|
|
|
1 |
 |
“...kenshi, pa larga boso amigoenan ktbra nan eabez riba dj.
Ant boso por man da nan na Bedaccion di Ala Blanca na Imprenta di
Vtcariato. Sigur-sigur, si nos ta haja nan bon, lo nos publica nan firmd coe
boso nomber, pa toer hende mira kende ta es amigoe sabi koe a in-
venta es cos ai.
Awor adilanti! Mira i poerba boso forza 1
1. Mi promer, siete i tres ta nomber di un muher.
Mi dos i tres ta un nota musical.
Mi cuater, tres, dos i un coral di Militaire Tehuis a
fada di dj.
Mi ocho9 mebe, siete i seis ni un tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad,...”
|
|
2 |
 |
“...iliffitti 4Ell
SOLUCION.
1. Ala Blanca. 2. Cangreeuw di Hollanda dici: despues
di mi morto mi boeniteza. 3. Nuebe anja. Com por culcnla
esai? mira: mester busca e edad koe mi tin awendia. Pesai
nos ta jam x, seis anja pasa mi tabatin x6 anja. Kita
tripel di esai, pues 3 (x6) 3 x18 di dobbel di edad koe
mi tin, di 2 x anto bo ta hanja mi edad. Pues:
2 X (3 x 6) = x; 2 x 3 x + 18 = x; 2 x 18; x = 9.
4. San Guan, (lamanta laat foi sonjo). 5. Sangura.
6. 1) Ora cachor ta mord, anto e tin dolor di djente di cachor.
2) Ora e ta come, anto su djente ta morde coeminda.
CHARADA.
2.
1. Di 10 lucifer haci shinishi ta cos masha facil. Ma ken
por troca nan na awa ?
Pone den e cuadronan cifranan foi 1 te 16,
a sina koe com koe bo cont sea di ariba te abao
of di abao te ariba, sea di banda drechi te na
banda robes, sea di un skina te na otro,
"semper bo ta hanja 31.
3. Ki diferencia tin tien un dokter i un ladron ?
4. Mi ta £os koe bo ta usa na 'school. Kita mi cabez i
doena mi otro, bo ta gusta mi masha...”
|
|
3 |
 |
“...mehor Dia Domingo asina laat,
koe el ta jega misa asina laat, koe laatste Evangelio (di
San Gaan) a caba eaba, asina koe el a perde (Evange-
lio di) San Guan. P A. E.
AWA 1
Respond! riba pre-
li until.
1 10 7 16
15 8 9 7
14 £ 12 3
4 11 6 13
Charada.
1. Ken por doena mi un palabra di 4 letter, koe si mi
ta kita e di promer i di ltimo ta sobra solamente un t
2. Mi ta nomber di isla aki cerca 12 letter.
Diez, siete, och o, nuebe dokter sa haci.
Ml seis, nuebe, ocho, diez an, ta parti di mi curpa.
Ml dos, tres, cuater, mucha sa usa na scool.
Mi seis, siete, cincoe, nuebe, mucha chikitoe sa
droemi aden Ki isla mi ta ?
3. Simon tabata hunga su vlieg, ora el a mira un tao di
ala-blancoe a pasa banda di su vlieg ta bai pariba. Adios
mi 100 ala-blancoenan el a grita nan. Un ala-blancoe a
contest: Nos no ta 100, no mi amiguito; nos falta un
cantidad di loke nos ta awor, mitar di e mes cantidad, un
cuarto di e cantidad i n promer nos ta 100. Ta nos cuantoe
ta bai, amigoe chiki?
4. Kiko hende sa haja...”
|
|
4 |
 |
“...scirbi: ,
Pader Director !
Dios a doena 6 dia pa nos por
traha i di siete dia nos no por tra-
ha, ta dia di Sabat dia Sabra.
Ken a troea esai na dia Domingo?
Ki rey rein a a haci esai?
Tamb, mi ta mira riba Santana
casi toer camina e letter R. I. P.
Kiko esai ta nifica ?
RESPOND!.
Mi Amiguito !
,,Si lo bo tabatin un poco pacen-
shi ainda, pronto lo bo a haja res-
pondi riba es pregunta, como un
pia-un pia nos ta bai papia riba
ter e cosnan-ai. Ma mi ta mash
contentoe, koe mi a haja un carta
di bo. Mi ta gusta muchanan, koe
kier sinja un cos. I pesai mino ta
larga bo warda, ma awor mes lo
mi responde riba bo pregunta.
Dios mes a bisa hende, koe e mes-
ter santifica di siete dia, koe ta dia
di Sabat dia Sabra, dia koe Dios
a sosega di cfeacion di cieloe i tera.
Pero, nos koe ta cristian, nos no
ta celebra di siete dia, ma pkomeb
dia di seman, koe ta dia Domingo.
Ningun rey ui reina a troca esai,
ma Apostelnan mes. Pakiko ?
Promer di toer, pasobra ora He-
sus a biui na mundoe, ley di Testa-...”
|
|
5 |
 |
“...43
Mi tambe a sinfci mi prfunda-
mente conmovf.
Infeliz! Indudablemente bo ta sus*
pira desdi hopi tempos caba den e
prison aki?
Ai! privA di mi bista, mi no por
conta numero di dianan; ma ta par-
ee mi koe mi ta aki, ya ta cincoe
seis anja caba.
Cieloe! I ainda bo balor no a
bandona bo?
Mi a reza..... Ademas kiko un
poco sufrimentoe ta? un hende no
mester traha pa su salbacion? Ma
hoben, ta ken por a trece bo ne
lugar miserabel aki?
Mi a bini pa venga morto di
mi tata koe a perde su bida den
ltima cruzada.
Bo tata ?
Bi, e tabata cabaljero di mas
balente di henter Bretanja.
Di Bretanja? O, mi Dios! Maes
boz... e presintimentoe...... Jioe,
mi tambe ta di Bretanja.
Abo! i ki jama bo ?
Angilberto di Kerougal.
Mi Tata!
Abo, mi jioe?
Si, bo jioe Enguerrando di Ke-
rougal.
Cieloe! Bini den mi braza, bini
na mi coerazon, speranza di mi ra-
za.... Bo aki! No ta un sonjo? I
Isolin?
E tambe ta prisonjero.
Pober chikitoe koe semper taba-
ta asina manso..... I Jehan?
Jehan a keda na castiljo cerca...”
|
|
6 |
 |
“...afeccion pa mortonan.
19. Ken tin derecho riba San-
tana 7
Den Santana ta dera solamente
morto di hende koe ta batizd i koe
a raoeri den union coe Santa Igle-
sia. Pesai heude koe no ta batizd
koe ta biba for di Iglesia, koe
no a cumpli coe nan deber di hende
Cristian koe a nenga di ricibi Ul-
timo Santoe Sacramentoenan i koe
a moeri sin ningun sinjal di peni-
tencia, ta keda privd di Santana,
i pesai tambe di toer gracia, fabor
i indulgencia koe Iglesia ta doena
su mortonan.
^'oewiOOOeeeu
PREGUNTA. Cornelis ta bini jora na cas. Su tata ta puntr: Pakiko bo
ta jora? Wachi a zoendra mi pa boerieoe. 0 esai no ta nada. I kiko bo a
responds ? Mi no tin cruz riba mi lomba manera boerieoe. Ma papa, toer bestla
tin cruz riba nan lomba? manera cabai, baca, earner, cabritoe ? Nunca mi a
mira esai. Sigur esai ta nifica n cos. Pader no por bisa ml, ta kiko esai ta nifica ?
Un mucha di Pletermaai.
R ES PON 01. Koe boerieoe sol tin cruz riba su lomba tin un niflcacion boe-
nita. Bo sfi koe dia Domingo...”
|
|
7 |
 |
“...un
dilanti dos, un tras di dos i un meimei di dos. 6 Larg bai
promer i despues laba bo man.
CHARADA.
1. Oom a bini for di Aruba i el a trece cabez di un patoe,
raboe di un, porc-o, cabez di un palomba, cabez di un tribon
i di su jioe, i raboe cabez di un elefante. Kiko oom a
trece ? Alex de Pool.
2. Cuanto panchi ta bai riba dak di un cas ? Aiex de Pool.
3. Skirbi 6 nomber di mucha homber. E di promer ta
coeminza coe A, e di dos coe B, e di tres coe C, e di cuater
coe D, e di cincoe coe E, e di seis coe F
. V t t .
t t
'. t
7 letter.
. 8
6
. 8
7
t 8
Maracaibo.
E cruznan ta forma palabra
4. Ki santoe ta pasa mas trabao koe toer otro santoe ?
F. R. Pleteraz.
5. Na oenda un gai a canta promer bez di su bida? f. r. p.
6. 1 2 3 4 5 = no ta bobo.
2
3
4
5 = no ta dushi.
7. Pakiko ora school a caba, mucha ta bai cas? a. de p.
8. Coe cuantoe claboe mi mester claba un cana pe ta
bon claba ? f. r. p.
9. Ken ta pidi limosna i casi nunca ta bira ricoe ?
Humberto de Palm.
10. Mi roeman dici coe mi: Bo...”
|
|
8 |
 |
“...riba cementerio, i e ora algun
i nan a subi den torentji, camina
e klok tabata i na su honor nan a
toca coe klok, toer e repikenan, koe
nan tabata sabi. A dura mas di un
ora, i e tabata mash, satisfecho. Ma
ami, esai a had mi algo melanclico
i tristoe. Nan a toca e cantonan
bieuw i solem, asina mes como e ai-
renau alegre i riba mi esaki a haci
muchoe impresion, di un despedida.
Pakiko hendenan no por juda, nan,
koe ta bai biaha, loebida, koe toer
cos, koe nan ta stima mester keda
atras ?
Es pregunta mi a haci mi mes va*
rios bez.
Su manece nos a bai Southamp-
ton; i aja mi esposo a toema toer
su placanan, ke tabatin na banki.
E tabata monta algun mil dollard.
i nan a pag toer na placa di papel
di banki.
E klerk di banki a puntr ainda,
koe lo e no gusta mas toema un giro.
ma el sagudi cabez i a hinca e pla-
canan den su portefeuille, caba den
e sacoe paden di su bachi, oenda
nan a keda te na ultimo. Nos pose-
sioonan mundano chikitoe nos a des-
pacha adilanti caba, asina, koe ora
nos a jega...”
|
|
9 |
 |
“...terrible aki: ,,Ba-
ha boto I Muher i muchanan pro*
mer I Un hende tabata grita conti*
nuamente es palabranan aki:
Muher i muchanan promer! Muber
i muchanan promer!
E gritoe a doena mi un spantoe
di morto, i es gritoe lo mi sigui tende
te ultima ora di mf bida 1 E tabata
niflca salbacion pa mi, ma tambe
e prdida, di mas gr&ndi, koe hunca
ma sufri morto pa mi inseparable
i querido esposo P
E promer boto di salbamentoe a
a jena liher i a baha na awa. Mash A
poco homber a bai sdn, solamente
cincoe 6 seis di tripulacion. Pasahe-
ronan homber no a haci ningun
esfuerzo di mas minimo pa salba
nan mes. HamAs ma contempla
tantoe animo 6 ma pensa koe e por
a existi. Com hendenan di primera
clase 6. pasaheronan di dek a com*
porta nan, mi no sA, ma nos horn*
bernan di segunda clase tabata he-
ro. Lo mi kier a penetra toer hende
di es berdad. Bahamentce di s-
gundo boto a toema mas tempos. Ml...”
|
|
10 |
 |
“...der i di es cabujanan, coe cual bor-
dugoenan a marra Hesus na £olum-
na di zoetamentoe.
Casulja, koe ta bisiir principal di
sacerdote, ta un imagen di birtud
di mas principal, di amor,, koe ta
doena sacerdote forza pa carga coe
legria jugo di Cristoe. E ta recorda
e panja, koe bordugoenan a tira ri-
ba curpa di Hesus pa bofon. E dos
columna na su parti di adilanti ta
recorda columna di zoetamentoe; e
cruz na parti di atras ta un recuer-
do, di Sta. Cruz koe Hesus a toema
riba su sehoudr.
/
PREGUNTA Pader, Spiritu Santoe ta un palomba?
Com do ta puntra esal ? Pasobra mira, na dak di preekstoel tin un para
manera un palomba 1 ml a mira riba un prentj un hende coe un palomba riba
su cabez. I Doris dl, e palmba ta Spiritu San toe 1 ml tata tin hopi Spiritu San-
toe na caB. Pesai mi ta puntra Pader.
RESPON Dl Spiritu bantoe, koe ta di tres persona di Santisima Trinidad
ta, represents bao di flgura dl palomba, pasobra dia koe Hesus tabata batlzl pa,
8. Guan den Jordan, Spiritu Santoe a baha...”
|
|
11 |
 |
“...koe tabata pa-
ra wardA. Nan a baba trapinan di.
eabuja pa bendenan snbi. Ma mu-
hernan tabata zwak, asina koe ta
un milagro, koe un otro no a
perde balans i cai for di e trapi.
Ora mester a salba mucba chikitoe-
nan, cos a bira mas trababoso ain-
da, como ningun hende tabatin bas-
ta forza pa carga nan. Un di hen-
de di Carpathia a kita diflcultad.
El a baba algun sacoe di carta ba-
sbf. Nan a hinca e cbikitoenan aden,
a cera e sacoenan i a hiza nan.
Alafin nos toer tabata bordo di
Carpathia, seis cientoe i setenta koe
a salba. E tragdia di e escena, koe
tabata bai sigui awor no tin pala-
bra pa scirbi. No tabatin un di
nos koe no a perde esposo, jioe 6
amigoe. El koe nos a perde, e ta-
bata kizas den e poconan koe a sca-
pa ? Nos tabata camna awor bordo
ai vapor manera bendenan sin sin-
tir, foi un grupoe na otro grupoe,
puntrando, buscando, ristrando, gri-
tando nombernan i haci un inflnita
preguntanan.
Ningun di nan koe a scapa i koe
a jega bordo di Carpathia por a
conoce mebor koe mi...”
|
|
12 |
 |
“...cuadro, bo
.mester tapa dos careda di abao i di banda robez drechi,
coe pida papel, spa saca es problemanan. Es cuadronan ta
blancoe i pretoe, of blancoe
BLANCOB.
i bruin un trai otro.
Cuadronan pretoe tin numero,
manera bo por mira i riba es
cuadronan mester pone piedra-
nan i hunga e wega. Mester po-
ne tabla asina, koe cada hun-
gador tin den hoeki na m&n ro-
bez un cuadro pretoe. Mira es
ehempel koe nos ta pone aki.
Nos ta conseha di doena cuadro-
nan un numero, pa bo por com-
prende bon pregunta i respon-
dinan.
Piedranan pretoe ta para riba
cuadronan di 1 te120; piedranan
blancoe riba esnan di 31 te 50.
Den respondinan ta anota zetnan pa un strepi, pe. blancoe
33- -28, loke ta niflca, .koe e piedra blancoe ta bai di No. 33 te na 28.
Comementoe di piedranan nos ita moenstra pa dos punta
pi'e. pretoe: 28: 19, loke ta nifica, koe piedra pretoe di 28 ta
come blancoe '23 d ta bin para riba 19.
< Corda, koe promer nos ta jama cuadro, koe piedra of
dam ta bandona, i anto e cuadro, riba cual...”
|
|
13 |
 |
“...mm
Mi kier a sabi e cos te na placa chikitoe. Ma jega acerca, i awor
un dj buricoenan a tene pil di mi: Mira e kapstok-ai. Siguretambe
ta bin toema parti den poestamentoe. Pero no tene cuidao, e lnmuertoe
lo no gana nada!
Mes ora ma loebida riba mi bon proposito, bira furioso trobe. I ma
pensa: mara mi tambe por poesta coeri, pa cera nan boca.
Buchi Paula, oenda nan ta poesta coeri ?
Maa Nono sfl, mi kier koe ta pariba-ai pa Zuid di coenucoe di
Manchi poliz.
Cuantoe buricoe tini ?
Paree mi diez-seis, i esun koe gana ta hanja 25 florin i un oloshi di
plata.
Mi mama dushi. f- Maa Mono dl mara mi tambe tabatin un
buricoe.
Mi tabatin lastima dj pobercito muher. I como mi tabata bon cam-
nad, ma bai cerca dj pa ofrec mi sirbishi. El a comprende mi idea.
Pober bestia, e dici, bo no ta di ningun hende, wel desdi awoi ta
mi ta bo shon.
Toer tabata bofon di mi. Mira, Lamuertoe, toemaki diez placa bai
pela i feita cerca Bakhuis. Esta paree palabrua, no ? Asina cada
un tabatin su insulto pa mi....”
|
|
14 |
 |
“...DOS SEMAN.
1912
Un administration milagrosa.
Nos tabata reuni atrobe na nos
club di oficial. Di tres cien miembro,
koe nos tabata, a sobra solamente
cien toe i sesenta; morto a separa
e otronan for di nos. Esnan koe ta-
bata reuni awor, tabata bieuw, lu-
chando coe incomodidad koe edad
ta trece, un partida tabatin cabei
blancoe, otro un cabez limpi caba.
Naturalmeute nos a coeminza pa*
pia di toer, koe a disparece, di
nan koe a moeri, i cada bez un
tabata puntra : Bon ta corda tal
i tal ? e pregunta tabata e re*
fraD, koe nos tabata repeti na toer
reunion, ora nos tabata records
toer pasashi bieuw. Nos a papia di
Julien, koe a perece na Bomy, di
Brahand, di Mezensac, di Anthonie,
koe un bala a boel a su cabez di-
lanti di bista di toer troepa.
Nos toer tabata pensativo i im-
presiond cordando riba nos ami-
goenan.
I d Iramond, capitan Charry
a puntra, boso n ta corda d Ira-
mond ?
Di ripiente commandant Faber a
coeminza papia serio, impresiona:
Amigoenan, mi tabata e tempoe
ai capitan na...”
|
|
15 |
 |
“...Cual poptji ta di mas caro i di mas precioso ? p- Armando Simon.
8. Mi promer ripiti ta un coeminda.
Toer hende tin tabatin mi tercero ripiti.
Semper lo bo haja mi tercero i mi promer den school.
Mi tercero i mi segundo bo ta haj di bende na botica.
Mi conhunto ta un stad di Amrica-Gentral. Isaac Ringeling.
4. Pakiko awaceroe no por cai nunca dos dia tras di otro?
Emilio Davelaar.
5. Kende ta bai padilanti, sin koe mester lamanta for di
su lugar ? .
6. Com nos por skirbi un rotteval biboe coe seis letter *
A. Jansen....”
|
|
16 |
 |
“...150
|F|)ft ip
7C\ .'N
Afl\l\ W1??
v;,<-> .*
(' ,'v.t \^
Pesai ma doena un salto koe a spanta toer hende, cohe mi camina,
corre bolbe cas. JU ta sigui.
Pregunta. Pader, mi a keda mash, admirfi, ora ma mira Pader drenta
cas pa doena un bende enfermo SS. Sacramentoenan, bisti coe stola
blancoe; i ora Pader tabata doena es enfermo Santa Oleo, Pader a
bira es stola banda puus. Pader no por ta asina bon di bisa mi, kiko
esai ta nifica? Jos Maria Dran.
Respondi. Mi bon Jos,' ora Pader ta bini coe Mahestad, Pader ta
bisti stola blancoe, copio color blancoe ta nifica inocencia, koe tin mes-
ter pa ricibi e Sacramentoe, i tambe legria, koe e Sacramentoe ta doena.
Pero color puus ta color di penitencia. Pakiko hende mester haci
penitencia ? Pa via di su picar. Wel bon, pasobra Santa Oleo ta sirbi
pa kita e picarnan chikitoe, koe ta pegd riba alma di hende ainda, i
tambe e penanan koe hende a merece pa su picar, pesai Pader ta bira
e stola banda puus, mes-cos koe den Sacramentoe di penitencia....”
|
|
17 |
 |
“...i
siuja hopi cos boenita di nos san-
ta religion.
Promer nos coeminza mi tin di
bisa boso un cos. Por ta, koe tin
un of otro cos,, koe boso no ta
comprende muchoe bon ; por soce-
de, koe boso ta mira na misa cual-
kier cos, koe boso no sfi ta kico
i koe boso ta gusta di sabi. Boso
sabi kico mester haci anto ? Scirbi
e cos ai koe boso kier sabi, riba
papel, cer den envelop i mand na
Redaction di Ala Blanca coe palabra:
GuUo Gatolico scirbf riba dj. Anto
pronto boso lo hanja contesta ri-
ba es pregunta.
Bam coeminza awor Abri oreanan
bon i tende 1 Boso toer ta bai mi-
sa caba i nunca boso 11 falta no?
Boenita 1 asina mester ta.
Boso ta corda ainda ta kico toer
e cos ai, koe boso ta mira na mi-
sa ta nifica ? Kico altar, kico e di-
ferente bistir, kico diferente color,
koe pader ta bisti ora e ta haci
misa, ta nifica ? No ? Boso no ta
corda mas ? Bon, anto promer koe
sigui bai, mi kier repeti esai di no-
bo coe dos tres palabra.
Pader ta haci misa na altar, koe
ta keda dos tres trapi mas altoe...”
|
|
|