1 |
|
“...sota di awa. Awa-seru por ta bon pa mata i planchi, pero pa hende e ta fatal. Awa ta masha importante na lugnan ku hopi solo.
Awa ta un palabra ku bo por usa den diferente tpiko. Un hende por yora awa kuater-kuater. Kabritu ta prefer di mira su mama na horka ku awaseru di atardi muha e. Esei no ta un kos di loko, pasobra e yunan ta stima nan mama, meskos ku e mama ta stima su yunan. Ma esun ku yega pos prom ta bebe awa lim-pi, pasobra ta un tera ku tin falta di awa. Awaseru por keda hopi luna sin kai. Na laman awa ta otro atrobe; aki awa ta kaminda kabaron, tribon, guepi i otro sorto di piska ta biba. Ku tantu awa i bientu asina bo no ta korda riba kalor na laman.
Presisamente pa motibu di e kalor kontinuamente ku bo por evit pa un gran parti no ta nesesario pa gasta energa manera hendenan di un tera friu ta hasi boka kayou of ku zundra-mentu. Bisti yas, kita yas, den kas ta kayente afo na kaya ta friu, un kambio di temperatura konstantemente.
Ta warda tur kombersashon te ora bo ta bon...”
|
|
2 |
|
“...kaminda pampuna ta plant pa nan duna nan kontribushon na e ambiente. Si bo no ke tin gera ku lagadishi, no planta pampuna of bonchi kontra di trankera.
Bo por kombersa kon duru ku bo ke Temperamentu den e region aki no ta wrdu konsider komo sin manera manera na kalke otro parti di mundu. Un hende ku ta hoga den poko awa, ta rabia lih, pero esei ta un kos di nada ku no ta pasa ku fre-kuensia.
Bestia tin tur kaminda. Naturalmente tambe den proverbionan. Ma nan ta usa un makaku den relashon humano mas tantu ku nan ta usa bestianan di laman.
Un makaku ta hunga ku su yu, te ora e saka su wowo. Naturalmente bo no mester laga e asuntu aki yega asina leu. Ni ku komementu. Oh, e kome i bebementu, esei ta asina dushi i otro hende tambe por gosa huntu; Si boyo tin manteka, kaska ta lombra. I den kompania ku otro hende semper filosofa di relashon humano tambe ta ei. Por sherto semper e ta presente, maske ku ami a traha un rbrika apart di e. Meskos ku mi a tra-ha un di kuminda. Guiambo bieu a bolbe...”
|
|
3 |
|
“...un di nan ta sinti nan yu di e lug kaminda el a nase.
Ami mes a yega di pasa algu por estilo, ku na e momentu ku el a pasa a parse mi masha strao. Hopi aa pas mi tabata krusa Noordzee for di Inglatera pa Hulanda. Na un momentu dado e radio di bapor tabata pidi tur pasahero ku destino pa Hulanda, pasa imigrashon na bordo di e bapor pa fasilit e trabou di imi-grashon na Hoek van Holland. Mesora mi a bai ku mi pasport serka e seor aki i despues ku el a turna algn nota, el a duna mi mi paspoort bk sin ningn komentario. Ora nos tabata serka di yega Hulanda, e radio tabata suplik tur pasahero pa di ltimo bes pa esnan ku no a pasa imigrashon na bordo ainda, por fabor hasi e prome ku e bapor yega Hulanda. Mi a tira un bista den mi pasport i komo no tabatin nada skirbi aden, mi a bolbe bai serka e seor aki i mi a bisa e, ku mi a bini un biaha kaba ma e no a skirbi nada den mi pasport.
Ku hopi kortesia e seor aki a kontest mi: Ta pasport Hulandes bo tin i un Hulandes no tin nodi di registr su mes...”
|
|
4 |
|
“...AWA =WATER:
TRAHA DAM, WARDA AWA:
Een dam bouwen om regen op te vangen. Een appeltje voor de dorst. Pone un kos un banda pa maan.
Ta masha nesesario pa un hende krda riba dia di maan, ora ku e no por traha mas.
Si bo no traha dam, tur e awa ku yobe te kuri bai laman i bo ta keda sin awa. Meskos ta, si bo no pone un kos un banda pa maan ora bo bira bieu i no por traha mas, ta miseria so lo bo pasa, pasobra bo no tin nada pa pasa man aden.
E TA HOGA DEN POKO AWA:
Hij verdrinkt in weinig water.
Hij is gauw op zijn teentjes getrapt. Hij wordt gauw boos.
Poko kos ta daa su beis. E ta rabia masha lih; Pa un chin-chan kos e ta rabia.
AWA A PASA HARINA F E TA BOU DI SU AWA:
Meer meel dan water. Hij is boven zijn theewater.
Hij heeft meer gedronken dan goed voor hem is. Dronken.
El a bebe mas tantu ku ta bon pa e. E ta burachi.
LOKE NO BAI NA AWA TA BAI NA HARINA:
Wat men niet uitgeeft aan water, geeft mn uit aan meel.
Hoe je ook op je centen let, op de een of ander manier geef je het toch uit....”
|
|
5 |
|
“...Hendrikschool tabata, a bira un lug grandi pa stashon outo pariba di Tmpel na Punda.
BAKA A LUBIDA KU UN DIA E TABATA BISE:
De koe is vergeten dat zij ook eens kalf is geweest.
Bis pa hendenan ku a lubid ku un dia nan tambe tabata chiki-tu f ku nan puesto den sosiedat tabata un poko abou. Hende no ta gusta krda kon nan tabata ayera.
NO TA UN BES SO BAKA TA BAI POS PA BEBE AWA:
Een koe gaat niet slechts eenmaal naar de drenkplaats om te drinken.
E proverbio aki ta duna di konos ku shertu akshonnan sin ningn duda por bolbe ripit.
BAKA A HALA WAHA:
De koe heeft de wagen voortgetrokken.
Hiermee wordt bedoeld dat iets buitengewoon heeft plaats gehad. b.v. Iemand, die haast nooit drinkt, was goed dronken f je trok de hoofdprijs uit de loterij etc. etc.
Ku e proverbio aki nan ke men, ku algu ku no sa pasa tur dia a sosod. Por ehmpel: un hende ku no sa bebe nunka, a ranka un bon ka f bo a gana e premio gordo den un lotera etc. etc.
BINA SEMPER TA TIRA PA TERA ABOU: Het bloed kruipt waar het niet gaan...”
|
|
6 |
|
“...Hende no ta kambia fasilmente; manera el a lanta, asina e ta keda.
TRABOU TA BON PA BURIKU:
Werk is goed voor ezels.
Kompara: Trabou ta bon pa hende bobo = Werken is voor de dommen.
Pakiko kansa bo kurpa, ora ku di un f otro manera tambe bo ta bini kla sin kansa bo kurpa = Liever lui dan moe. Ta mih bo ta floho, ku kans.
BURIKU MESTER TRAHA PA KABAI KOME:
Ezels dragen de haver en de paarden eten ze op.
Su nifikashon ta: Mester tin bobo, pa sabi por biba.
BOS DI BURIKU NO TA YEGA SHELU:
De stem van een ezel wordt niet gehoord.
No preokup bo kabes pa loke hende bobo (paganu) papia di bo pasobra nan bos no ta yega shelu. Tambe ora un hende di mala fe, desea bo un kos malu, bo por usa e proverbio aki.
SI BO A NASE BURIKU, BO NO POR BIRA KABAI:
Eenmaal ezel geboren, wordt nooit een paard.
Ook: als je voor een dubbeltje geboren bent, bereik je nooit een kwartje.
Un hende nasi bobo, nunka por bira sabi. Manera bo ta, asina bo ta keda. Esun ku a nase buriku, no por muri kabai.
22...”
|
|
7 |
|
“...ta papia nada pasobra, den su opinion, un kakalaka no tin nada di buska den un kouchi di galia. Loke e ke men ta, ku e Islanan chikitu no mester entremet nan den asuntu di e Islanan mas grandi.
BOSO TA MANERA GALIA:
Jullie zijn als kippen. Jullie gaan met de kippen op stok.
Loke ta nifika; Boso ta bai drumi masha tempran.
ETA MANERA GALIA KU A PERDE SU NESHI:
Hij (zij) lijkt op een kip die haar nest heeft verloren.
Hij (zij) loopt als een kip die haar ei niet kwijt kan raken.
E ta kana bai bini sin duna su kurpa sosiegu. E ta masha intran-kil
27...”
|
|
8 |
|
“... pero e ta masha brs i ta kibra masha lih. Na momentu ku e guengu sali for di su kaska e ta moli i kasi no por kana, pero despues di un ratu e ta seka i sigui su bida normal. Manera mi a bisa mas ariba, piskadonan ta usa e pa piska, e proverbio ta manda bo bai piska guengu, loke ta nifika bai na mierd.
E TA PARSE UN GUEPI SIN MONDONGO:
Hij (zij) lijkt op een geep zonder ingewanden.
Guepi is een platte lange vis. (Guepi = Belone Vulgaris)
Un guepi ta un pisk largu i plat, tin guepi di kasi un meter largu, ku sin saka su mondongo mes e ta masha flaku.
Ora bo bisa ku un hende parse un guepi sin mondongo, bo ke men ku e persona ta masha flaku i largu. E parse un guepi sin mondongo betekent Hij (zij) lijkt op een geep zonder ingewanden.
28...”
|
|
9 |
|
“... geiten naar hun koraal terug om te drinken.
Den e proverbio aki nan ta kompar hende ku kabritu. Shima-ron ta kabritunan, ku ta keda riba mondi sin ta bini kas atardi. Naturalmente ora nan ta haa awa i kuminda na abundansha riba mondi den tempu di yobida.
Si kos ta bai bon pa un hende, ora e ta traha na foi tera, e no ta korda riba su famianan na Krsou. Ma pareu kos kuminsa daa, semper e ta buska un moda pa bini Krsou bk. Por ehmpel despues di e prome gera mundial, tabatin un pedida grandi pa suku di Cuba. Hopi yu di Krsou i di Aruba a bai pru-ba nan suert na Cuba i nan tabata gana hopi plaka. Pero ora kos a bira malu na Cuba, i trabou a bira skars i nan no tabatin entrada mas, poko poko nan tabata bini bk pober i sin plaka, pasobra nan a gasta tempu kos tabata bon tur loke nan a gana ku muhnan Cubano i na bibida den nite-clubnan di Havana, sin krda riba e dia di maan. Ademas ku nan no tabatin moda di biba, hopi di nan tabata malu tambe, pasobra nan a tira nan sal af.
Poko tabata esnan...”
|
|
10 |
|
“...TEMPU DI SEKURA TA TRESE SHIMARONNAN KAS.
De droge tijd brengt de verwilderde geiten thuis.
Ora kos ta malu semper un hende ta krda riba su famia na kas. Ora kos ta bon, poko ta esnan ku ta krda riba kas.
Splikashon: Ora mondi ta seku i sin awa, tur kabritunan ta bini nan kas atardi pa bebe awa i semper nan doo ta warda poko yerba f maishi pa nan. Esaki tabata un bon kustumber, pasobra di e manera aki semper e bestianan tabata bini kur atardi i e doonan no tabata perd nan. Pero den tempu di aa e situas-hon ta kambia. Mondi ta berd ku hopi yerba i plasnan grandi ku awa, di manera ku e bestianan no tin nesesidat di bini kas atardi. Tur e bestianan ta gordo i nan ta rende hopi, pero hopi ta bia perd tambe. Kachnan ta kome nan riba mondi anochi i ademas, maske tur kabritu i karn ta mark na nan orea, la-dronnan ta hasi fiesta ku bestia di hende.
KABRITU TA TIRA PA SERU, KARNE PA TERA ABOU: KABRITU NO TA TIRA PA TERA ABOU:
Een geit zoekt de klippen op en niet het vlakke land. Een schaap daarentegen...”
|
|
11 |
|
“...bini kas atardi i ta keda pasa anochi riba mondi i kachnan ta ataka nan ora bira anochi i mata nan pa nan haa kome.
Un otro enemigu di e bestianan aki ta warawara (un sorto di roofvogel), ku ta yag prinsipalmente riba lamchi di kabritu i karn. E paranan aki tin masha astusia i kasi semper bo ta haa nan den grupo di tres f mas riba mondi. Prome un di nan ta kuminsa pik e lamchi i ora e pober bestia kumins grita, un otro ta pik e na su lenga i ranka e lenga af i e ora ei nan por sigui mata i kome e sin ningn molster.
Uniko para ku un warawara tin miedu di e ta chuchubi (un para ku ta parse un lijster hulandes). Hopi bes mi a yega di mira kon
34...”
|
|
12 |
|
“...een hond heeft, hoe meer vlooien hij heeft.
Hoe ruiger de hond, hoe meer vlooien hij heeft.
Mas riku un hende ta, mas trabou komplika i kibramentu di ka-bes e tin. Ata aki un proverbio masha grasioso; e ta duna prefe-rensha na simplesa i pobresa riba rikesa.
Korda e dicho hulandes: Ik wens je veel personeel, Ik wens je veel bojen toe, (mi ta desea bo hopi plaka) un maldishon f un deseo ironiko ku ta duna doo di kurpa hopi di pensa.
KOMBITO SIN NOI NA FIESTA DI KACHO:
ZONDER UITNODIGING NAAR EEN HONDENFEEST GAAN.
Zonder uitnodiging naar een feest gaan.
Sin invitashon ta kach so ta bai serka un kach muh. Un kos
36...”
|
|
13 |
|
“...Hij loert op jou als de duivel op een ziel.
E proverbio aki ta kasi meskos ku esnan aki riba. Si bo no ta na bo punto tur momentu, bo ta haa bo den malora sin bo sa.
KANGREU DI HULANDA SU BUNITESA TA DESPUES DI SU MORTO:
Kangreu di Hulanda = Cancer pagurrus.
Kangreu di Hulanda is een zeekrab die zijn schoonheid na zijn dood krijgt. Van de doden niets dan goeds.
Semper ta riba bondat di un hende ku a muri so nan ta papia. Tempu e tabata na bida, nunka ni un hende tabatin un bon palabra pa e. Pero ta despues di su morto nan ta bisa kon bon e tabata espesialmente si el a larga un kos, basta no ta debe, atras. Kangreu di Hulanda ta biba den laman i su smak ta mas f menos meskos ku tur otro bestianan di laman. Na bida su kol no ta nada partikular, pero despues ku nan hereb pa kome, e ta haa un kol masha bunita kor. I antes nan tabata usa e pa prnk.
Kompar: Despues ku e pos a seka, nan ta haa sa balor di su awa.
AWOR EL A PERDE SAKU KU KANGREU I TUR:
Nu heeft hij de zak en de krabben verloren...”
|
|
14 |
|
“...mester tee kuenta ku nan tur ora bai, sino sin ku bo ta spera nan ta frega bo.
DJAKA KU TRAMPA A HERA NO TA KOME MAS:
Een rat, die uit een val wist te ontkomen, vang je nooit meer.
Kompara: Gutu bieu konos boka di kanaster.
Kos mester pas bo pa bo sia.
DJAKA NO TIN KONFIANSA NI DEN SU MES:
Een rat vertrouwt niet eens zichzelf.
Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten.
Un hende masha deskonfi. Un hende ku no ta konfia ni su mes.
SI BO NO KE TIN GERA KU LAGADISHI, NO PLANTA PAMPUNA KONTRA DI TRANKERA:
Als je geen ruzie wil hebben met hagedissen, moetje geen pompoen dicht bij de heg planten.
Hende no mester buska gera. Tampoko duna okashon, pasobra okashon ta hasi ladrn. Pampuna ta krese na un ranka (ran-ka di pampuna) ku ta kuri riba tera. Si e mata ta planta muchu peg ku un trankera e ta subi e trankera i pasa paf riba kaya. Ami a yega di mira pampuna na ranka parti paf di e kunuku. Naturalmente muchanan i hende grandi, tambe, ku mira un bunita pampuna riba kaya ta kai den tentashon...”
|
|
15 |
|
“...mientras e Hulandes ta duna pre-ferensha na e bobedat di e buriku. E manera ku nan ta ekspres e proverbio kontra di hende ta kambia masha pa e motibu aki. Na Hulandes e akusashon ta zona muchu mas fuerte: Ni un buriku ta asina bobo manera bo. Na papiamentu e ta zona muchu mas karioso: Turna e makaku pa ehempel, i sigur lo bo logra.
UN MAKAKU SA MASHA BON KI PALU E POR SUBI.
Een aap weet drommels goed in welke boom hij kan klimmen:
Un hende ku un krenchi inteligensha ta buska un persona ade-kuado unda sin muchu molster e por haa loke e ke. E sa na ki porta e por bati. Por ehmpel: E ta buska un chf ku no ta muchu strn.
Aki atrobe e parti positivo ta bini dilanti, mientras ku e parti negativo ta wordu desaprob.
Un makaku nunka lo subi un palu di sumpia.
50...”
|
|
16 |
|
“...net). Despues ku nan trese nan serka tera den awa ketu nan ta seranan, loke nan ta yama den kur, esta un reda mas chikitu i tur dia nan ta saka afor di e kura, loke nan ta kere ku nan por bende riba un dia. Miles di piska asina huntu naturalmente ta yama piskanan grandi i si bo piska paf di un reda bo tin sigur di kohe piskanan hopi grandi.
AWE SI MI A KOHE BO NSHI:
Vandaag heb ik je nest gevonden. Nu weet ik waar je steeds uithangt. Awor mi a haa sa unda bo ta hinka bo kurpa.
E TA MANERA UN PARA SIN NSHI:
Hij was als een vogel zonder nest....”
|
|
17 |
|
“...E tabata kana bai bini bon nervioso sin sa kiko e mester hasi.
MAS BAL UN PARA DEN MAN, KU SHEN DEN MONDI:
Beter een vogel in de hand, dan honderd in het bos.
Beter een vogel in de hand, dan tien in de lucht.
Mih algu ku bo tin sigur di e, ku hopi ku ta keda na promesa
ORA BO TA BOU DI PALU, BO MESTER WANTA KAKA DI PARA:
Wanneer je onder een boom staat, moetje de uitwerpselen der vogels opvangen.
Ora bo ta depende di hende, bo mester hasi manera nan ta haa ta bon.
Si bo ta traha pa un hende, bo mester por soport kaprichonan di bo bas. Loke bo bas hasi f bisa ta bon, pasobra abo mes no tin nada di papia.
Ingles nan di: The boss may not always be right, but he is always the boss.
MI NO SA TA KI PATU A BRUI E:
Ik weet niet welke eend hem gebroed heeft.
Ik weet niet waar hij vandaan komt noch wie hij is.
Nan ta usa e ekspreshon aki pa insult un hende ku nan no sa nada di su desendensha. Tambe nan ta usa e ekspreshon aki ora straeronan ku bini for di otro tera haa hopi akohida serka yunan di...”
|
|
18 |
|
“...aki ta karga fama. Ora bo ta kome piska bo mester perkur pa wesu no pega bo. Por kompar e proverbio aki ku, kaminda e kabuya ta mas delega, ei e ta kibra. Nan no sa presis ta ken a hasi e, pero esun di mas sokete ta haa e falta.
UN PORKO SEMPER TA BUSKA UN MURAYA LIMPI PA FREGASU LOMBA:
Een varken zoekt meestal een schone muur om zijn vuile rug aan te wrijven.
Duna un hende mal nmber sin ningn motibu. Esun ku ta daa nmber di hende ta e porko, no esun ku nan a daa su nmber. E proverbio aki ta nt kontrali ku esun Hulandes: er wordt geen koe bont genoemd of er is wel een vlekje aan. (Nan no ta yama e baka pint, sin ku e tin maske un mancha chikitu). Na hulandes nan ta pone nfasis riba e obheto ku nan ta susha, na papiamentu nan ta rekonos e relashon entre esun ku ta susha i esun ku su nmber ta sush i despues ta bai wak e suheto ku ta susha.
Na Isla Ariba, unda e Antianonan ta papia Ingles, nan ta usa e proverbio: When somebody is pointing at you, three fingers are pointing at himself. (Ora un...”
|
|
19 |
|
“...fiestanan grandi durante di kampaa unda tin hopi promesa i bibida na gran kantidat. En kambio na Hulanda politikonan ta duna promesanan so. Den tur dos kaso ta e hendenan ta keda ku e wayaba. E manera ku e proverbio aki ta kuminsa, sloke di, esta ku ta un bestia ta papia, bo la haa mas bes den proverbionan antiano.
SLOKE DI: MIHO FLAKU NA MONDI KU GORDO NA KAS.
Een patrijs zegt: Beter mager in het bos, dan dik en vet thuis.
Un sloke ta prefer di ta flaku i ku hamber riba mondi, ku bari-ka yen, gordo i sin sedu di awa den un kouchi na kas.
Pa bon ku bo ki ia un para na kas, semper e ta buska pa sali for di su kouchi i buska su libertat. Ademas na kas, e ta kuri risku ku nan ta mata e pa kome tambe.
60...”
|
|
20 |
|
“...Trata na brua e asuntu. Hasi bochincha. Proberen de zaak in het honderd te schoppen.
E TA BON SINT:
Hij is goed gezeten. Hij heeft het ver geschopt.
Su posishon financiero ta bon. Tur kos a bai bon pa e.
EL A SKUPI KANDELA:
Hij heeft vuur gespuwd.
E tabata tembla di rabia. E tabata masha rabi.
GALIA: = KIP:
Un galia bunita = Een mooi meisje.
Un galia bieu = Een oude vlam.
Un bon galia = Een knap meisje.
Un galia sin kabes = Een kip zonder kop.
Bo ta papia manera un galia sin kabes = Je ratelt als een kip zonder kop.
LUNA NOBO:
Nieuwe maan.
Ora un konosl di bo keda hopi tempu sin bini serka bo, dia e bini bo ta kuminda e for di aleu ku e palabranan ata luna nobo.
65...”
|
|