1 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0002thm.jpg) |
“...-77 -
tamente a doena ocasion pa es revolucion la,-
manta i koe a haci asina general, mester con-*
ta Begun notanan oficial:
1*. Principionan revolucionario, koe un gran
nmero di ,,bende liber di color, koe a bini
foi islanan Frances, a plama den catiboenan.
2. E idea, koe tabata plam basta general-
mente den mulato-i negernan liber i den cati-
boenan, koe Repiiblica Batava a bira un pro-
vincia Francs pa medio di Alianza coe Fran-
csnan.
3'. Ehempel, koe otro islanan i principal-
mente San Domingo a doena, camina catiboe-^
nan a laiuanta i a haia nan libertad tambe.
4:*. Abusonan koe a dreuta den algun coe-
nucoe. Oomo principal di es abusonan por con-
ta: koe nan a poue toer catiboe responsabel
pa descuido of delito di n sol ; koe nan a fab
ta coe es ta,hamentoe pa larga catiboenan tra-
ha dia domingo (1) ; i na doena nan algun dia
di verlof na lugar di doena nan panja i coe-
minda, asina koe nan nieste*- a bai traha na
un otro coenucoe i coeaipra nan coeminda i
panja cerca nan sjon...”
|
|
2 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0003thm.jpg) |
“...- 78 -
cion a plama bao di catiboenan, koe al^un
blaiicoe di consideracion lo favorcice revolucion
na scondi i koe general Rigaud (1) lo bin juda
catiboenan aki.
7. Negligencia di Grobierno, koe den desr-
denari continuo di catiboe i liende liber no kier
a mira nada otro sino bringamentoe di coes-
tumber of tirainentoe di .moketa. (2).
8. Falta di troepa di alguii nificacion na
forti banda bao, na basta ora di distancia foi
Punda.
9. E gran cantidad di scopet, koe tabatin
na mas parti di coenucoe, i imprudencia di don-
jonan di coenucoe pa larga es arraanan ai na
poder di catiboenan.
10. E muchoe catiboenan, koe a hui, (3) i
e tantfsirao neger liber i raulato, koe sin me*
dio di existencia, tabata rondea den coenucoenan
baiida bao i koe tabata tene nan na altura di
toer medida toema contra nan.
Na coenucoe ,,De Knip (banda bao, fuera
(1) . E general Francs, koe a jnda catiboenan coe *u
troepa na Santo Domingo.
(2) . Un pleitoe basta fuerte den catiboenan di Sr. I.
Gouverneur, den cual algun...”
|
|
3 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0010thm.jpg) |
“...satisfaccion i priminti nin
koe lo drecha es maloe, si naa keho ta hustoe,
i pa doena nan pordon pa es cosnan di vio-
lericia, koe nan a comete caba. (R. & S. 179 >).
Pastoor/Schinck lo cornpanja Fan Westerh ilt.
Pura-pura nan a drecha un barcoe pa hiba
troepa na boca di San Michiel. Seis or i mei di a-
nochi (19 Aug.) nan a jega boca di San Mi-
chiel i Fan Westerholt a resolve pa kela aja
te SU manece i pa spera resultado di mision
di pastoor, koe mes ora a cohe camin )i pa
Port-Marie, cuartel-general di negernan. El
a priminti Fan Westerholt, koe lo el bolbe pro-
raer koe 11 or di anochi (2).
Ora pastoor a jega na camparaentoe dje ne-
gernan, el a larga jama catiboenan, koe
a mand keda para. Siete of ocho di nan a bi-
ll). Se^un un manuacrito bieuw, koe tin pa titnlo-[
,,Memorial der Gesehiedenisse op t Byland Caragao in i
Jaar onzes Heeren 1796, koe M^. J. J. A. Van Baars ta:
batiu araabidad di moenstra ini i koe ta masjar exaeto
en cuantoe su feelianan, un ciertoe Thomas Paradis a bai
caba...”
|
|
4 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0015thm.jpg) |
“...Ora nan a jega na cuartel di rebeldenan,
van Westerholt a. resolve pa poerba un biaha
mas pa ccjmberti es negernan i mes ora pa
spiona nan posicion; el a pidi nan doen un
eutrebista, loke nan a consenti bao di pro-
mesa di siguridad di persona. Companja di
sergeant Johr, Van Westerholt a bai anto na
campamento di negernan, camina el a bolbe
ofrece catiboenan, pa medio di Johr na lenga
di pueblo, un general pordon, basta koe nan
bai calmo atrobe na nan coenucoe. Ma coe un
tono di orguljo nan a nenga i tabata exigi
nan libertad i igualdad coe blancoenan, flhan-
do nan riba un carta di general Rigaud, koe
tabata priminti nan libertad, i koe tabata
bisa, koe, awor koe Holanda i Francia ta
n, catiboenan aki mescos koe na colonia
Frances mester tabata liber. Van Westerholt
tabata busca di comb mee e catibonan, koe
nan huicio no tin ningun fundamentoe, ma
por nada. Comprendiendo koe el no por a bi-
ni cla coe palabra i mirando koe algun neger
tabata mik nan scopet riba dj, no obstante
di nan promesa...”
|
|
5 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0017thm.jpg) |
“...cajon chikitoe
fo por ta di muchoe probecho p; pesai el a
pidi Kikkert, koe su mes anochi mester a bol-
be bai Punda coe algua di su boluntarionan,
pa el pidi Couseho es cajonnan. Conseho a
manda nan p huntoe coe un refuerzo di 50
bomber di cuerpo di mulatonati liber. Luego
Van Westerholt a manda tambe un informe pa
Conseho. Den es informe tabata conseha pa
manda Punda toer bestia i toer maisji, koe
tabata den magazina, como tabata paree cla-
ramente, koe negernan tabatin idea pa evita
un batalja regla, retirando semper, ora nan a
haja nan obliga, pa cansa blancoenan, asina
koe di mehor cos lo ta, pa obliga nan, pa
falta di coeminda, pa pone arma abao. Aun-
ke Conseho a drenta coe es plan, el no por a
logra pa via di diflcultad tecnica, koe tabatin
pa transporta tantoe bestia i maisji.
Dia 24 di Augustus Van Westerholt taba-
tin atrobe uu enbrebista coe e lamantadornan
neger, el a ofrece nan uu bez mas completo por-
don, ma es biaha aki coe excepcion di gefenan
di es lamantaraentoe. Ma negernan...”
|
|
6 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0022thm.jpg) |
“...- 97 -
di catiboanan tabata traha na nan coenucoe a-
trobe. Pesai despues koe Van Westerholt a ha-
ci un poersifficion general pa busca modo di co-
he Toela i Bastian Carpata, loke el no a logra
haci, el a regresa na Piinda, largando nn des-
tacamentoe di SOhoraber bao di eomando di luite-
nant Hagenberg na es lugaruan. Na binimentoe
di Punda na diferente coenucoe nan a kibra we-
soe di toer catiboe, koe nan a cohe coe arma den
man, pa larga un ehempel pa e otro negernan,
koe a bolbe na es coenucoenan. Te dia 19 di Sep-
tember Van Westerholt a gana Punda; El a bi-
ni coe Toela, gefe di es lamantameutoe, koe un
koe pa orde di Van Westerholt nan a kap manoe i pia
di es Toussaint i otro prisonjeronan i a tira nan despne
den laraar, mientra Toussaint a drief bini tera su manece
i tabata keha di sed, ,,i koe un tiroe di revolver nan a
pap:a SU sed pa semper.
Segun mi opinion, por bien considera es cuenta como un
cuenta di nanzi. Di promer Toussaint NO tabata gefe di la-
inaiicamentoe; di dos...”
|
|
7 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0029thm.jpg) |
“...comporta nan como catiboe bon
i obedecido, ma koe reconociendo koe nan a merece
hustamente castigoe di morto semper ta spantA pa cai
den manoe di Husticia i a iarga pidi gracia, mientra ofi.
ciainan, koe. nos a autoriza, apriminti pordon na aigun caba.
Pesai anto, sintiendo un compasion cristiano pa esnan,
apesar koe nan dueie ta sincero, sin embargo io nan por ta
castigA hustamente coe morto, nos a haja bon di conflr-
ma e pordon, koe e oflciainan a doena nan i awor nos ta
pone acerca un Amnestfa General coe pordon di toer cas-
tigoe na ter i na cada un di es lamantadornan negei-,
koe tabata den es conspiracion maldita.
Ma esai io socede solamenDe coe e catiboenan, koe ber-
daderamente a somete nan na nan sjon i koe ta traha den
hoffi i den coenucoe; ma di ningun manera coe esnan, koe
a haci nan eulpabel na desobedencia di mas chikitoe of koe
a hui foi nan sjon i ta sconde nan eurpa ainda den mondi.
Toer esnan, koe den trmino di dos seman despues koe a
publica es decreto aki. no a bai cerca nan...”
|
|
8 |
![](https://dcdp.uoc.cw/content/AA/00/00/28/20/00001/NL-0200050000_UBL10_02863_0030thm.jpg) |
“...na nan sion, fi-
tor 1 bomba, bao di castigoe, koe minimo falta di obedien-
cia of respet na nan sjou, fitor, bomba of oto bende blan-
coe lo ta castigfi riguroaamente i segnn exigencia di es
asuntoe na nan oiirpa of nan bida, pa ehempel pa otro.
For di es publicacion aki por deduci, koe
Oonseho a saea uii decreto, pa sigara un me-
lior trato pa catiboenan. Den e,s publicacion
bonseno a fiha ora, koe catiboenan mester tra-
ba, cantuiad di coeminda i panja, koe sjonnan
mester doen a nan, i na general Conseho a ta-
na toer cos, koe por doena ocasion na abuso,
Asina anto es larnantamentoe di catiboe
koe tabatin un aspecto asina peligroso, taba-
ta sofoca i bien coe prdida di bida di dos
bende solamente. Ma danjo, hac na propiedad,
tabata raasjar tantoe (1); asina koe sigiente an-
ja algun donjo di coenucoe no por a paga in-
teres dl hypotheek, koe nan tabatin riba nan
coenuce. Como prueba reraarcabel i tipico di
situacion di es tempoe ai ta sigur e resolu-
cion, koe Conseho a toeraa pa juda...”
|
|