Your search within this document for 'anto' resulted in 13 matching pages.
1

“...ARTE DI PALABRA PIERRE LAUFFER di : ku eksepshon dje fragmentonan literario, no tin nada netamente original aki den. Tur ta terminologa, idea i konsepto konosi den henter mundu. I te na ora kwalke persona yega na kere ku tin algu ku ami a deskubri, anto mi tin ku bisa ku esei tabata eksisti tempu kaba den nos idioma; solamente e no tabata but pretu riba blanku. Tampoko mi no ta riska pretende ku e trabow aki ta kompletu. Sin duda lo tin semper mas detaye pa agrega. Konsidera "Arte di palabra komo un pasatempu agradabel (i nesesario) ku mi tabatin na 1972, prom na Korsow, den komedor di mi kas dilanti di santana katliko na Seri Pitermai, despwes durante mi vakansi, den komedor di Ra do Pina No. 45, na Madeira, e patria paraiso di mi Belita. Tur esaki espesialmente pa e grupo di idealista ku a asist na e prom kurso di Papamentu LO. p.a.l. dedik na: Julian Coco, un artista te den su higra....”
2

“...batimentu di bo hilchi altu ku ta kompa ku su muzik nos kamnamentu: muzik ta ekspresa tur loke un kurason ta sinti. Un ola di Amor ekilibr, jen i bida nobo, mes hundu ku laman di boka o di un bahia grandi ta kore aw den kajanan, mej-mej di anochi, mjentras ku, emoshona i muda, sin por papja maske mi sa ku bo ta mijanan foi djaki lo ami sigui dwalu ku bo den kajanan na soo. Di Luis Daal (na su ortografa original) Si den lrika di fe sa tin tambe e poesia lriko di inkredulidad o avershon pa Dios, anto den lrka di amor tambe nos por pone e lrika ku ta ekspresa odio i antipata. Den e fragmento sigiente di F. Oduber su "Kana konta nos tin un ehempel: Hesu ku mi ta despresia esnan ku ta kana konta ku bida ta un enkargo di dios, ku amor ta solamente un wega... Lrika nashonal tin su ekspreshon den un himno nashonal. Esaki ta e kansion ku ta ekspresa pensamentu di unidad nashonal. E "himno ku gobiernu a pusha den nos boka di stoma, no tin elemento di uni- 6...”
3

“...dad. Pesei e no por bira un himno berdadero. Esun biew ("Den tur nashon nos patria) tabata ekspresa unidad den su tempu. Despwes Isaac Mauricio a kambia su teksto pa trata na ekspresa unidad. Si un poeta no ekspresa sintimentu di un pueblo loke ta karakters-tika prinsipal di lrika popular anto e ta kore risku di dekai den eksagerashon i retrika. 6. Lrika sosiai Relashon komplik den komunidad, industria ku inventonan moderno a owmenta e konflikto entre doo di trabow i obrero. Sindikalismo a organisa e obreronan, i esei a bin krea un ambiente di rbia entre doo di trabow i obrero. Den nos komunidad tin e tragedia ku e obrero tabata rank for di su bida trankil i bent di un dia pa otro den industria. Esei sin duda a kita su ekilibrio. Ademas di esei rasismo, kompleho, deskriminashon i despresio di un pa otro a hinka mas palu bow di kandela. Willem Kroon ta e prom persona ku a lucha ku su pen riba e terenu aki. Ya na 1926 el a publika su "Himno di Bond, na okashon di prom lustro di Curaaosche...”
4

“.... Sigun e tabata pasa kada porta, el a skibi su impreshon di loke el a mira i eksperimenta. E relatonan aki e tabata manda pa su ex-maestro frater Richardus. Riba un bon dia frater Richardus a propone Fraai pa publika su deskripshonnan di biaha den korant. Fraai a hasi esei den La Cruz, firmando ku su insialnan MAF. Publiko na Korsow a gusta su relatonan i nan tabata masha les. Por sierto ta esaki a proba Fraai ku e por skibi, di moda ku despwes el a bin publika su diferente novelanan. Ke men anto ku un deskripshon di biaha ta un relato di aventura i difikultad di un pasahero, nabegante o viahero. Odysseus in Itali ta un presiosidad den kwa Bertus Aafjes ta des-kribi su biaha den Italia, kontando di e luganan kaminda Odysseus a kana riba swela itallanu. Kwenta istriko Den su "Elegas de Varones Ilustres de Indias Juan de Castellanos 19...”
5

“...espiritwal, meskos ku e reakshon natural di e diferente figuranan riba loke un o mas ta hasi. Un eskritor di novela tin e obligashon di deskribi akshon, pensamentu i papiamentu di kada figura sigun e mentalidad di kada figura, pa esakinan ta aseptabel. E tin ku separa e partinan prinsipal for di e partinan menos importante, di tal manera ku e detayenan di su istoria ta sirbi nikamente pa kompleta su istoria; i esaki sin kita atenshon kompletu for di e figura prinsipal o e parti prinsipal. Ke men anto ku un bon eskritor di novela mester tin: 1. un bon konosementu di bida espiritwal; e mester ta un bon siklogo. 2. e kapasidad di pone orden den su tema. Novela istriko Un novela istriko ta un novela ku tin komo tema un parti di istoria. E ta eksigi un bon estudio di e tempu ku e eskritor ta bai trata. E personanan istriko mester ta di akwerdo ku e berdad istriko. Ademas di esei e eskritor ta mar na e relashonnan sosial i religioso di e tempu. Uniko kaminda ku su fantasia tin libertad ta ora e...”
6

“...den su lucha humano. E momentu mas trgiko den tragedia ta den su agnitio (rekonose-mentu), na momentu ku e heroe realisa ku e mes ta kowsa di su prdida. Komedia Un komedia ta munstra nos kon hende ta den su lokura i tambe kon chikitu e ta. Idea di un komedia no ta pa krea kompashon, pero mas tantu pa nos hari e soketada di hende bibu. Tantu mal sitwashon den sociedad komo fayo di hende ta keda ridikulis riba esenario. Pastoral Si den un Arkadia e bida di kunukeru ta present na un manera piko, anto esei ta presenta dramtikamente den un pastoral. E ta un reakshon kontra e etiketa eksagera na korte. Traglkomedia Si den e obra tin un mskla di komedia i tragedia esei ta un tragi-komedia. Un ehempel ta Pygmalion" di G. B. Shaw. Melodrama Den siglo 18 nan a uza e nomber aki pa un obra den kwa e sintimen-tunan ekspresa tabata kompa i owment pa medio di muzik. Despwes e parti musikal a disparse. Awendia e nomber ta zona un poko barata, pasobra e tin un krenchi nifikashon di komedia popular i demasiadu...”
7

“...kambio dje kaso (esaki ta kaminda, den drama klsiko, e heroe tabata realisa su sitwashon). Katstrofe Aklarashon dje komplikashon. Solushon di difikuitad. Esaki mester sosode na un manera natural. E dramaturgo no por uza wega ni triki. Si esaki sosode, anto nos ta papia di un Deus ex machina, pasobra antes den drama nan tabata laga un dios aparese, pa duna un solushon, maske e solushon no tabata satisfaktorio. Peri pesia Esaki ta resultado di meditashon riba e katstrofe ku a tuma luga den e di kwater akto. Den esaki ta hustifika e katstrofe komo triunfo di loke ta divino riba loke ta humano. 26. Naturalismo, impreshonismo, sensitivismo Naturalismo Nos por topa ku e terminologa realismo den henter istoria di literatura. Naturalismo ta nifika mas o menos e ekspreshon eksakto di realidad. Ta eksisti realismo for di Corsen te Oduber. Di Wolfschoon te Alette Beaujon. Aunke den final di siglo 19 nan no ta papia mas di "realismo, pero di "naturalismo. Naturalismo, un terminologa di Emile Zola,...”
8

“...diferente nashon a hasi nan efekto. Tal influensha ta sigi tuma luga, meskos ku ta sosode na otro pais. Palabra di un idioma ta drenta otro konstantemente. Tur elemento strao den nos idioma nos por yama barbarismo. Ta klaro ku tin palabra di otro idioma ku a bira di nos. Pa mas detaye riba e punto aki, mira den Di nos (antologa di nos literatura). Si nos uza un palabra strao, sea pasobra nos no tin e, o pasobra esun dje idioma strao ta duna un konsepto mas kla o tin be asept den varios otro idioma, anto nos no por yama esei barbarismo. Pero asina nos uza un palabra strao, sea pa pikete o pa makakeria, esei ta netamente barbarismo. Chistosamente Antoine Maduro a yega di papia di "Spapap, pa esnan ku ta forsa palabra spa den nos idioma. Ademas di esei nos por menshona Hulpap, p.e. E kos aki ta leuk. "Inglepap tambe ta un poko na moda. P.e. AmĀ” ta fine. 33. Arkaismo Palabra arkaiko ta esnan ku antes tabata hopi uz, pero ku awendia kasi bo no ta tende. Prom ay un "stelchi tabata algu komun; meskos...”
9

“...metfora (e palabra ta nifika transferensha o pasa di un pa otro). Tin diferente sorto di metfora ku nos lo bai trata. Algn ehempel di metfora ku nos poetanan a uza: Cadushi secu na costa di laman di mi tristesa den hardin di mi memoria un rosa blancu marchit. (Elis Juliana) Si bo tabat'aki si bo por a supla den butishi di mi kurason tur tap ku kas di haraa______ (Henry Habibe) Barankanan ta tristu i Awa i wowo di laman ta baa e mil poncheranan di nan kara-di bruwera-loko. (Luis Daal) Nos por bisa anto ku idioma figurativo ta e arte di papia o skibi na un manera impreshonante o persuasivo, aunke hopi be implikando in-sinseridad i eksagerashon. Un figura di idioma ta un desviashon for di e uso komun di palabra, ku intenshon di owmenta nan efekto. 36...”
10

“...tambe: idioma kla i bibu. Si un poesia o prosa ta mustra nos realidad, di manera ku nos por mira e diferente kosnan sosode, nos ta yama esei plstika. Un bon ehempel ta: Y bo mama a cana pidi depchi bebe sunchi bomb di burach ... (Elis Juliana) Luis Daal tambe sa tin plstika presioso: Pa mi mama un orashon i jobida di mi wowo kada instante di mi bida ta un krans riba su graf... Pistiko di oido sa tin den diferente poesia na papiamentu, kaminda den e poema bo por tende ritmo i ola di tambu; ke men anto kaminda odo i bista ta hunga un papel. Den nos idioma nos konose kol ku ta koba mama, lagrima amargo, "solo gritando sin fin den tramerdia. Esakinan nos ta yama sinestesia (kombinashon di 2, 3, 4 o tur sinku sinti). 44. Aliterashon i otro sorto di rima Ora dos o mas palabra den e mesun frase ta kuminsa ku e mesun zonidu, esei ta aliterashon o rima inisial. P.e. den "Kansion di morkoi Ken ku ke por kritikami______(ripitishon di k) (Juliana) Mi pulmn, manera un mosa dams (ripitishon di m). (Daal)...”
11

“...mas ku ta menos aksentwa: Alanan-balanan. Si despwes di e slaba rim tin un slaba rim mas (ku un tiki menos aksentwashon), nos ta papia di rima dobei: Dochi-Rochi. Den kaso ku e ultimo palabra di dos verso tras di otro ta igwal, esei ta rima riku. Ora den e mesun frase dos palabra ta rima, esei ta rima meime: I ma mira, bira kara pa kuch di wowo no hinkami. 45. Ritmo i korida Nos lo por yama ritmo: koriente, moveshon. E ta un kambio agradabel entre haltu i abow, fwerte i dbil, pis i lih. Ke men anto e moveshon regular ku ta nase pa medio di kontraste konsekutivo. Henter bida i naturalesa ta yen di ritmo. Den idioma ritmo ta un koriente musikal. No ta solamente den poesia tin ritmo. Sin ritmo idioma ta kasi imposbel. S un hende papia sn ritmo, sin variashon, lo e ta papia sin grasia. Algu paresido ta buki-nan di lei, kaminda inteligensia ta domin, sin aga luga pa sintimentu. Tempu i meloda ta hasi ritmo di un poema mas riku. Tempu ta e moveshon rpido o pokopoko ku tin tantu relashon ku nos...”
12

“...no-aksentwa. Metro por ta un ga pa un poema pero nunka e no mester bira un lei ku ta mara e owtor. Ritmo elegante tin ku domin metro seku. Asina metro domina ritmo, nos ta haa un poesia sin stansha. Den kada frase ku nos pronunsa, nos ta ripara ku tin slaba aksentwa i slaba menos aksentwa. Si den e variashon aki tin regularidad, anto e frase tin metro. Laga nos tuma un ehempel di J. S. Corsen: Nos a nase pa hugete di speransa, te maan si un poko nubia bini atrobe lo nos kere, lo nos spera ku lo yobe. Mesora nos ta tende ku den e frasenan aki tin slaba fwerte (aksen- twa) i slaba dbil (menos aksentw). Nos ta indika un slaba dbil ku un (tesis) i un fwerte ku un (arsis). Anto nos ta weta ku kada verso ta konsisti di seis pia ( ), esta seis part igwal. Partimentu di un verso den pa nos ta yama skansion. Ke men ku metro ta depende di dos faktor: 1. aksentwashon di slaba 2. e kantidad di slaba aksentw den un verso. 47. Pia Un kombinashon espesfiko di slaba aksentw i no-aksentw ta un 46...”
13

“...(variashon di fwerte i dbil). Pesei nos por bisa, ademas di loke tin bis den kapitulo 48, ku ritmo ta e moveshon natural di un frase, ku ta hasi ekspresivo pa medio dje variashon di intensidad temporal, meldiko i dinmiko. Esun ku tin oido pa poesia por tende stem dje poeta den e ritmo di su poema. Ta manera nos por tende Nicolas Pia, kasi gritando, den su poesia "Mi ruman: Bin seka mi, mi ta sklama tur dia ansh pe ultimo alegria di por mirabo i pordonabo______ Si nos ke mira e balor di ritmo, anto lo ta bon pa kompar: Kore, mucha, kore, kwe e barbult, 50...”