1 |
|
“...1 Mundu
Globo
Horizonte,
Lia ekwatorial Polo norte, polo sur Seru, seritu
Pia, barika, kabes di seru
Kunuku
Mondi
Hfi, dam, bodogo
Pos, roy, tanki
Pos di pia
Laman Chik
Nos ta biba na Korsow
Un kas den kunuku
Kan a riba kaya
Na bahada, subida, di un seru Laman ta subi tera.
Renbak a yena te basha 'fo.
Un seru par
Laman Karibe
Entrada (boka) di haf
Un barku mar na waf
Druml den solo riba playa
Na kant'l awa
Den kustia di un baranka
Sabana di Wespen
Un patruli entre dos kunuku
Un trank rond di un terenu
Un serk pa warda bestia
Nos ta waya (hala waya rond di
un terenu.
Den Kaya Grandi di Otrobanda tin hopl tienda i pakus.
Den tempi awa varios tanki ta yena ku awa.
Tera pretu ta bon pa mta.
Tera gordo ta tera frtil.
"Tera bibu (bow di tera morto mas ariba) sa uza pa traha poron ku wea.
Krakstenchi ta haa kant'i laman.
Greis no ta wanta awa.
Santu blanku (di laman) ta mara mi ku santu mul.
Santu di Ruba (kol marn).
Yerba shimaron, stinki, di mondi (beu).
Wama ta kabando na Santa Brbara.
Ta mundel...”
|
|
2 |
|
“...remolino den awa.
Un os ta un remolino fwrte, loke hopi be nos por mira riba laman
Galileo tabata e prom persona ku a uza teleskop pa studia solo, luna, strea i planetanan. Ku su teleskop el a deskubr ku tin seru riba superfisie di luna.
E gran Newton a yega di bisa, ku henter su bida el a hunta poko kokolishi riba ksta, mientras ku tabatin un laman grandl i sin fin di brdat mas alew, sin ku e tabata konos.
Par na bordu di baranka el a tira su lia na awa.
E mucha a haa un sla den su plenchi dl kabes I na su frenta ku su sint.
Kay a turna un bro, pa abord e asuntu diflsll. (turna den kun).
Temblor Kanal, rlw
Korona (rond di mata o palu) Kweba, buraku Den fndu di laman Na belumbe di awa Kosta, kanti tera Laman ganchu, laman af Awa morto Awa seku (awa plat).
2...”
|
|
3 |
|
“...ta habr pa un persona korekto i desente.
Un sonrisa no ta kosta nada, pero e ta bal hopi.
6 Afirmativo i negativo
M'a haa un kontsta negativo.
Duda; dudoso Ma keda na duda.
Bo n tin rason, bo ta robes.
Nan ta gravemente kibuk.
No ta advrbio di negashon Mi ta (tin) sigur di tal kos.
Nan a sigurami ku bo a_______
Bo ke konvensemi ku bo tin rason.
Sea prudente. Tee kwidow.
Kwidow ku kach!
Trata ku mash kwidow.
Trata ku prekowshon.
Tur esfwrso tabata enbano.
Fil a gaa malu.
Rabia o kunsumi i prd kabes.
Un sekreto; un misterio Un redu, un selashi
8
Talans masha pa hasi trabow (bai masha pokopoko).
Bo por afirma loke ba yega di bisa?
Trntu (kana bay bini sin propsito)
Dndula (move bay bini)
Tantya (aktwa ku duda o ku kowtela)
Dnd ku un persona (trata ku mash kwidow)
Elena ta un mama kwldadoso. Prudensia ta evit desgrasia.
Faya den un trabow.
Falta ku hende, ku lei.
Vasil pa yega na un desishon. Kana trompek riba algu.
Mi no ta kere loke bo ta pretend....”
|
|
4 |
|
“...Hinka palu bow di kandela. (Okashon mas bruashi pa via di mete den e asuntu o pone algu mas aseka).
Kore te roza mondi. (kore asina duru, ku kaminda bo pasa mondi ta keda roz).
Un galma ku kol di mespu.
Buis a kai manera patia brd. (dal abow duru).
Un owto wabi (blew, mankaron, bulpes).
No laga nan kome kadushi, bin limpia man den bo kabes. (No laga nan tumabo hasi sokete).
Tur shimaruku ta hechu. (e asuntu a keda kla).
Rnka dl pampuna ta kore mash lew.
E palu di flamboyan a rement tur na flor.
Taha palu. (gaa traha).
Kaska a wanta palu! (Ekspreshon ku ta uza pa hendenan ku ta baa de bes en kwando).
Si bo koba den tera, bo ta saka bichi. (Si bo mete den porkeria, ol malu ta dalbu).
Si no yobe lo pinga. (Si bo no logra shen por shentu, maske ta algu ta kai).
Tur krga di kunuku ta yena Punda. (Tur tikl ta yuda).
Un palu karg (yen) di fruta.
Dader (fruta di datu). Tin dader skalein (e kuminda paden ta blanku). Nan sa yam tambe "dader hudiw". Ademas tin dader kr i orao. (sigun kol di su kuminda)...”
|
|
5 |
|
“...refleh (reflekshon)
Un idea, un pensamentu Fantasia, imaginashon Nan ta supon ku tasina, ma nan no tin siguridat.
Mi por a rei e kos ei.
Nos ta realis ku nos a hasi malu Nos ta konsiente di nos kibukashon.
Nos tin sint pa nos rason.
Bo ke ku bo tin rason, ma bo ta her.
Nos slnt mester maneh i domin nos sintimentu.
Bo proposishon ta rasonabel.
For di bo palabra ml tin ku saka ku-----
Mi no por a imaginaml un kos asina.
Nifikashon di un palabra.
Nos ta di akwrdo ku bo.
Un ekspreshon sin pia ni kabes.
Despwes ku ma sinta refleh basta ratu------
Kere den webi gai o bra Ki bo ke men ku esei?
Kon bo ta haa e idea aki?
Bo opinion ta kwadra ku di mi.
Ma keda konfund, bru Nan ta spera ku nos ta bai.
E seora ta spera. (spera yu nase) Lo mi konsider bo proposishon. Un suma konsiderabei Nan ta kalkul ku lo bini orkan.
17...”
|
|
6 |
|
“...ekspreshon.
Hopi hende tin mas fe den nan sintimentu ku den echo di argumen-tashon lgiko.
Ta den bo kerementu (kabes) bo tin e kos ei!
Mi ke men di ta un ekspreshon ku hopi hende sa uza. Pero e ta zona balente ridkulo.
Idea ta mata i e ta kura.
Purba rei unda ma sali awor ei.
Idea ta pi ku ioko. (imaginashon ta pi ku ora bo ta eilu).
Si bo tin koko (sesu), ta pa bo pensa kun.
Djo ta lew di koko bash; e tin su dos dede di frenta.
Baka a sinta pensa, te nan a hisa kachu buta riba su kabes. (Esaki ta uza pa: 1. Hende ku ta sinta pensa mash. 2. I pa esun ku nan a bisti kachu.
Mi sint a dunami ku------(ma pensa ku )
A dal na mi sint. (Di ripente ma krda).
Hende bieu su sint por kita, di moda ku nan no ta krda bon mas. No kenta Mani su kabes ku e kos ei. (No laga Mani kere i dese tal kos).
Hende ku mash mal kabes ta: Hende ku mal swltu.
Bo kabes no ta pa pieu so kome!
Mira ki, mucha, bo kabes, no ta pareu? Ba skeze? Ba tolondr? Ba prd strea di nrt? Bo parse hende bel.
14 Bestia, animal
Kabai ta un...”
|
|
7 |
|
“...Buriku (animal, bestia) ku bo ta!
Un kui ta pa kwe pra (totolika, aladuru, kokoi, ets.)
Un trampa ta pa kwe djaka.
Ku ratufal ta kwe ratn i djaka.
Traha duru manera buriku di wela. (traha mash duru i konstante-mente).
Di pushl si, di miow no. (Bo ke gosa pero bo no ke traha).
Ken ku laba kabes di buriku, ta prd habn ku tempu. (Si bo trata na sia un ku no kir, bo ta prd bo tempu).
Par di un kabai mes ta buska hende p. (Kos bon ta yama atenshon di su mes).
Makaku su wowo ta hundu; e ta yora tempran. (Mira diflkultat di antemano i turna medida na tempu).
Ba keda manera bin ku a tende tiru. (tur spant i na laria).
Saka ratn. (Dal un o algn beter pa kita e ka di ayera).
Kwe un kach: Dal un beter.
Un toro manzlnga: Un pali hmber.
Un chubati gengu: Un homber ku brio, un trsio ku bo por konfia. Kwe makaku ku bakoba: Gaa hende sokete ku kwalke koi loko.
Bo tin swltu di pushi. (semper bo ta di bon; semper bo ta skapa). Un chubatu kum no ta sirbi mas pa produs.
Kach no sa kome kach. (Dos baina no...”
|
|
8 |
|
“...Mi kabes ta pis. (Di soo, kansansio).
Wanta bo wil, pa mi no baha bo chupi (Trata desente i ku kalma, sino mi ta regla bo kwenta pa bo).
16 Obheto, intento, propsito, meta
Logra (alkans) un propsito Awor si ba pasa meta!
El a fiha un meta den su bida
Obheto di e karta akl ta pa_________
E motibu di mi bishita seka bo ta______
Un bida sin meta ni intento ta bash.
Kada hende mester praktik efikasia.
E material ak no ta adekw pa loke mi ke.
Bo por tin bon intenshon, pero.. Bo ta konsiente di loke bo ke
Despwes ku bo haa un bon idea, bo tin ku intent realis.
No tabata mi intenshon di molosti bo kurason.
Nos ta realis un plan o lage para.
Trata semper na solushon tur problema bo mes.
E ladrn tabatin intento di hrta.
Yanshl a hasi un esfwrso pa e bini kla.
Ora muchanan ta hunga nlnichi, nan ta marka un meta den tera.
Ku un krenchi mas energa bo mester por yega.
Un peon ta uza su forsa di brasa.
Mi owto tin forsa dl shen kabai.
Si bo ke bringa, krda ku un oso tambe tin frsa brutu.
E lei nobo a...”
|
|
9 |
|
“...Un mucha muh karioso i simptiko ta manera sku pa muskita. Un tata ku ta dedik tur su atenshon na su famia, lo kosech un mangasina di amor.
Sea mansu i karitativo.
Generosidat (grandesa di kurason) ta haa su pago den bida eterno. Te anda un hmber ta prefer un muh virtuoso pa kasa kun.
Si bo tin ambishon, want semper riba frena.
Ora un hende su kurason kai (prd kurashi), bo mester kurash. Kita kir di un mucha ku tempran.
Un hende ku kabes sushi (vanidoso) ta hasi hopi ko'i makaku.
Esta laf (frfelu) e gai e ta. E tin mi pasenshi den un flasko (bter). Un artista generalmente ta un persona sensitivo.
Un hende sensible, bo por "pika su kweru" mash lih. Un dokter mester tin dede sensible.
Sensualidat ta inklinashon pa plaser seksual.
Si bo "spiritu ta bibu, bo ta sint ki ora tin peliger den bwltu.
Karakter di un kriatura ta forma den e prom dos aa di su bida. Ornelio Martina, un di nos eskritornan, sa deskrlb karakter di su figuranan na un manera bibu.
Un persona di mala higra ta un hende di mal...”
|
|
10 |
|
“...mi ke hasi; no tabata mi dia. (mi dia di swltu).
Su yu parandero ta kab riba un pia (ruin).
Den adversidat (kontratiempo) un homber ta forma su karakter. Solisit numa; por ta ku bo tin chns.
Oportunidat ta bio un be so.
E desgrasia di owto a result fatal pa Manuel.
Na Per tabatin un katstrofe ku a kowsa morto di hopi hende. Kachonan di mondi a hasi un desastre den mi kabritunan.
Bon swltu! Tur kos bon!
Bo mester ta kontentu (gradis Dios) ku ba sali tnkatan. Bo sa, bo ta dichoso. Bo n ta kibra kabes ku nada.
Ta yu di Dyos mes bo ta. (Bo tin mash swltu).
Dl chiripa ba sail di bon. (Dl kaswalidat ba logra). Bienaventurado esnan ku...........
30...”
|
|
11 |
|
“...swltu. (Ekspreshon ku ta uza ora un hende bolbe un kaminda pa buska algu o pa bisa algu ku el a lubid)
Awe Dis su strea tariba. (Kos ta bai bon p, e tin swltu).
Esnan ku ta kere den "webi gay ta kere ku wesu di pushl pretu ta trese (duna) swltu.
Sufrimentu ta trank di shelu. (Despwes di tristesa lo tin legrla) Mientras bo ta luchando pa logra algu, bo mester tumba mara prom bo hari. (No bula kanta kokoyoko prom bo logra).
Den wega dl brlchi ku number semper ta e bended ta sali gan. Saka algu den kabes, "melmei, den bom.
Ma libra, (ma gana eksaktamente mes tantu ku ma gasta)
Hunga dilanti o patras (sigun sifranan dilanti o patras dje premionan grandi)
Un "Yangabashi ta: 1. Un hende ku ta hasi grandi, pero e no tin mode muri. 2. Un hende ku ta papya ku mash formalidat, pero ku tin koko bash.
Si no yobe, lo pinga. (SI bo no logra shen por shentu, maske ta un tiki koos ta kai).
24 Emoshon, sensashon
Sinti satisfakshon Haa un sorpresa Keda babuk, boka abr Hiba un sustu Nan a keda sorprend El a sinti...”
|
|
12 |
|
“...Nan a rabia, sinta kunsumi te kasi hasi bira djigei (razu).
No trata ningn hende ku despresio.
No rabia, pa bo sanger no bira awa.
Shishi tabata asina hostin ku e por a bebe su sanger pa awa. (e por a rement).
Un hende ku sanger na wowo, ta un ku por hasi kos strao ora e ta sar o rabi.
Mi no tin sanger di kakalaka. (mi no ta sin sintimentu o sin heful) Bergwensa a buta su kol kambia.
Semper Chofil tin mal beis (mal genio).
Si bo rabia, no prd kabes.
Nos no mester sinti bergwensa si otro hende sa mas ku nos, pero nos mester "hinka nos kara den saku si nos no a sia tur loke nos por. Krda semper na momentu ku bo rabia ku bo tambe a pifia i faya hopi be.
Un kontsta karioso ta buta asta kach brabu waya rabu.
Unabes ku ningn hende no ta perfekto, nos no mester ta eksigente. "Tur kos na mid ta konta pa legrla ku tristesa tambe.
Pa papia brdat, mi no tin miedu, pero mi tin un tiki andun. (Esaki ta hende ku miedu su fas palabra, pa nan tapa loke nan ta sinti) Kurason kayente ta mata kaikai. (Spi...”
|
|
13 |
|
“...van Meeteren ta un di nos istoriadornan. Willem (Shon Wein) Hoyer tambe.
Nos antepasadonan a bini foi tur parti di mundu.
Na 1634 makambanan a konkist Korsow foi spaonan, aunke ta difisil pa yama tal evento un konklsta. Si nos yam un "ladronlsia sin muchu molster, nos no ta interpret istoria malu.
Tralshon bo patria ta e akshon di mas sushi ku un hende por hasi. Nunka Korsow no a konos un gera sivll.
Un rebellshi ta un lantamentu chik.
Tula, Bastan Karpata, Pedro Wacao i Luis Mercier tabata e kabes-antenan dl e lantamentu di katibu di aa 1795.
Manuel Piar su fecha dl nasementu no ta konos. El a muri fusil dia 16 di oktober 1817. Sigun un istoriador ta skirbi, Bolivar tabatin miedu di Piar su popularidat, asta na ora di su ehekushon.
Statuut a keda firm dia 16 di desmber 1954, pero ta parse ku despwes di tantu aa ya el a kria beskein.
Kasi tur diktador ta muri mal morto.
Un tirano ta hasi abuzu dl su poder.
Inglesnan a okup Korsow dos be, pero nunka fransesnan no a logra poder di Korsow....”
|
|
14 |
|
“...elekshon pa miembronan di Staten a turna lug riba 20 di desmber 1937.
26 Kombersashon
Papia na bos altu
Baha stm
Papia pokopoko
Un gagu ta gagla
El a bisa algu kuchikuchi
Laga di ta girta den mi kabes!
Sera boka! Keda ketu!
Wanta brek!
Sera porte garashi!
Mi ke ponebu na altura ku_______
Semper e tin ku kontrades nos. Propon un idea Suger un plan Saka chiku (gaa)
Hiba un kombersashon Diskut riba un asuntu Pleita ta mahos.
No pusta boka ku mi. (No streik ku mi).
Hasi un pregunta (puntra)
Duna kontsta (kontest)
Un tistlgu ta deklar_____
Chalal, blbl, piapia Yena mundu ku palabra
Asina kombersashon a start_______
Tira un diskurso Ekspres un opinion Hasi un sugerensha Krta un hende su palabra
Tin hende muh ku sa gusta para chalal ku blsia sin hasi nan trabow di kas.
Laga di ta blbl soketada den mi kabes!
Ba papia asina tantu kos bru te ku a la largu bo ta piapia. (papia nnsns).
Si bo ke diskut e kaso ku seriedad, mi no tin nada kontra, pero no bin pleita pa gana.
Nos a palabr ku nos lo ta na Hato...”
|
|
15 |
|
“...kuminda ta di kome, ma tur palabra n ta di papia!
Nos a sinta suta (bati) un plato di kabaron.
Nos ta dal un beter (kwe un kacho!)
E mucha a supla su kuminda tur Umpi. (kome tur).
Si bo no ke bira blew tempran, anto hasi tur kos na midl.
Hende ta kome pero porko ta ocha (fretu).
33 Posishon, moveshon
Para, druml, sinta, bek. Yongot, ln Sinta plat abow na swela Move, kana, kore (kurl) Bula, salta, gatia Subi, baha, kolog Wanta, kwe tee Kai (sinta) na rudia Dobla lombe morkoi
Un moveshon di man o kabes Un motibu pa hasi algu El a hasi un sea ku mi Nan a pis nos.
Nos a duna otro man.
Zoya, yanga, hisa benta Zeilu, kapia
Kana midi kaya (kana prnada) Bula kaya (kana mash lih)
43...”
|
|
16 |
|
“...Hinka rudia Lanta pia. Manka pia.
Baha kabes, salud (kumind) Lia bai. (bai ku masha frt)
Dirti, baha na katuna.
E burach a lastra riba kaya.
Henter su kurpa tabata sagudf.
El a tembla di nrvlo.
Tembla manera bara brd. (tembla mash).
Krda drei e suku den bo kfi.
Yanshi a para manera un trepochi den portal Nos a keda para ku man krus.
Tabata un hal na pia di Punda te Wespen.
Djo a tochi mi lomba pa avisami.
Portugesnan a plama riba mundu.
Tin un batimentu na porta.
Kana tira pia.
Gatia na kwater pia.
E owto a kumins kore.
E nogoshi a kumins move (kana)
Muf bo kurpa
Ta bon pa krda ku maske un kabai tin kwater pia, e por trompek. Esun ku no tin un "man sushi, mester subi palu, si e ke kome fruta. Nos ta drumi bokabow o pechariba. Bo por drumi di banda o sam-bchi.
Krta saya ta akshon di hende muh.
Nos ta tira kurpa riba kama i despwes nos ta "pega soo.
Hopi hende hmber tin e kustumber di splrta den anochi, pa nan kana zeilu tur zur di soo, bai weta kiko tin di "tira den stoma den refrigeradora...”
|
|