1 |
 |
“...Machi,
Maske tbatin otro obra di mi ku ma dorna ku bo nomber, mi ke dedika esaki tambe na bo. Pa tres motibu.
Abo a sinjami lesa (prome ku mi bai skol), tempu ku bo tabata sint riba kama ku mi, hopi dia largu, ku bo man kibr.
Abo semper tabata esun di prome ku ta lesa i duna krtika riba loke mi skirbi.
Abo a sende e prome kandela den mi alma, for di e dia ku bo a resit a pa mi, e mucha chikitu: Es envano buscar en la arena los nombres que un tiempo escrib.
Bo ju majo....”
|
|
2 |
 |
“...te muhe riba trinta tin.
O, ju, ke tal? el a kumindami. ,,Bo tambe ta aki bow?
Ma salude ku un tiki resrva, pasobra semper mi tin masha miedu di muhenan spjertu manera Clara. Hasiendo komo si fwera mi no a gosa e bunita figura, ma sende un sigaria, kai sinta kntra di baranka i informa kon ta sigui ku Benny su kas.
Anto bo n sa ku nos a separ sinku luna pas? el a komunikami.
Muchu e notisia no a stranjami, pasobra mi por a hole for di dia ku e ku Benny a subi alt, ku e kos ei lo no dura muchu tempu. Benny tabata e tipo intelektwal ku ta guli buki di-dia i anochi, mientras Clara ta gusta fiesta ku balia. Pa kolmo Clara tin un stem manera klok solem. I ora e kuminsa papia, su motor di boka no tin brek. Benny sa sinta kunsumi, sin por konsentra pa lesa. A la largu Benny a kuminsa bebe pildora pa kalma su nervio.
Kestion ku tin ma grunja mas neutral posibel, pa mi hanja okashon di tende mas kos.
Ai si, ju, Clara a sigui bati bai. Bo mes konose Benny. Henter dia su kara ta peg den buki. Pero...”
|
|
3 |
 |
“...ku e pieda ei, pasobra ta un pieda santu.
Ta unda ba sali ku pieda ta santu? ma grita hari.
E pieda ei ta santu sigur, e kier a konvensemi. ,,E pieda di Anaclara ta un pieda santu. Si kwalke hende mishi ku e pieda ei, anto nunka mas nos lo hanja awasera.
Mester ta ku Juan a mira kon inkredulo mi kara tabata, pasobra el a sigui papia ku ainda mas konvikshon, sigun e tabata bati su garoti riba swela.
Tur hende den e partinan aki sa ku e pieda di Anaclara ta santu. E kos ei a sosode hopi tempu pas, den tempu di katibu. Mi tawela tabata mucha dia ku Anaclara a subi bai shelu for di e pieda ei.
Pero kon?
Owel, e kos ta asina aki, Juan a sigui kontami. Ofelia tabata un muhe katibu. Tur dia e tabata sinta den fresku pariba di su kas, ku su
2...”
|
|
4 |
 |
“...despues bo no por papia un pia di palabra ku ningn hende.
Exaktamente meskos ku e kurioso a bisele, Tonchi a hasi. I ora el a bula muraja di santana, pa e bai kas, el a primi su boka sera, pa e no laga ningn zonidu sali.
Tur esfwerso tabata envano. Tres dia despwes Tonchi su mama a muri. No tabatin hende pa konsole. Tristu di su alma el a konta su amigunan kon a kurioso a tumele hasi chombon. I sigun hendenan a sigui papia, e kos a jega na orea di un recherche. Di mes e asuntu a kuminsa move.
Poko tempu despues e kurioso tabata par dilanti di huez. Huez a pun-trele ku e no tabata realisa, ku tabata imposibel pa e kura e muhe biew.
Senjor Huez, e kurioso di ku kara seku, ,,ami tabata konvensi ku mi por a kura e machi biew. Pero mi ta kere ku e ju homber di dje no a sigui mi instrukshon exaktamente manera mi a bisele.
Te parti patras den sala di Corte di Husticia, Tonchi tabata para skucha.
E homber tin rason, el a bira bisa un amigu di dje. Ta mi falta ku mi mama a muri. Pasobra ora ma jega kas...”
|
|
5 |
 |
“...Tida a kuminsa preokupa, i e no tabata papia muchu mas.
Mai no ta sinti Mai su kurpa bon? su ju muhe Irena a puntre.
Mi n sa, Tida a kontest ku stem dbil. Mi ta sinti un kos masha stranjo den mi kabes.
Sinku dia despwes Ma Tida a pasa pa miho bida. Ora Mani a tende e notisia di morto, a drente un miedu. El a purba diskulpa su mes, bisando Irena: Mi no tabata sa ku asina ei tambe bo por kausa un hende su morto.
Ai, shon Mani, Irena a trankilise, no laga e kos preokupa bo. Dokter a bisami ku masha tempu kaba Mai tin verkalk den kabes. Un bena a rementa den su kabes. Tesei a bute muri. Keda bo tur trankil.
11...”
|
|
6 |
 |
“...PRENCHI DEN MALETA
Pa Djeffi ta un figura dje tempu di mi hubentud. Nunka lo mi por lubide. E tabata kaptan di Olivia Grande, un barku di dos master ku tabata nabega entre Venezuela, Colombia, San Dumingo i Corsou. Pa Djeffi tabatin wowo shinishi i un kara masha chistoso. Bo no por a kere ku ja el a pasa kwarenta kaba.
Esta bon tersio e tabata. Miho amigu ku ne mi no tabatin, pasobra e por a konta kwenta fantastikamente bon, di kolebra i pisk masha grandi ku por hala un barku bai ku ne den fondu, di muhe pisk ku kabei masha largu, ku a buta nabegantenan tolondra i bula na awa nan tras, di orkan masha mahos ku skwal teribel duru.
Ki ora ku Pa Djeffi ta konta kwenta, mi ta imagina mi kon mi ta par den stef di su barku, pa mi gosa kon e ta lucha ku laman. Bow di un palu di indju den Pareda e tabata kontami su historianan, mientras mi ta hunga fli. I e fli ei, ta Pa Djeffi mes a trahe pa mi. Pasobra semper Pa Djeffi a keda mucha. Trahamentu di fli tabata su kuki. Ki ora ku e ta na Corsou durante...”
|
|
7 |
 |
“...Algn anja despwes mi tabata sint na kas di Pa Djeffi, kortando barba, ll ku ronkad pa un fli nobo ku el a kuminsa traha pa mi. Den esei un matros a bin avisa Pa Djeffi, ku nan mester barka mesora. Tempu di orkan tabata aserkando. Pesei nan mester a probecha pa nan jega San Dumingu prome ku tempu di horkan dal aden. E matros di ku ja tur hende ta na bordo.
Ta duel mi, mi ju, Pa Djeffi a bisami ora el a kuminsa bisti su bachi pa e sali. Ora mi bolbe nos ta kaba e fli. El a kologa e erante di mi fli na un klabu na su muraja di kamber.
Bon pur Pa Djeffi a jama su kas ku su junan ajo, i sali bai. Te awe mi ta korda kon el a keda para un ratu na skina di kaja, zwai man i jamami ajo.
Esei ta ultimo be ku ma mira Pa Djeffi.
Olivia Grande a perde den orkan. Mi wela a kontami e notisia. Ta te despwes di varios dia ma riska bai Pa Djeffi su kas. Ma keda para tur tolondra den su kamber i weta erante di mi fli kologa na e klabu.
Ta sina mes mester a pasa, su kas a kontami. I el a munstrami e maleta...”
|
|
8 |
 |
“...bua un kanoa grandi. Seis kada banda. Sigun nos ta bua, nos ta kanta. Esei ta pa duna e kurpa poko brio. Anto kada dos ora nos ta sosega un ratu, pa kada homber dal un mushi di rom pa kenta su ardunan. Di aki pa Klein Corsou sa turna nos mas o menos seis ora.
Ta basta rema, ma observa.
Pero bo ta kustumbra. Korda bon ku e tempu ei nos tabata hoben. Kestion ku tin, ora nos jega Klein Corsou, nos ta sosega basta ratu. Anto despwes di esei nos ta kuminsa piska. E botonan ku a jega un dia prome ta bolbe Corsou ku loke nos a piska. Asina nos tabata kambia otro.
I bo por a mira e luga kaminda nan a dera Commodore Murray, e Ingles ?
No. Nunka. Ma tende un kos asina, ku hopi tempu pas nan a dera un ofishal grandi ei riba. Pero un otro kos si mi ke konta. Un kos masha stranjo ku a pasami ei riba. Pol a buta su trai na swela, sende su kachimba, grawata patras di su kabes i kuminsa su historia.
Un dia nos tabata riba Klein Corsou. E anochi ei nos a kaba di tira poko awa di plaja na stoma. I despwes ku...”
|
|
9 |
 |
“...kontami ku un dia nochi el a sali for di shap di Shon Lenchi na Otrobanda. Anto un nabegante grandi kaba tabata zeilu bon kanj su dilanti ta bai pariba. Den su fuma e nabegante tabata papia un asuntu di un muhe ku a korta orea ku ne. Muhe di su mes kaptan. Ba kompronde? Ora Feli a kontami e kos ei, ma saka mi kwenta. Ta pesei ma warda e saja te dia djawe sin papia nada. Mi no ke muri morto di kuchu.
BUSKA TATA
Den Corsou aki mester tin un hende ku parsemi masha tantu. I mi ta kere ku aki poko tempu Voogdijraad ta kaska su rok pe.
Siman pas mi tabata kamna trankil di mi riba Dempel, komiendo pinda. Den esei un muhe biew a keda para di golpi mi dilanti i keda mirami dura den mi kara. Prome ma kere ku el a mirami pa kwalke kandidato pa elekshon i ku ta un fabor e ta bai pidimi.
O, Elizeo, el a kuminsa, Ta unda ba hinka bo kurpa, shon papa?
Ma keda para tur tolondra i laga e nomber Elizeo penetra un poko den mi sinti. Pero asina lew ku mi por a korda, mi no tabata konose ningn hende ku por a...”
|
|
10 |
 |
“...dune su libertad.
Kon ku bai bini, despwes di poko tempu Pedro a disid di skonde su Sabelita den e kas biew den Pietermaai. Un dia atardi, ora Sabelita a kaba di bende fruta, el a tuma den pa hui ku Pedro, enbes di bolbe Bandabau.
Ora nochi a sera, el a kamna un distansha tras di Pedro, pa ningn hende no ripara ku nan tin algu ku otro. Asina nan a drenta Pietermaai, nan a sigui kamna kontra di laman, te ora nan a jega parti patras di e kas.
For di algn dia prome Pedro a buta algn stul, un mesa i un kama den e kas pa Sabelita. Pedro tabata kontentu di su alma ku porfin e por a forma un bib ku e muhe ku tantu e ta stima.
Ora Pedro tabata na Corsou, e mes tabata bai kumpra kumnda i tur sobr kos ku Sabelita mester. Pero ora e tabata sali pa Boneiru, e tabata laga un kri di konfiansa kumpra tur kos pa Sabelita. Esaki tabata sosode anochi, ora ningn hende ta mira. I dje manera ei Pedro por a bai Boneiru trankil di dje.
Asina a bin pasa basta tempu, te ku riba un bon dia Sabelita tabata ensinta....”
|
|
11 |
 |
“...for di e kas, pa kohe poko airu fresku, e tabata sinti su mes manera prezu. Di dia e tabata para kon-stantemente tras di jalusi, pa e weta sikiera algu di kaja.
Asina a bin sosode ku riba un dia tabatin poko mucha ta hunga ninichi dilanti di e kas. Sabelita ku tabata mira nan ku masha atenshon tras di jalusi, a gosa nan wega asina tantu, ku na un siertu momentu el a dal un gritu hari sin e sa. E muchanan a spanta, kore limpi bai, gritando: Spiritu! Spiritu.
Mesora nan a bai avisa polis. I poko tempu despwes dos polis a saka Sabelita for di e kas, bai ku ne. Maske kwantu Sabelita a grita i sklama, no a juda.......
Ora el a jega kunuku, su shon a laga dune un bon sota di watapana den su lomba, i prohibie di bai bende kos na Punda. Na tur sorto di manera e shon a purba na saka for di su boka ta ken ta su amante Sabelita no a menshona Pedro su nomber ni un ora so.
Un par di dia despwes Pedro a bolbe for di Boneiru, i el a baha bon pur for di barku, pa bai serka su Sabelita den Pietermaai. Pero...”
|
|
12 |
 |
“...ku e no por a pospone e biaha di awe nochi, pasobra sinkwenta karton di sigaria lo duna basta ganashi, pa e por sosega por lo menos dos luna.
Henter dia Garichi a purba hasi homber, pero el a sinti kla kon miedu a bute bira nervioso. Diferente be el a sinti gana di dal e barbulete mata ku sapatu, pero e no tabatin kurashi.
Ora Simon a bin buske banda di dies or di anochi, su rudianan tabata tembla un poko. Aunke el a papia ku masha formalidad, pa Simon no nota su ansha.
Awe nochi nos tin bon tempu, Simon a bise. Garichi a grunja Uhun i para wak kon lusnan di Simon su auto tabata buta e gotanan di awaseru lombra riba kaja.
Te aworo, ma, el a grita su kas i drenta auto.
Simon a start e auto, i nan a kuminsa pasa den kajanan, pa nan bai waf.
Bo ta ketu awe nochi, Simon di ku ne, despwes ku nan a kora komo sinku minut sin ku Garichi a papia un pia di palabra. Ta miedu bo tin ku nan por kwe nos?
Mi n sa, Mon. Henter dia tabatin un barbulete pretu den nos sala di kas.
Laga di ta kere den webi...”
|
|
13 |
 |
“...e serunan shinishi. E bista aki a dune trankilidad. Sesenta i tres anja el a mira tur e kosnan aki. Henter e ambiente aki a bira un parti di su bida.
Di ripiente Nonato a mira algn punta pretu ta subi baha riba laman. Mesora su wowonan a kuminsa lombra. Un swenk di sonrisa a drif pasa riba su kara, i su kurason a kuminsa bati mas duru. E tabata sa kiko e puntanan pretu ta nifika. Ta un trupa di makwaku tabata djump te lew aja. I kaminda makwaku ta djump, semper tin hopi dradu ta landa. For di tempu ku e ta mucha el a sinja esei serka su tata i su tawela.
Mesora Nonato a bira su kara di banda i skucha ku e por a tende e stem di Juan Pablo. Semper Juan Pablo tabata sinta riba e punta di baranka pa parti zuid. I ora e mira ku tin kama di masbangu o trupa di makwaku, e ta grita, pa avisa e otro piskadonan. Ta esei ta uniko kos ku Juan Pablo por a hasi ainda. E tabata flaku, tur dobl pa via di romatis-ma, i e no por a bai laman mas. E otro piskadonan tabata regale algn
24...”
|
|
14 |
 |
“...traha su kara di kompashon i bisa e senjora ku e ta kompronde e sitwashon perfektamente bon.
Pero mi tin hopi tempu, senjora, el a splika e muhe. Masha hopi tempu mes. Ademas nos ta riba mundu pa juda otro, no ta berde? Nos mester tin pasenshi i komprenshon.
E muhe a keda mire un poko asombra un ratu, pa djis despwes e sigui bati bai ku su mes historia tragiko. Mientrastantu Medardo a kamna drenta kas trankil di dje. Ku masha kalmu el a kai sinta den un stul di zoja den sala. I komo si fwera ta un seremonia e tabata hasiendo, el a saka un buki for di su tas, un termu i un pan franses jen ku keshi. El a pone e termu i e pan riba un mesita banda di dje i kuminsa lesa e buki.
Ta den kiko mi ta hanjami? e muhe a puntre.
Mi ta spera ku pasenshi, senjora, Medardo a kontest ku un sonrisa masha simpatiko na su kara. Senjora ta mi prohimo. Esei ta nifika ku mi tin obligashon di duna senjora tempu pa solushona e difikultad aki. Despwes di tres anja, un dia no ta hasi muchu diferensha, no ta berde senjora...”
|
|
15 |
 |
“...florin mas serka otro hende, i bolbe kumpra kwater number 37 di bintisinku florin pa un.
Ma ta pakiko bo ta antoh ku 37? su amigu Leonardo a puntre, ora nan tabata para kombersa banda di plasa di Otrobanda.
Ta trinta i shete anja mi tin, Bubuchi a splika.
I ken bo ta pidi pa judabo? Martin de Porres o Toni?
Pa mi ta Toni te toro.
Pero bo sa ta kon bo tin ku trata ku Toni?
Klaro. Papia ku ne. Splike e sitwashon i bise ku kos ta pert.
Bien berde semper bo ta sali perd. Bo ta lubida ku Toni den su tempu tabata un parandero di grita. Bo mester kanga saja ku ne, zundre, korta su kurpa ku palabra, dal e un boft. Anto e ta spanta. Pasobra e ta kere ku e ta perde un di su hendenan. Mesora e ta laga fir pa bo. Bo n ta kompronde ta kon mester trata?
Bubuchi a keda wak Leonardo duru den su kara, i para pensa un momentu. Djei el a gradisi Leonardo pa e bon konseho i baha pa kas.
Hale na un bon zundr, Leonardo a grita sigun Bubuchi tabata kamna bai.
Su siguiente diadumingu Bubuchi tabata sint atrobe dilanti...”
|
|
16 |
 |
“...ku a kumpli trinta anja den sirbishi di kompania.
,,Ta kwa Felipi esei? direktor kier a sa.
Esun flaku, seku, ku kara estpido ku a bari ofisina trinta anja largu.
Ahan, esei..... Bo mester bise ku e mester banja de bes en kwando.
E ta hole stinki di sod riba hende. I ta ki bo ke pa mi bisa den mi dis-kurso?
Bueno, palabranan bunita di kustumber. Aki mi tin un lista ku poko dato riba dje.
Bon. Kiko mas? Mi tin ku bai un komida na hotel ku e gerente ku a jega di Merca. Di moda ku mi no tin hopi tempu pa pantomina.
Nos a buta un bter di shampanja barata fria, i ma pone dos siman di plaka den un envelop pe.
Dos siman? Bo kabes ta parew? E baina ta bai bebe fuma, hole rom aki den.
A parsemi ku nos no por pone menos ku dos siman di plaka. Ta trinta anja.....
Bon. Bon. Bon. Jama Fred Fischer pa saka su potret. Pa nos pone den korant. Den tur korant. Un poko propaganda pa nogoshi ta bon.
Mester tee kwenta cu Public Relations awendia. Eh.......... laga un par di
empleado mas para huntu ku ne. Ja...”
|
|
17 |
 |
“...kacho a hasi anja. Henter anochi ma kamna buska un hende ku ke selebra anja di mi kacho huntu ku mi.
Ma keda wak e tersio boka habri, pasobra sigun mi su kabes mester ta un krenchi sushi. Mesora ma puntre ku kisas e ta kere ku ami ta loko. El a seka su kara ku su lensu i e di: Tendemi bon, bru. Mi ta rekonose kwalke hende ku ta meskos ku mi.
I ki sorto abo ta? tabata mi pregunta.
Simplemente loko, el a kontest. I na mes momentu el a pone su man riba mi lomba, komo si fwera nos ta amk for di tempu di skol.
,,Bo tin masha kurashi, ma observa. Aunke pa bisa kla, bo no ta laga di tin un krenchi rason. Ma kon ba ripara ku mi ta poko chifl?"
Na bo moda di kamna, el a splikami. Bo ta kamna manera hende ku no ta kere un bledo mas di e mundu chombon aki.
Ma komprondebo. Pero porfin ta kiko a pasa ku bo kacho?
Mi no a bisabu ku el a hasi anja? El a hisa su man na laria i munstrami sinku dede. Sinku anja Nero a kumpli. Ma trit e nasi-goreng ku ice-cream. E no a gusta e nasi-goreng. El a hole un ratu...”
|
|
18 |
 |
“...sal di Nero, tabatin algn tersio ta para borot tokante nan konkistanan amoroso. E tipo a halami un banda i bisami den mi orea: For di dia ku mi a sinja konose hende bibu, ma hanja masha apresio pa mi kacho Nero.
Ma sagudi kabes, sigui moncha mi pastechi, i pensa profundamente riba loke e gai a bisami.
PIDI MAN
Bini mi kas diadumingu mainta, despwes di misa majo, Madalena a bisami, anto e ora ei mi tata ku mi mama tur dos ta na kas.
Pa papia kla, mi kurason a sera un krenchi. Mi por a hole masha tempu kaba ku riba un bon dia e kos aki lo mester a bin sosode. Maske mi tabata sa ku namora na skondi ta loke majoria di tata ku mama no sa gusta. Parse ku mester tin e malditu renchi di kompromiso pa kpa. Mester tin e permiso ofisial di grandinan, sino pueblo ta kapas di kere ku e asuntu ta un bibamentu.
Asina Madalena a kaba di komunikami e deseo di su hendenan, el a kamna bai. Pero ma grite: Nena. Tendemi un ratu. Nos no por pasa den Pietermaai nos dos huntu? Mi tin algu di kontabo.
No, mi amor...”
|
|
19 |
 |
“...lena a hala su kas ku su ju muhe bai paden. E ora ei ma disid di habri kranchi tur ku tin, i ma harta e muhe ku mi vokabulario kompletu.
Nunka mas Madalena no kier a papia ku mi. Di su amiga na ofisina ma bin hanja sa poko tempu despwes, ku e hendenan di Madalena no tabata di akwerdo pa nan ju kasa ku un sjowru.
,,Bo mes tambe ta muchu animal, e amiga di Madalena a splikami. Kon bo ke zundra e tanta di bo namorada?
LABA MORTO
Shosho a dal su ultimo hap, sera wowo i drenta su sonjo eterno.
El a muri, Doma, Elenita a bisa su amiga, ku a sinta huntu ku ne, sperando e ultimo momentu di Shosho su bida riba mundu. Bo ta bai buska Ma Tencha pa laba morto?
Domatilia di ku ta bon. Pero ora el a lanta for di su stul, el a keda wak e kurpa flaku di Shosho drumi riba e kama di pushi riba swela den kamber. Domatilia a gloria su kurpa i sali bon pur, pa bai buska e labado di morto.
Nacho ku Cerilio, dos amigu di shap di Shosho, tabatin basta ratu sint riba banki dilanti di nan kas, un dosshen meter for...”
|
|
20 |
 |
“...homber i un enfermera ta bio wak mi. Pero nan tur ta loko. Bo sa ki nail di? Ku mi a nase ku un defekto na mi sinti, i ku mi ta peligroso. Bo ta mira algu peligroso na mi kurpa?
Harry su wowonan a kore pasa riba e kara bon form, e garganta i henter e kurpa bunita. Despwes el a keda fiha riba e wowonan brd. El a sinti un deseo di brasa e mucha muhe.
No. Nada, el a kontest. Pa bisa senjorita kla, mi no ta kompronde e kos aki.
Mi tata ta riku. Rikisimo. Ami ta su uniko ju. Mi mama a muri na Francia tempu ku nos tabata biba aja. Un be ma tende mi tata bisa dokter, ku dia mi tabatin kwater anja, mi a morde un palomba mata i chupa su sanger kajente. Bo mes no ta hanja ku mester ta mintira? Mi no ta korda nada. Bo sa ki mi ta kere? Mi tata a pe£a su kurason na mi. E no ke mi kasa bai lague. E ke pa mi keda kens. Ta pesei mainta, merdia i atardi e enfermera ta dunami pildora guli.
Harry a bolbe weta e boka simpatiko. I den su mes el a pensa ku kasi sigur ta egosmo a pone e tata buta su ju muhe den...”
|
|