Your search within this document for 'un' resulted in 136 matching pages.
 
1

“...KONTENIDO Inhoudsopgave IN I RODUKSHON Inleiding 7 A WA Water ...................................... 14 BESTIA Dieren 19 EKSPRESHON Uitdrukkingen 63 PLAKA Geld ...................................... 84 RELIGION Religie ................................ 92 KOS DI KOME Eten 101 RELASHON HUMANO Menselijke verhoudingen 109 DI TUR UN POKO Van alles en nog wat 130 ADDENDA Bijvoegsel 144 ALGUN PROVERBIO INGLES -Enige engelse spreekwoorden 149...”
2

“...durante e hopi aanan ku el a traha ku nan. Nos a purba tradus e proverbionan Papiamentu literalmente na Hulandes. Esaki no solamente tin e bentaha di presishon, ma tambe e ta duna nan un efekto poetiko. Salta kacho, salta su rabu (Spring over de hond, spring over de staart). Basta tra-bou, aunke ku e lesad no tin mester di nota esaki. Ku un esfuerso el a bira un trabou agradabel. Iemand die een ei op eet, weet niet wat de kip heeft doorstaan. (Komed di un webu no sa, kiko e galia a pasa). I esei ta masha bon tambe. Mi a klasifik e proverbionan segun ekspreshonnan Antiano: religion, animal, awa, kuminda, relashon humano, plaka i ekspre-shon. Na varia mi a laga loga habri pa otro klasifishonnan. Ademas di e nifikashon, tras di e proverbionan ta sinta e kultu-ra di e lug. E kultura komun. Un proverbio no ta surgi riba un tereno eksepshonal, pero for di kosnan di bida ku ta pasa ku frekuensia rond di bo. Wie de tambu danst moet zijn kont bewegen. De kont moet zich bewegen volgens het ritme van de...”
3

“...(Alle voedsel kun je eten, maar alle woorden niet) I te ora un hende hasie tg, esnan ku a tende ta pretend ku nan no a tende i bisa: e no a bisa nada. E Antiano no ta bisa den su manera di komunika s. Awe nos no ta fia, maan si, no ke men ku manan si bo ta haa kos fa: loke e ke men ta: Mi ta keda nchi ku bo, maske mi no por fia bo nunka. Un Antiano no ta gusta bisa no. Pa esei e ta laga berdat pa bestianan bisa: Sloke di:.........6f e ta laga berdat tambe pa mucha bisa. Su karakter filosofiko ta hasi ku e ta usa Dios hopi biaha den kosnan ku e ta papia of bisa. Un Antiano ta un filosofo den su bida di tur dia. E no ta saka su sabidura for di teorianan di buki, ma for di kosnan ku ta sosod tur dia ront di e. Basta ku e no spanta, manera si e haa un bon sota di awa. Awa-seru por ta bon pa mata i planchi, pero pa hende e ta fatal. Awa ta masha importante na lugnan ku hopi solo. Awa ta un palabra ku bo por usa den diferente tpiko. Un hende por yora awa kuater-kuater. Kabritu ta prefer di mira...”
4

“...klasifikashon henteramente otro. Lo mi ta kontentu ku un otro lo hasi e. Ton Platon ta hunga su wega, kada un ta hunga di nan. Un kategoria apart riba mucha of mamanan. Riba tata mi no a tende ningn proverbio; esaki ta un ousensia interesante ku bo por papia hopi ariba. Ma hendenan no ta gusta papia ariba, i nunka nan ta yama e yu na su nomber. Mih un bon biba, ku un mal kas i nan no ta zundra e kombles. Maske ku nan no ta papia ariba, nan sa si ku e kas tin un muh djaf. Shelu i tera a hasi un hu-ramentu ku nada na mundu no ta keda skond Na Antia hendenan ta gusta papia. Un bon manera pa bo plama un notisia, ta ora bo ta konta un hende un kos na sekreto bo bisa e pa no konta e mas aleu. Tg nan ta gusta redu muchu menos ku na Hulanda. When somebody is pointing at you, three fingers are pointing at himself. (Ora un hende ta mustra dede riba bo, tres dede ta 9...”
5

“...Ingles. Un relashon di kolonialismo di mas ku treshen aa ta visibel tambe den e kultura di proverbio. Ora un makamba ta gana mas ku un yu di tera Krsou ta un mal mama, ma un bon ma-drasa. E kolonia ta morto: Santana ta yora e i no tin awa pa laba e, te ora ku te ainda tin hende ku si ke. Shon grandi a bai na biu i a bolbe na kanoa. Pa e motibu, nos mester traha dam pa war-da awa. Un bista den futuru lo por yuda nos. Pero e desaroyo pa independensia no mester bai muchu lih of pur, pasobra Spi pur ta sali salu. Sinembargo e otro generashon lo ta independiente Palu grandi mester kai, pa chik krese. Nos lo por klasifik masha hopi proverbio riba poder i politi-ka, pero nos no ta hasi e, pasobra otro hendenan por duna e proverbionan un otro nifikashon, otronan ku dos dede di fren-ta. Kende ku lesa e proverbionan aki bon, ta komprende mas kon bida na Antia ta. I ken ku lesa nan mas bon, ta komprende mas di su mes. Pa sia un poko mas di e kultura, i e komparashon di kultura i e filosofa di un pais...”
6

“...E kompositor di e buki di proverbio aki, Peter Hoefnagels, a skirbi un introdukshon masha bunita. Na Krsou nan lo bisa, el a yega prom i el a bebe awa limpi. Riba un di e hopi biahanan ku el a bishita Antia, el a trese pa mi un buki di proverbio na Hulandes, ku e mes a skirbi. (Onbekende spreekwoorden en zegswijzen. Van Gorcum Assen, 1977). Despues di poko tempu el a puntra, kon mi ta haa nan. Un palabra a hala otro i mi a konta e ku Krsou tambe tin un kantidat grandi di proverbio i ku ami a sia basta hopi di nan serka e tra-hadornan yu di Krsou, ku durante di masha hopi aa mi taba-ta bini den kontakto ku nan. Tambe mi tabata sa hopi ku mi a tende na kas di mi mayornan, ku prinsipalmente mi mama tabata usa. Peter Hoefnagels mesora tabata masha interes i asina e buki di proverbio aki a nase. Ami i Peter Hoefnagels a kolekt i klasifika e proverbionan papiamentu kuidadosamente Huntu nos a trata di tradus nan mas bon posibel na Hulandes, loke ku den varios okashon no tabata fasil. Kaminda den...”
7

“...Papiamentu bon, maske ku nan un ku otro ta papia Ingles. En todo kaso i kon ku bo mira e, e nashonalidat ta bini na di dos lug, pasobra kada un di nan ta sinti nan yu di e lug kaminda el a nase. Ami mes a yega di pasa algu por estilo, ku na e momentu ku el a pasa a parse mi masha strao. Hopi aa pas mi tabata krusa Noordzee for di Inglatera pa Hulanda. Na un momentu dado e radio di bapor tabata pidi tur pasahero ku destino pa Hulanda, pasa imigrashon na bordo di e bapor pa fasilit e trabou di imi-grashon na Hoek van Holland. Mesora mi a bai ku mi pasport serka e seor aki i despues ku el a turna algn nota, el a duna mi mi paspoort bk sin ningn komentario. Ora nos tabata serka di yega Hulanda, e radio tabata suplik tur pasahero pa di ltimo bes pa esnan ku no a pasa imigrashon na bordo ainda, por fabor hasi e prome ku e bapor yega Hulanda. Mi a tira un bista den mi pasport i komo no tabatin nada skirbi aden, mi a bolbe bai serka e seor aki i mi a bisa e, ku mi a bini un biaha kaba ma e no a skirbi...”
8

“...Ma keda para manera ta marka a dal mi, pasobra por Dios mi no a pensa ni un momentu so ku mi tabata un Hulandes i ku ta kas mi tabata bai. Den e edishon aki tradus mi a oument i mehor e proverbionan i ademas mi a agreg un kapitulo nobo ku proverbionan na Ingles so ku nan tradukshon na Hulandes i Papiamentu. Naturalmente ta un par so nan ta, pasobra na Ingles tin asina tantu proverbio ku ta imposibel pa skirbi ni un di ocho parti di loke nan tin den e buki aki. Podis na un otro okashon lo mi bini ku mas. Masha danki. W. H. Hoogenbergen. 13...”
9

“...AWA =WATER: TRAHA DAM, WARDA AWA: Een dam bouwen om regen op te vangen. Een appeltje voor de dorst. Pone un kos un banda pa maan. Ta masha nesesario pa un hende krda riba dia di maan, ora ku e no por traha mas. Si bo no traha dam, tur e awa ku yobe te kuri bai laman i bo ta keda sin awa. Meskos ta, si bo no pone un kos un banda pa maan ora bo bira bieu i no por traha mas, ta miseria so lo bo pasa, pasobra bo no tin nada pa pasa man aden. E TA HOGA DEN POKO AWA: Hij verdrinkt in weinig water. Hij is gauw op zijn teentjes getrapt. Hij wordt gauw boos. Poko kos ta daa su beis. E ta rabia masha lih; Pa un chin-chan kos e ta rabia. AWA A PASA HARINA F E TA BOU DI SU AWA: Meer meel dan water. Hij is boven zijn theewater. Hij heeft meer gedronken dan goed voor hem is. Dronken. El a bebe mas tantu ku ta bon pa e. E ta burachi. LOKE NO BAI NA AWA TA BAI NA HARINA: Wat men niet uitgeeft aan water, geeft mn uit aan meel. Hoe je ook op je centen let, op de een of ander manier geef je het toch uit....”
10

“...Pa bon ku bo ta wak bo snnan, di un of otro manera tg bo ta-gasta e. Loke bo spar di e banda aki, bo ta gasta na e otro banda. NO TIN AWA PA LABA E: Er is geen water om hem te wassen. Niets kan hem meer redden. No tin skapatorio pa e mas. Ta un milager so por yuda e. EL A KOHE AWA BLOU: Hij heeft blauw water gepakt. Hij is de pineut. Hij is de sigaar. El a frega, no tin awa pa laba e mas. KU AWA NA WOWO: Met water in de ogen. Met tranen in de ogen. Ku awa na wowo el a bini serka mi. Met tranen in de ogen, kwam zij bij mij. Met de ogen vol tranen. AWA A BAI LARGU: Het heeft al een hele poos niet geregend. Ya ta basta tempu ku awa no a kai. AWADILALI: Slappe koude koffie. (slootwater). 15...”
11

“...yama un kpi di kfi slap i friu awa di lali.Kfi mester ta strki i kayente pa bo saboria e. Nan ta pre-tend ku un bon kpi di kfi kayente ta drecha bo kurpa des-pues di un paranda. BO NO POR PLANTA KU SU AWA: Met zijn regen kan je niet planten. Op hem kan je niet bouwen. Bo no por konfia riba e. Maske ku el a priminti di yuda bo bo no por spera ku e ta kumpli ku su palabra. E proverbio aki ta tipiko Antiano, unda awaseru ta bai ora ku bo a kaba di planta i loke bo a planta a sali i ta krese bunita e awa ta stop di kai i solo ta kima tur kos. YORA AWA KUATER KUATER: Water in het quadraat schreien. Tranen met tuiten schreien. E TABATA BOU DI SU AWA: Hij was onder zijn vaarwater. Hij was zeer dronken. Vergelijk: Hij was boven zijn theewater. E tabata bon kaa. ESUN KU YEGA PROME, TA BEBE AWA LIMPI: Wie het eerst komt, het eerst maalt. Wie het eerst bij de put komt, drinkt schoon water. Si bo yega tempran na kaminda tin kos di bende, no solamente bo ta risibi un mih tratu pero bo ta haa un surtido...”
12

“...KARGA AWA NA MAKUTU: Water in een mand dragen. Bier naar een brouwerij brengen. Aan een onbegonnen werk beginnen. Trata na hasi un kos, ku no tin pia ni kabes. Un kos di loko. Kompar e ku e proverbio: Un trabou di pia di palu. E PROM AWA TA AWA: De eerste klap is een daalder waard. Esun ku hasi un kos prom ku un otro, ta e ta konta i e otro nan lo tin hopi kibramentu di kabes pa super e. UN MAL AWA: Een slecht water. Een vrouw die geen seksuele aantrekking heeft. Un muh ku seksualmente no ta sirbi. 18...”
13

“...kurti su kueru pa traha artikulonan di kueru manera sol di sapatu, faha etc. Muri i laga trabou duru pa otro hende hasi. Por ehem-pel. Laga un tstament ku hopi problema atras f tur e gastu di deramentu f hopi debe pa esnan ku a keda atras. BAKA TINSEBU: De koe heeft vet. Hij is goed bij kas. Kos ta bon pa bo. Bo tin hopi plaka. Meestal onder vrienden gezegd. Amigunan ta chansa ku otro di e manera aki, ora un di nan tin plaka serka di e. WARDA TE ORA BAKA HOGA NA POS PA DMPEL E: Wachten totdat de koe verdronken is, alvorens de put te dempen. Warda pa hasi un mehorashon te ora un desgrasia a sosod. Kompara e vershon hulandes: Ora e bis a hoga, nan ta dmpel e pos. PA BAKA BIRA BIS, MIH E BAI PLENCHI: Voordat een koe weer een kalf wordt, is het beter voor haar om geslacht te worden. Ta miho bo muri, ku kumins traha di nobo na un lug, kamin-da bo tabata okup un puesto importante....”
14

“...Plenchi tabata un lug primitivo, tras di Hendrikshool na Mari-chi, unda nan tabata mata baka i otro bestianan pa konsumo. Na e lug, kaminda Hendrikschool tabata, a bira un lug grandi pa stashon outo pariba di Tmpel na Punda. BAKA A LUBIDA KU UN DIA E TABATA BISE: De koe is vergeten dat zij ook eens kalf is geweest. Bis pa hendenan ku a lubid ku un dia nan tambe tabata chiki-tu f ku nan puesto den sosiedat tabata un poko abou. Hende no ta gusta krda kon nan tabata ayera. NO TA UN BES SO BAKA TA BAI POS PA BEBE AWA: Een koe gaat niet slechts eenmaal naar de drenkplaats om te drinken. E proverbio aki ta duna di konos ku shertu akshonnan sin ningn duda por bolbe ripit. BAKA A HALA WAHA: De koe heeft de wagen voortgetrokken. Hiermee wordt bedoeld dat iets buitengewoon heeft plaats gehad. b.v. Iemand, die haast nooit drinkt, was goed dronken f je trok de hoofdprijs uit de loterij etc. etc. Ku e proverbio aki nan ke men, ku algu ku no sa pasa tur dia a sosod. Por ehmpel: un hende ku no sa bebe...”
15

“...Ke men, ku un hende semper ta tuma parti pa un hende ku ta meskos ku ne of pa famia of amigunan. E TA MANERA BIN KU A TENDE TIRU: Hij ziet er verschrikt uit: Un bin no ta manera un kabritu, ku ta gusta subi seru i baran-ka, pero tambe e ta buska su kuminda den mondi f riba tera plat. Un bin, meskos ku un karn, semper ta kana kome riba un sabana f riba tera plat, kaminda hende i kachnan ta haa mira nan fasilmente. Pesei di naturalesa un bin ta spant of e ta spanta pa un mnimo kos. Pa motibu di kach binnan ta buska seru pa skonde su kurpa. MIENTRASTANTU ANOCHI NO A SERA, KAREDA DI BIN NOAKABA Zo lang de avond niet valt, is de loop van een hert niet beeindigd. Komo un bin ta un bestia masha skiu, semper e ta alerta i pa un alarma falsu e ta na kareda. Di moda ku e ta pasa un gran parti di su bida na kareda. Henter dia e ta kore di un punta pa otro i ta ora anochi sera so i a bira skur e ta haa un deskansu. E proverbio aki ta sia nos, ku hende tambe mester ta alert pa kosnan ku ta pasa den...”
16

“...lanta, asina e ta keda. TRABOU TA BON PA BURIKU: Werk is goed voor ezels. Kompara: Trabou ta bon pa hende bobo = Werken is voor de dommen. Pakiko kansa bo kurpa, ora ku di un f otro manera tambe bo ta bini kla sin kansa bo kurpa = Liever lui dan moe. Ta mih bo ta floho, ku kans. BURIKU MESTER TRAHA PA KABAI KOME: Ezels dragen de haver en de paarden eten ze op. Su nifikashon ta: Mester tin bobo, pa sabi por biba. BOS DI BURIKU NO TA YEGA SHELU: De stem van een ezel wordt niet gehoord. No preokup bo kabes pa loke hende bobo (paganu) papia di bo pasobra nan bos no ta yega shelu. Tambe ora un hende di mala fe, desea bo un kos malu, bo por usa e proverbio aki. SI BO A NASE BURIKU, BO NO POR BIRA KABAI: Eenmaal ezel geboren, wordt nooit een paard. Ook: als je voor een dubbeltje geboren bent, bereik je nooit een kwartje. Un hende nasi bobo, nunka por bira sabi. Manera bo ta, asina bo ta keda. Esun ku a nase buriku, no por muri kabai. 22...”
17

“...E TA UN BON GAI: Hij is een goede haan. Hij is een fijne kerel. E ta un hende ku semper ta kla pa yuda otro. Tambe un hende ku ta kumpli ku su deber i semper ta hasi su trabou bon. E TA UN GAI BIBU: Hij is een levende haan. Hij is een slimme vogel. E ta un persona ku semper bo mester tene kuenta ku ne. E ta un hende ku tur momentu por kohe bo un kara abou. UN GAI KU NO KANTA, TIN UN KOS DEN SU GARGANTA: Een haan die niet kraait, heeft iets in de keel. Na Spa: Un gallo que no canta, tiene algo en la garganta. Nan ta usa e proverbio aki, ora ku un hende ku semper den un reunion tin e ultimo palabra, e biaha aki pa un f otro motibu deskonos no a habri su boka. Den un kaso asina e ta duna di pensa ku ta intenshonalmente e ta keda ketu, pa motibu ku tin un kos ta stroba e di papia of ku e ta skonde algu, ku otro palabra e no ke pa nan mira e parti patras di su lenga. Nan a yega di usa e proverbio aki den un reunion di Staten di Antias Hulandes den un diskurso di despedida di e Griffier na aa...”
18

“...DI AWOR EN ADELANTE, TA UN OTRO GAI LO KANTA KOKOYOKO: Voortaan zal een andere haan kraaien. Di awor en adelanti nan lo turna medidanan muchu mas severo. E GAI KORA A BOLBE KANTA: De rode haan heeft weer gekraad: Algn aa pasa un negoshi di outo den Punda a kima. Su mani-se mes un di nos Agensianan di seguro a bini ku un aviso ku e gai kora a bolbe kanta i a mustra riba e nesesidat pa sigur bo propiedatnan, espeshal esnan ku tin negoshi grandi. Den e mesun Diario a sali e dia despues un kontra aviso di e negoshi ku a kima, ku apesar ku e gai kor a bolbe kanta nan negoshi ta sigui manera nada no a pasa i nan ta den kondishon pa entreg for di stok inmediatamente kuantu outo f pikp ku nan klientela por tin mester. MI A YEGA DI MIRA MAS GAI KANTA KOKOYOKO: Ik heb meerdere hanen horen kraaien. Ik heb voor hetere vuren gestaan. Mi a yega di haa kasonan muchu mas trabahoso pa solushon. E TA LUBIDA MANERA GAI: Hij vergeet als een haan. Hij is zo vergeetachtig als een haan. Hij heeft een slecht geheugen...”
19

“...tantu fisiko komo mental. Pesei un muh tin mas na un hmber poko grandi ku na un hmber ho-ben. Un grupo di komedia a yega di trese un komedia masha grasioso bou di e titulo aki den Centro Pro Arte, nos teatro na-shonal. UN GALIA TA LABA KU E AWA KU E TIN: Een kip wast zich met het water dat zij heeft. Rema ku e remanan ku ta na bo disposishon. Yuda bo kurpa. Kontrali ku por ehempel na Hulanda, nan ta usa awa komo sim-bolo di skarsedat. Ta kustumber di un galia pa grawat den tera te ora ku su ala i plumanan ta yen yen di tera i e ora ei e ta sagud su alanan (e ta bati su alanan) te ora tur e tera sali i e ta keda limpi. Esaki nan ta yama galia ta laba su kurpa ku e awa ku e tin. KOMEDO DI WEBU, NO SA LOKE SANKA DI GALIA TA SINTI: Iemand die een ei eet weet niet wat de kip heeft doorstaan. Tras di algu masha fasil, hopi biaha ta sinta algu masha difisil. Ehmpel: Un persona ta splika un kos kla i simpel, pasobra el a tuma e molster pa studia e largu i bon. Un hende ku ta papia ku fasilidat,...”
20

“...Otro ta hasi grandi ku kos di otro hende (E ta broma ku kosnan di otro). E proverbio aki ta trata di un bestia i e manera ku e ta trata di e bestia (den e kaso aki un galia) ta aksentua e parti emosho-nante. NA TERA DI GALIA, KAKALAKA NO TIN BOS: In het land van de kippen, heeft een kakkerlak niets te vertellen. In een hoenderhok is er geen plaats voor een kakkerlak. Sr. Leo Chance, minister pa Islanan Ariba, a yega di usa e ek-spreshon aki durante un kumbre na Isla Ariba, riba Status Aparte di Aruba. El a bisa ku na e momentunan aki, e no ta papia nada pasobra, den su opinion, un kakalaka no tin nada di buska den un kouchi di galia. Loke e ke men ta, ku e Islanan chikitu no mester entremet nan den asuntu di e Islanan mas grandi. BOSO TA MANERA GALIA: Jullie zijn als kippen. Jullie gaan met de kippen op stok. Loke ta nifika; Boso ta bai drumi masha tempran. ETA MANERA GALIA KU A PERDE SU NESHI: Hij (zij) lijkt op een kip die haar nest heeft verloren. Hij (zij) loopt als een kip die haar...”