1 |
 |
“...22
DI SINKU LES
Awe nos ta bay sia frakshon, mener Raul a bisa su muchanan den klas.
El a skirbi riba brchi 3/4.
Esaki ta tres kwartu, o tres kvvater parti tambe nos por bisa. E tres ta loke nos ta yama numerado E kwater ta e denominado
Tres kwartu ta meskos ku tres part na kwater Nos por skirby asina aki Mener Raul a skirbi riba brchi: 4/3
Un ehmpel mas ta esaki'
El a skirbi 5/ 20 \ 4 20
0
"Den e kaso aki nos ta yama 20 e dividendo. 5 ta e divisor i 4 ta e kosventc
Si bo ta parti 3 na 4, e kosyente ta bira 0 75. Esaki ta un frakshon desimal. 3/4 ta un frakshon komun. 0,75 nos ta bisa setentesinku shen parti o skirbi asina. 75/100, loke ta sali meskos ku 3/4, pasobra 25 be 3 ta 75 i 25 be 4 ta 100....”
|
|
2 |
 |
“...era nos a sia multiplik manera boso ta krda. Mira kiko mi ta skirbi. Mener Raul a skirbi riba brchi 6x7* 42.
Kon nos ta yama 6 i 7 den e kaso aki?
Faktor, henter klas a kontest.
1 kon nos ta yama 42?
Produkto
1 ora nos suma 5 ku 6, nos ta haa un suma di.........?
Djesun;
Eksaktmente Ora nos buta 5 seka 6, nos ta haa un suma Un suma di 11. I ora nos multiplik 5 i 6 ta bira eprodukto 30
Den skol di bida nos ta sia hopi kos ku no ta par den buki.
Abri un mucha su sint. (Sia un mucha kon e asuntu ta presis).
Siansa bal hopi. (Loke ta bisa un mucha, pa e komprond ku e mester tin un fundeshi di siansa den su bida). Sint ta yuda brasa. (Den tur loke bo ta hasi, bo mester uza bo sint.)
Esaki ta un dicho ku nos por buta banda di Karpint ta mas ku rey E karpint ku konos su fishi, tin hopi balor. Semper e por traha, uzando su fishi, pa gana su bida. Pero den fishi tambe mester tin sint. E karpint ku no ke pa nan yam Karpint di awa dushi, mester sa kalkul bon.
Un mucha ku bon kabes por sia ku fasilidat...”
|
|
3 |
 |
“.................
4 ta e..................
40 ta e......................
E resultado di e partimentu ta............................
3. 8 x 9 = 72 (Ocho be nwebe ta setentidos).
Ocho i nwebe ta..............
72 ta pr.......................
4. 11+11= 22. Djesun ku djesun ta.......................
5. Kiko ta nifik Sint ta yuda brasa?
6. Ki diferensha tin den falta skol i stet skol?
7 Menshon algn numeral indefin.
8. Un hende ku dos dede di frenta ta un hende .......
9. Un mucha ku ta pasa trabow pa sia, tin .........
Un hende ku mash mal kabes ta un hende ku ...............
10. Kon lo bo deskrib skol di bida?...”
|
|
4 |
 |
“...so, le muri di mizerya, el a disid di sali pa buska un koi hasi.
Ma despwes di a sirbi un luna na kai Shon Ki Yama (laba, guma, strika, tee kas, kushin), te haa lomba di bal pa fl. 18.00, pensando ku si e traha dos luna mas, nan lo hib Ouden van dagen, el a kobra su salaryo, keda kas i laga bisa Shon Ki Yama pa buska un otro buriku numa.
Foi dje plaka el a kumpra un shal lila, un brel pretu
i un bar di karta spa. El a bay keda dos siman na kas di su ku, i laga nobo kuri ku ta Hayt el a bay, pa sia mira destinu etstera.
Echo ta ku prom siman ku el a drenta su mes kas, el a mira karta te su wowonan a bira skel.
(Fragmento for di Maka Taka di Elis Juliana)
Mester tin bobo, pa sab (por) biba.
Hende bobo manera karn (mash tap).
Bobo sa mas den su kas ku sab den di otro.
Plnbari. (blo bash, sin moda di muri, sanka na man). Badabada. (beheyt, bulul, bruashi)...”
|
|
5 |
 |
“...Ehrsisyo
1. Menshon e advrbyonan den e frase ku ta sigi:
1. Unda bota bay?
2. No hasi nada ku e mashin.
3. Ma bebe e remedi; awor mi por traha bon atro-be.
4. Maan e ta hasi aa.
5. Pa di prom be el a sia ku atenshon.
6. De bes en kwando mi ta mira Yanshi.
7. El a kai duru riba su kabes.
2. Uza un advrbyo ku ta kwalifik henter un frase.
3. Hopi, kasi, un poko, basta i algu ta advrbyo di ....
4. Pedritu ta sia fantastikamente bon.
Den e frase aki fantstikamente i bon ta advrbyo di ........................”
|
|
6 |
 |
“...e mondi ta
de fin .
Ke men anto ku nos ta uza artkulo defin ni-kamente ora nos ta papya di algu defin. Den palabranan manera "Esun, esei, esaya, esnan, nos ta agreg un s, pa fasilidat di papya.
Artkulo inde fin un.
Mi tin kas pa biba den. (mi tin un kas pa biba den).
Bo tin owto. (Bo tin un owto).
Nan tin mama. (Nan tin un mama).
Den e kasonan aki riba por uza o laga di uza e artkulo indefin.
Pero: Mi tin un owto pretu.
Nos tin un wela byew Nan tin un kas blanku.
Pronomber
Ademas di loke nos a sia di pronomber, mester paga tinu na lo sigiente:
Ora nos ta ekspres kortesia, nos ta uza su komo pronomber posesivo tras di e persona su nomber. P.e. :
Mama, mi ta ripar ku Mama su kabey ta bira blanku.
Te ainda tin e forma di kortesia aki na Portugal. Pwes ta masha posibel ku nos a haa e herensya di bergwensa falsu, ekspresando kortesia for di e...”
|
|
7 |
 |
“...86
hudiwnan ku a bini for di Brasil.
Posesivo posteryor
Si nos bisa Mi buki, nos ta uza e pronomber posesivo mi
Pero bo por bisa tambe: E buki di mi.
E kas di bo. E wela di boso
Esaki ta nos posesivo posteryor
Provrbyo
Ranka a muri, knknber no ta pari mas. (Ora barku prd, su karga tambe ta prd).
Tur man no ta lechi dushi, tin dia ta kalmki. (No ta semper kos ta bay bon manera bo ta dese). Lora byew no ta sia papya. (Ora un hende ta grandi kaba, ta difisil pa si algu).
Ehrsisyo
1 Mih rabya ku.....................
2. Di ningn manera. Ni di kapotero.
Un ekspreshon ku ta nifik meskos ku e dosnan aki ta : Ni .....................
3. Kiko ta : hasi mmpris?
4. Kon ta ekspres posesivo posteryor?
5. Ki ora nos ta uza artkulo defin e?
6. Un mucha maluku ta un mucha ......................
7 Kon nos ta uza pronomber posesivo ora nos ke eks-
pres kortesia....”
|
|
8 |
 |
“...a di ya.
Den e tempu ay tabata otro moda.
(Aksnt grfiko riba e di dos a di ay.
Mucha, bin aki. (Aksnt grfiko riba i di aki)
Aki bo mester ta. (Aksnt prosdiko riba a di ki.
Algn ehmpel mas di kontrakshon ta:
Tata, taa (di tabata)
Tatin (di tabatin)
Niun o ni un (di ningn). Asta e por bira nun (Nun hende).
Pasikiko ta di pa hasi kiko.
Nami ta di dunami
4236 nos ta pronunsy:
Kwatermildoshentitrinteseys.
Entonashon
Melodia di un lenga. (entonashon). semper ta e parti mas difisil pa un estranhero sia;
Turna, por ehmpel, e frase aki bow:
Bo ta kere ku e tin rason.
Bo ta kere ku e tin rason?
Abo ta kere ku e tin rason.
Bo ta kere ku e tin rason.
Bo ta kere ku e tin rason.
<...”
|
|
9 |
 |
“...Ora ta uza i o ni no ta uza koma: Kalin i su mama.
Ma grita duru, pero ni hende ni palu.
Punto i koma
E powsa di un punto i koma ta un tiki mas largu ku di un koma i un krenchi mas krtiku ku di punto final
Ta uz pa separ e frasenan ku kasi por para riba nan mes:
Tansha a para skucha su boka ketu; e no a ba-ha kara ni un momentu so; myentrastantu e polisnan a sigi yuda e personanan herid.
Dos punto
Esaki ta e signo ku ta hala atenshon.
E ta indik ku loke ta sigi lo bira un splikashon: Bernardo a sia tres lenga: spa, ulandes, ingles.
Ta uz tambe pa indik loke un persona ta bisa! E ora ei Feli di: Ami si no ta loko
Punto final
Ta uza punto final tras di un frase ku a kaba: Ayera nos a bay kas.
Mani ta un bon hende.
Tambe ta uz den kaso di abrevyashon: Dr. Q.E.P.D. A.D. Sra....”
|
|
10 |
 |
“...110
3. Hasi manera bo no ke, myentras ku bo ta yen di gana.
4. E frey di mi. E avochi di boso. E kaso di nos.
5. Unikamente ora nos ta papya di un sustantivo defin.
6. Un mucha krepchi, frfelu, pasobra e ta sinti algu.
7 P.e.: Seora su kach ta grita. Mira, mamay, ata ma-
mayu kachete ta na sanger Pwes ponyendo su tras di e persona su nomber.
8. Bo tin mas trastu ku paa byew (ku waiki).
9. Lora byew no sa sia papya.
10. Probablemente un nostalgya basta grandi; pasobra na final e ta konklu: Bentami na Korsow
LES NO. 19
1 Un o mas palabra, bent den un frase, pa ekspres un emoshon o un zonidu.
2. Deseo, zonidu, ansha, sustu, sorpresa, alegra, tristeza,
3. Muf! Che! Fuku! Hepa! Fuk!
4. Un sustantivo-uz komo interhekshon.
5. Bragadam! Dus! Waap! Zjup!
6. Pasobra un interhekshon no ta drenta den konstruk-
shon di un frase.
LES NO. 20
1. Soldachi ku warda su kaska lo biba largu.
2. Zamba ta pasa sket.
3. Aki, aya, anto.
4. Makaku sa ki palu e ta subi.
5. Shetemilseyshentisinkwentitres.
6. Tira...”
|
|