1 |
 |
“...un banda, pa esun hoben tambe haa un chens.
Pero bo sa kon haltu Seru Grandi i Seru Chiki ta?
Ala kayente
Toni ku Tana ta dos ruman.
Nan ta biba na kunuku, na Sabaneta.
Riba un dia nan tabata kana den kunuku di nan tata.
Ora nan a yega te banda di trank, nan a mira algu.
Un totolika a lanta bula nan dilanti.
Toni di: Mira. Un totolika.
Tana di: Laga nos kore su tras.
Nan dos a basha kareda tras di e totolika.
Den esei e totolika a dal abou, keda drumi den tera.
Anto el a bati su alanan manera kos kans.
E no por bula mas, Toni a hari.
Awor nos por hae, Tana di.
Bon pur nan a kore bai kaminda e totolika ta den tera.
Pero asina nan a yega seka, e totolika a lanta bula atrobe.
Un tiki mas leu e totolika a bolbe kai na suela.
Toni a tee Tana su man, pa nan bai kue e totolika.
Pero asina nan tabata seka dje totolika, e pra a bula bai i drenta mondi. E muchanan tabatin miedu di drenta mondi.
Pesei nan a kana bai kas.
Ora nan a konta nan tata kiko a pasa ku e totolika, nan tata a bisa nan: Esei...”
|
|
2 |
 |
“...Pero Tina a rosponde ku mal airu: Mamai no ke pa mi ta bunita?
Sigur mi ke, mi amor, pero mester kome tambe, pa bo no bira malu. Toni, su tata, a skual e hopi be, bisando: Mucha ku tin kabes di pali maishi, lo mira kiko ta pasa kun.
Ni skual di su tata ni bon konseho di su mama no a buta Tina kambia. Tina a sigui hasi pantomina, keriendo su mes un beyesa sin igual.
Riba un bon dia Tina a bin realisa ku e ta presis meskos ku tur otro totolika: E mesun forma, e mesun kol di shinishi ku chukulati. E kos ei a buta Tina bira tur di malu. El a bolbe bai mira su kara den e baki di awa. Di ripente Tina a kuminsa yora: Mi ke ta bunita. Mi ke tin kol manera trupial, manera barika-hel o manera blenchi dornasol. Tina a sinta yora awa kuater-kuater.
Den esei Tana, su ruman muh mas grandi, a kana yega.
Ta kiko a pasabu? el a puntra Tina.
Mi ke bira bunita, Tina a kontest na yoramentu. Mi ke haa un bunita kol. Hopi kol. Kon mi ta hasi, Tana?
Bo sa kiko? Tana di, mi ta yudabu. Pasobra ya ma fada di tende bo...”
|
|
3 |
 |
“...\
Brug nobo na laria entre Seru di Skalo i Seru di Otrobanda.
E di dos brug di Skalo a keda komo un adbrno, pasobra djis pariba di dje por krusa, esta for di marshe nobo pa Skalo. Ademas di adbrno e no tin mas utilidat, komo no a sobra muchu kos mas di nos Laman Chiki.
31...”
|
|
4 |
 |
“...Lou i Kalitu
Lou lagadishi a kana topa kara-kara ku Kalitu kakalaka, den kaminda di Montaa. E kos ta ku tur dos a sinti e ol dushi di pida wors. Un mucha hbmber ku a pasa bai pariba, komiendo su pan ku wors, a laga pidi wors kai.
Mesora Kalitu a tira riba e wors, pero Lou a pushe un banda i grite: Kakalaka mahos, tami a mire prom. Muf aki fo.
Kalitu, sinembargo, ku su boka grandi, a hinka dos pia den e lagadishi su wowo i zundre: Lastrad ku bo ta. Disparse lih, sino mi ta hua bo kara pabo.
Esta fresku, Lou a konteste. Sbadje bo n tin ni kareda drechi den bo seis pianan. Floho bo ta. Kurpa due. Anto sinbergwensa.
Kalitu a keda mira e lagadishi den su kara i puntre: Lo bo ke kore pusta ku mi?
Pusta ku bo? Esaki si ta grandi.
Bisa si o no. Bo ke kore pusta ku mi?
Bon anto. Si bo ke, awor aki mes.
Awor aki mesora mi n por, Kalitu di kun. Mi tin trabou di hasi na kas. Pero maan mainta mi ta bin bisabu unda i ki ora nos ta kore.
Mi ta wardabu ne mes lug aki, e lagadishi a grita hari.
Kalitu a...”
|
|
5 |
 |
“...esfuerso el a purba supla den shinishi dje kandela, pa mira ku e vlandam ke lanta atrobe, Nada. Blo shinishi friu a bula den su kara sigun el a supla.
Tristu di su alma Lou a kai drumi na suela. Friu a mari, te ku el a pega soo, sin por a mu mas.
Tresten Kalitu a sigui kore. El a pasa e prom kandela pag. E di: Hepa! E kos aki ta ole malu pa Lou. Ma ta unda Lou a keda?
Ku mes brio Kalitu a bati bai pariba. Na e di dos kandela pag el a mira Lou drumi pechariba banda dje shinishi.
0, Lou ei! el a grita e lagadishi. Bo n ta kore mas?
Pero Lou tabata morto na soo.
Ta bon ant, Kalitu di. Mi si ta sigui.
I asina ei Kalitu kakalaka a sigui kore den kaminda di Montaa. El a pasa e sobr kandelanan ku e lagadishinan a prepara pa Lou. Pero ningn kaminda no tabatin ni sombra di Lou.
Ora Kalitu a yega final dje kareda, dilanti di misa di Montaa, el a haa su wela bieu ta para warde.
0, mi yu, e wela di. Ba yega porfin? Ant ma pasa un sustu ora ma mira kon e lagadishinan a pone un kareda di kandela pa Lou...”
|
|
6 |
 |
“...di gobiernu na Kas Kor nan ta bolbe bai lanta e kiosko.
1 pakiko? ma puntre.
0, pasobra e porkeria aki ta stroba trfiko ora Awasa su tipo kambia. Ma grite ku trfiko no ta interesami. El a sagudi kabes, sin por kompronde mi rabia. Djei el a hari i sigui koba.
Frankamente bis a duelmi ku ma bula riba dje ku mi sufrimentu. Kisas e ta biba na kunuku. Probablemente nunka di su bida el a preokupa pa Suare djadumingu anochi... ku Boskaljon... Nepomuceno... Julio Martina...
Kiko Julio lo ta opina dje kos aki? E si lo ta korda e piesa, kaminda e trompetista ta bai para te den kur dje skol ei dilanti, mientras e otro muzikantnan ta sigui kompae. Te leu ay e trompet tabata kanta su tristesa, manera un alma bandona. I tur hende tabata baha stem, pa skucha e melodia den distansha, e amargura dje trompet solitario. Tur namoramentu tabata para. E karanan ta kambia i esnan ku ta kana keiru, pasando rond di Awasa, ta pausa un ratu. Un emoshon ta mara tur hende su pensamentu. Ningn no ta riska papia... pasobra...”
|
|
7 |
 |
“...ta bati den mi kara... I e zonidu di laman... e streanan na shelu... si, mi ke namora... Un tumba su tras, kayente, mark: Pkita, pkita, pkita. Ei ta palu! Zoya panos bai...
Kiosko di nos tur, laker a hala tapa. Ta di berde mes bo ta bai. Ma mi tambe ta na mitar di kaminda. Nos aki ya ta straeru, pasaheru, ya nos mishon ta kumpli. Ma nos lo konforma, pasobra manera mi ta mira ki, no tin moda di hasi mas. Ta kambio, mi ruman. Tampu ta eksigi. Ta trfiko, ansha, nervio, pur. Si, mi ruman, tesei te kos. Mundu tin pur. Pero pur pa yega unda?
Di "Rasp (1962).
Splikashon:
Nepomuceno: Elias Paulo Nepomuceno, nas na Korsou 13 di Januari 1887. El a muri dia 15 di april 1961.
Pa Toro: Johannes Petrus Bislick (Korsou 8 desember 1880-9 di juni 1966).
Martina: Julio Jos Martiena (Korsou 12 di april 1899 18 di april 1965). E trompetista tabata bai para den kur di skol St. Martinus Gesticht....”
|
|
8 |
 |
“...garoshi di buriku. Tabata dura basta pe yega Santa Rosa. I anochi, ora Papa Lou bolbe kas tambe tabata dura basta prom ku e yega.
Ora Papa Lou bai traha, kas ta keda ketu. Pasobra ainda nan no tabatin ningn yu. Mama Nena tabata keda kas e so. Anto e tabata laba paa, strika, kushin i limpia kas. Pero tabata ketu. Masha ketu mes sin mucha den kas.
Di aleu Mama Nena por a tende e kabritunan grita. De bes en kuando e por a tende un buriku borot. Ma den kas mes tabatin un silensio. Mama Nena no a gusta e kos ei. Pero kiko e ke hasi? No tabatin otro moda.
Un dia Papa Lou a bolbe yega kas te lat. Ku kara hari el a drenta sala.
Di kon bo ta kontentu asina? Mama Nena a puntre.
44...”
|
|
9 |
 |
“..."Pasobra ma trese un kos pabo.
Algu pami?
Si, mama Nena. Algu mash gracioso. E ta den e doshi aki. El a mun-stra Mama Nena un doshi di karton. Den e doshi tabatin algun buraku. Kiko e ta, Papa?
Un kos pa kompaabu den dia ora mi bai traha?
Bisami te kiko lih.
Ku mash kuidou Papa Lou a habri e doshi, kita e tapadera. Den e doshi tabatin un yu di kach, kol marn i ku wowo mash spiertu.
Esta bunita, Papa. Lagami mire.
Papa Lou a buta e kach chiki den Mama Nena su skochi.
Mesora e kach a kuminsa lembe Mama Nena su man. Djei el a lora su kurpa manera un bola den Mama Nena su skochi i drumi.
E ta bon bestia, Mama Nena di. Mira kon mansu e ta.
Mash mansu, mama. Awor bo tin kompao henter dia.
Mama Nena a lanta bai den kushina i pone poko lechi den un bleki pa e kach. Mesora e kach a bebe e lechi.
E kach a haa un nomber. Mama Nena a yame Marn, pasobra su lana tabata kol marn.
I asina Marn a keda kompa Mama Nena tur dia den kas. El a bira grandi i e tabata kuida kas bon. Ki ora ku un hende yega na...”
|
|
10 |
 |
“...Fransha, Ulanda. Asina ei e nubia pikinini a sigui drif, te ku el a pasa ront mundu.
Riba un bon dia el a drif pasa riba Boneiru. Banda di Nikiboko el a mira un kas chikitu. Banda dje kas tabatin un pidasitu kur chikitu. For di e porta di patras dje kas el a mira un machi bieu kana sal. E machi tabatin un bleki chikitu ku awa den su man. E machi a kana bai na un mata di konkomber ku e tabatin den su kur. Ei el a basha e awa riba e mata di konkbmber i bolbe drenta su kas.
E nubia pikinini a mira tur kos bon. Anto el a pensa: E machi mester ta pober. E no tin pipa di awa na su kas. Kasi sigur e ta kuida e mata di kon-komber, pa awor e haa koi kome. Bo sa kiko? Maan mi ta bin muha e mata pe machi.
Bon pur e nubia pikinini a basha kareda bai, pasobra un bientu duru a pushe. Ma su manis el a bolbe riba Boneiru, esta na Nikiboko. El a baha, baha, baha, te ora el a yega riba kur di e machi. Ei el a basha poko awa riba e mata di konkbmber. Asina el a ripara ku e mata ta bon muh, el a drif bai atrobe...”
|
|
11 |
 |
“...despues e hanchi a bolbe kai den e kietut di Sabat di Aleluya.
E biehita so a sali for di kur ku su basora di kabana, i bari dilanti di su porta, sigun su boka chumb a keda kik: Malagradisidu. Bo n merese mih.
(Di Njapa 1962).
Nota: E pida istoria ak a turna lug na aa 1926, den e hanchi di Pareda na Seri Pitermai.
Minta, un mucha spiertu
Muchu prom ku Minta nase, ya kaba su tata, su mama, su wela, su ta-wela i su tanta a dune nomber.
Tawela Mou di: Si e nase mucha homber, mester yame Mauricio, mes-kos ku mi.
Tantan Minta a hinka boka den kombersashon: Korda bon ku mi yama Araminta. No lubida riba mi.
Wela Nea a opina: Si e nase mucha muh, mi ke pa boso yame Cornelia, meskos ku mi.
Papa Lou, su tata, a propone pa yame Lourencio. Pero, papa Lou di, si ta mucha muh, por yame Araminta. Esei ta un bunita nomber.
Tio Yanshi a bisa nan ku e ta bai di akuerdo ku loke nan disid.
Kiko ami lo bisa? e mama mes a puntra nan. Boso ta kere ku por yama e kriatura Susana?
Klaro ku por, Papa Lou a trankilis su...”
|
|
12 |
 |
“...
Den e kasita na Salia kada hende tabatin nan trabou. Minta tambe. Papa Lou tabata kuida su matanan den kur. Mama Sus tabata kushin i laba paa. Tawela Mou tabata bai bende e matanan den plasa tur dja-sabra mainta. Wela Nea tabata kose i drecha tur paa. Tio Yanshi tabata kuida e galianan den kur. Tantan Minta tabata tene kas limpi.
I Minta mes? Kiko Minta tabata hasi?
Bo mester sa ku Minta su pianan tabata chikitu i gorditu. Ma esei no a kita ku e por a basha kareda, bai hasi rospondi o kumpra kos na tienda. Ta pesei kada be Minta tabata okupa ku hasimentu di rospondi o kum-pramentu di koi kome.
Riba un dia Minta tabata sinta hunga den kur, den e fresku pabou di kas. E tabatin Michi den su skochi. Michi tabata nan pushi kol pretu ku blanku.
Den esei papa Lou a yame: Minta, papa su prenda, kore bai na kas di shon Mani. Anto bo ta pidi manda e kuchara di mesla ku el a fia di papa.
Ta bon, papa, Minta a kontest, i el a kore bai den kas, pa kue un saku di papel.
Na porta di kushna el a topa...”
|
|
13 |
 |
“...mainshi pa tio.
Apenas Minta a kaba di sera e porta di kur su tras, ku tantan a grite: Minta, mi preti wowo, wardami!
Minta a keda para i tantan a kore yega seka dje.
Tuma, mi yu, tantan di kun, ata dies plaka. Kumpra un paki di angua pa tantan.
Ta bon, tantan, Minta a priminti. I sigun el a hinka e sen den su saku di shimis, Minta a ripiti: Kuchara di mesla pa papa, webu pa mama, lia pa papa Mou, ilu pa mama Nea, mainshi pa tio, angua pa tantan. Basta nan no pidimi mas kos. Sino mi ta kapas di lubida.
Pero ningn hende no a pidi nada mas i Minta por a kana bai hasi su ros-pondinan.
Den kaya el a topa Nern, e kach di Mai Bea, nan bisia. Minta ku Neron tabata bon amigu. Pasobra hopi be Minta a sali keiru ku Neron. Pero awor aki Minta no tabatin tempu pa Neron, maske kuantu Neron a kana su tras i waya rabu.
Ku kara serio Minta a sigui ripiti: Kuchara di mesla pa papa, webu pa...”
|
|
14 |
 |
“...mama, lia pa papa Mou, ilu pa mama Nea, mainshi pa tio, angua pa tan-tan. Awor ak mi n por bai keiru ku bo, Neron. Mi tin muchu kos na mi kabes. Awor, ba tende.
Neron a keda para un poko tristu riba kaya, mirando kon Minta a kana bai.
Na skina di kaya Minta a topa su amiga Finchi.
Hei, Minta, tende, Finchi a bise, ma haa un popchi grandi. Bo ta ban hunga ku mi?
Pero Minta a keda mira Finchi i ripiti: Kuchara di mesla pa papa, webu pa mama, Ua pa papa Mou, ilu pa mama Nea, mainshi pa tio, angua pa tantan. Awor, Finchi. Mi tin hopi rospondi awor ak. Anto Minta a sigui kana.
Djis un ratu despues el a yega ne kas di shon Mani.
Bon dia, shon Tela, el a kumind ku mash respet. Papa ta manda puntra ku e por haa su kuchara di mesla. Anto mama a manda e webu-nan ak.
Shon Tela a keda kontentu ku e webunan i el a kore bai buska e kuchara di mesla i un panlefi pa Minta.
Djei Minta a sigui kana. El a yega na e tienda di Shi Katea.
Mash desente el a pidi: Shi Katea, mi ke un bbl di lia pa papa Mou i seis...”
|
|
15 |
 |
“...Grita den Maga su orea, pe lanta foi soo, Yuchi di.
No, mi yu. Mi n por hasi a kos ei. Maga ta kapas di lanta ku mal beis. Yuchi a kompronde i el a disidi di wanta ku pasenshi.
Un poko despues Kintu a kana yega ku su kabes tur lab na sanger. Kintu tabata un chubati kabritu mash pleitista.
Sigur ba bringa atrobe ku otro chubatu, Yana a rous e. Ta ki dia bo ta laga e kosnan ei para? Awor ak lo bo mester warda, pasobra ta manera mes no tin pa mi sali foi kas.
Kintu a kai drumi den kustia di Yana su kas i spera.
No a pasa ni sinku minut, ku ata Tonchi toteki a kokoch den kaminda, bin para na porta di Yana.
Romatisma ta kaba ku mi, Yana, el a keha. Yudami lih. Esun pia ak no ke lagami kana.
Ni maske mi ke, mi no por bai buska karawara spa pa bo pia, Yana a kontest. Bo tin un tiki pasenshi?
Tonchi a bolbe keha ku dol i kai drumi den tera.
Den tur esei Maga a sigui drumi i ronka sin sa mes kiko ta pasando.
Di aleu Yana a mira papa Dochi ta kana bini.
Muchu prom ku papa Dochi yega na Yana su porta...”
|
|
16 |
 |
“...drumi asina ei boka Tdou, el a mira ku su kanti wowo kon e bala a bula pasa riba kabes dje barku, bai dal abou den laman ne otro banda.
Dos ora largu papa Riki a lucha ku e bala te ora el a logra kanse. Anto Wini mester a konop tres bol di lia, pasobra varios be e bala a kore bai mash leu mes.
Kestion ku tin despues di dos ora papa Riki a logra hala e bala te na kantu dje boto. Ku un bari hak papa Riki ku tio Fil a hisa e pisk, bente den dek.
Esaki tin pa barata shen kilo, Tio Til a hari.
Awe kos ta bon, papa Riki di. Awor mai Dora ta kap e na mochi pa nos bende.
Bon kans pero satisfecho papa Riki a boltu bela, pa nan kue kamindi kas. Pa grasia tio Fil a laga Wini wanta timn te ora nan tabata seka di yega Boke Sam.
Ora nan a yega tera, ya mai Dora tabata par den playa, sperando nan. Ta ken a pega e bala ei? mai Dora a puntra.
Ku su kara chistoso papa Riki a kontest: Mi ke ku ta nos Wini.
Tio Fil a hinka boka den: Si, bo sa, Dora. Ta Wini mes.
Mai Dora a kompronde ku esei no ta berdat, pero...”
|
|
17 |
 |
“...rabu largu e ta bari kaya.
2. Kashipete di kashu-kashipete.
3. Pushi (ku kuater pia) ta subi mesa (ku tin kuater pia), pa kue un ratn (ku tambe tin kuater pia).
4. E leter H.
5. Angua ku ilu. E punta dje angua ta bora tela i e ilu na e angua ta sera e buraku.
Kontestanan di Algu di nos istoria
1. Io di juli 1936
2. 1502
3. 1 di januari 1807
4. 27 di agosto 1871
5. 1740
6. 1875
7. 8 di juni 1929
8. 19 di april 1949
9. 1827
10. 5 di juli 1750
Solushon di krusigrama
Horizontal: Papaya, Ana, skur, kos, kas, sab, Ibi, bek, kik, kep, oloshi, Ina, re, ta, no, oria, ri, as, ta, npe, os, sia, pis, si.
Vertikal: Boroto, Elena, pus, skol, lobi, shon, na, yabi, hor, aki, kik, kinipi, nobenta, as, si, su, ui.
Seru Grandi i Chik
Ora bo ta bai Bandabou bo ta haa Seru Grandi prom i Seru Chik un poko despues. Seru Grandi su altura ta 110 meter. Seru Chik ta 94 meter. Na Seru Chik tabatin e warda di polis.
65...”
|
|