanku)
Nan ta bisa ku esun ku bebe limonada, ta "kria vruminga
Dal un mas. Bo n por bai riba pia sol Awa a pasa haria! (e ta balente fuma).
Dis ta un burach di marka may ku sa kwe su awa tur dia.
Felipi ta bow di su awa. (Bon betr)
Djo ta boko. (Bebed grandi)
Yoshi tin mash mal bibida. (E ta hasi frfelu ora e tin dos aden). Eufemistikamente nan sa bisa di un hende ku a kraks un par, ku e ta "alegre o kontentu.
Bo parse hende ku a drumi fuma, lanta burachi. (Bo ta tur bru, tolondr, kns)
Un burach semper tin motibu pa bebe; sea pasobra e ta...”
|
|
13 |
 |
“... pa e por kobra).
Turna bebementu pa fishi. (hasi bebementu un kustumber)
Ken ta manda algu? (Ken ta trit?)
Manuel parse hende ku a bebe rm ku plbu. (E ta razu)
E tabata patapata i el a yega kas boka bow.
18 Kwalidat humano (di hende)
Semper nos mester ta franko (kurason abr) i (h)onrado.
"Honesto ta nifik korekto, kortes, di bon manera.
Nos mester tin pasenshi i nos mester ta gradisldu, firme den nos desishon i sinsero den nos trato ku otro.
Si nos ta limpi na kurpa i na sint, di mes nos lo traha ku efikasia. Un hende obedesidu i humilde por soport tur difikultat.
Nunka nos no mester ta mlshirikeira (papiad di redu) ni kinikintr (mete den asuntu di otro hende).
Un persona indiferente ta bira meskos ku spi sin slu pa otro hende. Freskura, krueldat, brutalidat i kurason duru ta kita hende foi nos kurpa.
Bo orguyo ta molosti otro hende.
Un mucha chikitu por ta tmido. Un hende grandi mester tin kurashi i brio.
Ku kobardia bo no ta logra nada.
Ta hende mash tap tin miedu di spiritu.
23...”
|
|
14 |
 |
“...figuranan na un manera bibu.
Un persona di mala higra ta un hende di mal karakter, mal kurason. Un "pan di Dios" ta un bon hende.
Esun ku ke stima bon, mester tin gia di su sint.
Hasi kwantu bon ku bo ke, pero krda semper ku "kamisa ta mas yeg ku saya.
Bon hast ta mal pag. (Danki di mundu ta pishi di yewa).
Tin hasid dl bon ta haa skp di atras.
Esun ku hasi bon, bon ta pe.
19 Fbrika
Un fbrika di tela, sapatu Import merkansia di fbrika Industria di petroli Desempleo Hende sin trabow Un minero ta traha den mina Union di krdito Un obrero espesialis Klase obrero Desgrasia di trabow Un hmber di fishi (profeshonal,
Wlgistanan a protest Doo di trabow i empleado Obrero, trahad Un empresa nobo Frsa gobirnu pa asept Un sindikato di obrero Un kontrato kolektivo di trabow
Oranan di trabow ta dl_______pa______
Leinan obrero
Pago di vakansi
Trabow profeshonal (di fishi)
24...”
|
|
15 |
 |
“...sindikalismo ta bas ta simpel. Poder di un obrero individwal ta mash nada; poder di obreronan kombin (un) ta grandi.
Trabow no ta mata.
No traha trabow di otro hende. (No mete den otro su asuntu)
Kobra pa siman, pa kinsena, pa luna, pa dia.
Dia dl krta maishi: Dia di kobra.
Mani a kwe kestion ku e kontratista i laga trabow para.
Antes un obrero no tabatin ni derecho di "ora di kome.
Fefe a drenta kompania abow i sali na may. (El a kumins chiki i bira grandi)
Traha pa bibu ku morto. (Traha mata kurpa)
Un hende floho no ta hasi wesu bieu na ningn trabow. (no ta keda hopi tempu).
Nan di: Trabow ta bon pa buriku, ma nan loke men "trabow frs, demasiado pis.
Pero probablemente e dicho ak ta lema di esnan ku ta floho te den nan wesu.
Un "Wan-shete-fishi" no sa para ningn kaminda. (no sa keda traha hopi_____)
Un trabow ku ta tee man ta un trabow ku ta turna hopi tempu.
Traha bon i duru pero no bati lingo ("mata bo kurpa)
Ku forse brasa bo ta lagra. (Trahando duru bo ta bini kla).
25...”
|
|
16 |
 |
“...Dos plaka di koper (sn pretu): Plaka grandi, Sn grandi (sn pretu).
Un papel di sinku florn.
Mi tin dies florin pero na papel.
Tur hende ku traha tin nan entrada, ma nos ta bisa: sueldo di un obrero, salario di un empleado.
Nogoshi ta: kumpra barata, bende karu.
Hende chip ta hende ku no sa gusta los djki (gasta plaka). Pichlri ta esun ku bo tin ku dal su kokoti ku mukel, pa su man abri.
Nan di ku semper bo mester tin maske ta un par dl sn pretu den bo ptmni.
Ta kambia (troka) plaka, "kibra un papel dl 50 o 100 florin.
Ora un komersiante kwe inventaryo na fin o kuminsamentu di aa, e por bai kalkul su ganashl.
Krda semper ku tempu ta baha gastu (tempu bal plaka). Generalmente plaka fi ta plaka prd.
Ora luna ta den kaba un hende por bisa ku e ta: bash, blo bash, skars, plan bar, sin mode muri, pober manera ratn i krki.
Plaka ta manda mundu.
Bash no tin tow. (Hende pober ta pasa mash trabow pa haa yudansa).
Artkulo barata, karu, kostoso (demasiado karu o di hopi baior)
Si bo tin un chk na dl...”
|
|
17 |
 |
“...katibu di aa 1795.
Manuel Piar su fecha dl nasementu no ta konos. El a muri fusil dia 16 di oktober 1817. Sigun un istoriador ta skirbi, Bolivar tabatin miedu di Piar su popularidat, asta na ora di su ehekushon.
Statuut a keda firm dia 16 di desmber 1954, pero ta parse ku despwes di tantu aa ya el a kria beskein.
Kasi tur diktador ta muri mal morto.
Un tirano ta hasi abuzu dl su poder.
Inglesnan a okup Korsow dos be, pero nunka fransesnan no a logra poder di Korsow.
Rebeldenan a konspir (forma o traha un komplt) pa baha gobirnu.
Istoria ta lesamentu di futuro den spil dl pasado.
Den plenchi dje kas di Porto Mari Tula a dirig palabra na pader
A sosod, a pasa ku--------
Un evento ta algu ku a sosod Un insidente ta un kaswalidat. Istoria di Korsow ta interesante. Istoria di mundu (universal) Istoria antigwo Tempi Pasku ku Aa nobo
Riba tal fecha a sosod_______
Era kristian
33...”
|
|
18 |
 |
“...Kada baka ta lembe su bis. (Kada ken ta stima su yu mas ku di otro. Un hende ta yuda su mes o su famia yeg prom ku otro).
Banana a muri ma vpe tei. (Tata o mama a muri, pero el a laga yu ku por kwlda e famia).
Un muh ku mash mal barika. (Tur su yunan ta kwe mal kaminda). Bin semper ta tira pa mondi. (ta nifik meskos ku "Kada baka ta lembre su bis).
Traha manera buriku di wela. (Duru i konstantemente).
Si ta kasa bo ke kasa, kabaron lo bo kome. (Despwes di kasa lo bo sinti duele).
Kabritu ta tira pa seru, karn pa ter abow. (Meskos ku Kada baka ta lembe su bis).
Pa chik ku kach ta, e sa kon grawat su sarna. (Asta mucha chik sa kon defend nan kurpa).
Na su karna di behes, sarampi: 1. Hmber grandi (biew) ku ta hunga papel di chabalitu. 2. Muh ku haa yu na edat avans.
Kamisa ta mas yeg ku saya. (Yuda bo mes i bo famia prom ku otro).
Bo por rndu rnt mundu si bo ke, pero kas ta kas.
Korsow ta mal mama ma bon madrasa. (Esnan djaf ta haa mih trato ku yu di tera).
Bon kri, mal fad. (Loke ta bisa...”
|
|
19 |
 |
“...Esun ku Dios no duna yu, diabel ta duna subrina. (Esun ku skapa di problema personal, ta ha ku problema di otro hende).
Dios ta primi pero e no ta mata. (Dios por pone nos riba hilu, pero e no ta laga nos dal abow).
Sirbid di misa ta haa kabiti bela. (Esun ku yuda roza mondi, por piki palu pa traha kandela na su kas).
Ora ma dal abow, ma mira shelu pa un pampuna. (ma keda zuri, zorokloko).
E mucha tin diabel su tras. (E ta inklin konstantemente pa hasi malu). Diabel ta lsl (Tene kwidow, pasobra tin peliger).
Foi tempu diabel tabata ynkuman. (Mash hopi tempu pas).
Djo libra; e kos ei no por sosod. (Di ningn manera).
Dios librami di tres ore malora. (Dios spar mi di desgrasia).
Loke Mani bisa ta evangelio. (Bo por kere libremente loke e bisa). Awe ta firnu mes a sker. (Ta has! un kalor teribel).
Prome ku mi gloria mi kurpa. (Mainta tempran, mardug grandi). Sende lampl i gloria kurpa ora ta bai kumins bira skur, ta un kus-tumber ku a bai foi moda.
Mara bo boka por ta santu. (Mara loke ba bisa...”
|
|
20 |
 |
“...31 Kantidat
Un yarda di tela
Dos mter di lata eskaf di dos pa un
Un liber di keshi Dos kilo di karni mul Un doseln di webu Un grs di prk Un man di bakoba Un kalbas di pinda Un bleki di awe yobe
Den laman tin pisk na kantldat (na abundansha)
Nos poblashon ta owment ku tres porshentu pa aa.
SI bo ke bira karpint, bo mester sa kalkul bon.
Un krenchi kos ta yena su bista.
Ora nos kumpra kos, nos tin kustumber di bisa: Tira un apa ariba. Di menstu kos ta molosti Nena.
Si bo traha tur dia un tiki, bo ta bini kla pokopoko (gradualmente) pero slgur.
Un tow di karn.
Un trupa di sld.
Un kareda di yu.
Un trshi di dreif (uva)
Un bnchi di yerba Un mancha di masbangu.
Un kama di sldu.
Un tranzjur dl krlatura.
Na gran eskala.
El a yega na tal ekstremo ku ya e no por bk mas.
Un burach di marka may, (na alto grado).
Nos ta surpas boso na kantidat.
Hopi ta yam pero poko ta (e)skoh.
Un par di sapatu ta dos sapatu, pero un par i pinda, mango, nechi ets ta mas ku dos, algn.
Number nms ta: 1, 3, 5, 7 ts. Number...”
|
|