1 |
 |
“...Un poca muchoe trastorn,.
Spiritu revolucionario, koe a pone Europa
ariba bao na fin di siglo XV'III, a moenstra
*u influencia bien pronto na West-India, i na-
turalmente na Lslanan francs proraer. Nan a
introduci aja forma di gobierno republicano
ma catiboenan no a haja nan libertad, ya
aiutoridadnan colonial a tarda hopi tempoe
pa haci e hendenan di color, koe tabata liber,
koe, inescos koe e emancipddonon na otro
posecionnan di West-India, tabata privd di
niuchoe derecho civil, participa den es igual-
dad i fraternidad, koe nan tabata elogia asi-
na tantoe. Ma manera bende por a compren-
de masjar liger, poblacion colonial, inferior,
no europeo, a gusta ideanan republicana mas
tantoe, nan no a keda sin moenstra na
cada ocasion, na principio coe palabra sol,
ma despues coe hecnoe tambe, koe nan tabata
Idrenta coe es ideanan. Na Curagao principal-
mente camina poco dia pasa un comision,
koe tabata encarga pa investiga motiboenan
Idi e desuuionnan fuerte, koe tabatin basta...”
|
|
2 |
 |
“...conserbacion di trankilidad i
bon orde di isla i pa large dispone, pa paga gas-
toe, riba placa di caga di barcoenan conflsc,,
pasobra foi ora el a bira kaptein-comandante,
ta coe zelo grandi, deligencia i acfcividad el a had
toer coSj koe ta di mehor i na probecho di isla
i koe pa es motiboe el mester a had hopi gas-
toe i loke el ta had te ainda. (For di su mes
sacoe naturalmente. Rekw. 1796).
Conseho no a contesta es rekest na principio
tl), loke a lamanta indignaciou nias tantoe,
asina koe dia 24 di September nan a bolbe
manda un rekest, flrmdi pa 136 habitante, pa
Conseho. Den es rekest e firmantenan tabata
splica, koe pa no cita niiigun otro motiboe pa
awor, nan tabata atribui es descuido pa de-
fende isla na disposicion debil i mal bista di
burger Jan Jacob Beaujon, motiboe pakiko nan
a pidi ,,pa excusa es burger di toer loke ta per-
tenece na defensa di isla i pa noinbra i auto-
riza^ Albert KiTckert, comandante di Ceres, Jan
B. Lauffer i tain'oe un oficial inteligente di
guarnicion...”
|
|
3 |
 |
“...Den un reunion extraordinaria, koe Conse-
ho a tene dia domingo 8 September 1799
koe diputado Frances di Guadeloupe, C. A. Jou-
Teenstra i Simons ta deseribi den nan historia di Curasao (a),
un mas cortieoe, otro mas extendido, ma toer e mes mo-
do, i mi descripcion ta diferente di nan, mi a huzga koe
ta necesario di doena un splicaeion chikitoe promer.
E tres escritonian mentd. ta larga pasa manera Lauffer
tabata sabidor di complot di Agencia na San Domingo
pa instiga un revoluoion na West-India i koe basta nan
a haci proposiciou, pa toema parti den es complot, pa
loke nan a busea modo di coempr pa un suma di $ 100,000.
Bosch ta eontradici su mes, ora el ta bisa promer
coe hopi palabra, coin Lauffer tabata sabi padilanti dje
complot i ta meneiona despues, koe Gobernador a deS-
cubri e traicion poco promer koe su ehecucion. (Tomo
I, PAg. 335 seq.) Teenstra ( Tomo I, pag. 84) ta jaina
Lauffer un bomber nobel, probablemente pasobra e
f 100,000, koe nan a ofrec. no tabata jega pa haci toe-...”
|
|
4 |
 |
“...trahando un plan, koe
mester Vementa den poco dia, mientra na es
ocasion ai de Yaux a papia tambe, koe 400
Frances caba tabata di su partida i luego el
a bisa tambe, mientra el tabata bati su punjal
coe su manue: Coe esaki lo mi venga mi! Coe
es punjal den mi man i coe 2o bomber lo mi
toema Forti violentemente. Luego Gobfernador
a bisa tambe, koe diferente habitants a bini cer-
ca di caba, kendenan a pone obstaculo pa de
Vaux keda mas largoe aki iia isla, pa mo-
tiboe koe miedoe pa e peligro, koe tabata me-
naza isla pa hechoe di un bomber di un carac-
ter asiua inconsecuente i pasion. inanera de Vaux,
tabata asina grandi cerca toer, i nimonan ta-
bata asina exalta, koe nan tabata kere, lo a so-
cede bopi desagrado, si Conseho no toema rn^
dida na tempos pa sigura sosiegoe i trankili-
dad di colonia. i o.
Coe un boca Conseho a declara, ora el a
tende es participacion, di mira necesidad pa
toema medidanan necesaria. Gobernador a pro-
Done pa arresta de Faux inmediatamente i sa-
ke foi isla. Joiibert...”
|
|
5 |
 |
“...cambio den Gobierno di aki i pa causa d
es manera un revolucion general na es co
'Lffer a pidi Gonseho pa no procede or-
^narfameutneu es asuntoe; iha pa toema,
iun resolucion politica, tal raedidanan tocan-
ti Tierce koe Conseho ta kere necesario, p
motiboe si trata es asuntoe manera uu asun-
toe criminal ordinario, lo causa desagrado mu-
Soe grandi i masjar tantoe peligroso pa tran
viiiflnfl i si^urid3d di gs colonia.
delibera riba es
nroDOsicion di Gobernador, Pastoor Sohmck a
ffdfpa papia coe Conseho i despues koe nan a
oerm?ti^ Su Re^erendo a pidi pa bise di ki
permiue, o tabata miem-
b^di directiva di Comunidad Romano Cato-
r ; tnhata oarce koe nirigun hende no kier
lico 1 tabata paro^^
hoor' publicamente manera forma di pbier-
So epuEno tabata exigi (segun uu hurista
no repumic . . 5iica e kehonan, koe
SSn tin contra djl E^pastoor, koe, segun hui|
rli Coio a comport na es ocasion ai
maSar kisoleAte i incombeniente mas tantoe
tocanti Gobernador Lauffer, a haja di parti
Srar: i= -oeL=...”
|
|
6 |
 |
“...let americano, bao di tiroe di cajon di forti na
Fuik-Baai, ma es pirata tambe a keda sin haja
nada, pa motiboe tioe Lauffer a manda unbar-
coe masjar camnador su tras, koe a obliga e
bareoe pirata di stop poersigicion di es golet.
Den e barcoenan, koe e piratanan a cohe i
trece aki, tabatin hopi bez barcoenan, koe habi-
tantenan di isla tabatin inters den nan, princi-
palmente pasobra no semper e piratanan tabata
atene nan nies estrictamente na nan comision, nan
tabata haci abuso di dj, no obstante e pnblica-
cion, koe Poder Eheeutivo di Repnblica Bata-
va a saca contra esai dia 12 di Augustus 1798
(Plak. 1799). Conselio, koe mester i a condena e
barcoenan, koe nan a trece aki, i koe mester a
doena permision pa bende nan publicamente, ta-
bata haj hopi bez den un posicion fastiosa, pa
via di protesta di bargeman contra cohenientoe
ilegftimo di_ un banda, i di insistencia di Agente
maritimo di Republica Frances, es Tierce mas
bez caba menciona, na haja conflscacion di pre-
cionan, na otro...”
|
|
7 |
 |
“...Awor articulonan 2 i 3 di
publicacion di Poder Ehecutivo di Eepublica
Jlatava di 12 di Augustus 1798 tabata deter-
iijina, koe barcoenan Americano, ,,koe tabata
sali of koe ta toema carga den Eepblica Ba-
tava, lo no ta consider^ como captura legf-
tima di pirata Frances den algun haf Batavo.
Ora a decidi riba splica di Joubert, mas parti
di miembro di Conseno tabata di opinion, koe
,,Mary no tabata den es trminonan di es pu-
blicacion, pero, pa motiboe koe nan no por a
bini na acuerdo i koe nan a haja e texto di
es publicacion no muchoe cla, Conseho a resolve
(18 Febr.) pa bende e barcoe i su cargamen-
toe pblicamente, pa depone producto den
caha di gobierno i pa larga decision to-
canti di legitimidad di cohementoe di Ma-
ry na sentencia di Poder Ehecutivo di
Eepblica Btava of di un tribunal, corte of
cuerpo di mes poder, koe ta autoriza pa haci
esai segun constitucion di Eepblica. Es ora
ai Joubert a pidi, si el no por dispone riba
e placanan depone na beneficio di ,,le/3g-eaace,
ma Conseho...”
|
|
8 |
 |
“...pa nan haja
nan libra for di e trabahoso huesped Francs.
Mainta tempran di dia 23 di Juli 1800 bista
di 5 barcoe coe bandera Francs, koe tabatia
ruinbo riba isla, a lamanta gran inkietud. Pron-
to es inkietud a bira ansia, ora nan a mira es
barcoenan haci egercicio, manera ta un atake
nan tabata bai haci, i ora nan a ripara ma-
sjar tantoe soldaat na bordo, Gobernador, koe
no tabata confia e bandera (1), a toenia raedi-
danan di precausion, mes ora el a jama guar-
nicion bao di artna i a span un cadena for
di barcoe di ponton Ceres riba haf (2).
Asina Lauffer tabata spera e barcoenan,
koe pronto tabata drenta i koe tabata trata
pa forza e cadena gespan riba haf, loke nan
no a logra haci; asina koe nan mester a keda
para dilanti forti Amsterdam (3). iMes ora Go-
bernador a manda un oflcial na bordo, coe or-
de pa bisa comandante pe moenstra su corai-
sion. Mas koe un ora Gobernador tabata spe-
ra contesta ma ora respond! no tabata bini.
(1) . Hopi bez barcoenan di gera tabata hizaun ban-
dera...”
|
|
9 |
 |
“...su inforrae
ta caba.
Den notulonan di Conseho ta paree ainda,
koe dia 7 di September troepanau Prancs a
jega te na Roode Weg, koe nan a bati e troepa-
nan, koe a manda contra nan, den uu luclia
fatal i koe Francsnan a ocupa posicion na
Otrabanda, camina nan a tira terribelmente foi
den cas i tras di skina di cajanan riba stad i
forti, loke a causa koe dia 10 di September ca-
ba hopi di nos pueblo tabata herida i a
moeri. Segun e carta menta di Bresseau, di
nos banda fortinan Amsterdam i Republiek a
tira continuamente, ma a causa mas danjo na
propiedad di habitantenan, koe na Francsnan,
koe tras di casnan tabata bon sigur,.
Dia 10 September nan a haja judanza coe
iegada di fragata ingls Nereide, captan Frederick
Watkins, koe a ofrec pa saca Francsnan foi
tera, basta koe tabata pone isla bao di pro-
teccion di Inglsnan. Como Conseho no kier a
trata atrobe el sol, Conseho a convoca .un Con-
eho combina, den cual Gobeimador a moenstra
e estado insoportabel di isla. Francsnan ta-
bata donjo dl...”
|
|
10 |
 |
“...75 -
Kegresando na Curagao na 1807, el a moe-
ri na su coenucoe Blenheim, dia 24 di De-
cember 1833, na edad di mas di 80 anja.
danjo finaneiero pa su puesto, ta bira basta cia for di no-
tulonan, koe ta bisa hopi bez di gastoenan, koe Lauffer a
pag-a for di su mes sacoe na fabor di isla. Apesar Conseho
a doena Gobernador un suma di fl 1500 pa aliviaes gas-
toenan ai.loke tabatahaci no obstante pro testa di Lauffer
(Not. 11 Febr. 1800) sin embargo es suma tabata leuw di
uficiente....”
|
|