1 |
 |
“...Un dia, den un reunjon na e kas grandi di Brievengat, un damsita a pretend ku e no por skirbi loke e ta dese, komo su istorjanan ta asina ntimo i personal, ku otro hende ta kapas di rekonosele mes-ora.
Un eskritor kurasolenjo, kende tabata sint den e mes reunjon, a bira kontes-tele: Shon bunita. Si bo no ke kere, bo ta laga. Pero den e mundu aki tin pa barata dos mijon muhe meskos ku bo.
Ma konta e pida istorja aki komo un ilustrashon pa esnan ku por komet e eror humano di kere ku ta nan ma des-krib den kwalke di e kwentanan den Rasp.
p.a.l.
Imprenta di Skrpn (1962)...”
|
|
2 |
 |
“...bjentu di horkan por bruha su kabj.
V
Manera galinja gueni e ta kamna borot, ku su kara prt, komo si fwera ta algu duru ta molostie. Dunando sjrtu impreshon di shishi, ku su ajru i moveshon di man, e ta janga i tira pia sigun e ta kamna baj-bini, pe splikabo algu. Lo e tin su pakiko di ta bisti un kadena di oro ku e medajon grandi di santu. I su pitipjesa di boka, ora e ta hari manera hende ku hopi plaka, pa bo mira su dos djentenan di oro tambe lo tin su motibu.
VI
Komo binti flektu pretu i stejf, tur na zeti koko i kada un den su kwadro, ta dorna Estelita su kabes. Su kareda di djenti ratn ta lombra blanku den su boka, ora Estelita hari, inosente i sokete. Su brasanan ku su pianan ta flaku largu.
Chriki, chriki, su pargata kor ta kanta den kaminda....”
|
|
3 |
 |
“...*7
/
VII
Tur sorto di sapatu bjew, ku hendenan a laga drecha sin turna, ta drum monton den Shosho su wenkl di sapat. Hopi ljs tur na tera ta kompan j un kantidat di nshi aran ja na muraja. I mj-mj di tur potoshi, Shosho, ku su brel riba su punti nanishi, ta sinta kanta riba su banki, drechando un sapatu, ku su klabunan, hilu i lapiston.
Su kowchi di tabaku ta forma un postema den su bandi
kara.
Ora bo pasa dilanti di su porta, ol di kweru kurt ta dal bo.
VIII
Su dedenan a kria forma di tengla, despwes di tantu tu-mamentu di sn serka tur e burachnan, ku ta bin kap nan betrls den su shap. Maske e komo shapero ta gosa di debili-dat di su klientenan, e tambe a hanja e mes ekspreshon di nan, ku e knpinan kor den su kara i e tristesa chocho den su bista, pa via di alkohol. Su flanl di pida manga ta hole rom....”
|
|
4 |
 |
“...krenchi grawa-tashi di temp'i kalor, ja bo sa di antemano ku no ta nada partikular. I komo bo tin sigur ku lo no tin ni kortamentu ni pushamentu di angua den bo kweru, bo ta bishit dokter ku kurason trankil. Pero den e kaso di mi sufrimentu, ma pasa un sustu un siman largu, loke a ponemi bebe diferente pildora pa nrvjo. Bo sa ki ke men ora bo ta sinti un kos ta hinka stret baj den bo garganta? Bo ta hanjabo ta tosa i guli skupi konstantemente, kerjendo ku esej lo juda. Pero e hinkamentu den mi koro-kro no kjr a kita. En kambjo el a para bira un kos insoportabel, ku a ponemi bira kasi loko. I den mi ansha ma pensa riba tur sorto di frmidat stranjo.
A la largu, ora e kos a molostjami asina tantu, ku ja mi no por a wanta mas, ma disid na pidi un amigu di mi spli-kami ta kiko e kos ej por ta. El a keda wetami duru den mi kara i puntrami ku masha serjedat: Bo ta huma hopi?. Mi mester a rekonos ku s.
1 bo ta traga tambe? Ma bolbe kontest ku s.
1 bo ta sinti algu ta hinka konstantemente, manera un...”
|
|
5 |
 |
“...tempu mas di bida. Ta masha pik si, ku un hende hoben manera mi mester a muri. Ta kiko ma gosa? Un rbja a lanta den mi. Ma saka un paki di sigaria foi mi saku, kibrele na filingrana i tire afo. Mi kjer a choka kada malditu sigaria, ku a destru mi garganta i skupi tur e huma stinki, ku a trata na matami poko-poko. Pero... si mi baj dokter... kisas... kisas tin salbashon
ainda. Si ta kos ku nan por krta e pida malu tira fo____________ lo
mi no por papja mas________ Pero sikjera mi ta na bida.......
Ora ma kamna drenta e ofisina di dktr, ma sinti ku ambjente antiptiko ej den tabata mi prome preparashon pa muri. I e tiki gana di bida ku a kedami, a dirti kaba na nada, sigun ma sinti tur e ol di remedi. Un tow di hende ku kara sin grasja a drj mirami, manera ta kontentu nan tabata di hanja konswelo di un enfrmo mas. Despwes ku nan tur a kaba di mirami di mi kabes te mi pia, tur a bolbe kaj den nan posishon lastimoso atrobe, sperando ku pasenshi obligatorjo nan turno pa drenta serka dokter. Tabatin...”
|
|
6 |
 |
“...lus, pe manda e klaridat te den mi koro-kro i pone un kara masha importante. Pero ami ta kere, ku den su mes e tabatin gana di grita hari. Pasobra mi mes a imaginami ki ridkulo mi mester a keda ku mi koi kome hanchu habr, sin por guli skupi.
Wante asina, el a bisami. Ma mira ku mi rabi wowo kon el a kwe un pns largu i pushele den mi garganta. Un kos a hasi chip den mi koro-kro i ja ma kalkul kon e ta ranka e kansr for di mi garganta. Ma ora ma kere, ku e dktr ta baj sigui ku e tratamentu, ma mira kon el a keda weta un pida kos na punta di e pns i sonre. E ora ej s mi por a bira bestja. Pasobra un hende no por ta asina sin kurason, mjen-tras otro ta sufri bo dilanti. Pero no obstante ku el a hasimi hostin, ma domina mi mes i puntrele:
Tasina mes, dkter?
Kiko shon a kome ultimo dianan aki?
Tur sorti kos, dktr. Mjentras el a keda wak mi, ma trata na krda tur e diferente platonan, ku ma supla ultimo siman. Den esej a dal na mi sinti, ku e mes dia ku e hinka-mentu a kumins, ma kome mi plato prefer...”
|
|
7 |
 |
“...V
14
kombrs ku su ju difuntu, mi tabata sint den e pal'i indju grandi mas o menos mj-mj di santana. Mi no sa pakiko; pero el a dunami impreshon di un spiritu, manera e tabata par na e trali pretu. Mi no sa ku ta mjedu o rspt ma sinti. Kestjon ku tin, ma keda sinta ketu kasi mjn ora den e pali indju, te despwes ku el a jama e ju ajo i sali baj.
Sigun ma sigui krese, mi tabata mrele bini santana, sempr na row pretu-pretu, ku su velo peg ku eneta bow di su kachete. E tabata un muhe deleg, flakitu, kara tristu. Mi no ta korda ku nunka ma mrele hari ku su kara kol di was.
Awe ku mi ta par atrobe na graf di su ju, a parsemi un ratu, ku ma mirele sint atrobe na tmba di su ju. Pero mes-ora ma realis, ku probablemente el a muri kaba. Pasobra riba e graf di e ju tabatin algn bleki frus, ku tera seku i sin ningn mta den nan. E trali di palu a seka den solo, bira shinishi i e tera riba e graf a plama kompletu. Asta e krusi-fikado di palu a basha un banda, keda kolog ku un brasa paf dje trali.
Despwes...”
|
|
8 |
 |
“...foi kaminda grandi, e boho di Mario tabata par mj-mj di poko datu. E piskad bjew sempr tabata sin-ta sperami riba su banki bow di ramada paribi kas. Humando su tabaki foja den su kachimba, e tabata prepar snlchi, pa ora mi jega, e por probech sinta kombrs poko, prome nos baha pa laman. Su boka tabata blo bat Po, po, po, mjen-tras e huma diki ta plama rondo di su kabes jen di kabj blanku, pa djis despwes bjentu supla tur e huma, butele dis-pars den e ramakoko di e ramada. Ku su santu pasenshi Mario ta sigui prepar tur linja di piska riba su banki, tirando un bista riba kaminda de bes en kwando, pa mira ku mi ta je-gando.
Ki sinseridat agradabl sa tin den su kara, ora Mario kamna kokoch bin kontrami, ku su kurpa pata-pata di ro-matisma.
Poko-poko, shon Kajochi, e ta avisami, ora mi laga e wto ranka subi e pida terenu haltu rondo di us kas. I mesora e ta bira kara i grita: Maltida! E hombr a jega. Esej tabata e senjal di kustumbr, pa su kas gorditu kumins waja konf i prepar e kofi pretu pa nos...”
|
|
9 |
 |
“...sera ku un observashon di despresjo pa tur e sistema modrnu di awendia.
Lucio por a bira loko di nrvjo. I despwes di e desepshon aki, e esposo hoben a trata di hinka poko komprenshon den sinti di su Estrellita, pa su opinjon di prekowshon. Ku su kara mas karinjoso posibl, e di ku su kas: Tende un kos aki, mi amor. Ta kiko un frumu antikw manera Shi Brehita sa di infekshon? Ta swltu di pushi mi tabatin, ku mi no a muri na mi nasementu bintisjs anja pas. Mi mama a kontami kon e kos ej a baj. Ki ora ku mi korda ki sokete mi por a muri, ta drentami un rbja. Frmunan manera Shi Brehita ta burdugu sin kastigu.
Sincmbargo tur mi rumannan ta sal i na bida, Estrellita a kontestele, ,,i sempr ta Shi Brehita a juda mi mama.
Ai, mi Dios dushi, Lucio a kumins sklama, imagi-nabo ku ta un ju hombr i ku pa falta di un frumu di mala-mwrtu mi ju tin ku muri. I mi n ke korda riba e sobamentu bestjal, ku nan ta dunabo despwes ku bo kaba di duna lus....”
|
|
10 |
 |
“... ku tur sorto di palabra dushi. Pero jorando ku dol di su alma, Lucio a sigui bati baj tur su argumentonan. Awnke su prots-tanan no a juda ku nada. Pasobra loke Mai-Chenda a hinka den Estrellita su kabes a tira ras manera palu di flambojan. I tur Lucio su papjamentu pa evit e trabow di burdugu Brehita a kimbk riba Estrellita su fe sjegu den e frumu mapro.
Ku un sigaria den un man i un glas di rom den e otro, Lucio tabata tir den su stul manera un saku di panja sushi, sperando e momentu fatal, ora Shi Brehita ku Chenda a kamna drenta su kas. Ni sikjera nan a bira kara mrele. I kombr-sando trankil manera dos kambrada den nan zjoli, Chenda ku Brehita a drenta kambr, kaminda Estrellita tabata drum ku dol.
Burdugu, Lucio kjer a grita. Pero apenas un zonido deleg a sali foi su boka. Poder di muhe, pldora di luminal i mitar botr di rom a kibra tur su forsa por kompletu.
Sin ningn sorto di dwele Shi Brehita e sera e porta di kambr. Lucio a trose di nrvjo, sabjendo kiko ta baj sosode. Awor nan lo...”
|
|
11 |
 |
“...konseho di mi bjewnan.........ahan........pesey
manera bo ta mirami aki........ no kompaj........ no tin rpito....
ba komprondemi no kompaj?............ ta pesej un hende mester
skucha...... pe sa..... pa su selbre traha..... pasobra mundu ta keda mundu................................. ken. anto hende ta keda hende
tambe....... ata kos di tene bon na sinti........ ma bon..... pe-
sej ni maske mi mama difuntu dal abw brgadam foi shelu
mi dilanti awor aki..... ami ta hmbr di un palabra so... ..
i ora mi bisabo un kos......... tasina ahan..... no tin hende
bibu na mundu pa strobami papja loke mi ta kontabo......
pasobra mi sa kiko mi ta papja....... i ta pesej mi por para
riba mi palabra....... sin ningn hende por bisami ku mi ta
ganja....... ba komprondemi no?...”
|
|
12 |
 |
“...24
Tur e ora ku Martins tabata bati baj ku su istorja sin fin, e otro kabajero, ku su wowo kor manera pisk ku a pasa ora, a keda skucha ku kabes abow, mjentras su pianan tambe tabata tira algn paso komplik di un dansa alkohliko. I su uniko komentarjo riba Martins su splikashon a sigui reson
den mi kabes, sigun ra kamna baj, laga nan: Ate.......................
se...... ba papja....... asina...... ate....... se..... ba papja______
asina...... ate.........
Mas anochi, ora ma pasa baj sine, ainda e dos tiponan tabata hala kakinja ketu baj. E uniko diferensha tabata, ku enbes di para balja riba nan pia fofo, tur dos a kaj sinta plat abw kntra di muraja dje shap. Te ora mi tabata basta lew lew foi nan, ainda mi por a tende e refrn sin stansha: Ate..... se...... ba paja........ asina...... ate.........”
|
|
13 |
 |
“...kaba. Pero riba un bon dia shon Jaku a jama na telefon i bisa mi chef, ku ta dos pan so e ke riba dia ku su kri ta libr. Awor ma tende ku gobjrnu a saka un reglamentu nobo, pa tur kri di kas tambe hanja nan dia libr. Pero kon mi por a hole sa ki dia e shon ej no ta traha? Pesej mi di: Esun pan mise-rabl ni nwebe sn ej no ta hasi shon Jaku mas pobr, i ma sigui hiba tres pan franses manera kustumbr.
Ma mi ta kere, ku e hombr ej a hered e mania pichiri di su tata makamba. Pasobra riba un dia mainta, ora mi tabata baj hinka e tres pan den e saku dilanti su porta, ma spanta kon di ripjente e porta a dal habri. Shon Jaku a keda par den porta na su pidjama i kumins halami na un zundr di grita: Ta kiko shon mener shafer a kere? Ku ta mijonarjo mi ta? Ba kere ku plaka ta kaj foi shelu? Bo sa masha bon, ku awe e kri no tej. Ta ki mi ta hasi ku esun pan di mas?...”
|
|
14 |
 |
“...duru, ku un krenchi frf seku a basha foi su ja-lusinan. Bru ta komprond ku mi por a sker e hombr ej na wrki. Ta bon no tabatin pjeda den su plenchi. Sino lo ma jobe tur su kas ku pjeda. Ma bo sa, djis despwes ma kalma, ora ma pensa riba mi trabw. Pasobra pa un hombr chm-bon asina no tabata bal la pena di prd mi moda di biba. Bo mester sa, ku Jaku ta aktu-primu di mi chef.
Mjentras ma sigui parti pan ku truck, ma laga mi sinti traha i ma pensami bon riba loke mi mester hasi. Despwes di un ratu ma bin komprond, ku mi tin ku hanja sa ki dia e kri ta libr. I uniko manera sigur lo tabata si mi frj e mucha.
Su mes manise anochi Fecundo a baj tira su linja. E kri tabata laba kos den kushina i el a tende Fecundo su jamada amoroso Pst. Pst paf aj. E galinja su kurason a dal ha-bri ora el a mira Fecundo ta hasi su papel di jnkuman chifl tras di e pida muraja di kur. Den un freg di wowo e mucha a laba tur taj, pa e baj liga asuntu di e kabajero simpa-tiko ej fo. I asina e kri a kumins krusa e kur, den...”
|
|
15 |
 |
“...ta sisti su kurpa ku kuminda. Te ora ku un luna pas el a bin kontami na griti joramentu, ku e ta ensinta i ku Emigrashon a bise, ku e mester bolbe su tera. Komprondemi bon, amigu, sempr ma trata e mucha ku masha rspt.
Ta ki mishi e galinja na estado anto?.
Shon Jaku, bo n ta komprond?, Fecundo a dunami komo aklarashon pa mi duda, pero ma regla e sinbrgwensa su kwenta pe. Maske e kos ej a butami prd mi trabw. Pasobra mes manise ku Gwendolyn a barka baj, ma bati na shon Jaku su porta banda di shetor di mainta. Mi tabatin kwatr pan den mi man i ora e abuzador a habri porta, ma tire ku kwatr pan. Anto mi di ku ne: Ata ki, kombles. Dos ta pa bo ku bo kas. E otro dos ta pa e pobrsitu kri i e kriatura di bo. Mira ki, bru, ma kere ku shon Jaku ta baj dal abw morto mi dilanti. El a kambja na tur sorti kol. Su boka a para tembla meskos ku balinja di bonchi di barbi jn-kuman. Su wowonan a parse kos ku ta baj rement den su kara. E n por a papja ni un pie palabra. Ora ma ripar ku el a hincha basta, ma...”
|
|
16 |
 |
“...32
DUNE BON DUN
Mai-Chia ta un bon alma, ku ta biba su bida simpl masha trankil den mundu, sin moveru ku ningn hende i sin subi lomba di su prhimo ora no ta nodi. E por ta parse so-
kete ku su kara di putu. Pero ami ta hanja, ku e ta sobre-
saljente riba tur otro hende, pa via di' su konosementu eksepshonal di jerba. Esej ta un sabidura, ku el a sinja serka su wela na kunuku, for di dia ku el a kumins konos jerba sigun e ta kamna piki palu den mondi di Chinch.
Pa masha poko plaka Mai-Chia a juda hopi hende den nan frmidat ku su remedinan di jerba, huntu ku bon konseho, palabra dushi di konswelo i un splikashon pomada riba e manera di uza e remed di kas. Pesej mi- ta kere tambe, ku Mai-Chia a logra akumul balente hopi bon rekomendashon serka tur su sntunan pa su bida den etrnidat.
Ku e mirada sumiso, ku lucha di bida a forma den su
kara plotu, Mai-Chia ta sint riba su kaha di batata na su
luga numer di tres florin ku tres sn grandi pa luna den plasa di Punda. Trupa di hende, ku tas di papel...”
|
|
17 |
 |
“...ISTORJA Dl PISKAD
Sempr ma bisa Gs, ku mi no ta gusta kestjon di baj laman anochi. I ma splike tambe kon ma lesa den varjos buki, ku nabegante mes a skirbi, kon den laman tin poko monstruo masha grandi, i ku ta ora laman ta friw den anochi nan sa bini ariba. Pero Gs a grita hari i sigui tam su linja trankil di dje bow di palu na boka di Santa Krus. Ma komo mi tabata konvensi di e peligr riba laman por sjrtu ma mira potrt di varjos dje bestjanan ej den buki mi di ku Gos: Bo n tende nunka di otro piskad, ku a dispars ku boto ku tur, sin ku nunka mas nan a tende algu di nan?.
Mal tempu a hibanan, Gs a dunami pa kontsta, mi-ho bo laga tur buki sokete para. Ami tin 22 anja ta piska
di-dia i anochi. I te ainda mi n topa ningn sorto di mon-
struo manera bo ta pretend. Lubid pantomina. Otro majan ta luna jen. Bo ta ban?. Ma para pensa un momentu, mirando ki dushi e laman ta zoja pafo aja i despwes di un ratu ma konteste ku lo mi pense.
Ma atrakshon di laman, gana di piska i e dushi luna kla a butami...”
|
|
18 |
 |
“...35
kumins fir linja pa piska fndu. Tabatin un bjentu fresku ta supla i e luna kla a buta laman lombra masha bunita. Sigun e boto tabata balja riba awa, ma kumins kanta. Ai, pisk-nan tabata kome manera razu. Den un rati ora nos a barka kwatr purunchi grandi, un gato, poko kandlchi stinki ku dos debjo.
Mi ta kalkul ku por tabata mas o menos djesun or na e momentu ku ma mira un bulto pretu lanta na belume di awa, na un distansha di un dos shen metr foi nos. Gs, ku tabata sint ku kara pa tera, no a ripar nada. Ami a sinti kon sustu a buta un kos dal te den mi garganta, di moda ku prome momentu mi n por a saka palabra.
Ggggg......Gs, ma kumins, tur gagu di spantu.
Friw bo tin?, el a puntrami, sigun e tabata kobra su
linja.
Mmmm..........mira. Mirej, Gs, i ma munstre e bola
grandi riba awa, ku dos wowo ta lombra manera kandela den dje. Gs a bira wak i sin prd pa gana, el a laga su linja baj, bentami ku e remanan i gritami manera hende desesper: Turna! Hasi lihe! Rema!
Pero nos ta riba ankr.
Krte...”
|
|
19 |
 |
“...riba dje, Gos a gritami. Kolog na baranka, ma dal e boto un stot ku pia i gatja bai ariba. Tur nos planti man a habri na sangr na e puntanan skrpi dje baranka. I ora nos a jega ariba, nos a dal abw morto kans den infrow pa kwe rosea. Ej bw den laman ma mira kon e bestja a habri un boka asina grandi i morde e boto kibra na filingrana. Su ta-blanan a plama riba awa den e rmolino di e monstruo. Su brasanan a keda bati pi ku chapaleta den laman i skuma a spat te kaminda nos tabata sint riba baranka. Djej el a saka un zonidu manera ora bjenti mal tempu sa ronka i el a dis-pars poko-poko bw di awa.
Ta te e ora ej numa Gs a kalma un krenchi. Aunke el a bisami tur tembl: Bru, despwes di esaki s, ta un krus ku un dndr. Loke ta anochi laman no ta mira kara mas.
Te dia djawe, komo gratitut ku nos a salba, Gs a keda sende un bela di ocho ora dilanti di un potrt di Labirgui, ku e tin kolog na muraja den su boho kontri awa na boka di Santa Krus....”
|
|
20 |
 |
“...Manera tabata palabr, Minta a blo su siguinte djabjrn pa e pas su bist i despwes di pasmentu Kalin a primintie ku despwes di un par di dia e shimis lo keda kla.
Kedabo tur trankil mi amor, Minta a sigure, aki tres dia mi ta bin buske i bo ta hanja bo plaka mesora. Te despwes anto, dushi. Minta a lora sali baj i un ol fwrte di prfume a keda kolog den Kalin su sala.
Dianan a sigui pasa te bira siman i Kalin a keda spera riba Minta su binimentu. Pero ni huma ni sombra di Minta no a pasa bandi dje. Te ora ku, bispu di Risibimentu, un owto a para dilanti su porti kas. Un mucha muhe di mas o menos diessjs anja, ku kara poko lelo, a drenta serka Kalin i besele, ku ta Minta a mande bin buska e bist, pasobra Minta mes tabata masha okup ku preparashon pa Risibimentu.
1 unda mi plaka ta?, Kalin a puntre.
Shon Minta di ku djaluna e mes ta pasa serka shon Kalin pa paga. Kalin a sinti ku ej bw tin glas. Pero pensando riba e figura di Minta, ku tur e museo di brazilt i prenda di oro na su kurpa, el a kalkul...”
|
|