1 |
 |
“...Mercier, koe a ke*
da na St. Criiz pa reuni e catiboenan, tantoe
di De Knip como di otro coenucoenan di banda
bao, koe a keda atras. Dos dia despues el ta-
bata liuntoe coe nan den nan trinchera riba e
ceroe cerca coenucoe Fontein.
Gobernador di isla, Joh. de Veer, a haja
promer nobo di lainantamentoe, dia 17 di Au*
gustus tratnerdia, pa sigiente carta;
Eieelentlsimo Senjor,
Awe mainta mi catiboenan a bini i a nenga di traba.
Lok# ta nan intencion, mi no sabi.
Purd i coe berdadero aprecio,
Bo atento sirbidor i su sdbdito,
C. VAN UYTRECHT.
Mes ora Gobernador a convoca Conseho,
koe a resolve di suplica Van Uytrecht pa
doena mas splicacion, pakiko su catiboenan
a nenga di traha. Conseho a expresa speran-
za tambe, koe cos no a bai mas aleuvv ma
si ta cos, koe es asuntoe a toema un otro di-
reccion, lo toema medidanan inmediatamen-
te. Nan a bisa kapteinnan di cuerponan
boluntario, di mulato- i di negernan loke
i otro cos mas; tabata haoi toer bende, koe beb, ma-
nera razoe. ^ +
Na coenucoe 8t. Cruz...”
|
|
2 |
 |
“...ehecuta ordeman
di Conseho na manera di mas mehor posibel.
Atardi dje mes dia Sr. \V. van Ujtrecht,
jioe di donjo di De Knip, a bini punda i a in-
forma e miembro di Conseho Romer, koe pa
ausencia di Gobernador (2) tabatin comando
supremo, koe el a larga e negernan rebelde di
su tata na e coenucoe St. Cniz, koe nan no
ta arm ainda i koe, segun nan ta bisa, nan
tabata pa bai Punda, pa doena Gobernador
nan keho. For di es hechoe, koe catiboenan
ta tarda riba un i mes coenucoe, Romer a
corda di mester deduci, koe es catiboenan taba-
tin un otro idea koe pa bin doena Gobernador
nan keho, i koe nan a keda St. Cruz sola-
mente pa warda refuerzo pa ehecuta nan plan.
Pesai el a convoca Conseho pa delibera, kiko
mester a haci. Paree Rrner mes a mira pe-
ligro di es situacion masjar bon, alomenos el
a propone pa manda banda bao un destaca-
mento di troepa di guarnicion di 50 homber
coe asina tantoe neger i mulato liber, koe nan
por haja, pa trece e negernan revolucionario
na nan memoria, pa asina stroba...”
|
|
3 |
 |
“...na SU man, el a entrega su mes. (1)
Ora Conseho a haja noticia di derota di
Plegher, el tainbe a raira, koe es lamantamen-
toe tabatin un caracter mas serio koe nan a
supone na principio. Pesai dia 19 di Augus-
tus nan a resolve, riba proposicion di Gober-
nador (2) pa manda banda bao un destaca-
mentoe di 1 kaptein, 2 oflcial subalterno, 5
sergeant i bombardero, 5 korporaal i 60 bomber,
tantoe infanteria coino artiljeria i pa suplica
contra-alinirante Wiertsz pa juda es destaca-
mentoe coe un cuerpo di marinero i matroos.
Wiertsz a declara koe el ta dispuesto pa haci
(1) . Henter au bida largoe el a keda manearn, ma
Conseho a doen un pensin.
[2] , Domi Simons i otro ta bisa, koe tamianan de
Veer 1 Lesire, koe a wanta miles ansia, tabata libra
dia di e atake riba ceroe oerca Fontein (25 Augustus], Mi
ta duda masjar na exaetitud di es notieia ai. A. de Veer
tabata jioe di Gobernador, i sigur lo el a larga spierta
SU fainia di mas jegA, prinoipalraente pasobra el tambe
tabata biba na coenucoe...”
|
|
4 |
 |
“...tabatin
den nan; nan a kima algun cas i den otro
nan a kibra toer meubel; nan a desfcrui
toer loke bende a planta i a tira venen o den
algun reenbak; riba baterianan na De Knip i
na St. Cruz nan a arresta e dos cabaljeronan
Van der Grijp i Tieleman, koe huntoe coe al-
gun mulato liber tabata unica troepa na es
dos fortinan (1). Na Santa Marta Chikitoe
e negernan Pedro Wacau i cincoe otro raas a
mara Sabel, un meester di school, na raboe di
un cabai; Pedro Wacau segun el mes a decla-
ra pa inspiracion di diabel, a lastr riba
tera na un distancia di tres ora i mei, te
porfin pa orde di Mercer nan a tira es cria-
tura martiriza mata na Fontein.
Tabata up satisfaccion pa Couseho anto,
koe Sr. M. baron Van WeM.erholt tot da Leem-
cule, kaptein di infanteria di guarnicion, un
homber, den kende Conseho tabata pone hopi
confianza, (2) a ofrece boluntariaraente pa toema
co mando riba dj pa manda troepa riba ue-
(1) . Huntoe coe Marcus Antony i algun otro mas, koe
eatiboenan a cohe preso, nan a libra...”
|
|
5 |
 |
“...wowo i coe ansia ta-
bata desea pa di dia abri.
Ora di dia tabata abri, P. Schinck a bai
riba pleintji dilanti cas, camina negernan a
coeminde coe masjar carinjo i a doen un kop-
pi di koffie. Ba^tiaan Carpata a bisa pastoor,
koe el a larga silja un cabai p; el no taba-
ta kier pa pastoor a bai na pia. Promer koe
Pastoor a sali for di camparnentoe di neger-
nail, el a bolbe tene un entrebista coe Toela
i a puntr, ki respond! mester doena Gober-
nador i Conseho. Toela a contest, koe el i
SU hendenan no ta desea otro cos sino nan
libertad.
Entretanto van Westerholt, mirando koe
pastoor no a regresa na e ora, koe el a pri-
minti, a resolve di no perde ni un momentoe
di tempoe; pesai el a doena orde pa asina di
dia coeminza kibra, toer cos ta cla pa mar-
cha. Net ora troepanan a haja orde pa mar-
cha,^ a jega noticia, koe un cuerpo di blancoenan
arma tabata na camina; van Westerholt a
resolve pa vvarda riba nan judanza. Despues
a resulta, koe es blancoenan tabata un des-
tacamento di barcoenan...”
|
|
6 |
 |
“...tiljeria coe algan bomber i un eajon, pa ti-
rando continuamente riba cabez dje ceroe (mas
of menos 800 pia_ altoe,) nan protega e ata-
ke dj troepanan di es banda ai; na e banda
di ceroe, oenda tabata mas liger pa subi i
oenda e negernan tabata spera claramente un
atake, pa motiboe koe nan a reforza es banda
ai coe alguu cajon chikitoe,) Fan Westerholt
a pone bao di Sr. Rabaine un corapama di
cuerpo di boluntarionan ua cabai, coe e otro
cajon, pa kita atencion dje negernan aifor; i e
segunda compaina di cabaljeria, bao di coraan-
do di Sr. Oosterland, a ,coeri rondo di ceroe, pa
stroba negernan di hui i pa di es manera a doe-
na nan un batalja decisiva.
E ceroe tabata asina par, koe na algun
lugar soldaatnan mester a doena otro nan
scopet pa, teniendo na troncon i na pie ira, nan
por a^ bipi ariba. Ma no obstante e difloultad-
nan tcnica di es tereno. Van Westerholt a jega
riba su punta i a larga descarga algun tiroe
riba e lamantadornan, koe a hui pronto na toer
banda despues di un resistencia...”
|
|
7 |
 |
“...ne-
gernan for di ceroe St. Christoffel (1) i otro
ceritoenan ai banda, camina nan a traha trin-
chera i foi oenda nan tabata corre e otro
coenucoenan aieerca, kima cas i kibra toer ma-
gazina i coer, di bestia, pa hiba toer loke nan
cohe na nan campamento.
Pa motiboe di distancia grandi, koe ta sepa-
ra diferente coenucoe di banda bao foi otro, for-
za di Van Westerholt tabata muchoe poco pa
stop es ladronicianan; siruacion politica tabata
di tal manera, koe enemigoenan stranjero por a
ataca Punda, koe tabata toer priva di troepa
(2); si no a suprimi e lamantamentoe di neger-
nan liger, tabata coeri risco, koe negernan di
(1) Segun lista oflcial es eeroe ai, di mas altoe di hen-
ter isla, tin mas of menos 1200 pia altoe.
(2) Ademas nan a manda majoor temporal di guarni-
cion, Sr. Van Starckenborgh, coe un destacamento di troe-
pa na coenucoe ,,Daniel pa protega tras di loraba
troepa di Van Westerholt i mes ora pa evita catiboenan
di banda riba uni coe Toela....”
|
|
8 |
 |
“...catiboeuan scopet, municion i viveres. Natu-
ralrnente es dos negernan aki i Pedro Wacau,
matadornan di maestro di school Sabel, naii a
castiga inas pisa. Es sentencia, saca contra nan
i ehecuta dia 3 di October 1795 tabata;
1. lo nan trece loela, cabez principal di ne-
gernan rebelde, koe tin bijnaam di Rigaurl, sin
otro forma di proceso, na Ingar oenda sa haci
ehecucion; mare na un cruz, lo nan kibr su we-
soenan di abao pa riba, caba kima su cara
i kita SU cabez afor, despues pone e cabez
riba paloe di horca;
2. despues koe Bastiaan, coe bijnaam di
Carpata, a mira es ehecucion, lo el sufri e mes
casLigoe.
3. ,,lo nan cologa cabeznan di Toela i Bas-
tiaan riba dos paloe riba Rif, pa toer hende
por mira nan;
4. lo nan lastra Pen'ro IFacau na pia rondo di
horca, despues mare na un paloe i kap su
mannan afor; caba masjiea su cabez coe un
moker di heroe;
5. tira na awa toer e mortonan coe algun
peso mar, na nan.
(1) Ma hende mester ta prudente pa doena balor his-
trico na declaracioii di es...”
|
|
9 |
 |
“...doena
catiboeuan scopet, muuicion i viveres. Natu-
rahnente es dos negernan aki i Pedro Wacau,
matadornan di maestro di school Sabel, nau a
castiga inas pisa. Es sentencia, saca contra nan
i ehecut dia 3 di October 1795 tabata;
1. lo nan trece Joela, cabez principal di ne-
gernan rebelde, koe tin bijnaam di Iligaud, sin
otro forma di proceso, na Ingar oenda sa haci
ehecucion; mare na un cruz, lo nan kibr su we-
soenan di abao pa riba, caba kima su cara
i kita SU cabez afor, despues pone e cabez
riba paloe di horca;
2. despues koe Bastiaan, coe bijnaam di
Carpata, a mira es ehecucion, lo el sufri e mes
castigoe.
3. ,,lo nan cologa cabeznan di Toela i Bas-
tiaan riba dos paloe riba Rif, pa toer hende
por mira nan;
4. lo nanlastra Pedro lEacan na pia rondo di
horca, despues mare na un paloe i kap su
ma-nnan afor; caba masjica su cabez coe un
moker di heroe;
5. tira na awa toer e mortonan coe algun
peso mara na nan.
(1) Ma hende mester ta prudente pa doena balor his-
trico na declaraciou di es negernan...”
|
|
10 |
 |
“...hui foi nan sjon i ta sconde nan eurpa ainda den mondi.
Toer esnan, koe den trmino di dos seman despues koe a
publica es decreto aki. no a bai cerca nan sjon i pone nan
bao di nan obediencia, io ta castigA se^erainente; i si an-
tes nan por tabata den e negernan, koe a lainanta, nan io
ta eastiga coe morto, sin otro forma di proces of sin gracia.
I pa evita toer keho hustoe, koe aigun catiboe por tin
contra nan sjon, fitor i bomba, (1), sea pa motiboe koe nan
(1) Fitor tabata encargA principal men te pa mira coenu-
coe, ordinariamente nan tabata blancoe; bomba tabata
mas parti e catiboenan, koe a distingi nan pa un bon
comportacion, of tambe negernan liber; nan tabatin di
mira riba un cantidad di catiboe. Ta nan principal mente,
koe tabata maltrata catiboenan. Tabata cai e catiboe-...”
|
|
11 |
 |
“...minimo falta di obedien-
cia of respet na nan sjou, fitor, bomba of oto bende blan-
coe lo ta castigfi riguroaamente i segnn exigencia di es
asuntoe na nan oiirpa of nan bida, pa ehempel pa otro.
For di es publicacion aki por deduci, koe
Oonseho a saea uii decreto, pa sigara un me-
lior trato pa catiboenan. Den e,s publicacion
bonseno a fiha ora, koe catiboenan mester tra-
ba, cantuiad di coeminda i panja, koe sjonnan
mester doen a nan, i na general Conseho a ta-
na toer cos, koe por doena ocasion na abuso,
Asina anto es larnantamentoe di catiboe
koe tabatin un aspecto asina peligroso, taba-
ta sofoca i bien coe prdida di bida di dos
bende solamente. Ma danjo, hac na propiedad,
tabata raasjar tantoe (1); asina koe sigiente an-
ja algun donjo di coenucoe no por a paga in-
teres dl hypotheek, koe nan tabatin riba nan
coenuce. Como prueba reraarcabel i tipico di
situacion di es tempoe ai ta sigur e resolu-
cion, koe Conseho a toeraa pa juda tal don-
]onan dl coenucoe: promer el a'doena nan un
anja...”
|
|