| 1 |
 |
“...nchi ku bo, maske mi no por fia bo nunka. Un Antiano no ta gusta bisa no. Pa esei e ta laga
berdat pa bestianan bisa: Sloke di:.........6f e ta laga berdat
tambe pa mucha bisa. Su karakter filosofiko ta hasi ku e ta usa Dios hopi biaha den kosnan ku e ta papia of bisa. Un Antiano ta un filosofo den su bida di tur dia. E no ta saka su sabidura for di teorianan di buki, ma for di kosnan ku ta sosod tur dia ront di e.
Basta ku e no spanta, manera si e haa un bon sota di awa. Awa-seru por ta bon pa mata i planchi, pero pa hende e ta fatal. Awa ta masha importante na lugnan ku hopi solo.
Awa ta un palabra ku bo por usa den diferente tpiko. Un hende por yora awa kuater-kuater. Kabritu ta prefer di mira su mama na horka ku awaseru di atardi muha e. Esei no ta un kos di loko, pasobra e yunan ta stima nan mama, meskos ku e mama ta stima su yunan. Ma esun ku yega pos prom ta bebe awa lim-pi, pasobra ta un tera ku tin falta di awa. Awaseru por keda hopi luna sin kai. Na laman awa ta otro atrobe; aki...”
|
|
| 2 |
 |
“...Plenchi tabata un lug primitivo, tras di Hendrikshool na Mari-chi, unda nan tabata mata baka i otro bestianan pa konsumo. Na e lug, kaminda Hendrikschool tabata, a bira un lug grandi pa stashon outo pariba di Tmpel na Punda.
BAKA A LUBIDA KU UN DIA E TABATA BISE:
De koe is vergeten dat zij ook eens kalf is geweest.
Bis pa hendenan ku a lubid ku un dia nan tambe tabata chiki-tu f ku nan puesto den sosiedat tabata un poko abou. Hende no ta gusta krda kon nan tabata ayera.
NO TA UN BES SO BAKA TA BAI POS PA BEBE AWA:
Een koe gaat niet slechts eenmaal naar de drenkplaats om te drinken.
E proverbio aki ta duna di konos ku shertu akshonnan sin ningn duda por bolbe ripit.
BAKA A HALA WAHA:
De koe heeft de wagen voortgetrokken.
Hiermee wordt bedoeld dat iets buitengewoon heeft plaats gehad. b.v. Iemand, die haast nooit drinkt, was goed dronken f je trok de hoofdprijs uit de loterij etc. etc.
Ku e proverbio aki nan ke men, ku algu ku no sa pasa tur dia a sosod. Por ehmpel: un hende ku no sa bebe...”
|
|
| 3 |
 |
“...GUTU BIEU KONOSE BOKA DI KANASTER:
Oude vissen (gutu is Scarus abilgardi) kennen de ingang van een fuik. Het is kwaad oude vossen vangen.
No ta fasil pa gaa un hende ku eksperensha.
MAMA KALAKUNA:
Een kalkoense moeder.
Een moeder die niet goed voor haar kinderen zorgt.
Un mama kalakuna ta un mama ku no ta kuida su yunan bon. Segn nos bieunan un kalakuna no sa moda di kuida su yunan bon; pa motibu di su kurpa grandi, burus i brutu semper e ta trapa su yunan mata, spesial ora e brui nan na kas den un lug pert.
KALAKUNA A DAA KOLO:
De kalkoen heeft de kool bedorven.
De poppen aan het dansen.
Ta konosi si un kalakuna drenta den un hfi di berdura, tur e matanan ku e pik aden ta muri f e ta destru tur kompletamen-te. Kalakuna a daa kolo ta nifika ku bo a daa tur e trabou.
ETA RIBA SU KABAI:
Hij is op zijn paard. Hij is onverzettelijk. Vergelijk: Er is geen land met hem te bezeilen.
E ta opstin. No tin moda di hasi ku ne.
30...”
|
|
| 4 |
 |
“...de honden.
De ene zijn dood is de ander zijn brood.
Na Krsou tin hopi kach ta kana los riba mondi i den kayanan. Manera nos a splika un poko mas ariba tempu di aa, esta den tempu di yobida, hopi kabritu no ta bini kas atardi i ta keda pasa anochi riba mondi i kachnan ta ataka nan ora bira anochi i mata nan pa nan haa kome.
Un otro enemigu di e bestianan aki ta warawara (un sorto di roofvogel), ku ta yag prinsipalmente riba lamchi di kabritu i karn. E paranan aki tin masha astusia i kasi semper bo ta haa nan den grupo di tres f mas riba mondi. Prome un di nan ta kuminsa pik e lamchi i ora e pober bestia kumins grita, un otro ta pik e na su lenga i ranka e lenga af i e ora ei nan por sigui mata i kome e sin ningn molster.
Uniko para ku un warawara tin miedu di e ta chuchubi (un para ku ta parse un lijster hulandes). Hopi bes mi a yega di mira kon
34...”
|
|
| 5 |
 |
“...aki tambe, den kaso di un matrimonio ku a frakas i ku ni e hmber ni e muh ta bolbe riska pa bolbe kasa.
E YU KU NO TENDE DI SU MAMA, ATA E DEN BOKA DI KOLEBRA:
Een kind dat niet naar raad luistert, belandt in de bek van een slang.
Un hende ku no tende konseho, ta kuri peliger i por haa su mes den hopi kontratempu.
KADA KOCHINO TINI SU SABADO:
Elk varken heeft zijn zaterdag. Heden ik, morgen jij.
Bo tambe ta haa bo turno. Awor mi a haa di mi, podis awor lo bo haa di bo. Tur djasabra nan tabata mata porko na Krsou i si bo ke sa di kon kada porko a haa su sabado, lesa e kuen-ta di Koolhaas: Seor Tip ta e Hmber di mas gordo.
Segn e proverbio aki suerte ta hunga un rol masha grandi. Suerte a toka bo e siman aki, pero otro siman suerte ta toka un otro. Awe ta ami, di bo mes ta tras.
44...”
|
|
| 6 |
 |
“...NO TIN KONFIANSA NI DEN SU MES:
Een rat vertrouwt niet eens zichzelf.
Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten.
Un hende masha deskonfi. Un hende ku no ta konfia ni su mes.
SI BO NO KE TIN GERA KU LAGADISHI, NO PLANTA PAMPUNA KONTRA DI TRANKERA:
Als je geen ruzie wil hebben met hagedissen, moetje geen pompoen dicht bij de heg planten.
Hende no mester buska gera. Tampoko duna okashon, pasobra okashon ta hasi ladrn. Pampuna ta krese na un ranka (ran-ka di pampuna) ku ta kuri riba tera. Si e mata ta planta muchu peg ku un trankera e ta subi e trankera i pasa paf riba kaya. Ami a yega di mira pampuna na ranka parti paf di e kunuku. Naturalmente muchanan i hende grandi, tambe, ku mira un bunita pampuna riba kaya ta kai den tentashon i kasi sigur nan ta kita e i bai ku ne.
Aki nan ta kompar hende ku lagadishi, meskos ku nan ta kom-par otro animalnan ku hende. Kompar e proverbio Hulandes: Hende no mester ls boto di rema i laga e drif bai.
No ta prom bes ku lagadishi ta pasa pa hende. For di...”
|
|
| 7 |
 |
“...Isla Ariba, unda e Antianonan ta papia Ingles, nan ta usa e proverbio: When somebody is pointing at you, three fingers are pointing at himself. (Ora un hende mustra dede riba bo, tres dede ta mustra riba e persona ku ta pone dede riba bo). Wanneer iemand naar je wijst, wijzen drie anderen naar hem. Asina redu i revelas-honnan periodistiko ta traha robes pa drechi. Manera un bume-rang e redu ta blter kontra di esun ku a usa e. Kompara ku: Si bo skupi na shelu, e ta kai den bo mes kara.
KADA KEN TA MATA SU PRUGA NA SU MANERA: Iedereen doodt zijn vlooien op zijn manier....”
|
|
| 8 |
 |
“...nifikashon tambe.
Kada ken ta mata su pruga na su manera ke men; Kada hende ta hasi un kos na un otro moda. Un hende ta hasi un kos di e moda aki i un otro hende ta hasi meskos na un otro manera i na fin tur dos tin rason of tur dos ta korekto. Mi por krda un anochi na un wega di kanasta, un amigu di mi tabatin di paga un kantidat di punto basta grandi di kastigu. E tabatin den su man hopi karta ku poko balor ademas dos tres kol kra ku ya ei e tabatin doshen punto. E tabata konta i bolbe konta su puntonan i tabata perdiendo hopi tempu, pasobra e no ke a paga ku e dos tres koranan. Ora mi a hala su atenshon riba e kos aki, el a kon-testa mi: kada ken ta mata su pruga na su manera.
En kambio piki pieu, ke men f ta mustra riba un hende ku ta f ta pretend di ta un hende masha korekto. E ta kai riba falta-nan chikitu ku kasi no tin ningn importansha f manera nan ta bisa na papiamentu un shon presis. De la manera ku tin un diferensha masha grandi den piki pieu i mata bo pruga.
MI NO KE TA UN PRUGA...”
|
|
| 9 |
 |
“...wayaba. E manera ku e proverbio aki ta kuminsa, sloke di, esta ku ta un bestia ta papia, bo la haa mas bes den proverbionan antiano.
SLOKE DI: MIHO FLAKU NA MONDI KU GORDO NA KAS.
Een patrijs zegt: Beter mager in het bos, dan dik en vet thuis.
Un sloke ta prefer di ta flaku i ku hamber riba mondi, ku bari-ka yen, gordo i sin sedu di awa den un kouchi na kas.
Pa bon ku bo ki ia un para na kas, semper e ta buska pa sali for di su kouchi i buska su libertat. Ademas na kas, e ta kuri risku ku nan ta mata e pa kome tambe.
60...”
|
|
| 10 |
 |
“...nan a logra kohe e mesun tribon den awa seku i tira e riba tera. Ora nan a mata e i habri su barika, nan a haa e pida atras i bl di pia di e hmber den su stoma. Fortunadamente e shon aki a bin kura, i keda bon, aunke ku a dura basta tempu prom ku e por a sali for di hospital. Sabinan di, ku ta pasobra hasidornan di piknik a mata kabritu knter di laman i tira shirishirinan di e kabritu den laman i esei a hasi e tribon furioso. Awor mi ke puntra un di e hendenan aki, si mi mira un tribon ta bini djaleu, kon mi por sa ku e ta furioso si of no f ku e tribon aki a sali for di kaminda nan a tira shirishiri di kabritu na laman.
Ta mas mih koon ku Dios pordon i keda leu for di kueba dje leon.
YUANA KU KOME LEU FOR DI SU KAS, TA MURI MAL MORTO:
Een leguaan die ver van huis zijn kost zoekt, loopt gevaar om een gruwelijke dood te sterven.
Un yuana ta parse un lagadishi pero e ta muchu mas grandi i hendenan ta konsider un yuana komo delikatse. Ami mes a yega di kome yuana, pero mi no ta gusta e. Tin...”
|
|
| 11 |
 |
“...panchi di hasa karni i den e otro un pida palu basta diki, ku e tabata bati riba e panchi ku ne.
GAI =HAAN:
Gai di galia = Haan.
Patu gai = Woerd.
Kalakuna gai = Kalkoense haan.
Un bon gai = Letterlijk. Een goede haan. Fig: Een goede kerel.
Un mal gai = een slechte man f een kerel die niet deugd.
Un gai malu = Een zieke haan.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen. Muy probabel e ekspreshon aki ta bini for di e peliger ku un gai ta kere ora nan ta krta su kabes af pa mata e pa kome.
WANTA RIBA FURU DI MANGA DI ZJILT:
Steunen op de voering van een vest-mouw.
E ekspreshon aki ta un kontest riba e pregunta kon ta bai. Furu di zjilt ta nifik de voering van een vest. Manga di zjilt betekent vest-mouw. Pues riba e pregunta Kon ta bai nan ta rospond wantando riba furu di manga di zjilt ke men no muchu bon of malu, pasobra un zjilt no tin manga.
Yunan di Krsou nunka no ta bisa bo ku nan ta bon. Semper nan ta duna pa kontesta, ku nan ta pokasina (tamelijk goed), entre medio...”
|
|
| 12 |
 |
“...Kos di boka dushi = Kos dushi f kos di snup. Lekkernijen of snoepgoed.
MAL MAN:
Slechte handen.
E tin mal man = Hij heeft slechte handen. Tur loke e kumins ta frakas. E ta frakas den tur kos.
E tin mal man pa mata. Ook met planten is hij een mislukkeling. Kiko ku e planta no ta sali ni pega, tur ta muri.
KONTRA MAN:
De eerste zijn die bij iemand op een dag iets koopt.
E muhnan ku ta bende kos riba kaya, ora nan mira un hende ku nan konos ta bini, semper ta bisa: Bin kontra mi man. De vrouwen die vroeger hun waar langs de straten ventten hadden de gewoonte om, als zij iemand die zij kenden zien aankomen, om deze toe te roepen: bin kontra mi man wat betekent, je bent de eerste die vandaag wat bij mij koopt.
Tambe ora un tienda f pakus habri nan porta mainta, e prom hende ku a bin kumpra kos ta e hende ku a kontra man ku e doo. Nos man no sa kontra tin henteramente un otro nifikas-hon. Onze handen ontmoeten elkaar nooit heeft een heel andere betekenis en betekent: zij krijgt nooit wat van...”
|
|
| 13 |
 |
“...UN APURO: MI TA DEN UN PERT:
Ik ben in moeilijkheden.
Mayora di biaha e difikultatnan aki ta relashon ku e situashon fnansiero. Falta di plaka.
Ma tin otro sorto di difikultat tambe; manera malesa, desgracia di outo, ora un yu kibra un man f un pia etc etc.
FOR DI KUERU, MESTER SAKA KABUYA PA PAKET E:
Van het leer zelf moet men een touwtje maken om het te bundelen.
No tin nodi di invert plaka f hasi gastu prom, bo saka ganas-hi. No ta kosta bo nada kstra. Tampoko bo no tin molster pa e. Nan ta mata e baka, su kueru nan ta kurti i for di e kueru mes nan ta krta un repi deleg i moli pa mara e bonder ku ne.
LOKE MAN DRECHI HASI, MAN ROBES NO MESTER SA:
Wat de rechter hand doet, mag de linker hand niet weten.
Si bo yuda un hende for di un pert, no tin nodi pa kana bisa tur hende ku ta abo a yuda e, (als je iemand uit de nood helpt hoefje dat niet rond te bazuinen.) Na Hulandes: De rechterhand weet niet wat de linker doet; man drechi no sa loke robes hasi.
KRSOU TA UN MAL MAMA, MA UN BON MADRASA:...”
|
|
| 14 |
 |
“...Kompar e ku Kada hende ta mata su pruga na su manera Un hende lo a hasi e i un otro ta keda sin hasi e. Den wega di karta i domin nan tin mas sorto di ekspreshonnan asina.
Ton Platn ta un nmber improvis.
Na Hulandes: Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is.
PLAKA TA PA KONTA, KOMBLES TA PA ZUNDRA:
Geld is om te tellen, een maitresse om uitgescholden te worden.
E proverbio ta trese prinsipalmente na kla, ku e muh ku bo ta biba ku ne tin un posishon menos previligi ku e seora kas. Si na Afrika tur e muhnan ku un hmber tin ta igual, pa e yu di Krsou ku ta sal for di Afrikanonan su muh kas ta bini na prom lug maske kuantu muh djaf e tin.
No ta nada strao, ku ora e muh kas konta e plaka ku su mar a duna e i a nota kuantu ya el a kita af, e ta zundra e otro muh f muhnan pa tur kos ku ta malu. Den e buki di Frank Marti-nus Arion ku yama Dubbelspel, bo por haa mira e relashon di plaka i e relashon matrimonial na Krsou. E eskritor ta duna un relato kla i sin ningn palabra bunita kon e situashon...”
|
|
| 15 |
 |
“...schendt zijn aangezicht niet.
Na Papiamentu: Esun ku daa su nanishi ta daa su kara i esun ku no daa su nanishi no ta daa su kara.
Kon ku bo bira e, nifikashon di e proverbio aki ta, ku un hende no por hasi un kos ku ta kontra su mes. Un hende no por hasi su mes malu pa yuda otro.
Den tempu ku U.S.A. tabata na gera ku Hapon, Merikanonan tabata usa un ekspreshon masha grasioso The Jap cuts his throat to save his face De Jap snijdt zijn hals om zijn gezicht te redden. Ku otro palabra, Un Hapones ta mata su kurpa pa salba su kara.
127...”
|
|
| 16 |
 |
“...mama.
EL A AMARG LECHI DI SU MAMA.
Hij heeft de borstmelk van zijn moeder bitter gemaakt.
Nunka e por a pensa ku kos por a bai e di e malu ei. Nunka e no mester a kuminsa ku kos asina. Tal bes el a pone bergwensa riba su mes i tur su famia i ta desea ku tabata mih ku el a muri for di tempu ku e tabata na lechi. Na e momentu aki el a maldis-hon lechi di su mama.
YU DI MAS CHIK TA MATA MAMA:
Het laatste kind maakt zijn moeder dood.
Antes muhnan tabata haa asina tantu yu, ku hopi bes nan tabata muri na parto. Naturalmente esun yu ku tabata nase f ku a kaba di nase, ora e mama a muri, ta e ta e yu di mas chik i ta e a mata e mama.
Tin hende tin kustumber di hasi un kos hopi biaha, ma un biaha ta bai malu. Kompara e ku: De kruik gaat te water zolang tot hij barst. Bo por karga awa den un labizjan te dia e kibra. E ora ei e no ta sirbi mas i tur kos a kaba.
129...”
|
|
| 17 |
 |
“...GIVE HIM AN INCH, AND HE WILL TAKE AN ELL:
A Is men hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand.
Si bo duna e un dede, e ta turna tur sinku.
WHAT IS BRED IN THE BONE WILL NOT COME OUT OF THE FLESH:
Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken.
Buriku bieu no ta laga maya.
SAFETY FIRST:
Voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkast.
Siguransa ta mata konfiansa.
THERE IS NOTHING NEW UNDER THE SUN:
Daar is niets nieuw onder de zon.
No tin nada nobo bou di solo.
Un bon ehmpel pa e proverbio aki ta lo siguiente: Dia 26 di November 1984 e tanker Ingles Almak di 33.229,9 Ton mas f menos, a kousa un kalamidat den haf di Willemstad ora e tabata drenta. Pa un motibu f otro e barku no a tende na su timn mas i dal kontra waf di Scharloo i hera di destru dos tou-bot ku tabata mar na e waf. E tanker mes a haa un buraku basta grandi na su kustia i a plama mas ku 3000 Ton di zeta kru-du den haf. Un desastre nunka bisto.
Pero tg no ta prom biaha ku un kos asina a pasa den nos haf. Mas ku...”
|
|
