1 |
|
“...DEDICA
NA NOS HUBENTUD.
'
19121913.
PROMER ANJA.
Imprim, na Imprenta di Yicariato Apostolico
CURAgAO....”
|
|
2 |
|
“...na laria puroe; mira na brilja di blancura den
luz alegre di solo.
Kende di boso no ta conocle, e pahara, koe ta subi altoe
na lana, plamando su alanan blancoe, manera dos manoe
chikitoe? Toer stof koe por a mancba.su blancoe, e ta kit
na aire puroe i fini, i blancoe manera niebe e ta sigui su
camina den es region di luz i claridad resplandeciente.
Pakiko nos a jama asina e courant/ chikitoe, koe nos a
prepara pa boso, mi amigoenan, i koe nos ta ofrece boso
awor na promer dia di Mei? Pakiko! Bien, tende! E pahara
coe su ala blancoe ta un imagen di boso alma, koe ta brilja
arnda den pureza i inocencia di Bautismo. Boso alma mester
ta manera es p&hara boenita. Boela e tin di boela altoe na
lana, camina stof di mundoe no por manch.
Pa juda boso nos a traha as courant aki. Lezbon ihaci
loke e ta sinia boso.
Luna di Mei ta luna di la Birgen Maria. Bao di protec-
cion maternal di es dushi Mama nos ta pone boso, pidiendo
.P. plftuia riba boso alma alanan blancoe di su amor i
carinpo. Subi anto...”
|
|
3 |
|
“...2
Cuzada di M uciianan.
i.
Corneta di centinpla a anuncia
salida di 8$o; ma djfun catiboe a
cohe piki p|ibai traba^den CQriucpe;
Di un camiua 'hende tabata dal golpi
di hacha riba tronconnan di paloe i
ni unbarquitoe tabata corta clan an
di. lamar na costa di Bretbuja.
Tabata cUa di descanso i orcion,
flegfa di toer San toe.
Ben capilja di castiljo di Krangal
capelan V caba 'di' baci un misa
sops, tabata net diez ora. Riba
murjijanan df e castiljo, trah, riba
un baranca di graniet, koe siglonan
largoe tabata desa&a furia di olanan
di lamar, no tabatin ningun guerrr
ta Ijene warda. Actualmente e cas-
tiljo tabata habit, solamente pa
Donja ermenegilda, su cuater jioe-
ndii, tres bomber, Enguerrando,
Isolin i Jehan i un rpuher, Berangre,
ademas su amanan di cmparj,
su pahenan, i algun sirbiente bieuw;
pues su esposo Senjor Angilberto di
Krougal a sali coe di cuarta cru-
zada bao di mandp di Conde Bou-
dewiju iA qi FJandreq.
Di' ripiente Donja Hermenegilda ta
.lamanta for di su asiento i ta...”
|
|
4 |
|
“...dig-
nidad na e capelan di castiljo, tin
bondad di larga toca klok di morto.
Gran Dios Ta ken a moeri ?
Berangre, Isolin i Jehan a grita na
tin boz.
Ai mi jioenan, boso tata !
Dolor di Donja Hermenegilda ta-
bata profunda; ma cargd coe digni.
dad i resignacion. Du ante dos se-
man sono di klk tabata resona for
di altura di torn, combidando ba-
bitantenan di aldeanan bisinja pa
bin uni nan oracionnan coe es di e<
dama tan hondamente, tribuld.
Enguerrando, koe pa ip.qrtq di su
tata tabata jamd pa ten na al toe
un di nombernari di mas ilufftre di
Bretanja, a comprende pronto nib-
cacion di es deber grandi.
Poco-poco a bin paree riba su cara
un mezcla di trfs'teza i temeridad, ma
ni un keho a ali nunca foi su lipnan;
. su alma hoben tabata manera un co-
raza inkebrantabel di staal endureef.
Riba un cierto dia Isolin, koe sem-
per tabata gusta di bai keire paf
pa tende canto di peregrinonan koe
tabata pasa, a bai poco leuw di
castiljo l el a keda no poco admi-
rd di contra coe Pedro Arcbibaldo...”
|
|
5 |
|
“...SJI HERT COE BUCHI PAULA.
iwr
stiiii
g/.V%:
H
1
Sii Mery ta sinta pa caba cos,
un panchi coe pinda net banda di dj,
I bao di su jjanchi un candela balente
Pa hasa su pinda cajente, cajente.
Ata Buchi Paula ta hol coeminda.
O Buchi, amigoe,* na bida te ainda ?
SMSSP
Ww
MP i %
iffi
S§
W%£:-
lilii
SIS l
iMm
H
sa
Ay homber! bin sinta, mi stoelchi ta cld,
Ami por wel para, toem sosega.
E bieuwnan ta papia, ta hari, ta chanza,
Ta conta di fiesta, di brindis, di danza,
I nap no ta weita, di tanto contento,
Koe aja no tin stoelchi, ma. ... heroe cajente....”
|
|
6 |
|
“...chanza,
Esai ta fiesgracia, ay mira nan danza :
Un danza cajente di spantoe i dolor,
Candela coe pinda ta boela aifor.
Un du den su curpa i su panja kibra,
Ta corda nos Buchi dj pinda |hasa.
VARIA.
Member di mu largoe. I Muher dl mas largoe.
E homber francs, jama Jozef Du-
sorc ta di mas largoe di mundoe.
E tin dos Meter 58 largoe. Tin bez
ta combini mash. bon di ta asina
largoe, ma otro biaha ta masb fas-
tioso; Senjor Dusorc por cende su
sigar na lanterne di caja, ma ora e
kier drenta tranvia ta casi imposi-
bel pe. E tin di dobla su curpa i
drai e di toer manera. E ta des-
cendieute di ufl famia di gigante.
Maske e ta papia coe mash amor
di su mamatji chikitoe, e muher tin
1.88 M. largoe, su tata ta 1.96 M.
Ademas e tra tres roeman koe tin
largura di dos meter. E hombercito
tin edad di 26 anja i tin semper
bon genio.
Senjorita Abomah ta un muher'
pretoe di Zuid-Caroline na Amerika.
E tin 2 meter 30 largoe i tin peso
di 160 K. G. 320 Tiber. Su ape-
tito ta mas koe extraordinario. Ca-...”
|
|
7 |
|
“...*
Esun koe kier loke ta den cuchara i trai
euchara ta perde toer dos.
mm
Guan Contentoe coe Guiertnitoe
Ta bai keiroe bon bibitoe.
Rondea mondi coe coenucoe
Busca dreifi i sjimarrueo;
Nan ta wapoe, ma cbikitde
Nan ta paree dos cabitoe.
Ha, dos wijnefcreif esebM,
Un pa cada, Guanchoe dl;
Ma Guiermitoe td contentoe.
Ata, pleitoe i bringatnentoe.
Nan toer dos ta bon di maloe,
Nan ta ranca e pober paloe,
Primi e wijndreif, maltrat,
Tg ningn no por goz;
Mira nan den stof tumb&,
Mira e fruta toer plam,
Nan btct a-gustfft ^Oft' ptP eada,
Nan ningun n ta hanja nada.
Ns sa perde hOpi ebs
Pa codishij pa gulbs....”
|
|
8 |
|
“...nada mas sino ch-
seeuencia di e cortesia, koe nos tin
di. obsrva, tocanti di' Plop. .
* *
Muchoe poco bende s§, comprende
di e ceremonionan sublime di su
santa religion. I sin embargo nos
ta mira socede cada beze cos stranjo,
kop, o) iep tra dep cualkier ptro asun-
to, ke hende no ta coniprende, e
palabra takiko T i pdkiko f ta
droemi riba su lip, e ta haci mashL
poco tfaso di e cos-ai kpe eta mira
socede cada dia dn nos misa
koe e no ta comprende ni un tiki
di dj. Pesai nos a propone nos
di splica den popo palabra toer e
ceremonia sublime di religion cato-
lica, toer loke ta toca na colto
catolico.
Kiko e palabra s culto catolico- ta
nifica ?
ra hende ta bini cerca obispo,
e tin di hinca roedia su dilanti i
besa su ring$. Pa.kiko ? Pa
doena prueba di su veneracion, res-
pet i obediencia na su superior spi-
ritual. Hende l^oe tjp di paree
dilppti dl *% Reipp, tjn di cQpjpprt
net]i i soemetle na dif,6fpp.te pre*
ceptonan. Pa kiko ? Paspbrp dpn
Ia Hei na e tin di honra i r esp eta
es autoridad...”
|
|
9 |
|
“...tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad, koe actualmente mi tin, ta
kita tripel di e edad, koe 6 anja pas, mi tabatin, anto ta
resulta e edad koe awe en dia mi tin.
Ki edad mi tin ?
4. Kiko toer hende koe n<^ tin e semper sa bisa nan a
perd, i hende koe tin nunca no a perd?
5. Cual santoe no ta biba na Cielo ?
6. Ki ora konentji tin dolor di diente?
Ki ora konentji su diente ta morde ?...”
|
|
10 |
|
“...
DEDICA NA NOS HUBENTUD.
; rVo. 2 . A LA BLANCA TA SALI CADA DOS SEMAN. 1912
p QXD T
Cruzada di Muchanan.
ui.
Siguiente mainta EDguerrando a
baba, bistf na jaagd den hardinnan
di castijjo, i cuidadosamente eladren-
ta un camina bandona koe ^tabata
bai pa lamar.
Coe bisfca penetrante el tabata
sonda horizonte na toer camina.
Alfin el ta tende di aleuw un canto
halt i el ta mi ra un boto di pis-
cador ta acercando. t Mes ora En-
guerrando ta jama e 'piscador, koe
ta bira bin coh i hib na Plou-
gastel.
Asina el a gana playa el a cohe
su trompet 1 a toca un jamada i
inmediatameute un otro tocamentoe
di trompet a respond. El a dirigi su
pasonan na direccion oenda e sin-
jal a sali, koe de bez en cuando
tabata repiti. Di aleuw campananan
tabata bati ochor, i alfin Enguer-
rando a haj den presencia di e pe-
regrino koe a coemind coe un
inclinacion profunda.
Pues bien, e hoben Senior di
Kerougal a bis, pa haci kiko bo
a combida mi aki coe tantoe mis-
terio asina? Pakiko bo mester a
usa...”
|
|
11 |
|
“...Enguerrando a
coeminza papia, a bai for di nos
jen di speranza di saca musulman-
nan for di Herusalem. El a bai jen
di Animo i confianza i ai! nunca
mas lo bolbe trobel...
Ma alomenos su morto por ser
yengA.
Di com?
Mi a forma un idea pa un cru-|
zada nobo, i mi a corda koe jioe-
nan di Senjor di Kerougal lo kier
toema parti aden, i haci e musui-
man paga di sanger di nan tata.
Kiko I Apenas mi tin diez cincoe
anja i mi roemannan toer ta mas
hoben koe mi ainda.
Toer koe lo toema parti den e
cruzada lo ta di bo edad mas 6
menos.
Cabaljeronan mucha auto.
Muehanan ta bira homber, ra
jega caso di mester bringa pa cau-
sa di Dios. David tabata apenas un
hobencito ora el a toemba Goliat
coe un piedra; Joas tabata un mu
cha numa i sin embargo el a toem-
ba trono di Atalia i su diosuan fal-
soe. Pakiko e mes milagronan no
por socede awendia coe nos mucha-
nan di awor? Sf, si, Herusalem nq
por a ser conserbA pa espada di
cabaljeronan, l ta salbA pa mucha-
nan! Jen di admiracion musulman-
nan lo mira nan...”
|
|
12 |
|
“...podiser ta busca mo-
do di ganja boso.
Es palabranan, pa un momento,
a haci impresion riba nan, ma pron-
to esai a pasa, i coe un sonrisa di
compasion Enguerrando a responde:
,,Bao di es forma ai, anto nunca
un cabaljero lo a toema parti denf
ningun cruzada. Ma en berdad, Je-
han, miedoe ta pone bo perde ca-
bez?.... . ^ a
Boso lo mira si ta miedoe mi tm.
I Jehan a bisti armadura mescos
koe' su roemannan.
Di es manera nan a baha na co-
ral interior oenda nan a hunga al-
gun wega di torneo excelente^dilan-
ti Donja Hermenegilda i su damanan.
Ora anochia drenta i koe algun
personal di servicio a retira, Donja
Hermenegilda tabata sinta solito
banda dl chimenea i bao di hila-
mentoe el a pega sonjo. Sala taba-
ta poco ilumin pa un lampi
di heroe, koe tabata tira un luz
stranjo riba bordamentoe di e cor*
tinanan pis. Un man a alza punta
di un cortina i e tres jioenan hom-
ber di senjor Angilberto a drenta
camnando ketoe-ketoe riba nan
punta di pia.
Pa un momento Enguerrando a
loebida su decision...”
|
|
13 |
|
“...r;*S
H
E_ bieuw ariba ta fada
Di tende tanto: do, mi, fa;'
Ma ta capaz di bira loco,
Bam weita koe e kier stop un poco.
Ay, mira e homber toer rnanch,
Sin por a stop e: do, mi, fa;
Si e kier a wanta, boco ketge,
Awor su cara lon ta pretoe.
Un poco inkt den su trompet
Lo caba pronto coe su pret,.
Si lenga i lipnan bira pretoe
E tocador lo fica ketoe.
Un bon conseho.
Pedro di Livorno, un homber ma-
shA sabir foi siglo XVI, tabata'
scars na placa, scars manera man-
ga di zjilet. Sin embargo e tabatin
semper bon beiz.
Un dia e tabatin koe pasa un
rio na Toscana coe boto, pero a
no tabatin ni un cent chikitoe na
sacoe. Anto el a pidi ponchero efabor
di pas, ma inmediatamente el abisa:
,,Mi amigoe, placa mi no tin, ma
lo mi doena do un bon conseho.
Despues di hopi babel, porfin e
ponchero a haja bon di hib na
otro banda di rio, principalmente
como Pedro tabata sigur koe su
conseho ta bal rnaeha hopi.
Ora nan a pasa rio, ponchero a
puntra Pedro kiko e tabatin di bisa.
Mi amigoe, asina Pedro...”
|
|
14 |
|
“...le a jega na un edad koe su barba i
cabei ta moepstra. Ma pa motiboe
di su insolencia i rebeldla Seujor a
kita setenta anja di bida. Boso a
comprende, mi jioenan? No loebida
nunca anto es spiertamentoe asina
tristoe i instructive.
Terne Dios.
Tabata dia Biernes Santoe di an-
ja 1860. Na Amsterdam tabata bi-
ba un homber coe su esposa, sin
jioe. Homber tabata catolico, ma ta-
bata biba impio. Muher tabata bon
catolico i tabata carga su cruz pis,
coe conformedad. Tabata un cruz
bien pis, pe, di biba coe un hom-
ber asina.
Merdia banda di tres or el a pidi
di bai misa coene. Ma e pidimen-
toe a haci furioso. Promer. diabel
por kibra mi garganta, koe mi ta
bai misa, es sin bronguenza a con-
testa.
1 mira, awor ora di venganza di
Dios a bati, apena e palabra a
a sali foi su boca, koe e ta cai
kibra su garganta.
Es un koe no kier a recorda amor
di su Salbador, tabatin koe paree
dilanti di tribunal di husticia di Dios.
W0OQO8M*...”
|
|
15 |
|
“...Cruz i koe misa ta trahA
pa baci sacrificio di misa, koe ta
un recuerdo insangriente di sacrificio
sangriente di Santa ta Cruz.
2. Na ki direccion misa mester
para ?
Generalnente, ora lugar ta permi-
ti, nan ta traha misa asina, koe
su altar ta para pa Oost. Pakiko?
Esai tin un nificacion toer especial.
Cada dia solo, koe ta plama luz i
bida riba toer cos, ta sali na Oost.
Asina tamb Hesu Cristoe, koe ta
Solo di Husticia i Berd ad, koe ta
Luz di mundoe, a paree na Oost, i
ta baba toer dia den sacrificio di misa
riba nos altar pa plama luz di su
gracia i di su amor riba toer bende.
3. Den cuantoe partida misa
ta parti ?
Misa ta partf na trfes partida: en-
trada portal di misa, nave di
misa camina bende ta Siuta i pres-
biterio, manera ta jama e lugar ca-
mina altarnau ta para i sacerdote
ta haci sacrificio di misa.
4. Kiko nos ta mira na entrada
di misa ?
Banda riba entrada di misa nos
ta mira un toren, tin bez un na cada
banda, manera na misa di Pieter-
maai. E toren ta alz altoe na la-
ria...”
|
|
16 |
|
“...masha i lo por hanja mi
Kiko mi ta?
bon calculad tabata bini stad coe un
pe bende nan na 4 cens i mei pa un.
cerca Ellis & Dania.
5. Un cunoekero
macutoe di weboe,
Banda di Plantersrust el a topa coe un mercadera, koe ta
puntr: Bo tin weboe di bende ? Si, e coenukero a
contesta i a baha su macutoe foi cabez; ma awor contando
nan e ta ripara, koe 12 weboe a kibra. E mercadera ta
puntr: Cuantoe, pa un? Dos placa e koenukero ta res-
ponse i a bende e restoe di weboenan coe e mercadera,
asina, koe aunke koe e 12 a kibra e no a perde un cens
chikitoe.
Cuantoe weboe el a sali cas coene ?
Prehunta! Solucion di charada 4 di biaha pasa ta:
San Guan. Ken por bisa mi, foi oenda foi kiko e palabra:
Perde San Guan ta bini?...”
|
|
17 |
|
“... 1912
Cruzada di Muchanan.
VI.
E compania a disgugta Enguer-
rando vieiblemente, ma el no a papia
nada. Ora ya e tree roemannan a
gana un bon pida distancia, un so-
nido aleuw di campana a anuncia
ora di Angel di Seujor.
Bruno a iega acerca respectuosa-
mente, coe eu petji den m&n 1 a
spierta eu eenjornan koe tabata ora
di bolbe na caetiljo. Enguerrando a
drai orguljoeamente i a bis coe un
tono fad,:
Bolbe bo eol na caetiljo. Loke
ta noe, deepuee di algun anja boeo
lo mira noe trobe. Un carta, koe Je*
ban a larga riba mesa den noe cuar*
to, lo declara Mama motiboe di noe
biaba.
Bruno a bira mudo di admiracion;
ma sinembargo el a rieca puntra
ainda s
Na oenda boeo a decidi di ba,
mi nobel eenjornan ? Por tin paie
den muudoe, mas boenita koe noe
Bretanja ?
Ta bon, Bruno, ma bo consebo-
nan ta foi tempoe awor aki.
T mi Senjora, boeo nobel Mama?
Bolbe numa, Bruno, noe no tin
meeter di companjo mas.
Bruno a suspira profundamente i
a biza eu m&nnan na laria como
sinjal di desesperacion; ma...”
|
|
18 |
|
“...jerba, Archi-
baldo tabata parti cruznan di laken
corrlj koe e hoben cruzadonan ta
bata binca coe orguljo na nan pe-
choe. Jegada di jioenan di Senjor di
Kerougal a trece un entusiasmo
indescriptibel. Ne mes momentoe koe
nan tabata baha, Archibaldo a coeri
jega cerca nan i a doena naD m&n
coe' e palabranan : Sea bon bini I
Pasobra pa boso m&n Bantoe Sepul-
cro lo ta librA!
Es palabranan a causa un acla-
macion general.
Archibaldo a coeminza canta him-
no di e cruzada nobo. Despues e
muchanan toer tabata cera otro den
braza coe entusiasmo i tabata zwaai
nan fiambeuw i nan spada gritan-
do : Morto na e infielnan Ir
Ma n mes momentoe sonido aleuw
di pAta di cabai i briljamentoe di
fiambeuw a bala nan atencion i bien
pronto nan tabata tende algun bom-
ber gritando : CamiDa I Abri cami-
na pa nobel Senjora di Kerougal.
Toer tabata bala un banda respe-
tuosamente pa Donja Hermenegilda,
kende sintA riba su jewa tabata
coeri pasa coe vert, mientras su wo
wonan jen di lAgrima tabata busca
coe ansia...”
|
|
19 |
|
“...tata
mes, koe tabata cabaljero, i compan-
jti di un ntimero grandi di soldfi-
nan balente, a sucumbi. Ta ken ta
ganjador, koe a excita boso na es
hecho loco ?
Ami 1... Archibaldo a contests.
Abo 1 Hermenegilda a grits.
Bo no ta teme anto di proclama
bo como ehecutor di es enganjo in-
fernal ? Bo kier biba toer e muchanan
bai contra un morto sigur! J
Hiba nan na gloria Archibal-
do a grits coe fervor. Mijioenan,
no perde tinimo awor aki. No scu-
cha na pidimentoe di boso mayor,
nan, ni na sintimentoe di boso coe*
razon. Lamanta 1 Na Tera Santa 1
Na Tera Santa I
Na Tera Santa 1 mil boz di mu.
cha a ripiti.
VIII.
Probechando di es momeutoe' di
entusiasmo, Archibaldo a saca su
spada, el a cohe un flambeuw i a
doena sinjal pa bai.
Entretanto Senjora Kerougal, jen
di desesperacion, tabata cohe su jioe-
nan sucesivamente tin pa tin den su
braza, pidiendo suplicando pa bolbe
Coe n na cas. Ma bien pronto En-
guerrando a toema palabra i coe
su vivacidad di coestumber el a res-
ponds : No stroba nos...”
|
|
20 |
|
“...sigur-sigur ora e Broe-
der ta moeri i toer koe el einja,
ta companja su morto, misa di Pie-
termaai lo ta muchoe chikitoe. E
Obispo i e dos Padernao a moeri
caba. Un a moeri liher. Na Juli nan
a jega i un di e Padernan, jam a
Bergman, a moeri den luna di No
vember di caientura-geel. Ora shon
Obispo a bini, su promer cos ta-
bata pa haja un misa na Pieter-
maai. Esai tabata pa juda curpa.
Nan a traha dos muraja for di
cas di Pader te na scool coe un
dak ariba, i si mi ta corda bon,
anto e nies anja, e promer dia di
Nobena di Pascu di Nacementoe di
Nos Senjor, Pastor Blommerde a
haci promer sacrificio di misa aja. Ma
mi ta kita foi camina pa cuenta
di falta misa. Mi mama a doena
nos un bon crianza. Toer mainta
nos toer mester a bini cerca dj
pa haci nos oracion di mainta; 1
mescos anochi promer nos a bai
droemi; mescos nos tabatin di bai mi-
sa toer dia Domingo, bai scool i
catesashi, sin falta ni un biaha. Un
banda di nos tabata biba un mu-
cha homber, koe mi a stima ma-
sh; el a bai coe mi na...”
|
|