1 |
 |
“...Un dia, den un reunjon na e kas grandi di Brievengat, un damsita a pretend ku e no por skirbi loke e ta dese, komo su istorjanan ta asina ntimo i personal, ku otro hende ta kapas di rekonosele mes-ora.
Un eskritor kurasolenjo, kende tabata sint den e mes reunjon, a bira kontes-tele: Shon bunita. Si bo no ke kere, bo ta laga. Pero den e mundu aki tin pa barata dos mijon muhe meskos ku bo.
Ma konta e pida istorja aki komo un ilustrashon pa esnan ku por komet e eror humano di kere ku ta nan ma des-krib den kwalke di e kwentanan den Rasp.
p.a.l.
Imprenta di Skrpn (1962)...”
|
|
2 |
 |
“...sorto di frmidat stranjo.
A la largu, ora e kos a molostjami asina tantu, ku ja mi no por a wanta mas, ma disid na pidi un amigu di mi spli-kami ta kiko e kos ej por ta. El a keda wetami duru den mi kara i puntrami ku masha serjedat: Bo ta huma hopi?. Mi mester a rekonos ku s.
1 bo ta traga tambe? Ma bolbe kontest ku s.
1 bo ta sinti algu ta hinka konstantemente, manera un kos ku ta sigui kome den bo garganta? Ja ma sinti mi kurpa bira friw i un krenchi gagu ma bise: Si..,s...si. Tu...tu... tur.. .dia.
Lo bo n laga un dokter listra bo garganta pa bo prome ku ta lat? Bo sa ku den ultimo tempu e kos ej ta rjna masha den pweblo?.
Kiko esej?, ma bula puntrele. I e palabra a kaj manera un baranka di pjeda riba mi kabes: Kansr.
Ja mi n por a papja mas i ku un tristesa teribl den mi...”
|
|
3 |
 |
“...ku e dktr ta baj sigui ku e tratamentu, ma mira kon el a keda weta un pida kos na punta di e pns i sonre. E ora ej s mi por a bira bestja. Pasobra un hende no por ta asina sin kurason, mjen-tras otro ta sufri bo dilanti. Pero no obstante ku el a hasimi hostin, ma domina mi mes i puntrele:
Tasina mes, dkter?
Kiko shon a kome ultimo dianan aki?
Tur sorti kos, dktr. Mjentras el a keda wak mi, ma trata na krda tur e diferente platonan, ku ma supla ultimo siman. Den esej a dal na mi sinti, ku e mes dia ku e hinka-mentu a kumins, ma kome mi plato prefer.
Ahaaan, ma kontestele ku un krenchi brgwensa. Pasobra ma logra rekonos e pida kos na e punta di e pns. Ma kome polis has den panchi, dktr.
Parse ku e polis a laga su sabia den bo garganta. Ate aki. El a munstrami e pida wesu di bkl i ma sinti mi mes asina ridkulo, ku mi n por a mirele den su kara.
1....kwantu mi tin ku paga dktr?.
Dos florn ta bon?.
Bon pur ma saka sn dunele, sin reklam ku ta karu, i sali baj ku proposito firme den mi kabes pa...”
|
|
4 |
 |
“...mesora, mi tin ku splika, ku mi konosnan ta hende, ku tabata morto foi dia ku mi tabata mucha. Pero nan kldu o graf a hanja un sorto di personalidat pa mi, di moda ku mi tabata konsider nan komo mi konos. Hopi di nan su nombr s mi tabata korda; pasobra ma kamna lesa nan riba e pida lj o e plachi di plata riba nan tumba. Awe ku ma kamna kjru mj-mj di nan atrobe, ma ripar ku majoria di nan ultimo luga di sosjegu tabata na mal estado. I esej a butami korda loke un bjew a bisami, esta ku kwida-mentu di kldu ta kaba na njetu.
Bishitando kada un di mi amigunan den santana, ma jega na graf di un mucha-muhe, kende tampoko ma konos. Mi tabata sa s, ku ta uniko ju di su mama i mi ta korda uni-kamente kon nan a karga su kaha kol blow kla, riba un dor-bar tur na papel blanku, riba un djasabra mainta, baj derele te pariba den santana, kantu dje muraja di nort. Rond di su graf e mama a laga traha un trali di palu. I religjosamente tur dia e pobr muhe tabata bin muha algn mta, ku el a pone den bleki riba e...”
|
|
5 |
 |
“...17
ku bolita. Cresensia, mi ju muhe maj, a trese un mta di numbr pa nos. Pero ta blo 11 ku 17 bo ta mira riba su bla-chi. I ku e dos numbrnan ej nos no por a shrta nada, ni maske ta pa grasja. Ma dia Eusebio, esun di kwatr di mi, a trese e buki ej foi Punda pa nos, Maltida a hanja un bon idea. Tur siman e ta hinka un pida papel di nos korant La Cruz den e buki, pero sin mira na unda e ta hinke. Anto nos ta kumpra e numbrnan di e dos blachi, kaminda tin e papel di korant hink. I te awe tur siman ta bshi-mnto. Un di nan dos sempr ta saka algu. Shon Kajochi a komprond awor?
Tur loke mi por a hasi ta di sagud kabes, ku mi kara masha serjo, pa mi no ofend e dos bjewnan den nan kreensha. Ku su kara manera un pregunta, Maltida a dunami e buki i mjentras ma boltu blachinan dje buki, ma ripar, ku e ta numer te 99, kasi sufisjente pa tira un par entre shen numbr. Mi sinti tabata traha ku frt, pa mi plane ki komentarjo lo mi duna nan. I sigun ma prta mi kara den un sonrisa, mi di ku nan: En ta mal...”
|
|
6 |
 |
“...bow i protest na tur sorti moda kntra e desishon di su swegu, ku ta Shi Brehita, e frumu bjevv, mitar morto, di Mon-tanja Abow, mester a juda Estrellita na parto. I pa demonstr su malkontentu mas kla ainda, el a fia serka su amigu Carlos e buki De huisdokter. Riba su mesa den sala, el a pone e buki ej na un posishon demonstrativo i habr na e parti di ju-dansa na parto, pa Mai-Chenda mira ku su mes wowo e peli-ger di infekshon. Pero e aviso aki no a surti ningn efekto, pasobra dia swegu Chenda a bin bishit nan algn dia despwes, el a dal e buki sera ku un observashon di despresjo pa tur e sistema modrnu di awendia.
Lucio por a bira loko di nrvjo. I despwes di e desepshon aki, e esposo hoben a trata di hinka poko komprenshon den sinti di su Estrellita, pa su opinjon di prekowshon. Ku su kara mas karinjoso posibl, e di ku su kas: Tende un kos aki, mi amor. Ta kiko un frumu antikw manera Shi Brehita sa di infekshon? Ta swltu di pushi mi tabatin, ku mi no a muri na mi nasementu bintisjs anja pas...”
|
|
7 |
 |
“...den mi man habr,
Den tempu ku ma buska Un konswelo serka dje.
Pesej mi no por komprond Di unda a salie di reklam,
Awor ku m ta rosponde Ku mes un kara seku I bente ku su mes trato.
Si e no por soport mi kjr Di pensa na m moda,
Biba sigun m ta hanja bon;
E likidami ku poder i frsa brutu,
Su sentensja ta su ekspreshon Di buska ekilbrio den su porkeria -Mjentras ami den trankilidat Lo dibert ku su pajaseria.
Dwele lo mi sinti Di e desgrasjadunan,
Ku den lokura sin satisfakshon,
Ta grita sapatj,
Te dia morto hanja kompashon di nan, Ku skuma na nan boka....”
|
|
8 |
 |
“...23
TILI KOMO TALA
Tempu ku mi tabata biba bisinja di Martins, ta tur santu dia mi por a tendele rbusak su senjora, pasobra e muhe ta bl-bl ra-ka-ta-ka-ta-ka-ta-ka sin guli skupi. Pero ni maske Martin balja keke, mi no por dunele rason, ku ta muhe so ta papja manera lora. Pasobra den siman ej ma para prd mi tempu, pa mi tende e mes Martins ej ku un otro gengu para machik un kmbrsashon sin pia ni kabes, pariba di shap di Arturn Gordo.
Martins, ku su karson lastrando na swela i su kamisa foi karson, tabata bio tete riba su pianan, manera nabegante na bordo di barku, mjentras e tabata splika su parna: O kompa j.... mi di no....... Bo ta tendemi no kompa j............ mira
ki..... maske bo sa ki mi ke men. ma ta bon pa bo tende................................................................. bru sa. ta kos ku bru no por jega.na kere
si...... ma tasina mundu ta.......ta moda mes no tin........pero
ami sempr ta sigui konseho di mi bjewnan.........ahan........pesey
manera bo ta mirami aki.......”
|
|
9 |
 |
“...un sigaria i puntra-mi ku mi konos shon Jaku Zalenberg.
Esun di den shon Toms?.
Manera bo di. Bo mester sa ku tur mainta mi tabata entreg tres pan franses na su kas; un pe mes, un pa su kas i un pa e kri di nan. Ta kos ku ma hasi basta tempu kaba. Pero riba un bon dia shon Jaku a jama na telefon i bisa mi chef, ku ta dos pan so e ke riba dia ku su kri ta libr. Awor ma tende ku gobjrnu a saka un reglamentu nobo, pa tur kri di kas tambe hanja nan dia libr. Pero kon mi por a hole sa ki dia e shon ej no ta traha? Pesej mi di: Esun pan mise-rabl ni nwebe sn ej no ta hasi shon Jaku mas pobr, i ma sigui hiba tres pan franses manera kustumbr.
Ma mi ta kere, ku e hombr ej a hered e mania pichiri di su tata makamba. Pasobra riba un dia mainta, ora mi tabata baj hinka e tres pan den e saku dilanti su porta, ma spanta kon di ripjente e porta a dal habri. Shon Jaku a keda par den porta na su pidjama i kumins halami na un zundr di grita: Ta kiko shon mener shafer a kere? Ku ta mijonarjo mi ta? Ba kere...”
|
|
10 |
 |
“...su ja-lusinan. Bru ta komprond ku mi por a sker e hombr ej na wrki. Ta bon no tabatin pjeda den su plenchi. Sino lo ma jobe tur su kas ku pjeda. Ma bo sa, djis despwes ma kalma, ora ma pensa riba mi trabw. Pasobra pa un hombr chm-bon asina no tabata bal la pena di prd mi moda di biba. Bo mester sa, ku Jaku ta aktu-primu di mi chef.
Mjentras ma sigui parti pan ku truck, ma laga mi sinti traha i ma pensami bon riba loke mi mester hasi. Despwes di un ratu ma bin komprond, ku mi tin ku hanja sa ki dia e kri ta libr. I uniko manera sigur lo tabata si mi frj e mucha.
Su mes manise anochi Fecundo a baj tira su linja. E kri tabata laba kos den kushina i el a tende Fecundo su jamada amoroso Pst. Pst paf aj. E galinja su kurason a dal ha-bri ora el a mira Fecundo ta hasi su papel di jnkuman chifl tras di e pida muraja di kur. Den un freg di wowo e mucha a laba tur taj, pa e baj liga asuntu di e kabajero simpa-tiko ej fo. I asina e kri a kumins krusa e kur, den direk-shon di e muraja, Fecundo a komprond...”
|
|
11 |
 |
“...32
DUNE BON DUN
Mai-Chia ta un bon alma, ku ta biba su bida simpl masha trankil den mundu, sin moveru ku ningn hende i sin subi lomba di su prhimo ora no ta nodi. E por ta parse so-
kete ku su kara di putu. Pero ami ta hanja, ku e ta sobre-
saljente riba tur otro hende, pa via di' su konosementu eksepshonal di jerba. Esej ta un sabidura, ku el a sinja serka su wela na kunuku, for di dia ku el a kumins konos jerba sigun e ta kamna piki palu den mondi di Chinch.
Pa masha poko plaka Mai-Chia a juda hopi hende den nan frmidat ku su remedinan di jerba, huntu ku bon konseho, palabra dushi di konswelo i un splikashon pomada riba e manera di uza e remed di kas. Pesej mi- ta kere tambe, ku Mai-Chia a logra akumul balente hopi bon rekomendashon serka tur su sntunan pa su bida den etrnidat.
Ku e mirada sumiso, ku lucha di bida a forma den su
kara plotu, Mai-Chia ta sint riba su kaha di batata na su
luga numer di tres florin ku tres sn grandi pa luna den plasa di Punda. Trupa di hende, ku tas di papel...”
|
|
12 |
 |
“...konvensi di e peligr riba laman por sjrtu ma mira potrt di varjos dje bestjanan ej den buki mi di ku Gos: Bo n tende nunka di otro piskad, ku a dispars ku boto ku tur, sin ku nunka mas nan a tende algu di nan?.
Mal tempu a hibanan, Gs a dunami pa kontsta, mi-ho bo laga tur buki sokete para. Ami tin 22 anja ta piska
di-dia i anochi. I te ainda mi n topa ningn sorto di mon-
struo manera bo ta pretend. Lubid pantomina. Otro majan ta luna jen. Bo ta ban?. Ma para pensa un momentu, mirando ki dushi e laman ta zoja pafo aja i despwes di un ratu ma konteste ku lo mi pense.
Ma atrakshon di laman, gana di piska i e dushi luna kla a butami lubid tur monstruo por kompletu i algn dia despwes Gs ku mi a baha boto na awa banda di nwebor di anochi, pa nos bai mira kiko di bon tin. Despwes ku nos a kontrol kabuja di ankr, botr di awa, lampi i linja, nos a bula den. Gs a ankra su pianan den kinichi, hinka rema den chi-
musjru i nos a hala baj afo. Sint riba banki di kaptan ma
wanta rumbo ku pagaj. Balor...”
|
|
13 |
 |
“...bestja a habri un boka asina grandi i morde e boto kibra na filingrana. Su ta-blanan a plama riba awa den e rmolino di e monstruo. Su brasanan a keda bati pi ku chapaleta den laman i skuma a spat te kaminda nos tabata sint riba baranka. Djej el a saka un zonidu manera ora bjenti mal tempu sa ronka i el a dis-pars poko-poko bw di awa.
Ta te e ora ej numa Gs a kalma un krenchi. Aunke el a bisami tur tembl: Bru, despwes di esaki s, ta un krus ku un dndr. Loke ta anochi laman no ta mira kara mas.
Te dia djawe, komo gratitut ku nos a salba, Gs a keda sende un bela di ocho ora dilanti di un potrt di Labirgui, ku e tin kolog na muraja den su boho kontri awa na boka di Santa Krus....”
|
|
14 |
 |
“...laman.
Atami, Kalin mi dushi, el a kumins kasi sin rosea, mjentras el a seka sod bw di su kachete tripl ku un lensu
chiki bord tur na perfume. Tur brazilt ku pulseranan a bat
manera maraka na su brasa gordo. Kalin mi amor. Bo mester kose un bist masha bunita pa mi ku e tela ku ma trese pa bo. Pasobra, manera bo mes sa, Robertiko mi ju ta baj hasi su prome Santa Komunjon otro luna. I mi mester keda tur afo. Bo sa kon mi ta gusta tur mi kosnan nchi, pa ningn hende tin algu di bisa di mi. I riba un dia grandi asina no por tin krtika. Bo mes no ta hanja, dushi?
Kalin a keda sinta skucha ku su kara kans tras di su
mashin, mirando kon Minta a pone e tela di kanchi kol di oro riba e mesa den huki di kas. Manera motor sin brek Minta a sigui splika kon e ke tur e diferente petrechi ku adorno na su bist i Kalin a lanta, pa kwe su mid.
Bo ta kosele di moda ku mi ta keda un krenchi deleg, ba tende dui? Kalin a grunja uhun i frsa pa pasa e metr rondo di Minta su sintura barigonchi.
Mi por bin pas otro...”
|
|
15 |
 |
“...38
boka hanchu abr, aparentemente pa laga Kalin mira tur e mina di oro den su koi kome, brasa Kalin i sali baj.
Manera tabata palabr, Minta a blo su siguinte djabjrn pa e pas su bist i despwes di pasmentu Kalin a primintie ku despwes di un par di dia e shimis lo keda kla.
Kedabo tur trankil mi amor, Minta a sigure, aki tres dia mi ta bin buske i bo ta hanja bo plaka mesora. Te despwes anto, dushi. Minta a lora sali baj i un ol fwrte di prfume a keda kolog den Kalin su sala.
Dianan a sigui pasa te bira siman i Kalin a keda spera riba Minta su binimentu. Pero ni huma ni sombra di Minta no a pasa bandi dje. Te ora ku, bispu di Risibimentu, un owto a para dilanti su porti kas. Un mucha muhe di mas o menos diessjs anja, ku kara poko lelo, a drenta serka Kalin i besele, ku ta Minta a mande bin buska e bist, pasobra Minta mes tabata masha okup ku preparashon pa Risibimentu.
1 unda mi plaka ta?, Kalin a puntre.
Shon Minta di ku djaluna e mes ta pasa serka shon Kalin pa paga. Kalin a sinti ku ej...”
|
|
16 |
 |
“...HENDE BIBU TASINA
Frankamente bs, ma bira masha kontentu dia ku Basilio, e ju di Agustu, a bin hasimi un bishita. I komo ami tabata un di e promnan, ku el a bin kumind den su vakansi, ma sintimi honr ku su presensja.
Hende n por kere kon tempu ta bula. Ta poko dia pas ej e mucha a baj Ulanda pa studia. Ata awor ja e tin kwatr anja trai lomba. Agustu, su tata, a kamna konta kach ku pushi kon brait e kriatura ta i ku ta Isla a paga su pasashi, pe bin pasa su vakansi na Korsow. Ami por a komprond e pobr su legra, awor ku e mucha a saka su kara. I pa mi papja kla, mi mes a sintimi un krenchi orgujoso di bolbe mira Basilio. Mi ta korda manera t awe kon mi tabata traha fli pe, ku nos tabata bai subi den seri Domi. Pesej maske kos tabata poko bahitu pa mi, ma lanta poko soda ku un botr di whisky, pa mi trit e bon.
Basilio a brasami ku masha karinjo ora el a jega na mi kas i ma sinta mi boka ketu, pa mi tende kontami di su bida i su eksperensha na Ulanda. Pero loke ma gosa mas ku tur kos ta kon...”
|
|
17 |
 |
“...ta sigur e sinbr-gwensa ta korda mes, ku ta ami a fia Agustu su tata 500 florin, pa juda paga su pasashi di bai Ulanda. Ata pobr Agustu ta hu su kurpa den Klip te dia djawe, pa pagami e debe ej. Anto e malagradisidu aki ta bin papja di pweblo baho. Mare mi por a hole e kos aki dia ku su pia a kwe kram den laman na Rif. Lo ma lague hoga, enbes di lastre, bai pone riba tera. Pero manera mi di, ma mara tur mi kunsu-mishon pone abow i sinta tende shon mener sab machik su predikashi.
Bo ta begrijpe mi, el a sigui ku tono owtoritarjo, ku ta absoluut onmogelijk pa mi rebah mi status na nivel di hende ignorante. Serka nos na Ulanda bo opleiding ta buta
ku bo ta....... eh..... un uitzonderlijk individu........ eh......
Asina ej jnkuman a sinta basha tur e orgujo di makaku, ku el a akumul den su kabes. I no kere ku e tabatin ripra. Ki dia! E mes a sigui jena su glas ku whisky, te ora e botr a keda blo bashi. I tesej a bin result mi salbashon. Pasobra asina e gran intelektwal a ripar ku whisky a kaba...”
|
|
18 |
 |
“...46
kome zupia dos dia largu. Pero e bended tabata djaka. Asina el a sinti ku e kliente su dilanti a kumins kome na su linja, el a sigui bati baj ku boka dushi: Puntra Isabel di Manchi, bo ta tende. El a kumpra un serka mi ajera mainta. Sjs ora despwes ku el a bisti e pulsera, tur su romatisma a kita por kompletu. Na parti di Beneswela ku Kolombja nan ta uza e pulseranan aki pa ki sorti dol ku bo ke. Kaminda dktr a faja, e pulsera aki ta judabo. Mi prenda ta kumpra un serka mi?
Ta dwel mi masha mi shon, e muhe chiki a kontest, kasi ku awa na wowo, manjan s mi por kumprele. Awor ak mi sn no ta jega. Ma kaba di kumpra kumnda pe mucha-nan.
Hei! psssst! Aura!, un hende a grita un krenchi mas pariba. E muhe chiki a dri mira i kamna baj laga nos. Pero e bended no a prd pa gana i el a bira tumami aden: Shon Papa ke un pa bo saka dol. Nan ta masha bon bo sa. Ata ora bo tin dol di kabes despwes di un bon paranda, e ta plak-ja tur bo dol di kabes pa bo. Esun pa hombr ta kosta dies-sinku florin so...”
|
|
19 |
 |
“...bisnjanan a kumins kere, ku Lamwrtu a rekonos ku el a prd pelea i disid na bltu e blachi, kaminda tabatin mark e fecha di sentensja pa Papa-Riki baha pa sa-waka. I di tal manera Papa-Riki a pasa nobenta baj trankil di dje, ku su lomba stret, su sinti parew i su wowo kla.
Mainta trempan Papa-Riki ta par na porta di kur pa e tira un bista riba tur e bunita galinjanan den kaja. I maske su boka sin djente ta bati manera kokchi di prenda, e ta tira flor pa tur e krinan, ku ta pasa bai marche di Punda. Un dia un nigrita manera un pensamentu a kontre ku: Che, bo ta fresku manera pisk. Un hombr biew manera bo mester bai drumi warda morto. Pero Papa-Riki su lenga a pasa welek pa trimint. I sin prd pa gana el a bira kontest e galinja: Ta basora biew mes sa bari bon. I te na ora ku mi mester spera morto, anto mi ke spere den bo brasa gordo, shon mama. Asina Papa-Riki tabata pasa su bijesa, ku su kurason bibitu manera un chabalitu di binti anja.
Pero un poko tempu pas ej a parse ku porfin Lamwrtu a kwe Rikichi...”
|
|
20 |
 |
“...pasenshi. Pasobra hende di mala higra ta hanja nan kastigu. Mi wowo por ta djis un krenchi skur. Pero e dia mainta ku el a para papja ku mi na kur, ma liga su kara bon. I ma ripar ku nrvjo tin e peseta. Marka mi palabra. Aki poko dia nos ta tende kon el a dal abw muri di ripjente. No tin kestjon. Hende ku no ta biba na pas ku otro no por tin kurason kontentu. Pesej nan ta muri prome ku nan ora.
I dicho echo. No a pasa ni dos luna, ku e doktr a hanja un speshi di ataka, para tembla, skuma na boka i dal abw morto den su mes ofisina. Asina Papa-Riki a tende e notisja na radio, el a bisti su flus pretu, pega su dashi pushi i baj morto dje doktr na hospital. Hendenan ku tabata sint na morto a mira kon Papa-Riki a kamna jega te na e kaha i papja un kos ku e morto, pero sin ku nan por a tende kiko el a bisa. Djei Papa-Riki a pusha pechu manda pelanti i janga nt riba su kurpa, sali bai.
Algn dia pas ei ma krusa den Papa-Riki su hanchi i ma mire ta para kanta den su porta di kur. Su kara tabata basta...”
|
|