1 |
|
“... no tabata con-
fiscd, ainda. (1).
Riba es proposicion Conseho a resolve pa
conforma coe siiplica di Thomas, pa condena e dos
barcoenan ingles, koe nan a cohe, pa gradici
nan pa e judanza, koe nan a ofreceden mes
termino manera a socede den contesta na Hu-
gues i pa ordena, koe tantem e fragatanan
francos tabata aja, bandera francos tabata boe-
la banda* di bandera holands na fortinan.
(Ma esai a socede te despues noema).
(1) Es carta di Thomas ta interesante pa es expresien
bromador, koe tin aden, e. o.: Repblica francs, terribel
pa SU enemigoenan, generoso pa rey i gobernadornan, koe
el a vence..Pronto ni un partidario di reynan por haja un
asilo mas den toer dos mundoe pa practica nan ladronicia....
Estandarte di tres color tin e dobbel superioridad di ta sinnl-
mo di Victoria, i un iglesia (refugio) pa inocencia oprim.
Ta necesario pa Holanda produci trobe un de Rayter, un
Tromp, un Alburkerqae, (I) koe, huntoe coe Francsnan, lo
manda un silencio etorno na toer usurpador di lamar....”
|
|
2 |
|
“...condicion koe el
keda funciona tambe como comandante di Bur-
gernan, loke nan a permiti. Dia 5 di Decem-
ber a instala Lauffer i su mauece a publica
resolucion di Conseho di dia 1 di December,
koe mi ta doeua aki, sin igual koe el ta den
historia di Ciiragao. Asina el ta:
Libektad, Igualdad, Pbatebnidad.
Nos, Conseho di Isla Curagao,
Toer persona, koe lo mira esaki of kos tende nan le,
salud i fraternidad. Nos ta largasabi:
Segun koe cada bende sabi, circunstancianan, koe es
isla ta actualmente aden, pa motiboe tanioe di un atake fuer-...”
|
|
3 |
|
“...drecha tran-
kilidad i orde na isla. Desunion den burger-
nan a sigi ; conJucta di fiscal Mr. P. Th.
van Teyligen a contribui hopi pe.ai. Na 1787
caba Conseho a retira es fiscal provisionalmente;
el a haj obliga pa toema es medida pa exi-
gencia i insistencia di un porcion di burger i
habitante di aki, koe tabata declara nan mes
boz di pueblo (Rekw. 1787 i 1788). Despues
di investigacion di Comisarionan di gobierno
na 1789 (1), Goberdornan a bolbe nombra van
Teylingen ma bien pronto el a bolbe hala mal-
contentoe di un gran numero di habitante i di
Conseho tamb^ riba dj. Nan tabata tira na
SU cara, koe el no tabata basta severo riba
conducta di neger i mulhtonan liber, ya koe el
(1) E muchoe kehonan di habitantenan di isla, koe
nan a manda pa Estadonan General i pa Stadhouder ri-
ba diferente asuntoe, tabata motiboe, koe na anja 1789
nan a mauda Srs. A. J. baron van Grovestins i W. G. de
Boey como Comisario di Gobierno na Curasao, pa investiga
situacion di isla, pa doena informe di nan ...”
|
|
4 |
|
“...i a pone luitenant Rappard coe
un warda di seis bomber warde. Despues Con-
seho a manda un comision foi mierabronan pa
selja papel di de Vaux, loke a socede inmedia-
tamente. Mientras e comision tabata na cas di
de Vaux, Conseho a ricibi dos carta di es gene-
ral de Vaux. Es cartanan na francs, nos ta doe-
na aki traduci.
Es promer tabata bisa;
Ciudadanonan, boso a abusa di derecho di bende ii.
arresta mi. Dia boso haja sabi, koe mi ta inooente, lo duel
boso. Mi sabi, koe foi ki tem caba nan a hala mi den sii-
posicionnan, koe no ta moenstra un bon sintir; ma mi ta me-
nosprecia nan, sin doena prueba; manera nan no a doena
tampoco, koe a kere nan berdad.
Mi ta pidi di tende mi aki den dos ora of inmediata-
mente si por; mi ta confla innchoe tantoe den berdad di
mi asuntoe, koe mi por kere koe boso reeonoce es nan koe
a ganja boso. etc.
Saludo
. DE Vaux.
P.S. Mi ta pidi ciudada.no Gobernador di permiti mi
nn audiencia i Conseho di tende mi.
V E otro carta tabata contene:
Ciudadanonan !
Mi...”
|
|
5 |
|
“...getnan, _un cantidad di pirata Francs i nece*
sidad di placa, koe isla tabafca haj aden, a
haci es malcontentoe mas js^randi.
Segnti coestumber, koe toer nacion, koe ta-
bata na gera coe otro es teinpoe ai, tabatin pa
doena^ licencia di haci pirata, pa stroba coraer-
cio di otro asina tantoe koepor, Poder Ehecn-
tivo di Santo Domingo i di Guadeloupe a doena
tambe na varios es licencia di pirata, koe a stroba
eomercio di Curagao tnasjar. No solamente pira-
tanan tabatin derecho pa cohe toer barcoe, koe
tabata toca na nacionnan na gera coe Francia,
ma toer esnan tambe, koe tabata destiiia pa un
haf di un Estado enemigoe. Ma na 1799 koe
Conseho a haja conocementoe di e ,,Tratado di
Comercio i Ainistad, cera den Republica Bata*
va coe Estados nidos di Norte-America, di
cual art. 5 tabata taha pa, cohe barcoenan Ame-
ricano den awa di teianan di Republica Batava,
Conseho a saca un publicacion, pa taha pira-
tanan cruza cerca islanan B,)naire i Aruba i
cohe barcoenan Ainerii-ano i di otr(vnacion...”
|
|
6 |
|
“...00 na 5% na lefcra ariba
Gomision di Colonia, i obligacion na encargo
di isla; algun otro eapitalista a fia nu suma
mas chikitoe (2), ma toer es placa huntoe no
tabata suKcierite pa juda nan tapa gastoe
di mas necesario. Fesai na anja 1798 Conse-
ho a bolbe haci un siiplica na habitantenan
ma ningun hende no a bin presenta nan es bia-
ha aki. Pes motiboe nan a decidi pa bolbe
busca judanza cerca Diedenhoven i pa skirbi
un rarta, ,,pa moenstr masjar seriamante e
estndo tristoe, koe isla ta haj aden i pa pi-
di facilita Fl. 120,000 na 5%, coe priminti-
mentoe, koe lo pag inters elmente i pa po-
ne, como garanta pa paga e suma principal,
caha di un porciento di nabegacion di pirata,
(1). Nan a sigura mi, koe te ain<3a nan sft, bisa aki
na Curasao : Ricoe^manera Sjon Pietji Diedenhoven.
(2). E capitalistanan, koe Conselio a bai cerea nan, taba-
ta : Samuel Da Costa Gomez, koe a fla 2000 Ps.; Gabriel
Pinedo, koe lo responde coe un carta; biuda Cardoze, koe
a declara koe el mes mester di placa;...”
|
|
7 |
|
“...propiedad. Ma Diedenho ven a contes-
ta, kee el no por drenta coe es proposicion.
Algun momentoe despues el mes a presenta
den Conseho, el a moenstra es corporacion,
koe muchoe bez el a moenstra su bon bolun-
tad pa juda Gobierno pa prueba e. o. su
Buscricion grand! pa traha Lazaretto i su re-
galo di Fl. 6000 na beneficio dje marineronan
mancarn di gera coe Inglaterra ma koe
awor trobe por el no por a saca placa.
Gobernador a cont despues na manera di
mas biboe e peligro, koe colonia tabata haj
aden, ma por uada. ,,Despues koe nan a ha-
ci mas koe tres ora largoe toer esfuerzo por
nada, asina notulonan di Conseho ta bisa
pa persuadi e mencionado P. Diedenho ven
coe proposicion di mas razonabel i moeustran-
do motiboenan di mas urgente, p acilita
toer es suma, koe nan a pidi, Conseho a risca un
tiltimo esfuerzo pa gan. Ma Diedenhoven a
sigi nenga; el a declara, koe ta dispuesto pa
contribui segun su rikeza den un cuotacion
general di burgernan ma koe sol no ta
capaz di wanta toer peso. El...”
|
|
8 |
|
“...di marina a paree dilanti Lmiffer i a anunci
jegada di Bresseau, Agente di Guadeloupe. Lue-
go e oficial a bisa Lauffer, koe lo nan saluda Go-
bierno. Lauffer a gradici pa es saludo ma el a
pidi ,,mas informacion tocanti motiboe di es ex-
pedicion. Poco ratoe despiies e oficial, koe Lauf-
fer a manda, a bolbe coe un carta di Agente
Bresseau. Den es carta es Agente a skirbi, koe
el a bini coe tres corapania di troepa bao di
mando di general Jeannet pa protega i.sla, el a
pidi doen permision pa hala coe su barcoenan
te cerca e fragata Vensj^eance, (koe tabata pa-
ra den haf dilanti di Wa,aigat), pa cual el a
trece refuerzo i vfveres, an koe el por desem-
barca nan.
Gobernador, koe no kier decidi el sol den es
asuntoe, a larga convoca Conseho. Mientras
tantoe a ripara, koe Agente Frances a bai
bordo di Vengeance i koe Pitot a baha wimpel
hiza promer estandarte i caba bandera di al-
mirante na master grandi. Toer es movemen-
toenan ai tabata paree Gobernador nnfsjar sospe-
ehoso, pesai Lauffer...”
|
|
9 |
|
“...- 57 -
loupe i di es expedicion i el a iusisti pa nan
cuinpli coe deseo di Bressenu. Ora Gobernador
a hala atencion di es diputado, koe ta irnposi-
bel pa permiti es suplica, promer koe nan tin
instTuccion di motiboe pakiko e Francesnan a
bini, Joubert a poerba pa. spanta Conseho coe
algun amenaza, ma ora el a ripara, koe esai
no a logra, el a propone pa tene uii confe-
rencia den Conseho coe Bresseau, loke nan a
permiti inmediatamente. Bresseau a paree des-
pues den Conseho, companja di Joubert., gene-
ral Plardy i un corteho' completo di ohcial,
den nan algun mulato i neger. Ora a mira esai
Conseho a larga den sala di reunion jama ofi-
cialnan di guarnicion i esnan di vvarda nacio-
nal, kendenan a bini huntoe coe un gran nume-
ro di burgernan.
Coe mf^jar demostracion di su bon intencion
personal,di disposicion amistosa isintimentoe sa-
ludabel di Agencia na Guadeloupe, Bresseau a
bisa Conseho, koe su Agencia a haja instnic-
cion, koe e vice-aimirante Ingles Parker taba-
ta drecha un ...”
|
|