1 |
|
“...INTRODUKSHON:
Proverbionan Antiano no ta bini di nan mes. Ya ta dies aa kaba ku ami ta bini Antia, te ku ami a haa tende e prome proverbionan na Papiamentu di Antiano mas bieu. Prinsipalmente nan ta eksisti pa tradishon, ma ta parse ku e generashon mas hoben no a hered nan.
Hopi di e proverbionan ta for di tempu di katibu, en todo kaso mas ku shen aa pas. Shon We Hoogenbergen a tende mayo-ria di e proverbionan for di boka di trahadornan na Newport durante e hopi aanan ku el a traha ku nan.
Nos a purba tradus e proverbionan Papiamentu literalmente na Hulandes. Esaki no solamente tin e bentaha di presishon, ma tambe e ta duna nan un efekto poetiko. Salta kacho, salta su rabu (Spring over de hond, spring over de staart). Basta tra-bou, aunke ku e lesad no tin mester di nota esaki.
Ku un esfuerso el a bira un trabou agradabel. Iemand die een ei op eet, weet niet wat de kip heeft doorstaan. (Komed di un webu no sa, kiko e galia a pasa). I esei ta masha bon tambe. Mi a klasifik e proverbionan...”
|
|
2 |
|
“...Awa ta un palabra ku bo por usa den diferente tpiko. Un hende por yora awa kuater-kuater. Kabritu ta prefer di mira su mama na horka ku awaseru di atardi muha e. Esei no ta un kos di loko, pasobra e yunan ta stima nan mama, meskos ku e mama ta stima su yunan. Ma esun ku yega pos prom ta bebe awa lim-pi, pasobra ta un tera ku tin falta di awa. Awaseru por keda hopi luna sin kai. Na laman awa ta otro atrobe; aki awa ta kaminda kabaron, tribon, guepi i otro sorto di piska ta biba. Ku tantu awa i bientu asina bo no ta korda riba kalor na laman.
Presisamente pa motibu di e kalor kontinuamente ku bo por evit pa un gran parti no ta nesesario pa gasta energa manera hendenan di un tera friu ta hasi boka kayou of ku zundra-mentu. Bisti yas, kita yas, den kas ta kayente afo na kaya ta friu, un kambio di temperatura konstantemente.
Ta warda tur kombersashon te ora bo ta bon ser den kas tras di porta ser of bentananan ku glas dbel.
Na Antia di otro banda bo ta gosa tantu paden f paf di kas di e naturalesa...”
|
|
3 |
|
“...E TA MANERA UN KABAI MERIKANO:
Zij is een Amerikaanse paard. Een vrouw als een paard.
Asina nan ta yama un muh grandi, gordo i ku hopi forsa.
SI KABARON SALI FOR DI BOU DI LODO I BISA, EI BOU TA HOLE STINKI, KERE E:
Als een garnaal van onder de modder naar boven komt en vertelt dat het daaronder stinkt, gelooft hem.
Ondervinding is de beste leermeesteres.
Tempu ku Ciro Kroon a sali for di e Partido Demokraat i a forma e partido P.S.D. (Partido Social Demokraat), e tabata bisa den reunionnan di su partida nobo ku D.P. no tabata sirbi. E tempu ei nan tabata bisa: Kere loke ku e kabaron aki ta bisa, pasobra e ta sal for di kuna di e partida aki. Pasobra si bo no por kere un hende asina ku a kaba di sali ei fo, kende bo por kere anto? Si un hende bini for di un kaminda ku e konose manera planta di su man, bisa un kos asina bo mester por kere e.
Ta un preuba palpabel. E ta sali for di e partida pasobra e partida ta hole stinki, i ademas e ta konta otro hendenan tambe ku e ta partida ta hole...”
|
|
4 |
|
“...surdu.
Kark ta un bestia di laman ku ta biba den un kokolishi grandi i bunita. Su karni ta masha gust i nan ta konsider kark komo un delikatse. Si bo saka e kuminda for di e kaska ku kuidou i laga lombra e kokolishi, bo por traha un lampi f un kos di pronk ku ne.
KARNE KU SU TOU, KABRITU KU DI DJE:
Karn ku karn, Kabritu ku kabritu. Schapen bij schapen, geiten bij geiten. Soort zoekt soort.
Tempu ku Mijn maatschappij tabatin kaminda pa su trahador-nan biba durante ku nan tabata traha na Nieuwpoort, semper nan tabata pone e trahadornan den un kampamentu, kaminda kada nashonalidat tabata biba huntu pa evita trbel. Asina bo por a haa kampamentu pa yu di Krsou, pa Arubiano, pa Bo-nariano i Ingles. E Inglesnan tambe tabata separ bou di e Islanan di nan origen.
E NO TA NI KARNI NI PISKA:
Het is vlees noch vis.
E no ta ni un kos ni otro.
KOLEBRA A LEMBE BO:
Een slang heeft je gelikt.
Bo no tin suerte, kiko ku bo hasi ta sali malu.
Tin hende ta kere den sorto di kosnan asina. Mi konose un hende ku ora...”
|
|
5 |
|
“...proverbio aki ta otro for di Tin mas dia den un aa ku tin siman. Aki no ta suerte, ma intenshon humano ta hunga e papel.
KOKOLISHI KU SKONDE SU KURPA, TA KRIA LANA NA PIA:
Slakken, die hun lichamen verschuilen, krijgen haren aan hun benen. De betekenis hiervan kan nog niet worden achterhaald.
Te ainda nos no por haa un splikashon pa e proverbio aki. Mi a yega di lesa un artikulo riba morkoi (land schildpad); su kabes ta e parti mas delikadu i ku ora e hinka su kabes bou di e kaska nada no por hasie i e por keda biba asina pa tempu basta largu pero lastimamente e mester saka su kabes pa e por buska kuminda i eiden e peliger ta sinta.
Den buki di Sr. Maduro mi a topa ku un proverbio Soldachi ku warda su kaska lo biba largu ku e tradukshon Die zijn lijf bewaart, bewaart geen rotte appel.
Awor mi no sa ku un i otro menshona aki por tin relashon ku e kokolishi ku skonde su kurpa.
UN KONENCHI TA SALTA KAMINDA MENOS BO TA SPERAE:
Een konijn (haas) springt waar je hem het minst verwacht.
Un kos ta resulta...”
|
|
6 |
|
“...sin sa kiko e mester hasi.
MAS BAL UN PARA DEN MAN, KU SHEN DEN MONDI:
Beter een vogel in de hand, dan honderd in het bos.
Beter een vogel in de hand, dan tien in de lucht.
Mih algu ku bo tin sigur di e, ku hopi ku ta keda na promesa
ORA BO TA BOU DI PALU, BO MESTER WANTA KAKA DI PARA:
Wanneer je onder een boom staat, moetje de uitwerpselen der vogels opvangen.
Ora bo ta depende di hende, bo mester hasi manera nan ta haa ta bon.
Si bo ta traha pa un hende, bo mester por soport kaprichonan di bo bas. Loke bo bas hasi f bisa ta bon, pasobra abo mes no tin nada di papia.
Ingles nan di: The boss may not always be right, but he is always the boss.
MI NO SA TA KI PATU A BRUI E:
Ik weet niet welke eend hem gebroed heeft.
Ik weet niet waar hij vandaan komt noch wie hij is.
Nan ta usa e ekspreshon aki pa insult un hende ku nan no sa nada di su desendensha. Tambe nan ta usa e ekspreshon aki ora straeronan ku bini for di otro tera haa hopi akohida serka yunan di tera.
53...”
|
|
7 |
|
“...DUNA MI DSPLAKA DI BOKA:
Geef mij voor vijf centen mond.
Laga mi tambe bisa algu. Laat me ook wat zeggen.
Duna mi tambe un chns pa bisa algu.
KOS DI PRNADA NO TA KOS:
Iets datje voor niets krijgt, is niets.
Ku esaki nan ke men: Si bo no mester paga, bo no tin nada di bisa. Na dokter di prnada bo mester sinta warda te ora ku e hendenan ku a paga bai prome ku bo. Bo no tin nada di papia, pasobra esnan ku ta paga tin mas derechi. I hasta nan ta bisa ku pashntnan di gobiernu ku karchi berde no ta haa e mesun bon trato serka e mesun dokter, ku e pashntnan ku ta paga. Otro kaminda tambe ta meskos, pesei nan ta bisa: Kos di prnada no ta kos. (Iets dat niets kost, is niets).
SI HENDE BIBU NO TA MALU, GUIOTIN DI CHUMBU LO A PASA:
Als levende mensen niet sluw waren, zouden loden geldstukken als zilveren geldstukken gebruikt worden.
Hendenan ta paga tinu riba tur kos i na sonidu di e plaka nan ta sa ku e ta falsu si of n. Nan no ta laga e falsifikadornan kohe nan un kara bou. Ta bon ku te ainda tin...”
|
|
8 |
|
“...kolega Antiano pa e mes un sorto di trabou.
EL A PASA BOU DI PAA DI BELA:
Hij is onder het zeildoek gegaan.
Haa un kos sin paga nada pa e f haa un kos klandestina-mente. Un sirko semper ta duna su shownan den tntnan grandi trah di paa di bela. Awor tabata asina ku muchanan tabata pasa bou di e paa di bela i mira e keinshinan henter anochi sin paga. Tin biaha nan tabata sorpres e muchanan aki den nan atento pa pasa bou di e paa di bela i tabatin doonan di sirko ku tabata pidi polis pa hasi warda rnt di e tnt pa stroba muchanan pa drenta. Ta asina e ekspreshon aki a haa su origen. Pasa bou di paa di bela = Onder een zeildoek kruipen.
NA PREIS DI BAKA FLAKU o NA PREIS DI GALIA FLAKU:
Voor prijzen van magere koeien of magere kippen.
Tegen spotprijzen verkopen.
Ora un negoshi ke anunsi ku su artikulonan ta mas barata ku di otro negoshinan, nan ta usa un di e frasenan aki: Na preis di baka flaku f na preis di galia flaku. Nan lo ta sali for di e punta di bista, ku un baka flaku (galia flaku)...”
|
|
9 |
|
“...NOS TATA KU TA NA SHELU:
Onze vader die in de hemel zijt.
E prom frase di e orashon ku nos Seor Jesus Christu mes a sia nos.
AWE KRUSTA BOU:
Vandaag is de kruis omgevallen.
Awe nos no tin nada di kome, sin plaka pa kumpra i sin trabou. Un dia berdaderamente malu, ma Dios ta grandi.
Krus ta bou ta mas fuerte ku sali for di kama ku pia robes.
BOS DI BURIKU NO TA YEGA SHELU:
De stem van een ezel reikt niet tot aan de hemel.
Ora un hende desea un otro hende un kos malu, esun ku el a desea malu, ta kontesta bos di buriku no ta yega shelu. Ku otro palabra, bo maldishon lo no kohe mi, pasobra Dios no ta skucha na kosnan asina. Dios nunka lo skucha un hende ku ta desea otro malu. Esei ta trabou di Satanas.
Por kompar e proverbio aki ku No paga atenshon na loke un buriku (e hende) ta hasi, pasobra e pober bestia no sa mih.
100...”
|
|
10 |
|
“...E NO SA KOME SOBRA:
Hij eet alles op.
Hij is een persoon di nooit verzadigd is en niets overlaat.
E ta un persona ku nunka no tin basta i no ta sobra nada. Nunka e ta laga maske ta un krenchi pa otro hende. Tur kos ta pa e so. Muchanan tambe tabata usa e ekspreshon aki den nan wega di malbu, ora un ku ta hunga bon ta gana tur malbu of ninichi di e otronan ku ta hunga menos bon. Hij laat weinig of niets achter voor anderen.
KOME HARINA, BISTI BAR.
Het meel opeten en de verpakking dragen.
Vroeger werd meel verscheept in vaten, maar tegenwoordig in zakken. In dit geval de zak waarin het meel verpakt wordt.
E ekspreshon aki ta bini for di tempu di katibu f for di tempu ku kos tabata masha malu na Krsou i ku hendenan no tabata gana kasi nada. Tabata kustumber ku e hendenan tabata kumpra saku di harina bash pa traha kamisa, karson i karson dja-bou ku nan, i di ei e ekspreshon negativo aki ta bini. E aa aki kos ta pinta malu, ma Dios laga e situashon penoso aki no bolbe nunka mas. De la manera...”
|
|
11 |
|
“...bunita pa un hende gaba su mes kurpa, laga esei pa un otro hende hasi. Na Hulandes: Eigen roem stinkt. Un otro nifi-kashon pa e ekspreshon aki ta: Ku suku no sa gaba kon dushi e ta i esaki ta na Hulandes: Goede wijn behoeft geen krans.
Na Papiamentu tur dos tin kasi mesun nifikashon, ku un hende no mester gaba su mes kurpa.
MAS SKUMA KU CHUKULATI:
Meer schuim dan chokolade.
Na Hulandes: Veel geschreeuw maar weinig wol.
Hopi buya, ma nada konkreto.
BARIKA NO SA YAMA DAN KI:
Een buik (maag) zegt nooit dank je wel.
Men houdt nooit op met eten.
Hende no sa stop di kome, pasobra djis despues ku bo a stop di kome, bo ta bolbe haa hamber i bo stoma ta bolbe pidi kuminda.
BARIKA DI HENDE TA UN BAR SIN BOM:
De buik van een mens is als een vat zonder bodem.
Nunka bo barika tin basta, kada bes bo mester kome.
Tur e dos proverbionan aki ta trata di hende i tur dos tin e mesun sentido. Meskos ku no por yena un bar sin bom, meskos ta pasa ku bo barika. Loke bo buta aden ariba ta sali pa parti dja-bou.
105...”
|
|
12 |
|
“...duna e un dede, e ta turna tur sinku.
WHAT IS BRED IN THE BONE WILL NOT COME OUT OF THE FLESH:
Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken.
Buriku bieu no ta laga maya.
SAFETY FIRST:
Voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkast.
Siguransa ta mata konfiansa.
THERE IS NOTHING NEW UNDER THE SUN:
Daar is niets nieuw onder de zon.
No tin nada nobo bou di solo.
Un bon ehmpel pa e proverbio aki ta lo siguiente: Dia 26 di November 1984 e tanker Ingles Almak di 33.229,9 Ton mas f menos, a kousa un kalamidat den haf di Willemstad ora e tabata drenta. Pa un motibu f otro e barku no a tende na su timn mas i dal kontra waf di Scharloo i hera di destru dos tou-bot ku tabata mar na e waf. E tanker mes a haa un buraku basta grandi na su kustia i a plama mas ku 3000 Ton di zeta kru-du den haf. Un desastre nunka bisto.
Pero tg no ta prom biaha ku un kos asina a pasa den nos haf. Mas ku shen aa pas tambe a yega di pasa un kos asina na kasi e mesun lug, esta na Klep Chik. Un bapor di karga Ingles...”
|
|