Your search within this document for 'sinti' resulted in 18 matching pages.
1

“...2. Poesia lriko Lira: nomber di e instrument ku griegonan tabata uza pa kompa nan kansion. Poesia lriko ta deriva di esei, demonstrando e relashon entre kansion i muzik. Lrika ta mes biew ku mundu. Semper hende bibu a sinti nesesidad di ekspresa su sintimentu alegre o tristu. Moiss i su is-raelitanan a kanta despwes ku e farao i su sldanan a hoga den Laman Kr. Aki na Korsow e katibunan tabata ekspresa nan sintimentu den varios kantika di trabow. Emoshon ku beyesa okashona por surgi den tur tempu i tur kaminda. Pesei ta di kompronde ku maske kon simpel e kultura di un pueblo ta, e por krea arte den kwalke frma. Si hende no ekspresa loke ta den dje, su bida lo bira insoportabel. Asta pensamentu tristu por transforma na alegra, pa un hende haa alivio. Un ehempel ta Si nos alma skucha di L. Daal. Si nos alma skucha... kwantu kos le n komprende; kwantu pensamentu tristu, sin speransa i sin lus, lo no para bira fwente di legria, lus i fe ku ta konsola i duna bida. 3. Klasifikashon di lrika Pa...”
2

“...ku tin tata di bondad ainda. Pordonami si mi lanta reklama. Tristesa ta komemi, mi sinti ta shorot ku fha di dol, i den abismo ku mi ta bent e wowo di mi alma no por mira ni baranka ni tronkon pa brasa den mi skuridad. (P. Lauffer) Den lrika di fe ku ta dirigi riba un Dios personal sa tin hopi variashon den obra di un poeta: Dwele di un maldad komet, peso di pik, alegra di fe, speransa, gratitud pa un fabor risibi, resignashon, miedu di Kreador su hustisia, respet pa su mahestad. 5. Lrika di amor Den esaki un poeta ta kanta tokante amistad i amor. Amor sa ta masha profundo i e ta buta ku esun persona no por eksisti sin e otro. Ta klaro ku amor pa tata i mama ta diferente for dl amor entre homber i muh. Tratando pues di amor, un persona ta met den su totalidad, for di su eksistensha espiritwal te na su inklinashon natural. Den literatura nos sa topa tambe ku amor platniko. Esaki ta e amor ku un owtor ta sinti pa un imagen ideal. Tambe e sa ta amor sin pensamentu riba kurpa. Nos por papia di...”
3

“...ki manera, eh di ki manera nos ta biba na mundu ku pekad di mundu tur ta desol 'i nos. Di ki manera, eh di ki manera nos ta biba na mundu ku pekad di mundu tur ta traishon nos. Di ki manera, eh di ki manera nos ta biba na mundu, ku pekad di mundu tur ta lanta kontra nos. Un ehempel di lrika kultural: Papiamentu Ni laman di nan grandesa ni orkan di nan mintira no por paga bo chispa afro-latino ku ta kima den pos di mi alma. Nan ta trapa bo kurpa send iastre den lode barbarismo ma den kwebe mi sinti un tamb ta kanta bo ritmo pa Congo balia bar i den riw di mi sanger bo ta baa mane un spiritu gwaran. (H. Habibe) Kuminsando na Italia, i despwes na otro pais tambe, poetanan tabatin preferensha pa soneto, ora nan ta kanta nan amor platniko, pwes e amor ku nan ta mira komo algu ideal. 5...”
4

“...noble i bon. I e muh adora a bin bira un smbolo di sabidura, siensia, di beyesa. Un ehempel ta Dante ku su Beatris. Un ehempel di soneto ta: Kajanan na soo Den kaja ketu, tur anochi, bo ta kejru ku mi... Segun mi kamna skucha, mi taabo bandi mi. Bo stem ta bjenti ost, su karisja ta bo man, i bo kabej abr ta fini-fini i streanan. Den mi orea tin un zonidu ku ta mata kaja ketu i esej ta batimentu di bo hilchi altu ku ta kompa ku su muzik nos kamnamentu: muzik ta ekspresa tur loke un kurason ta sinti. Un ola di Amor ekilibr, jen i bida nobo, mes hundu ku laman di boka o di un bahia grandi ta kore aw den kajanan, mej-mej di anochi, mjentras ku, emoshona i muda, sin por papja maske mi sa ku bo ta mijanan foi djaki lo ami sigui dwalu ku bo den kajanan na soo. Di Luis Daal (na su ortografa original) Si den lrika di fe sa tin tambe e poesia lriko di inkredulidad o avershon pa Dios, anto den lrka di amor tambe nos por pone e lrika ku ta ekspresa odio i antipata. Den e fragmento sigiente di F. Oduber...”
5

“...ta karga riba nan ala hoya presioso di kristal chiki pero kostoso.............. "Kelki hel (Kosecha di maloa, 1963) di Luis Daal, tambe ta un: Den papureshi di un kelki hel bibitu, dorn ku perla di serena, Naturalesa, un mainta i solo, ta ofrese e emoshonante esena di un maribomba na trabow................ 8. Lrika di lamento Den su tristesa tambe un hende sa sinti nesesidad di ekspresa su sintimentu. Na momentu di un prdida, ora morto ranka un ser stim di dje. Ekspreshon primitivo di tristesa nos a tende antes den yoramentu eksager na morto. Un kantika di ocho dia Dum ve nos por kon-sidera lrika di lamento di prom ay: Dum ve gene yu deskansu skila prudentsima eh kalamita mizerikordia o la mara vale dum ve gene yu deskansu skilo prudentsima. Ku mi bai (kantika di pki) ta un otro: Ku mi bai foi mundu ken ta yora mundu o, si mi bai foi mundu awe ken lo yora mundu awe o, yoradonan bin yudami yora mundu awe o, si mi bai foi mundu ken lo yora mundu pa mi? Aseptashon di loke ta inevitabel a pone...”
6

“...Soneto pashim (Luis Daal) Nan di ku mi n por traha un soneto; ku sintimentu so n' ta poesia, ma ku un poeta tin ku enfrent dol 'i kabes ku mtrika ta pari. Di eful mas serjo tknika ta hari i tog poetanan n ta skrementa i nos ta sigi sinti meloda ku rima o sin rima di soneto. Mi jaga tun soneto ku n ta rima, ku, no pesej, ta laga 'i grawata, ku den su fondo tin un dol ta kima. Kant'i kaminda 'i bida jongot, mi tin di sigui kwida i sigi mima postema di un soneto pashim. Ottava rima Esaki ta origina di Italia. Kada stansa ta konsisti di pentmetro ymbiko. Den nos literatura te ainda no tin ningn Ottava rima. E manera di rima ta kore: ab ab ab cc. Un stansa (estrofa o kuplet) ta un grupo di tres, kwater o mas verso rim. Stansa di tres verso (terseto). E ta konsisti di tres verso ku generalmente ta rima aba. (kwarteto) Stansa di kwater verso: Ta paklko mi no sa ma esta tristu mi ta bira tur atardi ku mi mira solo baha den laman. (Corsen) Stansa di kwater verso, kada verso di seis pia trokeiko...”
7

“...Romanse ta nifika: un kantika den idioma romntiko; esaki ta idioma popular, "lingua romana. Esaki ta net kontrario di lingua Latina, idioma di sabionan. Balada ta deriva di un verbo italianu ku ta nifika balia. Ke men ku originalmente e tabata nifika un kantika pa balia. 13. Epika Un poeta ta sinti e nesesidad di ekspresa su sintimentu i ademas e tin e deseo di komunika na otro hende loke el a pasa aden. Prktikamente tur hende ta gusta konta kwenta. Ta pesei arte piko a nase. Epika ta nifika "kwenta, palabra. Den pika nos ta haa reprodukshon obhetivo di loke un persona a tende, mira o eksperimenta. Pero no ta esei ta tur kos. Huntu kune arte di ¡maginashon a desaroya. E personanan ku un fantasia grandi a traha, pa medio di nan fantasia, poko kwenta asina bon, ku eseinan ta duna impreshon ku nan a sosode realmente. Den nos tempu moderno nos ta weta, ku ademas di e arte di konta kwenta ,tin e faseto importante di pone siertu orden i areglo pa e material (tknika di komposishon). Mientras ku...”
8

“...kantor. Trabow di e koro a bin para los di e dialogo. Den lrika elev e koro tabata kanta e impreshon ku e drama a hasi riba e mirad ideal. Despwes di a muri den edat media, drama a nase di nobo. I mes-kos ku den tempu di griego i romanonan e tabata kana parew ku solemnidad religioso. Su desaroyo a sigi for di liturgia katliko. Pesei el a haa nomber di drama iltrgiko. Nan tabata presenta istoria di evangelio, den misa, riba Biern Santu, Pasku di Resurekshon i Pasku di Nasementu. Gradwalmente nan a sinti deseo di ekstende e presentashon. Ma komo a la largu e kome-dla" a bira demasiadu grandi pa presente den misa, nan a bin hunga e drama den santana o na marshe. Un resto di tal sorto di drama ekiesistiko a keda eksisti na Oberammergau. Nos por klasifika e drama dje tempu ei den: 1. misterio, ku tin komo tema un parti di Biblia. 2. Drama di milagro, ku ta presenta un o mas milagro di Maria o otro santu. Maria di Malpais (Mariken van Nieumeghen) tabata presenta den varios bario di Korsow algn aa...”
9

“...kaminda e saserdotenan tabata presenta komo stiro, bisti ku kweru di chubatu. Den tragedia nos ta mira e figura prinsipal den su lucha kontra poder-nan malu. Antes esei tabata destinu i sitwashon ku no por kambia; den tragedia moderno nos propio pashon ku ta kaba ku nos. Ku dwele i kompashon e miradnan ta presensi e prdida di e figura prinsipal, pasobra nan ta sinti simpata pa e figura prinsipal, komo nan ta mira su parti bon. Tambe pasobra e no ta komete eror pasobra e ta malu ni degener, pero simplemente pa via di un kibukashon ku e no por drecha mas. Pesei nunka un bandidu por ta un figura trgiko. Solamente esun ku nos por sinti pe den su lucha humano. E momentu mas trgiko den tragedia ta den su agnitio (rekonose-mentu), na momentu ku e heroe realisa ku e mes ta kowsa di su prdida. Komedia Un komedia ta munstra nos kon hende ta den su lokura i tambe kon chikitu e ta. Idea di un komedia no ta pa krea kompashon, pero mas tantu pa nos hari e soketada di hende bibu. Tantu mal sitwashon den...”
10

“...mundial nos por tipifika komo tempu di ekspreshonismo i vitalismo, mientras ku e dosnan aki a bin haa nan frma den obhetivismo. Ekspreshonismo Nos sa kaba ku impreshonismo a nase komo reakshon kontra romantisismo. Mientras ku ekspreshonismo na su turno tambe ta un reakshon riba impreshonismo i romantisismo. E oposishon kontra e mentalidad ku tabatin prom ku gera a hasi su efekto tambe riba arte. Bida duru i kruel a afekta e owtornan. Ya nan no tabata satisfecho ku un arte di palabra bunita. Nan a sinti e obli-gashon di ekspresa nan sintimentu den un idioma direkto. Ke men ku ya no tabata mas e impreshon di paf ku tabata fiha arte, pero ekspreshon i konvikshon di e poeta mester a domina den poesia. I asina nos ta mira ku e poeta no tabata kibra kabes mas ku buska-mentu di palabra bunita. Asta e no tabata preokupa mas ku e frase limpi i perfekto. E tabata benta su poemanan den kara di mundu ku frase kortiko, kondens. Tur e idea tabata pa un poema evoka sugestin den pensamentu di e lektor. Pesei...”
11

“...no ta bisa nada. E palabra bsiko vita ta demostra ku e owtornan ker a pone nfasis riba nan deseo fwerte di bida. No ta riba sinti ni riba sintimentu e owtor ke hasi efekto, pero riba boluntad, e boluntad di gosa bida i domina bida. Den vitalismo nos ta mira ku e owtor ta kibra tur loke ta strobe di gosa su bida. E ta elimina tur barera, di moda ku su instinto tin libertad kompletu. E ta biba manera un hende ku ta burachi di plaser. Un ehempel ta un poema di Henry Habibe: Atardi a brasa nos dos na lam; matami! ba sklama den santu tir. Mi sanger a kwaha, ma bira un sekat, mi mannan a balia te keda hankr. Atardi a morde bo gritu hog i santu a kome, golos, mi pik. Un otro ehempel di Elis Juliana: Pasami e butishi di rom pica ku shinishi pa mi sanger herebe; lo mi tapa decencia den bar di porkeria, hisa brasa coba zoja benta pa enemigunan, lanta bula manera jeje sak abau mane sambchi hisa benta manda golpi te ora curpa protesta, cu mi dal abau na suela scup morto den su cara, lastra tee na muraja...”
12

“...34. Neologismo Vokabulario di un idioma ta kambia konstantemente. Tin be nos ta sinti nesesdad di un palabra nobo pa splika un konsepto nobo. Esei ta neologismo. Awendia "baki ta masha na uzo. Pero por ta ku despwes di algn aa e no ta eksisti mas. Hopi aa pas nan a introdusi un sapatu barata di Hapon. Pueblo a yame tah. Un sinkria (sombre di aros) kasi bo no ta mira mas. Hunga rol en kambio ta di ultimo dies aa mas o menos. Kai den webu tambe. Aparentemente na Aruba "hamaka di tete ta relativamente nobo. Algn mas ta raspa, kanta wil. 35. Komparashon Hopi be nos ta ripar un parsementu bibu entre dos kos, i nos ta sinti nesesidad pa ekspresa esei den palabra. Pa medio di e pala-branan meskos, manera o enditu nos ta pone e dos konseptonan banda di otro: Un muh manera un table strika; un mucha enditu un kabritu alfashi; un kas meskos ku un kowchi di galia. No kere ku ta poetanan so por enrikese nan idioma ku imagen i komparashon. Ku frekwensha nos por tende hende simpel traha komparashon masha...”
13

“...Un komparashon nos por yama tambe un smil, loke ta ekspreshon di e apariensha ku tin entre dos obheto. P.e.: Eror, manera tabla biew den pechu di laman. Un metfora, en kambio, ta aplikashon di un nomber o deskripshon di un obheto kaminda no por aplik'e literalmente. P.e.: Solo razu, sapatiando riba awa mansu. Persontikashon (atribushon di sinti i boluntad na kosnan sin bida). P.e.: Ola kans den un bientu muriendo, yora i keha den kustia di ksta. Uzando personifikashon loke nos ta papia ta haa mas bida. Ripara, por ehempel, den loke nos ta bisa den idioma di tur dia: kaya ta ketu, marshe ta rebultia, wer ta sin grasia. Hiprbole (eksagerashon) Pa hasi mas impreshon den loke nos ta bisa nos sa eksagera: Nos a para warda te blikia. Nan a hala bo atenshon mil i un be. Litote (disminushon) Hasiendo algu mas chikitu na un manera eksagera, nos ta logra e mesun efekto ku hiprbole: Awe mainta mi no a bebe ni un bok'e kfi. Ayera nos pakus no a bende ni un sen chiki. Eufemismo Esaki ta deskripshon...”
14

“...kara. ( = buriku). Riptshon Intenshonalmente, e owtor ta ripiti algn palabra, pa logra un efekto oratriko o kmiko: No tumami na malu si mi bisa ku Perul no ta gusta baa. No tumami na malu si m'a ripar ku e tin koklo di sushi riba su kurpa. No tumami na malu si mi konta kon nan mester a frega Perul su kweru ku skeiru i habn blow na hospital, pa haa un pida limpi pa pas'e angua. Paradoha Un kontradikshon aparente ta buta nos pensa profundamente. Un ehempel: Den mundu ta yen di hende loko bon na sinti. Pregunta oratriko o retriko Den frma di un pregunta un persona ta komunika algu. Di tal manera 39...”
15

“...Enumerashon Poniendo un kantidad di argumento, nomber o echo tras di otro, nos ta papia di enumerashon. Esaki tin e efekto di konvikshon. Den e Presentashon di Daal su Kosecha di Maloa tin un ehempel: Ne komunidat ej, na mi amigunan di antes, tambe nesnan ku a lubida o esnan ku tin mjedu di rekorda awe nos amistat di ajera, mi kje laga un rekwerdo simpl........ 40. Balor afektivo di palabra Ademas di kontene un konsepto, hopi palabra tin un balor afektivo. Ora nos tende tal palabra, nan ta buta nos sinti sea simpata o antipata. Pero e dos ¡ndikashonnan aki no ta duna kompletamente e diferensha di balor afektivo. Tin hopi variashon. Pa haa balor afektivo eksakto di un palabra, nos mester buska esei den konteksto. Tin diferente faktor ku ta fiha balor afektivo di un palabra. Pesei mester tee kwenta ku un persona su nivel di edukashon, su konsepto di bida, su beis i tambe su tono (entonashon) di papia. Tambe ta hasi influensha e ambiente i e tempu ku un persona ta biba den. Konsepto di bida Morto...”
16

“...basta variashon. Tuma, por ehempel, e palabra mara: a. Feli ta mara hende. (fukia) b. Un homber ta mara su dashi. (konop) c. Porfin nan dos a mara kurpa. (kasa) d. Mara Toni por yega awor aki. (interhekshon) Ora e forma dje palabra kambia, e relashon entre e mesun palabranan original ta bira hopi separ. Den tal kaso nos ta papia di diferenshashon. Punta, punto i pui a diferensha den nan nifikashon. Doblete Si e diferenshashon okashona basta diferensha di forma, ta bin resulta ku kasi nos no ta sinti relashon den e dos palabranan mas. Algn ehempel: tumba i tambu, shuri i showru, sea i sial. Homnimo Dos palabra ku mesun zonidu pero ku nifikashon diferente ta homnimo: Tow (grupo) i tow (verbo = lastra, hala) Kopr (militar) i kopr (bleki di kakushi) Rndu (di porta) i rndu (kore paranda) Origen di dos homnimo no ta igwal. 43...”
17

“...di burach ... (Elis Juliana) Luis Daal tambe sa tin plstika presioso: Pa mi mama un orashon i jobida di mi wowo kada instante di mi bida ta un krans riba su graf... Pistiko di oido sa tin den diferente poesia na papiamentu, kaminda den e poema bo por tende ritmo i ola di tambu; ke men anto kaminda odo i bista ta hunga un papel. Den nos idioma nos konose kol ku ta koba mama, lagrima amargo, "solo gritando sin fin den tramerdia. Esakinan nos ta yama sinestesia (kombinashon di 2, 3, 4 o tur sinku sinti). 44. Aliterashon i otro sorto di rima Ora dos o mas palabra den e mesun frase ta kuminsa ku e mesun zonidu, esei ta aliterashon o rima inisial. P.e. den "Kansion di morkoi Ken ku ke por kritikami______(ripitishon di k) (Juliana) Mi pulmn, manera un mosa dams (ripitishon di m). (Daal) Rima Igwaldad di zonidu den dos o mas palabra ta rima. Nos por distingi: rima parew aabb rima krus abab rima bras abba rima kibr abcb rima bat aaa Verso no-rim ta verso liber. Nan ta uze hopi den verso piko i dramtiko...”
18

“...di mas noble. E ta esun di mas difisil pa skibi, aunke e ta parse fasil. P.e.: Ayera nochi, kwater be spiert ma sinti bo spiritu bande mi. (pentmetro ymbiko). Un ehempel di verso liber ku tetrmetro trotlko ta: Barku blanku ku ta balia ne kabuya riba bui_____(Carlos Nicolaas) E nomber verso lber ta origina di Inglatera: Blank verse. Si e vokalnan ta rima pero e konsonantenan no, nos ta papia di asonansia: soo-morto, kumpra-suta, mira-slnta. Ora un slaba aksentwa ta rima (bos-kos), nos ta yama esei rima maskulno. Den e rima hop-stropi tin un slaba aksentwa ku ta rima, sigt pa un slaba no-aksentwa ku ta meskos. Esaki ta rima femenino. Ta eksisti tambe rima lastr. Despwes di e slaba aksentwa tin dos slaba mas ku ta menos aksentwa: Alanan-balanan. Si despwes di e slaba rim tin un slaba rim mas (ku un tiki menos aksentwashon), nos ta papia di rima dobei: Dochi-Rochi. Den kaso ku e ultimo palabra di dos verso tras di otro ta igwal, esei ta rima riku. Ora den e mesun frase dos palabra ta rima,...”