1 |
|
“...kome, ma tur palabra bo no por papia (Alle voedsel kun je eten, maar alle woorden niet) I te ora un hende hasie tg, esnan ku a tende ta pretend ku nan no a tende i bisa: e no a bisa nada.
E Antiano no ta bisa den su manera di komunika s. Awe nos no ta fia, maan si, no ke men ku manan si bo ta haa kos fa: loke e ke men ta: Mi ta keda nchi ku bo, maske mi no por fia bo nunka. Un Antiano no ta gusta bisa no. Pa esei e ta laga
berdat pa bestianan bisa: Sloke di:.........6f e ta laga berdat
tambe pa mucha bisa. Su karakter filosofiko ta hasi ku e ta usa Dios hopi biaha den kosnan ku e ta papia of bisa. Un Antiano ta un filosofo den su bida di tur dia. E no ta saka su sabidura for di teorianan di buki, ma for di kosnan ku ta sosod tur dia ront di e.
Basta ku e no spanta, manera si e haa un bon sota di awa. Awa-seru por ta bon pa mata i planchi, pero pa hende e ta fatal. Awa ta masha importante na lugnan ku hopi solo.
Awa ta un palabra ku bo por usa den diferente tpiko. Un hende por yora awa kua...”
|
|
2 |
|
“...rbrika apart di e. Meskos ku mi a tra-ha un di kuminda. Guiambo bieu a bolbe na wea. Ta e mesun kos di semper; nos por hasi hopi distinshon i kategoria den nos buki di proverbio, ma bo no por separ kuminda, bestia, relashon humano, plaka i awa. Den un kultura ta tur kos ta bai huntu, ma bo no por tira pushi riba kach.
Naturalmente mi por a skohe un klasifikashon henteramente otro. Lo mi ta kontentu ku un otro lo hasi e. Ton Platon ta hunga su wega, kada un ta hunga di nan. Un kategoria apart riba mucha of mamanan. Riba tata mi no a tende ningn proverbio; esaki ta un ousensia interesante ku bo por papia hopi ariba. Ma hendenan no ta gusta papia ariba, i nunka nan ta yama e yu na su nomber. Mih un bon biba, ku un mal kas i nan no ta zundra e kombles. Maske ku nan no ta papia ariba, nan sa si ku e kas tin un muh djaf. Shelu i tera a hasi un hu-ramentu ku nada na mundu no ta keda skond Na Antia hendenan ta gusta papia. Un bon manera pa bo plama un notisia, ta ora bo ta konta un hende un kos na sekreto...”
|
|
3 |
|
“...MASBANGU TA ROME NA BOKA DI FORTI, GUTU NA POLCHIABOU:
Masbangu (een lekkere vis) leeft in de havenmond, un gutu (ordinaire vis) den awa di Rif (Rifwater).
Aki mi ke hasi un remarka. Tin hende ta usa enbes di masbangu e piska Karpitan ku ta mas bon atrobe, pero for di mi mucha mi a usa masbangu ta pesei mi ta sigui usa masbangu.
Shonnan ta sinta dilanti i sobra hendenan ta bini nan tras. Kompara e proverbio aki ku esun hulandes: Als je voor een dubbeltje geboren bent, bereik je nooit een kwartje = Si bo a nase pa un debchi, nunka bo por yega na un diesplaka.
Ni polchi ni awa di Ref ta eksisti mas.
E PARSE MASBANGU KU A PASA ORA:
Hij lijkt op een vis (masbangu) die lang uit het water is geweest. Hij ziet er slecht uit.
Ora un masbangu a pasa ora ta nifika, ku e no ta fresku mas i ta mih no kome e. Un sial ku el a pasa ora ta ku su wowonan ta bira kora i su karni ta bira un poko moli.
MI TA BIRA GURUGURU DRENTA SU WOWO:
Dat zal ik nooit toestaan.
Gebruikt door vrouwen, wanneer ze achter komen...”
|
|
4 |
|
“...kos aki a pasa di berdat. Hopi aa pas tabatin un forleser ku tur mainta tabata bai hospital pa mira ku e dia ei no tabatin ningn morto pa e por kumins hasi e preparashonnan pa deramentu. Kasi semper tabatin un of mas morto, pero riba e dia aki no tabatin ningn i tristu nos hmber a sali for di hospital pa bai su kas. Na kaminda, un mucha hmber di mas f menos sinku f seis aa a ranka sali for di hanchi di Carthagena nt na momentu ku un outo tabata pasa. E mucha aki lo a muri sigur, si no ta pa un hmber ku a tira man riba dje i ranka e for di dilanti di e outo. E forleser i hopi otro hende a para mira e kos aki sosode i e forleser a bisa e hmber ku a salba e mucha su bida: mi amigu, bo a kita un bolchi for di mi boka. Asina atro-be nos por mira ku tristesa di un ta alegria pa otro.
MAS TANTU LANA UN KACHO TIN, MAS TANTU PRU-GA E TIN:
Hoe meer haren een hond heeft, hoe meer vlooien hij heeft.
Hoe ruiger de hond, hoe meer vlooien hij heeft.
Mas riku un hende ta, mas trabou komplika i kibramentu...”
|
|
5 |
|
“...pregunta korekto, dor di purba pa kon-test un otro.
KACH KU TA GRITA, NO SA MORDE:
Honden die blaffen, bijten niet.
Blaffende honden bijten niet.
Ora un hende yega na kas di un otro hende i e kachnan ku-minsa grita, e ta sa ku e kachnan aki no sa morde. Awor e pregunta ta: Esun ku a yega na e kas sa awor ku e kachnan aki no ta morde, pasobra nan ta grita, pero e kachnan mes sabi e proverbio aki ku pasobra nan ta grita, nan no ta morde.
E proverbio aki por wrdu us pa hende. Hopi bes bo ta haa un mucha hmber ku yen di formalidat ta broma kiko e por hasi f sa hasi, ma ora e okashon pa mustra su balenteria yega e ta hala atras f bai skonde i laga un otro salba e situashon.
YU KUIDA BO KURPA, KAIMAN TA NA BOKA DI RIU:
Kind pas op, want de kaaiman ligt in de riviermond.
Meisjes opgepast, er liggen kapers op de kust.
Un konsehu ku mamanan ta duna nan yu muh ora nan bira grandi, pa tene kuenta ku yonkumannan, pasobra desgrasia ta tras di porta.
E TA DRUMI WARDA BO MANERA KAIMAN NA BOKA DI RIU:
Hij...”
|
|
6 |
|
“...mi tabata mucha, mi a yega di tende un kantika ku e palabranan aki:
Mam tenmi na kas (tres biaha) Pasobra lagadishi ta kuri mi tras.
Mi yu ta loko bo ta (tres biaha)
Ta ynkuman ta kuri bo tras.
HUNTA E KU UN PLUMA DI MORKOI KU SKUPI DI LORA:
Smeer het in met een schilpadden veer met papegaaien spuug.
Esaki nan ta usa ora un hende ta keha ku e tin dol rnt su kurpa. Naturalmente ta un chiste, pasobra ni morkoi tin pluma i ni lora tin skupi.
UN MAKAKU TA HUNGA KU SU YU TE ORA E SAKA SU WOWO:
Een aap speelt met zijn jong (kind), totdat hij de ogen eruit haalt.
E ta sigui hunga ku e yu te ora sosod un desgrasia. Kompar e proverbio Hulandes: De kruik gaat te water tot hij barst. Den un di e biahanan si kos ta bai malu.
Splikashon: Makaku ta gusta tofer i esei por yega muchu leu. Meskos por bisa di un mucha hmber ku ta kuri su brmer muchu duru den trafiko. Tambe di un hende ku pa tempu largu ta okup su mes ku kosnan peligroso, mediante di kua e por perd algu ku e ta stima. E ta hunga ku su bida...”
|
|
7 |
|
“...Daar is het een geliefdkoosd scheldwoord.
Nan ta usa e palabra aki hopi na Venezuela.
Asina nan ta yama un mucha muh, ku no ta gusta balia f bai un fiesta, f ku no ta interes den ningn akto sosial di huben-tut. Mi ta kere ku e ta bini di Spa.
E PARSE MASBANGU KU A PASA ORA:
Hij lijkt op een vis (masbangu) die lang uit het water is geweest.
E no ta mustra bon.
Masbangu, boka largu i saldinchi ta tres sorto di piska ku ta kana na gran kantidat i nan ta kohe nan ku reda. Mi sabi ku pis-kadornan ku ta piska ku reda a yega di hala reda na boka di Chinch ku a dura tres of kuater siman prome ku por a bende tur. Ta na shertu tempu di aa nan ta bini peg ku kosta. Hopi biaha nan ta keda dos f tres dia for di kosta na awa hundu prome ku nan yega kaminda ku nan por kohe nan ku reda (grote net). Despues ku nan trese nan serka tera den awa ketu nan ta seranan, loke nan ta yama den kur, esta un reda mas chikitu i tur dia nan ta saka afor di e kura, loke nan ta kere ku nan por bende riba un dia. Miles...”
|
|
8 |
|
“...Sambuyadonan ta topa ku nan bou di awa ku frekuensia. Nan ta yama e tribonnan aki tribon di santu (zand haaien). Loke si ta importante, bo mester sru pa bo no tin hopi di sanger na bo kurpa f ku bo paa no ta sush ku sanger, pasobra e ora ei si nan ta tira riba bo.
Tempu mi tabata mucha, piskadornan semper tabata sia mu-chanan pa tene kuenta ku tribon i si bo mira un ta bini djaleu, kita for di su kaminda, pasobra bo no por sa nunka. Awendia e chubatunan di guengu ku ta bai bou di awa ku skopt i boter di gas riba lomba, ta bisa bo pa no tene miedu di tribon, pasobra nan no ta hasi hende nada.
Poko aa pas un tribon a ataka un mucha na playa di Santa Crus i un hmber makamba, ku a bai yuda e mucha a landa meimei di c mucha i e tribon. E bestia a ataka e makamba i a kita kasi mitar di su bel di pia i atras bai ku ne. Un poko ratu despues
61...”
|
|
9 |
|
“...ETIN HOPI BLEKI:
Hij heeft veel blikken (metaal)
Hij heeft veel geld.
E tin hopi plaka. E ta djdj den plaka.
BULA RIBA, KAI ABOU:
Spring hoog en spring laag.
Je kunt doen watje wilt, maar gedane zaken nemen geen keer.
Bo por hasi loke bo ke, ma loke ta echu no por bira berd mas. Je kunt hoog of laag springen, maar er valt niets meer aan te doen. Bo por bula ariba kai abou, ma nada mas no por kambia e asuntu. Antianonan ta usa e frase mes kortiku ku Hulandesnan. Un kantika di tempu mi tabata mucha:
Bula riba, kai abou Ranka un drachi di bo kabei Hasi kiko ku bo ke Ta asina mes, ta asina mes.
PIKI PUNTA:
Punten pikken. Feestjes aflopen.
Ta un kustumber ku Katlikonan di Krsou ta selebr fiesta di Santa Komunion riba diferente dia den siman. Kada parokia ta haa un otro dia, di manera ku kada misa ta haa su dia. Djaleu bo por mira e kasnan ku ta di fiesta, no solamente pasobra nan ta bunita dorna i porta i bentananan ta hanchu habri i krtina-nan ta bula, ma tambe tin un bandera Hulandes ta bula...”
|
|
10 |
|
“...di su plaka ta anda den hendenan di kategoria i no ke konose su amigunan di antes mas. Un hende asina nan ta bisa: su kabes a susha. Kompar: nouveau riche.
KABESDURU:
Hard Hoofd.
Un mucha ku un kabes duru. = Un mucha ku no por sia na skol.
KABES DI PALU DI MAISHI:.
Hoofd van maisstokken. Een vergeetachtig mens. Un hende ku ta lubid tur kos. Un lubidad.
KABES A SUSHA:
Hoofd is op hol geslagen.
Un hende ku di repente a bira riku i awor no ke konos su amigunan di antes, su kabes a susha. Kabes a susha no ke men ku el a bira loko, ma si ku e ta hasi kos di loko of ku ta pretend di ta un kos ku e no ta.
SIN KABES, SIN PIA:
Zonder hoofd, zonder voet. Het raakte kant noch wal.
E no tin ni kabes ni pia. Un kos sin kabes sin pia. El a konta un kos sin kabes sin pia. El a konta un kos ku bo no por saka nada af. (Un kos ku no tin nada di hasi ku e asuntu).
78...”
|
|
11 |
|
“...E ekspreshon aki solamente ta deskrib forma di e frenta i no tin ningn otro nifikashon. E no tin nada di hasi ku sint di e hende. Un hende ku un frenta asina por ta blanku of di kol, aunke ku tin mas hende di kol ku frenta di tutu ku hende blanku.
Tutu ta un sorto di funchi traha di haria di funchi, suku i bon-chi ku pida karni sa aden. Su kol ta bruin i nan ta saka e for di wea ku un kalbas den un forma rond i bol. Kompar e ku un bol di funchi.
OREADURU:
Harde oren. Niet willen luisteren.
Un mucha orea duru. Een jongen die niet luisteren wil.
E palabra Hulandes hardhorend no ta meskos ku orea duru. Hardhorend ke men un hende ku no ta tende bon. Poko surdu.
BOKA DUSHI:
Zoete mond. Lekkerbek.
E ta un boka dushi. Hij houdt van goed en lekker eten, of hij houdt van snoepen. E ta gusta snup.
Boka dushi = Mooi praten.
Ku boka dushi bo ta saka shimaron for di mondi. Met mooie woorden krijg je veel gedaan.
KOS DI BOKA DUSHI:
Dingen van een zoete mond.
80...”
|
|
12 |
|
“...atras. E proverbio aki ta nifika ku solo ta af mientras awaseru ta kai. Awaseru ta kai i solo ta sali na mesun tempu. Aki na Krsou e kos aki ta pasa ku frekuensia. Probablemente e bientu fuerte ku ta supla na Krsou ta pusha e nubianan di awa prome ku e awa yega tera. Na Hulandes nan ta bisa: Tin feria den fiernu (Kermis in de hel). E nifikashon ta meskos solo ta sali mientras awa ta kai.
PIA DJATRAS DI DIABEL:
De achterpoot van de duivel.
Un mal mucha. Na Hulandes: Schrik van de buurt, loke ke men ku henter e besindario tin molster ku e malu ku e mucha ta kana hasi.
97...”
|
|
13 |
|
“...Mayornan tambe sa usa e ekspreshon aki pa ilustr ku nan yu hmber ta masha sabi. Un kambio pa bon di e ekspreshon Hulandes een nagel aan mijn doodkist" naar een slimme dondersteen. Un kambio faborabel di E ta kousa di mi morto pa un mal mucha sabi.
KOME PAN KU DIABEL A MANSA:
Brood eten dat door de duivel is gekneed.
Pa bo yega na bo meta, bo mester turna un karga pis riba bo lomba, bo mester kome pan ku diabel a mansa. Pa alkans algu bo mester soda bo kurpa. Si un kasamentu no ta bai bon i konti-nuamente e hmber ta pleita ku e muh f visa versa, nan ta bisa ku un di nan ta kome pan ku diabel a mansa.
SATANAS SEA SURDU:
Dat de duivel doof moge zijn. Afkloppen.
Na Ingles: Touch wood.
Si un hende ta bisa ku kos ta bon pa e, e ta bati riba pida palu of un artikulo di palu (mester ta palu) i bisa satanas sea surdu. Diabel no por tende ku e shon aki ta bon of ku su situashon ta bon.
TEMPU DI GERA NO TIN MISA:
Tijdens de oorlog is er geen kerkdienst. (Mis)
Ora bo tin pur, bo no ta paga tinu kon...”
|
|
14 |
|
“...SI BO HAA PI PITA DI KNKMBER NA BOKA DI MUCHA CHIKITU, TA HENDE GRANDI A PONE E:
A Is men komkommerpitten in de mond van een klein kind vindt, is dat daar gekomen door een volwassene.
Kleine potjes hebben ook oren = Pushi chikitu tambe sa nister.
Si un mucha chikitu den su inosensia bisa un hende grandi un kos ku no ta na su lug f papia un kos ku e no mester a bisa doo di kurpa, mui probabel el a tende su hende-grandi nan papia ariba. Pesei si bo ke konta un hende un kos di un otro hende, mira pa no tin mucha chikitu ku por tende. Si nan tabatin mas tinu nan lo tabata sa ku nan no por bisa un kos asina. Loke el a bisa no a sali for di su mes, ta tende el a tende e di hende grandi. Por kompara e ku: Hij heeft de klok horen luiden, maar weet niet waar de klepel hangt. (El a tende e klok zona, pero e no sa di unda e zonido ta bini). Den e okashon aki, e no tabata sa ku e kos ku el a tende tabata malu i ku e no mester a konta doo di kurpa e kos ku el a tende su mayornan papia. Knkmber stob...”
|
|
15 |
|
“...EL A SAKA KARA:
Hij heeft zijn gezicht uitgestoken.
Hij is goed voor de dag gekomen. Hij heeft goed zijn best gedaan.
El a hasi mas ku a spera di e. Nan ta bisa un mucha a saka kara, ora su raprt ta hopi mas mih ku su mayornan tabata spera. Saka kara tin henteramente un otro nifikashon ku e Hulandes zijn gezicht laten zien f esun Ingles to show face loke na Papia-mentu ta nifika ku el a present f el a laga mira su kara.
ENO ARKNI MK:
Hij heeft er niet over gerept.
Un hende ta propon un kos f e ta laga mira ku e tin idea di hasi algu pa komunidat, ma e hendenan ku el a papia ku ne no a turna ningn notisia di loke el a bisa; nan no a rk ni mk. Nan no a hasi kaso di loke el a bisa. Nan no ta hasi kaso di e pro-blemanan ku ta eksist i nan no ta tende loke hendenan ku sa ta bisa i nan no ta preokup ku nan tampoko. Tin hopi Hulandes, ku despues di hopi aa di eksperensia te ainda no por kom-prende e kosnan ei.
SI KAS DI BO BISIA TA NA KANDELA, KUIDA DI BO:
Als het huis van je buurman in brand...”
|
|
16 |
|
“...Marti-nus Arion ku yama Dubbelspel, bo por haa mira e relashon di plaka i e relashon matrimonial na Krsou. E eskritor ta duna un relato kla i sin ningn palabra bunita kon e situashon ta.
TA UN DESGRASIA A KOMPAA E:
Een ongeluk vergezelde haar. Een ongeluk is haar overkomen.
Ta un desgrasia a kompaa e. Asina nan ta bisa ora un mucha muh di bon famia i blanku sali ku barika sin ku e ta kas. Famianan tabata hasi tur nan esfuerso pa tene e kos ei skond i kasa e yu mas pronto ku ta posibel. Otro tabata manda e yu for di tera te ora tur kos a bini kla. Otro famianan tabata kunsum asina tantu te hasta kuri ku e yu for di kas, loke tabata muchu mas malu, pasobra awor e mucha ta keda su so i sin amparo i tur hende por a hiba gustu.
Awor pueblo tabata koment riba un asuntu asina di e forma aki: Si ta pretu e ta, ta puta e ta, ma ya ku ta blanku e ta, ta un desgrasia a kompaa e. (Als zij een neger was, dan was zij een
122...”
|
|
17 |
|
“...meeluisteren en het verder vertellen.
Mucha chikitu por skucha kombersashon di hende grandi i konta loke nan a tende despues. Di moda, ku sin ku nan por yuda nan a saka un sekretu di famia na kaya.
ROSEA DI UN MAMA TA DESGRACIA DI UN MAL YU:
Adem van de moeder is het ongeluk van een slecht kind.
E prom aanan den un mucha su bida, ta e aanan ku ta forma su karakter. Tur ora e mama su rosea ta riba e yu. De moeder is bezorgd voor haar kind en wat van hem terecht zal komen. E mama ta preokupa pa futuru di su yu i kiko lo bira di e.
E YU KU NO TENDE DI SU MAMA, ATA E DEN BOKA DI KOLEBRA:
Een kind dat niet naar haar moeder luistert, belandt in de bek van een slang.
Un hende ku no ke tende, ta kore peliger di haa e den hopi difikultat grandi. Kompara e ku: Wie niet luisteren wil, moet voelen. Esun ku no ke tende, mester sinti.
E TABATA PARA MANERA UN YU SIN MAMA
Hij stond daar als een kind zonder moeder.
Aki na Krsou nan ta konsider un yu sin mama pa ta un mucha tristu sin hende pa konsola e. Tur...”
|
|
18 |
|
“...Na Krsou un mama ta hunga un papel masha importante den bida di un mucha, i den hopi kaso e ta mama i tata na mes tempu. Un yu di Krsou, despues ku el a forma su bib den un otro bario, ta bai kuminda su mama tur dia i si bo ke ofende e, papia un kos di su mama.
EL A AMARG LECHI DI SU MAMA.
Hij heeft de borstmelk van zijn moeder bitter gemaakt.
Nunka e por a pensa ku kos por a bai e di e malu ei. Nunka e no mester a kuminsa ku kos asina. Tal bes el a pone bergwensa riba su mes i tur su famia i ta desea ku tabata mih ku el a muri for di tempu ku e tabata na lechi. Na e momentu aki el a maldis-hon lechi di su mama.
YU DI MAS CHIK TA MATA MAMA:
Het laatste kind maakt zijn moeder dood.
Antes muhnan tabata haa asina tantu yu, ku hopi bes nan tabata muri na parto. Naturalmente esun yu ku tabata nase f ku a kaba di nase, ora e mama a muri, ta e ta e yu di mas chik i ta e a mata e mama.
Tin hende tin kustumber di hasi un kos hopi biaha, ma un biaha ta bai malu. Kompara e ku: De kruik gaat te water...”
|
|
19 |
|
“...van je zoogmoeder.
Ningn kaminda na mundu bo ta pasa asina bon ku serka bo mama na kas. Bo kas ta bo kas, pa pober ku e ta, ta ei bo ta sinti bo na kas.
Tabata kustumber si un mama no tin basta lechi pa kria su yu, e ta buska un otro muh ku a haa yu den mes tempu ku ne i ora e kaba di duna su yu pechu i e yu no a haa basta lechi e mama ta laga hiba e yu serka e bisia i e bisia ta duna e yu su lechi te ora su barika yena. E muh aki ta e mnchi f mama di lechi i su yu ta bira ruman di lechi di e mucha ku tabatin mester di mas kuminda.
ASINA SI KOS A PASA MARKA:
Op die wijze gaan de dingen buiten de perken.
Het loopt de spuitgaten uit. Het gaat verkeerd.
Di e manera ei si kos ta bai malu. No por sigui asina. Esei si ta di mas.
130...”
|
|
20 |
|
“...AWOR SU LENGA A LOS:
Nu is zijn tong losgeraakt.
Awor el a kuminsa papia. Ora un mucha chik tarda pa sia papia i di glpi kuminsa papia nan ta bisa: El a tarda hopi pa sia papia, ma awor su lenga a los. Na Hulandes: Hij heeft lang gewacht om te leren praten, maar nu praat hij vlot.
TIN MAS LOKO TA KANA AFO, KU TIN DEN MONTE-KRISTU(RUSTOORD)
Er lopen meer gekken op straat, dan er in Rustoord zijn.
Tin mas kos di loko ta pasa tur dia riba kaya ku ta pasa den Montekristu. Montekristu tabata un hospital pa hendenan ku un enfermedat mental. E tabata situ na awa di Ref, tras di e pomp di gasolin na PaterEeuwensweg. Basta tempu pas nan a traha un klnika nobo tras di Isla na Schottegatweg banda di Peter Stuyvesant College. Na prinsipio e hospital aki tabata yama Rustoord, awor nan a kambia su nmber pa Dr. Capriles Kliniek.
E TABATA KANA KU SU MORTO TRAS DI SU OREA:
Hij liep met zijn dood achter zijn oren.
E tabata bon di salud, sin tabata sinti nada, di repente e ta kai dal su kabes i keda morto...”
|
|