1 |
 |
“...tur.
Nos ta kwe un djp, "traha un trabow, "lora man ku algu, "okup un pwesto, "praktik un fishi, wanta trabow pa otro hende.
Esun ku ta "taha palu" (flngi traha) nos ta bis: "Muf bo atras i hasi algu pa bida.
Turna un kos hasi fishi. (hasi un kos bira kustumber).
Fishi di araa. (Trabow ku no ta kaba nunka).
Don Perer, kada un ku su fishi. (Hasi loke bo tin kapasidad pe).
3 Panadera i kuminda
Panadero; pastelero Trahad di pan buskuchi Mansa pan
Hinka pan na frnu riba hapa.
Kenta awa; hereb awa Kome kuminda kayente
Prepar wea; kushin kuminda Hasa pisk; smor karni
4...”
|
|
2 |
 |
“...sa kima. (Na ultimo momentu bo por frakas). Lo bo kome pan ku diabel a mansa. (E kos el lo salibo karu, malu).
E asuntu aki ta mi kuki. (mi djm, mi zjoli).
Fancha no ta ni karni ni pisk. (E no ta ni un ni otro).
Bo ke kome karni, nenga wesu. (Bo ke kome, ma bo no ke traha).
(Di pushi si, dl miow no). (Bo ke kos fasil, ma bo ta bula pipa pa
molster).
Un webu pas na awa. (hereb moli).
Bai frizjl webu pa tanta! (Bai bo na mowla).
Un mama no tin wea pa stoba su yu. (Pa malditu o bandidu ku un yu ta, nunka su mama no ta bandon).
E mes wea di kadushi ta bon pa giambo. (Ku e mesun kapasidat un hende por logra den varios direkshon).
Mankaron ta trah ku haria, suku i koko rasp.
Un hende mankaron ta inkapas pa traha.
Mester spanta mankaron, pa balente kwe kurpa. (Mester trata duru ku esnan dbil, pa esnan fwrte spanta). (Mester kastiga e chikltu, pa un grandi haa skremnt).
E mucha ta kome manera os ta trk. (kome masha).
Bo sa kon e asuntu ta kome-bebe? (Bo sa su detayenan?)
Vruminga no sa mula maishi...”
|
|
3 |
 |
“...Tin hende ta pretend ku un kuminda kushin riba konf ta sali mih ku riba stof di gas o korozin.
Barika no sa yama danki. (No kome pa loko i lubid ku tin maan, ora bo barika lo bolbe pidi mas).
Felipi su barika ta na su man. (E ta kome kiko ku e haa).
Den dos man funchi no por sali papa. (Dos huntu por mas ku un so). Kome zupia, bebe awa! (Moda chistoso dl bisa un hende ora e bisa ku e tin hamber).
Na kada banda di nos garganta tin un wea di funchl.
4 Kuminsamentu fin
Kumins i finalis (kaba) un trabow
Start un motor
Enkabes un karta ku________
Origen di un idyoma Na final di kwenta Na fin di siman Na kabamentu di siman Na prom momentu mi no a rekonosebu
Porfin (finalmente) el a papia brdat.
Duna un toke final.
Punto di salido, di yegada.
Hasi algu ku un propsito.
Lo bo kaba malu (bo fin lo ta trlstu).
Alex a traha duru, te ku el a bin logra su propsito.
Pone un fin na e soketada ei!
Punto final, (tras di un frase ku a kaba).
Den kuminsamentu Dyos a krea shelu i tera.
Alafin alafan e kwenta...”
|
|
4 |
 |
“...Kiko dia ta bisa? Kon tempu? Ki notisya? Kon kos ta?
Kon ta ku bo hendenan na kas? Tur ta bon di sal.
Dios kriabu! (ora un hende nister).
Ku danki mi kushna no por huma, (ku palabra bunita mi no por kome).
Danki di mundu ta pishi di yewa. (Ora bo haa mal danki).
Ai si, tesei ta mi danki! (igwal na esun ariba).
Krta un hende su palabra ta falta di kortesia.
Ku bo semper na kompania! (Kontsta riba un felisitashon).
Hasibu na kas!
Pidi despensa no ta kita nada for di un hende.
Kalin tin mash boka sushi, (e ta papia palabra malu).
Estela tin boka dushi. (E ta kalanch hende ku palabra).
Bo boka n tembla ora ba bisa e palabra ei? (Kon bo por tabatin kurashi di bisa....).
Boso a derami na bida. (Boso no ta puntra mas pa mi).
Manuel a tira un flor pa e galia ku a pasa.
Tur porta ta habr pa un persona korekto i desente.
Un sonrisa no ta kosta nada, pero e ta bal hopi.
6 Afirmativo i negativo
M'a haa un kontsta negativo.
Duda; dudoso Ma keda na duda.
Bo n tin rason, bo ta robes.
Nan ta gravemente...”
|
|
5 |
 |
“...E ladrn tin e prenda den su poder.
Aktivo i pasivo (poseshon i debe) E sldanan a okup e frti.
No laga odio turna poseshon di bo pensamentu.
Propietario di e restorant a bati bankrut.
Spar bo sn; no dlspid bo plaka. Gachi a tira su bida at.
Un pober dlabel plan bar.
Hunga plaka, keda blo bash. Nonato no tin moda di muri.
Mani ta landa (djdj) den plaka (putr di sn)
Tin hopi hende den nesesidat. Drumi i kome ta nesesario.
Kansel debe ta un obllgashon. Hoga den debe.
Un debe atraz
Debed ku nenga di paga ta
sinbrgwensa.
Saka ventaha.
Haa probecho.
Hasi ganashi Hiba prdida.
Su negoshi ta duna bon.
Blra riku riba kustia di otro hende.
Debe no sa frusa.
Morto ta un debe ku nos tur mester paga.
Awor ak kos ta malu, un poko batu, ma ku poder di Dios mi ta bini kla.
Esun ku warda lo tin.
SI bo tin basta fondo, bo por kumins bo nogoshi.
Plaka mester lora.
Nan ke invert plaka den e empresa nobo.
Bo por fia Djo. E ta bon pago.
E flus ak por ta kosta 50 florin, pero e ta bal binti so.
Dis ta bash (skars)...”
|
|
6 |
 |
“...buki Introdukshon
Un biografa Un diario Kwenta di Nanzi Kwenta krtiku
Un echado (hlnchad) di kwenta Un komposishon (na skol)
Un ensayo (literaryo)
E figura prinsipal den un novela.
Poesa ta pensamentu elev, ekspres na un manera elev, ku rima I ritmo.
Bukinan di Biblia ta konten mash sabidura.
Skirbl un resea (krtika) riba un buki nobo ku a kaba di sali publik. E obra ta konsist di dos tomo.
Derecho di owtor mester ta respet.
Tin ku pone sabidura dl buki na prktika, pe por bal algu.
E mucha ta kome (guli) buki. (lesa hopi i pur).
Alfonso ta tee buki pa un komersiante.
Un nota abow na un pgina.
Un manuskrito skirb na man o na taipraiter (mashin).
Un hende ku no por lesa ni skirbi ta un analfabeto.
Sklrbi pa di galla (skirbi mahos).
No unikamente un owtor mester tin algu dl bisa, pero e tin ku des-kribl su flguranan di tal manera ku nan ta blbu den bista dl e lektor. Loke ta skirb sin esfwerso lo ta les sin plaser.
Hemingway a puli su obra "The old man and the sea kwarenta be, prom ku el a...”
|
|
7 |
 |
“...pinda Maishi chik, maishi grandi (maishi katana)
Grda tera ku mst (mrs)
Bandera di maishi
Bati maishi den piln ku manga
di piln
Dakun bags
Rnka di patia, pampuna
Soseg bow di ramada.
Si batata haa bon tera, e ta yanga. (Esun ku tin hopi plaka, por hasi grandi).
Banana ta bisti row, pe no troka paa. (Asina sa bisa hende ku hardibai ta bisti e mesun paa).
Baka a muri bai, laga trabow pa kweru. (E persona a murl, laga difikultat pa otro).
SI ba nase buriku, bo n por bira kabai.
Kabai ku aba no sa kome maishi. (Esakl no ta kos pa bo, pasobra bo no por kun).
Pa malu ku aa ta, kabritu no sa bster un pipita so. (Pa fututu ku tempu ta, algu dl bon ta kai).
Kachu: 1. dl baka, kabritu, karn. 2. E tringulo di lata rond di un bestia su garganta, pa e no drenta terenu di otro hende.
Karn ku su tow, kabritu ku di dje. (Kada ken den su grupo)
Dia di krta maishi: Dia di kobra salarlo.
Mester traha dam, warda awa. (Mester turna medida na tempu) Yanshi ta gai dl mardug. (E ta lanta tempran).
12...”
|
|
8 |
 |
“...Hinka palu bow di kandela. (Okashon mas bruashi pa via di mete den e asuntu o pone algu mas aseka).
Kore te roza mondi. (kore asina duru, ku kaminda bo pasa mondi ta keda roz).
Un galma ku kol di mespu.
Buis a kai manera patia brd. (dal abow duru).
Un owto wabi (blew, mankaron, bulpes).
No laga nan kome kadushi, bin limpia man den bo kabes. (No laga nan tumabo hasi sokete).
Tur shimaruku ta hechu. (e asuntu a keda kla).
Rnka dl pampuna ta kore mash lew.
E palu di flamboyan a rement tur na flor.
Taha palu. (gaa traha).
Kaska a wanta palu! (Ekspreshon ku ta uza pa hendenan ku ta baa de bes en kwando).
Si bo koba den tera, bo ta saka bichi. (Si bo mete den porkeria, ol malu ta dalbu).
Si no yobe lo pinga. (Si bo no logra shen por shentu, maske ta algu ta kai).
Tur krga di kunuku ta yena Punda. (Tur tikl ta yuda).
Un palu karg (yen) di fruta.
Dader (fruta di datu). Tin dader skalein (e kuminda paden ta blanku). Nan sa yam tambe "dader hudiw". Ademas tin dader kr i orao. (sigun kol di su kuminda)...”
|
|
9 |
 |
“...Propsito di studiamentu no ta pa pose sabidura manera un hmber por tin un florin den su saku, pero pa nos hasi e sabidura parti di nos mes; ke men ant transform na pensamentu ku ¡dea, meskos ku e kuminda ku nos kome ta bira sanger ku ta duna bida.
Ideanan ku ta parse kla den bo sint, por ta vago pa otro hende, si bo no tin e fasllidat (don) di ekspreshon.
Hopi hende tin mas fe den nan sintimentu ku den echo di argumen-tashon lgiko.
Ta den bo kerementu (kabes) bo tin e kos ei!
Mi ke men di ta un ekspreshon ku hopi hende sa uza. Pero e ta zona balente ridkulo.
Idea ta mata i e ta kura.
Purba rei unda ma sali awor ei.
Idea ta pi ku ioko. (imaginashon ta pi ku ora bo ta eilu).
Si bo tin koko (sesu), ta pa bo pensa kun.
Djo ta lew di koko bash; e tin su dos dede di frenta.
Baka a sinta pensa, te nan a hisa kachu buta riba su kabes. (Esaki ta uza pa: 1. Hende ku ta sinta pensa mash. 2. I pa esun ku nan a bisti kachu.
Mi sint a dunami ku------(ma pensa ku )
A dal na mi sint. (Di ripente ma krda)...”
|
|
10 |
 |
“...ku brio, un trsio ku bo por konfia. Kwe makaku ku bakoba: Gaa hende sokete ku kwalke koi loko.
Bo tin swltu di pushi. (semper bo ta di bon; semper bo ta skapa). Un chubatu kum no ta sirbi mas pa produs.
Kach no sa kome kach. (Dos baina no ta mete ku otro).
Yuana ku kome lew foi kas, ta muri mal morto. (Esun ku buska peliger, ta topa ku peliger, desgrasia).
Warawara tin miedu di gai, e ta turna vengansa riba pultu. (E ta lembe grandi, abuz di chiki).
Dia totolika yu ta mas kontentu, su mama ta bula bai lag'e. (Despwes di legria tin tristesa).
Si bo bira stropi, muska ta komebu. (Si bo ta muchu humilde, nan ta sub bo kabes).
Sabf manera djake kaa, manera sokle. (Mash bibu).
Na su kas ta pushi ku kach sa drenta sal. (Tur sorto di hende ta bai seka dje).
Elena parse hende ku a kome prikichi. (E ta papia mash, sin guli skupi).
Mi no sa ta ki patu a brui e. (Mi no konos su sal, di ki famia e ta). Un muska morto: Un chocho, sokete, lpkk.
Morde supla manera ratn: Gaa un hende ku palabra dushi.
Makaku...”
|
|
11 |
 |
“...Eufemistikamente nan sa bisa di un hende ku a kraks un par, ku e ta "alegre o kontentu.
Bo parse hende ku a drumi fuma, lanta burachi. (Bo ta tur bru, tolondr, kns)
Un burach semper tin motibu pa bebe; sea pasobra e ta tristu o kontentu, sea ku e tin ku selebr algu, sea pa kita friu den temp'i awa, sea pa habri apetit.
Kana frifri (gatia) beter.
Pone bibida dilanti. (Bandon tur kos, pa bebe)
Saka raton. (dal un beter su manis di un paranda, pa kita ka).
Spula boka ku rm. (Bebe mainta tempran, prom ku kome)
17 Bibida
Te ta kita set Mi tin sed 'i awa Sedu tambe sa uza. Yena un glas te na mitar Bibida strki Shap, botikin, restorant Hala beter.
Ranka un ka.
Un shapero (doo dl shap)
Un labizjan di bia.
Un bter di serbes, limonada.
Un flasku di remedi Bebe na un hende su sal "Chinchin! (na bo sal!)
Un hmber ka, betr, zet, hum Seipu rm. Chupa rm.
Dal un kal Mesonero.
22...”
|
|
12 |
 |
“...den e fbrika-nan i mlnanan nobo tabata mash malu, e oranan di trabow mash hopi i pago mash tiki. E prinsiplo riba kwa sindikalismo ta bas ta simpel. Poder di un obrero individwal ta mash nada; poder di obreronan kombin (un) ta grandi.
Trabow no ta mata.
No traha trabow di otro hende. (No mete den otro su asuntu)
Kobra pa siman, pa kinsena, pa luna, pa dia.
Dia dl krta maishi: Dia di kobra.
Mani a kwe kestion ku e kontratista i laga trabow para.
Antes un obrero no tabatin ni derecho di "ora di kome.
Fefe a drenta kompania abow i sali na may. (El a kumins chiki i bira grandi)
Traha pa bibu ku morto. (Traha mata kurpa)
Un hende floho no ta hasi wesu bieu na ningn trabow. (no ta keda hopi tempu).
Nan di: Trabow ta bon pa buriku, ma nan loke men "trabow frs, demasiado pis.
Pero probablemente e dicho ak ta lema di esnan ku ta floho te den nan wesu.
Un "Wan-shete-fishi" no sa para ningn kaminda. (no sa keda traha hopi_____)
Un trabow ku ta tee man ta un trabow ku ta turna hopi tempu.
Traha bon...”
|
|
13 |
 |
“...Kita pia pokopoko. (Keda sin bini gradwalmente)
Pia no a kome nenge. (El a kore bai ku masha frt)
Hepal Mi oloshi a kria pia. (el a dispars, un hende a lant).
Ml mester a bira riba e mesun pia. (Mi mester a bolbe sin ku mi a logra)
Dobla skina: 1. literalmente dobla un skina. 2. muri.
Ora e ladrn a ripar ku polis ta su tras, el a hinka fo, dispars foi bista.
Awor ei Yanshi a kaba di baha pa Wespen, (sali ku direkshon pa Wespen)
Klarita ku su pianan di flerchl ta bula kaya manera dalakochi.
Nos ta biaha ku bapor, bula ku oroplanu.
Lando, kltoki, dori, garoshi di buriku o di baka tabata medionan di transporte masha romntiko.
Hanchi, kaya, kaya grandi, patruli (entre dos kunuku), kaminde kabritu (den mondi), plasa, plenchi, stupi.
Djo a reis riba mi. (Yega di ripente mi dilanti)
Esnan ku yega kas den mardug grandi, ta kana riba tonchi pia. Drenta pushipushi. (masha ketu i ku kwidow, sin ningn hende tende
o sa).
Sigun un kerementu bleu un hende ku drenta pa porta padllanti, mester sail pa mes...”
|
|
14 |
 |
“...Papia ta humano, slensio divino!
Papiad di brdat no ta haa stul pe sinta.
Felipi no ke tende su brd; pesel el a kita bai pur.
Bo palabra ta pidi rospondi. (mester reakshon riba loke bo a bisa). Kada palabra tin su doo. (Si ba kere ku ta pabo, anto tum numa). Tur kuminda ta di kome, ma tur palabra no ta di papia. (Mester frena lenga).
Nan no a lanta su palabra foi swela. (Nan no a kontest ni reakshon). Pa papia ta nada, ta pa hasi te kos. (Bo por yena mundu ku palabra, pero akshon ta bal muchu mas).
Papia un, papia otro, (entre parntesis).
Bon bis, bo tin rason.
E palabra tabata na mi punte lenga.
Est un lenge toll bo tin. (Bo boka no sa para ketu, bo ta papia kos ku mester keda sekretu).
Ora el a tende kon e asuntu ta kome-bebe, kampana a guli lenga. (E no por a kontest nada).
Mi mester a keda ketu, pero mi boka a slep.
Palabra brdat! (Ekspreshon ku ta uza ora bo ta papiando algu di un hende i e persona blo di ripente).
E periodista a tee un entrevista ku e ministro nobo.
Ratn ta balia famiafamia...”
|
|
15 |
 |
“...Kada baka ta lembe su bis. (Kada ken ta stima su yu mas ku di otro. Un hende ta yuda su mes o su famia yeg prom ku otro).
Banana a muri ma vpe tei. (Tata o mama a muri, pero el a laga yu ku por kwlda e famia).
Un muh ku mash mal barika. (Tur su yunan ta kwe mal kaminda). Bin semper ta tira pa mondi. (ta nifik meskos ku "Kada baka ta lembre su bis).
Traha manera buriku di wela. (Duru i konstantemente).
Si ta kasa bo ke kasa, kabaron lo bo kome. (Despwes di kasa lo bo sinti duele).
Kabritu ta tira pa seru, karn pa ter abow. (Meskos ku Kada baka ta lembe su bis).
Pa chik ku kach ta, e sa kon grawat su sarna. (Asta mucha chik sa kon defend nan kurpa).
Na su karna di behes, sarampi: 1. Hmber grandi (biew) ku ta hunga papel di chabalitu. 2. Muh ku haa yu na edat avans.
Kamisa ta mas yeg ku saya. (Yuda bo mes i bo famia prom ku otro).
Bo por rndu rnt mundu si bo ke, pero kas ta kas.
Korsow ta mal mama ma bon madrasa. (Esnan djaf ta haa mih trato ku yu di tera).
Bon kri, mal fad. (Loke ta bisa...”
|
|
16 |
 |
“...Tin hopi sosiedat annimo na Korsow.
Ekonomistanan ta papia di dos sorto di artikuio. Nan ta yama "artikuio di konsumo loke nos por kome, bebe, huma, bisti; nan ta yama artikuio (instrumento) di produkshon loke ta mashin i aparato ku ta transform materia prima manera katuna na produkto ku nos mester, manera kamlsa i karson.
Ta mash bunlta si paga un obrero o un empleado un bon salario, pero e tambe mester perkur pa e produs algu, sin taha palu.
No por kumpra Yan, bende Yan. (Ora ta bende, mester hasi ganashi). Hasi habana: Kumpra algu I bend mas barata, djis pa haa plaka). Tira un kuba: Turna algu sin bolbe nunka mas pa paga.
Bon nogoshi ta: kumpra barata, bende karu.
Bende barata: 1. Bende realmente barata. 2. Mal sint di muh. (loke nan sa yama tambe saka potrt).
Kosnan berdaderamente bon, manera airu fresku, no ta kosta nada, pero nan bal hopi.
Ora un komersiante ta hork ku sirtu merkansia, e por bende na preis di kosto.
Leinan komersial ta fih den Kdigo komersial.
E mucha ta bendebu,...”
|
|
17 |
 |
“...shaperu.
Den un bar di hotl nos ta papia di "bartender.
Industria dl hotel a owment mash den ultimo dies aa.
Si bo ta bai biaha pa plaser o pa nogoshi semper ta bon pa reserv kamber di hotl di antemano. Sino ora bo yega bo destinashon, bo por pasa basta dlfikultat pa haa un kwarto liber.
Prom ay tabata kustumber di duna e portlr, e mesonero, e kama-rera i e llmpiad di sapatu un teps (propina), pero awendia esaki ta inklu den bo kwenta.
Nos a drumi te ronka den e kamber ku airu kondishon.
Nan a kome nan barika yen.
32 Hotl i restorant
Doo di hotl Gerente
Reserv kamber (kwarto)
Mesonero
Kamarera
Sirbi na mesa
Hosped den un hotl
Pidi un knchi di kfi Primi knpi pa yama Apetlt
Un hamber di grita Pasa boka ku fruta Tur kwarto ta okup Un pension
42...”
|
|
18 |
 |
“...Miho nos kome ku dkter kome.
Yanshi ta kome (hala) manera os ta trk.
Un hende ku tin boka dushi, ta un ku sa papia dushl, pa kalanch o lembe.
Un ku ta gusta kos di boka dushi, ta esun ku ta gusta kome kuminda dushl.
Beth haim ta spok: Mi stoma ta grua.
Regla di etiketa ta eksig ku bo no por kome pisk ku kuchara di bebe spi.
Si bo ke drumi den un hotl luhoso, bo tin ku paga pa e muzik (e luho).
I si bo tin plaka pa tlrafo o pa dispid, bo ta bai purba bo swltu den kaslno.
Esun ku konsider un mesonero komo hende chmbn ta mash kibuk. Pasobra un mesonero konos masha hopi sorto di bibida; e konos diferente manera di drecha un mesa; e mester sa papia varios lenga ku basta fasilidat; e mester por konta e turista un kantidat di detaye tokante su pais; e mester keda kalmu i karioso den tur sirkunstansha.
Den komedor di un hotl un hmber a pidi un bistek. Ora e mesonero a puntr kon e ta dese e bistek, e hmber a kontest: "Hopi, grandi.
Kasi tur nmber dje rangonan di personal dl hotl ta na transes.
Mih...”
|
|
19 |
 |
“...nrvlo.
Tembla manera bara brd. (tembla mash).
Krda drei e suku den bo kfi.
Yanshi a para manera un trepochi den portal Nos a keda para ku man krus.
Tabata un hal na pia di Punda te Wespen.
Djo a tochi mi lomba pa avisami.
Portugesnan a plama riba mundu.
Tin un batimentu na porta.
Kana tira pia.
Gatia na kwater pia.
E owto a kumins kore.
E nogoshi a kumins move (kana)
Muf bo kurpa
Ta bon pa krda ku maske un kabai tin kwater pia, e por trompek. Esun ku no tin un "man sushi, mester subi palu, si e ke kome fruta. Nos ta drumi bokabow o pechariba. Bo por drumi di banda o sam-bchi.
Krta saya ta akshon di hende muh.
Nos ta tira kurpa riba kama i despwes nos ta "pega soo.
Hopi hende hmber tin e kustumber di splrta den anochi, pa nan kana zeilu tur zur di soo, bai weta kiko tin di "tira den stoma den refrigeradora (frishidr).
Elenita parse chinchirinchi. (E no por sinta ni para ketu).
Dal e duru! (Rbusak e, kaska su rk, zundr)
El a bal un biaha dl Zjil. (El a bai largu).
Pober Manuel a kore gil den su...”
|
|