1 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00005thm.jpg) |
“...ARTE DI PALABRA
PIERRE LAUFFER
di :
ku eksepshon dje fragmentonan literario, no tin nada netamente original aki den.
Tur ta terminologa, idea i konsepto konosi den henter mundu.
I te na ora kwalke persona yega na kere ku tin algu ku ami a deskubri, anto mi tin ku bisa ku esei tabata eksisti tempu kaba den nos idioma; solamente e no tabata but pretu riba blanku.
Tampoko mi no ta riska pretende ku e trabow aki ta kompletu. Sin duda lo tin semper mas detaye pa agrega.
Konsidera "Arte di palabra komo un pasatempu agradabel (i nesesario) ku mi tabatin na 1972, prom na Korsow, den komedor di mi kas dilanti di santana katliko na Seri Pitermai, despwes durante mi vakansi, den komedor di Ra do Pina No. 45, na Madeira, e patria paraiso di mi Belita.
Tur esaki espesialmente pa e grupo di idealista ku a asist na e prom kurso di Papamentu LO.
p.a.l.
dedik na:
Julian Coco, un artista te den su higra....”
|
|
2 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00010thm.jpg) |
“...1
Un ehempel negativo:
MI ke kere
Mi ke kere, mi ke tin sosten, pasobra mi paden ta grita ku konstansha, pidi mediashon di un Dios.
Ma si mi weta kwantu kos ta ruin mi bida, pordonami si mi duda ku tin tata di bondad ainda.
Pordonami
si mi lanta reklama.
Tristesa ta komemi, mi sinti ta shorot ku fha di dol, i den abismo ku mi ta bent e wowo di mi alma no por mira ni baranka ni tronkon pa brasa den mi skuridad.
(P. Lauffer)
Den lrika di fe ku ta dirigi riba un Dios personal sa tin hopi variashon den obra di un poeta: Dwele di un maldad komet, peso di pik, alegra di fe, speransa, gratitud pa un fabor risibi, resignashon, miedu di Kreador su hustisia, respet pa su mahestad.
5. Lrika di amor
Den esaki un poeta ta kanta tokante amistad i amor. Amor sa ta masha profundo i e ta buta ku esun persona no por eksisti sin e otro. Ta klaro ku amor pa tata i mama ta diferente for dl amor entre homber i muh.
Tratando pues di amor, un persona ta met den su totalidad, for di su eksistensha espiritwal te...”
|
|
3 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00011thm.jpg) |
“...manera:
Di ki manera, eh
di ki manera nos ta biba na mundu ku pekad di mundu tur ta desol 'i nos.
Di ki manera, eh
di ki manera nos ta biba na mundu ku pekad di mundu tur ta traishon nos.
Di ki manera, eh
di ki manera nos ta biba na mundu, ku pekad di mundu tur ta lanta kontra nos.
Un ehempel di lrika kultural:
Papiamentu
Ni laman di nan grandesa
ni orkan di nan mintira
no por paga
bo chispa
afro-latino
ku ta kima
den pos di mi alma.
Nan ta trapa bo kurpa send iastre den lode barbarismo ma den kwebe mi sinti un tamb ta kanta bo ritmo
pa Congo balia bar i den riw di mi sanger bo ta baa mane un spiritu gwaran.
(H. Habibe)
Kuminsando na Italia, i despwes na otro pais tambe, poetanan tabatin preferensha pa soneto, ora nan ta kanta nan amor platniko, pwes e amor ku nan ta mira komo algu ideal.
5...”
|
|
4 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00012thm.jpg) |
“...ehempel di soneto ta:
Kajanan na soo
Den kaja ketu, tur anochi, bo ta kejru ku mi...
Segun mi kamna skucha, mi taabo bandi mi.
Bo stem ta bjenti ost, su karisja ta bo man, i bo kabej abr ta fini-fini i streanan.
Den mi orea tin un zonidu ku ta mata kaja ketu i esej ta batimentu di bo hilchi altu ku ta kompa ku su muzik nos kamnamentu: muzik ta ekspresa tur loke un kurason ta sinti.
Un ola di Amor ekilibr, jen i bida nobo,
mes hundu ku laman di boka o di un bahia grandi
ta kore aw den kajanan, mej-mej di anochi,
mjentras ku, emoshona i muda, sin por papja
maske mi sa ku bo ta mijanan foi djaki lo ami sigui dwalu ku bo den kajanan na soo.
Di Luis Daal (na su ortografa original)
Si den lrika di fe sa tin tambe e poesia lriko di inkredulidad o avershon pa Dios, anto den lrka di amor tambe nos por pone e lrika ku ta ekspresa odio i antipata.
Den e fragmento sigiente di F. Oduber su "Kana konta nos tin un ehempel:
Hesu
ku mi ta despresia esnan ku ta kana konta
ku bida ta un enkargo di dios, ku amor...”
|
|
5 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00015thm.jpg) |
“...sa sinti nesesidad di ekspresa su sintimentu. Na momentu di un prdida, ora morto ranka un ser stim di dje.
Ekspreshon primitivo di tristesa nos a tende antes den yoramentu eksager na morto. Un kantika di ocho dia Dum ve nos por kon-sidera lrika di lamento di prom ay:
Dum ve gene
yu deskansu skila prudentsima eh kalamita mizerikordia
o la mara vale dum ve gene
yu deskansu skilo prudentsima.
Ku mi bai (kantika di pki) ta un otro:
Ku mi bai foi mundu ken ta yora mundu
o, si mi bai foi mundu awe ken lo yora mundu awe
o, yoradonan bin yudami yora mundu awe
o, si mi bai foi mundu ken lo yora mundu pa mi?
Aseptashon di loke ta inevitabel a pone Edward de Jongh skibi Delirio (Quietud 1957):
Ayoool Mundo qun ta dimi!
No falta muchu pa bo matami;
9...”
|
|
6 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00016thm.jpg) |
“...Mundo! Esta chiqui bo ta!
No tin nada qu mi no a mira..
Pero qui tristu y misterioso ta Di contempla bo naturaleza................
Klabel blanku di Luis Daal ta otro mas:
Lakr blanku a hala tapa
kara tristu di mi mama;
skuridat i soledat ront i mi,
mjentras e dol djaden
ta bai kresjendo poko-poko................
9. Kansion, himno, oda
Un kansion ta part den kwalke kantidad di estrofa o kuplet. E kanti-dad di verso di e estrofanan por varia. Originalmente un kansion tabata skib den un idioma simpel. Tin kansion popular te kansion (kantika) di misa.
Un kantika di misa masha konosi ta: Mama di bon conseho.
Mama jen di toer clemencia Nos ta yega cerca Bo Pa bo sinja nos prudencia Den e mundu ganjad.
Ata nos cerca bo Sinja nos ley di Dios Pa bo sinja nos prudencia Nos ta yega cerca Bo.
Esaki ta un di e tantu kantikanan ku Shon Wein Hoyer huntu ku pader Poeisz a kompon mas o menos sesenta aa pas, den e edifisio ku aktwalmente ta Radio Hoyer na Julianaplein. Nan a kompone tantu teksto komo muzik...”
|
|
7 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00018thm.jpg) |
“...Soneto pashim
(Luis Daal)
Nan di ku mi n por traha un soneto; ku sintimentu so n' ta poesia, ma ku un poeta tin ku enfrent dol 'i kabes ku mtrika ta pari.
Di eful mas serjo tknika ta hari i tog poetanan n ta skrementa
i nos ta sigi sinti meloda ku rima o sin rima di soneto.
Mi jaga tun soneto ku n ta rima, ku, no pesej, ta laga 'i grawata, ku den su fondo tin un dol ta kima.
Kant'i kaminda 'i bida jongot, mi tin di sigui kwida i sigi mima postema di un soneto pashim.
Ottava rima
Esaki ta origina di Italia. Kada stansa ta konsisti di pentmetro ymbiko.
Den nos literatura te ainda no tin ningn Ottava rima. E manera di rima ta kore: ab ab ab cc.
Un stansa (estrofa o kuplet) ta un grupo di tres, kwater o mas verso rim.
Stansa di tres verso
(terseto). E ta konsisti di tres verso ku generalmente ta rima aba.
(kwarteto)
Stansa di kwater verso:
Ta paklko mi no sa ma esta tristu mi ta bira tur atardi ku mi mira solo baha den laman. (Corsen)
Stansa di kwater verso, kada verso di seis pia trokeiko...”
|
|
8 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00021thm.jpg) |
“...di bo rabu bira ala pa bo lanta for di swela?
Ta tur sempr lo bo keda janga bobo riba tera i kome bonchi ku bo n' planta?
Mi tin dwele di mirabo aspira un luga den solo ku bo kara i sinbergwensa...
Ma, t' intil, ja mi sa: maske ki mi pensa, ki mi papja, lagadishi ta un bestja lastradl
Konosiendo Luis Daal, nos por kompronde pakiko el a skibi e stira aki riba un politiko sinbergwensa.
Parodia
Ora un poesia ta un imitashon chistoso di un otro poema serio, pero manteniendo e mesun frma di e poema original, nos ta yama esei un parodia. E kontenido, naturalmente, ta na un nivel muchu mas abow ku esun original.
Hopi tempu pas ma yega di tende un parodia riba "Atardi di Corsen:
Ta pakiko, mi no sa ma bon hodidu mi ta bira tur atardi ku mi mira bo figura bon ankr.
Talbes ta un remordementu
o ta mi guayabo kisas podise n ta nada mas ku un bon kishikimentu.
12. Poesia lriko-piko
Ta imposibel klasifika pika i lrika den dos grupo determina. Tin tantu poesia ku ta lriko i piko na mes momentu. Nan ta...”
|
|
9 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00036thm.jpg) |
“...strobe di gosa su bida. E ta elimina tur barera, di moda ku su instinto tin libertad kompletu. E ta biba manera un hende ku ta burachi di plaser. Un ehempel ta un poema di Henry Habibe:
Atardi a brasa nos dos na lam;
matami! ba sklama den santu tir.
Mi sanger a kwaha, ma bira un sekat, mi mannan a balia te keda hankr.
Atardi a morde bo gritu hog i santu a kome, golos, mi pik.
Un otro ehempel di Elis Juliana:
Pasami e butishi di rom pica ku shinishi pa mi sanger herebe; lo mi tapa decencia den bar di porkeria, hisa brasa coba zoja benta pa enemigunan, lanta bula manera jeje sak abau mane sambchi hisa benta manda golpi te ora curpa protesta, cu mi dal abau na suela scup morto den su cara, lastra tee na muraja lanta wanta manda zoja te ora mi explota.
Obhetivismo
E trmino obhetivismo ta masha relashona ku ekspreshonismo i vitalismo.
30...”
|
|
10 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00042thm.jpg) |
“... un hende largu: un pali koko, un hende ku ta bula kaya ku su pianan seku: un dalakochi.
Idioma di poeta i prosaista tambe tin tal sorto di rikesa di imagen.
Idioma figurativo ku ta bas riba similitud entre persona o kos, nos ta yama un metfora (e palabra ta nifika transferensha o pasa di un pa otro).
Tin diferente sorto di metfora ku nos lo bai trata.
Algn ehempel di metfora ku nos poetanan a uza:
Cadushi secu na costa di laman di mi tristesa den hardin di mi memoria un rosa blancu marchit.
(Elis Juliana)
Si bo tabat'aki
si bo por a supla den butishi di mi kurason tur tap ku kas di haraa______
(Henry Habibe)
Barankanan ta tristu i Awa i wowo di laman ta baa e mil poncheranan di nan kara-di bruwera-loko.
(Luis Daal)
Nos por bisa anto ku idioma figurativo ta e arte di papia o skibi na un manera impreshonante o persuasivo, aunke hopi be implikando in-sinseridad i eksagerashon. Un figura di idioma ta un desviashon for di e uso komun di palabra, ku intenshon di owmenta nan efekto.
36...”
|
|
11 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00043thm.jpg) |
“...atenshon mil i un be.
Litote (disminushon)
Hasiendo algu mas chikitu na un manera eksagera, nos ta logra e mesun efekto ku hiprbole: Awe mainta mi no a bebe ni un bok'e kfi. Ayera nos pakus no a bende ni un sen chiki.
Eufemismo
Esaki ta deskripshon di algu mahos o desgradabel na un manera suavis o menos chokante.
Nos sa evita di bisa ku un persona a muri. Na luga di esei nos ta ekspresa ku el a pasa pa mih bida, o el a bai den su mund'i brd. Un mintira sep nos por yama: un gran esfwerso di imaginashon.
Irona (mofa kamufl)
Esaki tin efekto pa medio di su kontraste. Di un hende floho nos por bisa ku e ta rement di energa. Ke men ku papiando irnikamente nos ta bisa net kontrario di loke nos ke ekspresa. Irona ta un rma fwerte pa bisa berdad na un manera fini.
Nos por yama irona tambe elogio ku intenshon di kritik: Mi swegu ta adorami muchu mas ku mi propio muhe.
E mofa mester keda chistoso, sino e ta bira sarkasmo. Si nos bisa un persona brutu: Esta hende bo ta (mientras nos ke men esta animal)...”
|
|
12 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00045thm.jpg) |
“...di laman, sigun e ta kana bai den direkshon dje pali horka.
Esaki nos por yama tambe: presente istriko.
Onomatopeya
Si nos uza palabra ku ta imita zonidu, esei ta onomatopeia:
1. Un kayon ta tira bidim.
2. Un gai ta kanta kokoyoko.
3. El a kai djublum den laman.
4. Bo ta blbl den mi kabes.
Perfrasis (sirkunlokushon)
Si nos dal un bwelta grandi pa deskribi algu, esei ta perfrasis:
Poli parse e animal ku ta karga un krus riba su lomba i su bobedad den su kara. ( = buriku).
Riptshon
Intenshonalmente, e owtor ta ripiti algn palabra, pa logra un efekto oratriko o kmiko:
No tumami na malu si mi bisa ku Perul no ta gusta baa.
No tumami na malu si m'a ripar ku e tin koklo di sushi riba su kurpa.
No tumami na malu si mi konta kon nan mester a frega Perul su kweru ku skeiru i habn blow na hospital, pa haa un pida limpi pa pas'e angua.
Paradoha
Un kontradikshon aparente ta buta nos pensa profundamente.
Un ehempel: Den mundu ta yen di hende loko bon na sinti.
Pregunta oratriko o retriko
Den frma di...”
|
|
13 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00046thm.jpg) |
“...tabata boga pa ulandes na skol, e dominikanu pa spa i papiamentu.
Endadis (un pa medio di dos)
Na luga di un sustantivo ku un adhetivo, e owtor ta uza dos sustantivo ku huntu ta nifika e mesun konsepto di adh. + sust.
Por ehempel e owtor ta bisa: Mi ke drumi den laman i blow...., na luga di "laman blow.
Preterishon
E eskritor ta hasi komo si fwera e no ta haa siertu kos importante, pero ku tur esei e ta fiha nos atenshon riba dje. E ta kuminsa ku un introdukshon negativo, i despwes, komo si fwera pasando, e ta duna e informashon ku e ke.
Un ehempel: Mi no ke pretende ku Manuel ta loko, ku tur su fan-tochi, makakeria, payasera i pretenshon.
Alushon
Den loke e ta konta e persona ta hnka un frase konosi, o un variashon di un frase konosi.
P.e.: Ki mi ke hasi. M lug ta seku, sin muchu yobida.
Ta baranka bo ta mira te kaminda bista tira.
Korekshon
Nos lo por a bisa ku Katrin ta delega, aunke bon mir, un saki wesu ta mas eksakto.
Den e ehempel aki riba e owtor ta hasi komo si fwera e ta rechasa...”
|
|
14 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00047thm.jpg) |
“...bini mi kas.
Invershon
Orden normal di palabra den un frase ta: suheto predikado kom-plemento. Pero si un owtor ke duna un komplemento un nfasis espesial, e ta pone e komplemento mas dilanti. E ora ei verbo i suheto ta kambia lug.
P.e.: Riba seru tin un pra blanku (kom) (ve.) (suh.)
Prolepsis (pon dilanti)
E owtor ta aisla e parti dje frase ku e ke duna nfasis.
P.e.: E sinbergwensa ei, mi n' ke mire mas.
Paralelismo
Si un serie di frase ta kuminsa o finalisa na e mes manera, esei ta paralelismo.
Den slmonan nos ta mira esaki, kaminda, por ehempel Alaba Seor ta ripiti den kada frase.
Algu paresido tin den "Aurora di H. Habibe, kaminda e ta sigi ripiti: Ba pasa..
Enumerashon
Poniendo un kantidad di argumento, nomber o echo tras di otro, nos ta papia di enumerashon. Esaki tin e efekto di konvikshon.
Den e Presentashon di Daal su Kosecha di Maloa tin un ehempel: Ne komunidat ej, na mi amigunan di antes, tambe nesnan ku a lubida o esnan ku tin mjedu di rekorda awe nos amistat di ajera, mi kje...”
|
|
15 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00048thm.jpg) |
“...plaser hororoso. Bon mir esaki ta un fenomeno ku mester kombat.
Ambiente i tempu
Antes e palabra "shon tabata na kunuku un palabra di respet i asta ekspresando un mentalidad servil. Pero ki diferensha awendia, ora nos ta ekspresa kario i apresio, yamando un hende "shon mama o "mi shon dushi. "Shon pastor ta un titulo ku mskla di respet i apresio. E palabra bo" ta esun tantu konosi. E ta deriva di "vos i "vosotros. Danki dios hubentud a kompronde ku e no ta mahos manera antes hopi a kere i pretende. Aunke te den e prome reunion, kaminda a instala e komishon di ortografa, den e sala di konferensha di minstro-nan den forti, ministro O.R.A. Beaujon a observa na final: "Si tin un manera pa hasi ku e palabra "bo, lo mi ta masha kontentu".
41. Etimologa popular
E palabra etimologia ta nifika siensia di loke ta berdad den derivashon i nifikashon. Den lingwstika e ta siensia di derivashon, buskando
42...”
|
|
16 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00050thm.jpg) |
“...sosode, nos ta yama esei plstika.
Un bon ehempel ta:
Y bo mama a cana pidi depchi bebe sunchi bomb di burach ...
(Elis Juliana)
Luis Daal tambe sa tin plstika presioso:
Pa mi mama un orashon i jobida di mi wowo kada instante di mi bida ta un krans riba su graf...
Pistiko di oido sa tin den diferente poesia na papiamentu, kaminda den e poema bo por tende ritmo i ola di tambu; ke men anto kaminda odo i bista ta hunga un papel.
Den nos idioma nos konose kol ku ta koba mama, lagrima amargo, "solo gritando sin fin den tramerdia.
Esakinan nos ta yama sinestesia (kombinashon di 2, 3, 4 o tur sinku sinti).
44. Aliterashon i otro sorto di rima
Ora dos o mas palabra den e mesun frase ta kuminsa ku e mesun zonidu, esei ta aliterashon o rima inisial.
P.e. den "Kansion di morkoi
Ken ku ke por kritikami______(ripitishon di k) (Juliana)
Mi pulmn, manera un mosa dams (ripitishon di m). (Daal)
Rima
Igwaldad di zonidu den dos o mas palabra ta rima.
Nos por distingi:
rima parew aabb
rima krus abab
rima bras abba...”
|
|
17 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00051thm.jpg) |
“...di mas noble. E ta esun di mas difisil pa skibi, aunke e ta parse fasil.
P.e.: Ayera nochi, kwater be spiert
ma sinti bo spiritu bande mi. (pentmetro ymbiko).
Un ehempel di verso liber ku tetrmetro trotlko ta:
Barku blanku ku ta balia
ne kabuya riba bui_____(Carlos Nicolaas)
E nomber verso lber ta origina di Inglatera: Blank verse.
Si e vokalnan ta rima pero e konsonantenan no, nos ta papia di asonansia: soo-morto, kumpra-suta, mira-slnta.
Ora un slaba aksentwa ta rima (bos-kos), nos ta yama esei rima maskulno.
Den e rima hop-stropi tin un slaba aksentwa ku ta rima, sigt pa un slaba no-aksentwa ku ta meskos. Esaki ta rima femenino.
Ta eksisti tambe rima lastr. Despwes di e slaba aksentwa tin dos slaba mas ku ta menos aksentwa: Alanan-balanan.
Si despwes di e slaba rim tin un slaba rim mas (ku un tiki menos aksentwashon), nos ta papia di rima dobei: Dochi-Rochi.
Den kaso ku e ultimo palabra di dos verso tras di otro ta igwal, esei ta rima riku.
Ora den e mesun frase dos palabra ta rima,...”
|
|
18 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00052thm.jpg) |
“...Korida ta e pasamentu di un verso den esun su tras, sin powsa natural. P.e.:
Mi tin mil sumpinja klab den mi karni di baranka duru______
Un otro: Semper bai mi ke
ku bo ta riba un dje barkunan grandi
ku ta drenta....
46. Metro
Tin un relashon asina fwerte entre ritmo i metro, ku hopi be nos ta
brua un den otro. Pero tin un diferensha den nan dos.
Ritmo ta e moveshon bibu ku ta duna un reprodukshon eksakto di
kada mats delikadu di un poeta su sintimentu.
Metro ta un klasifikashon morto i fih terikamente pa slaba aksentwa i no-aksentwa.
Metro por ta un ga pa un poema pero nunka e no mester bira un lei ku ta mara e owtor. Ritmo elegante tin ku domin metro seku. Asina metro domina ritmo, nos ta haa un poesia sin stansha.
Den kada frase ku nos pronunsa, nos ta ripara ku tin slaba aksentwa i slaba menos aksentwa. Si den e variashon aki tin regularidad, anto e frase tin metro.
Laga nos tuma un ehempel di J. S. Corsen:
Nos a nase pa hugete di speransa, te maan si un poko nubia bini atrobe lo nos...”
|
|
19 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00053thm.jpg) |
“...o tres, i un di nan mester ta aksentw.
Nos konose:
yambo anapesto
metro subiendo
trokeo
-------- dktilo
anfbrako ----------- espondeo
metro bahando
Na final di un verso por agrega o kita un slaba (generalmente ku aksent dbil).
Yambo: kombles, snt, hamas
Den ka / ya_ke / tu tur / a rio / chi_bo / ta kei / ru ku / mi.
Trokeo: hopi, semper, tantu, nunka
A ta / nu bia /_hop¡ / nu bia Anapesto: importa, rebiba, kunsumi, ripiti.
Lu bi da / pa fa bor / tur bon dad / gra ti tud / tin ba lor / li mi ta /
^ v-' w V/------
Dktilo: dndula, rbusak, Lngule, hendenan
Nun ka ba / ke re ku / nan tin ra / son
---- o s/ ------ t/
Anfbrako: bisia, kompader, se^ashi, bochincha
Bi sa mi / ta kwan tu / m al ma / por bal w sy
Espondeo: bistek, potlot.
Tuma nota! Kasi tur nos verbonan di dos slaba (kome, mira, tende, kere ets.) nos por klasifika komo espondeo, aunke tur dos slaba no tin eksakta-
mente mesun aksento. Tin kaminda ku asta nan por
hasi trabow di anapesto, komo tin apenas un powsa chikitu...”
|
|
20 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/00/94/00001/AA00000094_00001_00055thm.jpg) |
“...Mun du / ma lu / kon bo / ke mi / bi ba / si bo n / ke mi / mas.
(oktmetro trotiko) 8 pia.
Sin bo sa / sin nan sa / lo mi bai / lew.
(tetrmetro daktliko) 4 pia.
No ta semper un metro ta hasi perfektamente kompletu. Tin be den un verso ymbiko e prom pia ta un trokeo.
Den un metro anapstiko por tin un pia ymbiko.
P.e.: Ma ma / di dios / i nos / bo s¡_/ ta bon.
(pentmetro ymbiko).
Si bo stem / ki sas / por a na_/ mi pa ser.
(tetrmetro anapstiko).
Ora ta skandi un verso, dos slaba kortiku huntu por ta kont komo n, na fabor di e metro.
P.e.: Hunta realidad i fantasia pa mi pari un poesia.
(Ornelio Martina)
Dos vokal di diferente palabra por ta lig i pronuns komo n.
Reino seku
di kadushi, di sumpia
ku so lo i bientu so ta karisi.
(Charles Boom)
Un verso di seis yambo ta un alehandrino. E nomber ta deriva di un novela tokante Alehandro.
I bo / so tur / a bai / sin bus / ka mas / mi dre/chi
W---- w ----- w ----- --- W -------
Ma ri / b'un di/a / un / ku^mi_/ nosa^/ si kie/ra.......
Ripar ku meimei...”
|
|