1 |
 |
“...tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad, koe actualmente mi tin, ta
kita tripel di e edad, koe 6 anja pas, mi tabatin, anto ta
resulta e edad koe awe en dia mi tin.
Ki edad mi tin ?
4. Kiko toer hende koe n<^ tin e semper sa bisa nan a
perd, i hende koe tin nunca no a perd?
5. Cual santoe no ta biba na Cielo ?
6. Ki ora konentji tin dolor di diente?
Ki ora konentji su diente ta morde ?...”
|
|
2 |
 |
“...Enguerrando a
coeminza papia, a bai for di nos
jen di speranza di saca musulman-
nan for di Herusalem. El a bai jen
di Animo i confianza i ai! nunca
mas lo bolbe trobel...
Ma alomenos su morto por ser
yengA.
Di com?
Mi a forma un idea pa un cru-|
zada nobo, i mi a corda koe jioe-
nan di Senjor di Kerougal lo kier
toema parti aden, i haci e musui-
man paga di sanger di nan tata.
Kiko I Apenas mi tin diez cincoe
anja i mi roemannan toer ta mas
hoben koe mi ainda.
Toer koe lo toema parti den e
cruzada lo ta di bo edad mas 6
menos.
Cabaljeronan mucha auto.
Muehanan ta bira homber, ra
jega caso di mester bringa pa cau-
sa di Dios. David tabata apenas un
hobencito ora el a toemba Goliat
coe un piedra; Joas tabata un mu
cha numa i sin embargo el a toem-
ba trono di Atalia i su diosuan fal-
soe. Pakiko e mes milagronan no
por socede awendia coe nos mucha-
nan di awor? Sf, si, Herusalem nq
por a ser conserbA pa espada di
cabaljeronan, l ta salbA pa mucha-
nan! Jen di admiracion musulman-
nan lo mira nan...”
|
|
3 |
 |
“...podiser ta busca mo-
do di ganja boso.
Es palabranan, pa un momento,
a haci impresion riba nan, ma pron-
to esai a pasa, i coe un sonrisa di
compasion Enguerrando a responde:
,,Bao di es forma ai, anto nunca
un cabaljero lo a toema parti denf
ningun cruzada. Ma en berdad, Je-
han, miedoe ta pone bo perde ca-
bez?.... . ^ a
Boso lo mira si ta miedoe mi tm.
I Jehan a bisti armadura mescos
koe' su roemannan.
Di es manera nan a baha na co-
ral interior oenda nan a hunga al-
gun wega di torneo excelente^dilan-
ti Donja Hermenegilda i su damanan.
Ora anochia drenta i koe algun
personal di servicio a retira, Donja
Hermenegilda tabata sinta solito
banda dl chimenea i bao di hila-
mentoe el a pega sonjo. Sala taba-
ta poco ilumin pa un lampi
di heroe, koe tabata tira un luz
stranjo riba bordamentoe di e cor*
tinanan pis. Un man a alza punta
di un cortina i e tres jioenan hom-
ber di senjor Angilberto a drenta
camnando ketoe-ketoe riba nan
punta di pia.
Pa un momento Enguerrando a
loebida su decision...”
|
|
4 |
 |
“...Cruz i koe misa ta trahA
pa baci sacrificio di misa, koe ta
un recuerdo insangriente di sacrificio
sangriente di Santa ta Cruz.
2. Na ki direccion misa mester
para ?
Generalnente, ora lugar ta permi-
ti, nan ta traha misa asina, koe
su altar ta para pa Oost. Pakiko?
Esai tin un nificacion toer especial.
Cada dia solo, koe ta plama luz i
bida riba toer cos, ta sali na Oost.
Asina tamb Hesu Cristoe, koe ta
Solo di Husticia i Berd ad, koe ta
Luz di mundoe, a paree na Oost, i
ta baba toer dia den sacrificio di misa
riba nos altar pa plama luz di su
gracia i di su amor riba toer bende.
3. Den cuantoe partida misa
ta parti ?
Misa ta partf na trfes partida: en-
trada portal di misa, nave di
misa camina bende ta Siuta i pres-
biterio, manera ta jama e lugar ca-
mina altarnau ta para i sacerdote
ta haci sacrificio di misa.
4. Kiko nos ta mira na entrada
di misa ?
Banda riba entrada di misa nos
ta mira un toren, tin bez un na cada
banda, manera na misa di Pieter-
maai. E toren ta alz altoe na la-
ria...”
|
|
5 |
 |
“...jerba, Archi-
baldo tabata parti cruznan di laken
corrlj koe e hoben cruzadonan ta
bata binca coe orguljo na nan pe-
choe. Jegada di jioenan di Senjor di
Kerougal a trece un entusiasmo
indescriptibel. Ne mes momentoe koe
nan tabata baha, Archibaldo a coeri
jega cerca nan i a doena naD m&n
coe' e palabranan : Sea bon bini I
Pasobra pa boso m&n Bantoe Sepul-
cro lo ta librA!
Es palabranan a causa un acla-
macion general.
Archibaldo a coeminza canta him-
no di e cruzada nobo. Despues e
muchanan toer tabata cera otro den
braza coe entusiasmo i tabata zwaai
nan fiambeuw i nan spada gritan-
do : Morto na e infielnan Ir
Ma n mes momentoe sonido aleuw
di pAta di cabai i briljamentoe di
fiambeuw a bala nan atencion i bien
pronto nan tabata tende algun bom-
ber gritando : CamiDa I Abri cami-
na pa nobel Senjora di Kerougal.
Toer tabata bala un banda respe-
tuosamente pa Donja Hermenegilda,
kende sintA riba su jewa tabata
coeri pasa coe vert, mientras su wo
wonan jen di lAgrima tabata busca
coe ansia...”
|
|
6 |
 |
“...noem mi
;sisa
Solucion di Charada
3 Ladron ta bini sin
koe bo jam ; dokter
ta bini ora bo jam.
4. Boeki Koeki.
5. 120 weboe.
~ Begun mi idea es proverbio su origen ta esaki: Si un
hende a droemi mainta of mehor Dia Domingo asina laat,
koe el ta jega misa asina laat, koe laatste Evangelio (di
San Gaan) a caba eaba, asina koe el a perde (Evange-
lio di) San Guan. P A. E.
AWA 1
Respond! riba pre-
li until.
1 10 7 16
15 8 9 7
14 £ 12 3
4 11 6 13
Charada.
1. Ken por doena mi un palabra di 4 letter, koe si mi
ta kita e di promer i di ltimo ta sobra solamente un t
2. Mi ta nomber di isla aki cerca 12 letter.
Diez, siete, och o, nuebe dokter sa haci.
Ml seis, nuebe, ocho, diez an, ta parti di mi curpa.
Ml dos, tres, cuater, mucha sa usa na scool.
Mi seis, siete, cincoe, nuebe, mucha chikitoe sa
droemi aden Ki isla mi ta ?
3. Simon tabata hunga su vlieg, ora el a mira un tao di
ala-blancoe a pasa banda di su vlieg ta bai pariba. Adios
mi 100 ala-blancoenan el a grita nan. Un ala-blancoe a
contest:...”
|
|
7 |
 |
“...panja fi-
ni. Net Enguerrando ta ripara e ban-
dido i e ta bis: Hudas, bo nom-
ber sea maldicion. den toer siglo !
Sea maldicion pe lagrimanan di
nos mama Fierno lo paga bo pa e
maloe koe bo a haci nos !
Di rabia wowonan falsoe di Archi-
baldo a jena coe sanger; el a cohe
up sabla turco i lo el a parti cabez
di e hoben, si un comerciante no a
tene su arma. E ta sigui....”
|
|
8 |
 |
“...Cerca e historia di Toren di Babel -tin un prentji, koe
ta moenstra com Bios a castiga orguljo di bende pa bruhamentoe di
lenga, di manera koe nan no por a comprende otro mas. Ariba bo ta
mira Dios Tata i bao di Bios Tata un Angel coe dos trompet na su
boca. Kiko es Angel coe dos trompet ta nifica, Pader? Pader, masfid
danki pa molester Alberto. Sta. Cruz, Arvba.
Respondi. Alberto. E preguuta, koe bo ta baci mi, ta moen-
stra mi koe bo ta leza bon i coe sintir. Asina mester ta. Loke nos ta
leza, uos mester busca di comprende. Sino, nos ta puntra otro hende.
Wel, kiko es Angel ta nifica?
Alberto sa, com Bios a castiga hende pa via di su soberbia. Ma mas
parti no ta Bios mes ta nancia su castigoe, ma Bios ta manda su
Angel pa nuncia hende castigoe di Bios. Asina Alberto ta mira riba e
prentji tamb. Bios Tata ta saca su sentencia riba hende orguljoso i angel
ta publica e sentencia pa e dos trompet, koe ta doena sono diferente, pa ni-
fica bruhamentoe di lenga, i koeta parti hende den diferente...”
|
|
9 |
 |
“...1912
<5?
Cruzada di Muchanan.
XVIII.
A pasa casi un anja desdi koe e
traidor Archibaldo a entrega e des-
graciado muchanan na man di e
Egipcionan.
Mayor parti a moeri na conse
cuencia di privacionnan i maltratoe
koe nan mester a wanta; solamen-
te algun spant pa amenaza
atrai pa promesanan briljante a
renega f di nan tatanan. Riba tra-
pinan di piedra di un pacus di mas
principal di Damiate tabata sinta
un anciano, bisti coe un panja di
lana largoe; de bez en cuando hen-
de koe tabata pasa tabata doen
un limosna. Tabata un monhe an-
ciano di Brelanja, conoci general-
mente coe nomber di Wilfredo. Esa-
ki a toema riba dj pa juda e po-
ber catiboe europeanonan segun su
fortaleza i principalmente e tabata
juda esnan di Bretanja.
Riba un cierto dia, koe el tabata
sinta manera coestumber, dos euro
peano a jega cerca dj i a keda para
mir den sllencio. Un di nan, bistf
coe un panja pretoe largoe, tabatin
apariencia di un sacerdote, e otro
tabata paree un boben timido di
mas menos diez cuater...”
|
|
10 |
 |
“...60
Coba un poz pa otro, bo mes ta cai aden.
E mucha di winkel di nos carplnt
Ta mira e Ingles i kier hunga coen,
E ta usa e garoti, pe no sinti pia
Bam parti na dos pe por sinti roedla.
i \
a
SStPSs.
hjsj?
4%,i
- j
B
SI
I contento, ma ketoe mescos coe un raton
E ta coeminza parti garoti dj shon.
Es Ingles ta tumba, pero mucha tamb,
Toer wesoei su curpa ta haci bon du.
Tende, bon amiguito,
Un conseho chikitoe.
Haci maloe na otro, lo sali robes,
E promer herida lo ta semper:
Bo mes....”
|
|
11 |
 |
“...I
CULTO CATOLICO.
Na Alb. Yroolijk. Sta. Cruz, Aruba.
Imagen di S. Mateo.
San Mateo ta un di cuater Evan-
gelista, koe a scirbi Evangelio. E
tres otronan ta: S. Marco, S. Lucas
i S. Juan. Pe8ai nan tin pen di
pluma pa scirbi, na m&n, i tin bez
un beki tamb Ademas cada Evan-
gelista tin un cos koetadistinguifo'i
otronan. Asina, manera Alberto a
observa bon, San Mateo ta com-
panjA coe un mucha chikitoe; mas parti
e mucha tin ala ainda, no ,-,Ala Blan-
ca manera bo tin den mn, ma ala
berdadero. Imagen di S. Marco casi
semper ta companjA coe un len coe
ala, di S Lucas coe un bacacoeala,
i di S. Juan coe un aguila.
Awor lo mi bisa Alberto kiko toer
esai ta nifica.
Cada un di e Evangelie tan an a scir-
bi Evangelio, no di mes manera ma
cada un segun su modo, i es cuater j
cos koe ta companja nan imagen,
ta indica na ki manera nan a coemin-
za Evangelio. S. Mateo tacoeminzasu
Evangelio coe descendencia Humana
di Cristoe E ta jama toer hende, foi
Adam te Cristoe, foi kendenan He-
sue a nace, manera...”
|
|
12 |
 |
“...su cabuja a kibra
i koe a bin choca coe nos. vapor
den kanal. Ningun hende a spanta
pesai. E tabata un prueba di mas
di e poder di ,,Titanic.
Di promer dianan di biaha mi
por recorda poco hos. Mi a maria
i a keda di mas parti den. mi ca-
marote. Ma dia Domingo 14 di
April mi tabata riba pia. Na ora
di almuerzo mi tabata na mi lugar
na mesa den salon di come i ma
goza di e coeminda, aunque nos a
hanj poco pis& i muchoe luhosa.
Ningun molester tabata gespaard
mes, pa doena pasaheronan di se-
gunda clase di mas bon coeminda
riba Dia Domingo. Despues di come...”
|
|
13 |
 |
“...laat.
Tabata figura mi koe dek di vapor
tabata slip bao di mi pia. Ya el a
forma caba un hoeki skerpi, paso-
bra e vapor tabata hundi iiher, do-
blando pa parti padilanti. Desespe-
r& ma cohe mi esposo tene. Mi no
sa, kiko ma bis, ma semper lo mi
tene na mi memoria, koe mi no kier
a bandon.
Un homber a coh mi na mi braza,
despues un otro a pasa toer dos ma-
_oe rondo di mi i a ranca mi coe
|Oer foria. Ma tends mi esposo bi*
sa : Bai Lotty I Bai pa amor di
Dios i sea balente Lo mi haja un
lugar den otro boto siguiente. E
homber, koe tabata tene mi droe,
a lastra mi riba dek i a benta mi den
boto. Ma cai riba mi schouder i mi
a haja un bon herida.
Otro muhernan a sigui mi den e
mes boto, ma mi a keda para i riba
nan cabez mi tabata mira lomba di
mi esposo, mientra el tabata bai-bini
calmo riba 'dek, i a disparce den e
otro hombernan, koe tabata para
aja. Mi no por a haja au.cara mira
mas, asina koe nunca mas lo mi
mir. Ma esai mi sabi, koe e no ta-
batin miedoe di moeri.
Su ultimo pnlabranan...”
|
|
14 |
 |
“...kita liher for di e
barcoe perdf.
E ora ai ma mira e ceroe di ijs,
koe a ocasiona un desgracia asinatre*
menda. E tabata sail poco-poco den
e luznan briljante di streanan dj
anochi. Cerca nos tabatin dos ceroe
di ijs, blancoe poco azul. Un poco
mas aya tabata droemi dos ceritoe,
koe nan top un tabata paree otro.
Despues mi ta kere ma mira un tres
cuatro ceroenan di ijs mas. Otro
ijs los tabata drief riba awa. Ta-
bata haci un frioe terribel.
Nos a bai un bon pida foi e bar-
coe, ora koe e oficial a doena or-
den pa stop. Nos no tabatin otro
botonan na bista, i tampoco nos
tabatin lanterne, koe nos por a haci
senjal. Nos tabata droemi ketoe
riba e lamar calmo. Nunca, nunca
mas lo mi por loebida e bista tre-
menda di Titanic na es momentoe.
E tabata coe su banda padilanti
droemi den lamar i su deposito di
carbon pa un parti bao di awa. E
tabata figura mi un bichi di can-
dela gigantesco. E tabata ainda
ilumini pa luz electrica, luz tabata
sali foi su cuartonan patras i nan
di padilanti, koe...”
|
|
15 |
 |
“...miedoe
di lucba i trabao den sirbisbi di
Dios. Pasobro sin lucha i trabao
no por tin bida santa. E ta un re-
cuerdo tamb dj panja, koe Hesus
a primi su cara aden, ora e taba-
ta na camina di Calvario.
Pero toer e trabao i lucha lo ta-
bata por nada, si Hesus no a doe-
na noe e bistir di grada santificante,
koe nos a perde pa picar di Adam,
ma koe Hesus a gana nos atrobe
pa su morto. Esai ta nificA pa e
Stola, koe sacerdote ta pasa riba su
schouder i ta cruza riba su pechoe.
E ta un imagen tamb di Cruz, koe
nos Salbador a toema riba su schou-
der i di es cabujanan, coe cual bor-
dugoenan a marra Hesus na £olum-
na di zoetamentoe.
Casulja, koe ta bisiir principal di
sacerdote, ta un imagen di birtud
di mas principal, di amor,, koe ta
doena sacerdote forza pa carga coe
legria jugo di Cristoe. E ta recorda
e panja, koe bordugoenan a tira ri-
ba curpa di Hesus pa bofon. E dos
columna na su parti di adilanti ta
recorda columna di zoetamentoe; e
cruz na parti di atras ta un recuer-
do, di Sta. Cruz...”
|
|
16 |
 |
“...tabata cerca I Un boroto ma
shfi duroe a sona, koe a tribula mi.
Un of otro cos a remen ta den ktel di
Titanic.
Miljones di chfspanan di candela
a boela den laria, como vuurpijloe
na un anochi boenita. E jobida di
vonkinan corrA tabatin forma di un
waaier i. a bai na toer parti di e
barcoe perdf.
Despues a sigui dos otro explo-
sion den barcoe, pisd i duroe ma-...”
|
|
17 |
 |
“...90
nera bao di awa. Titanic, segun mi
wowo por a mira, a parti na dos. E
parti padilanti tabata caba casi bao
di awa. El a kentel i disparce un-
bez. E parti di atraB tabata para
drechi. a keda para asina riba Ocea-
no uu dos seconde, koe tabata par-
ee minutbnan.
Anto luznan a paga na bordo.
Promer koe scuridad a tapa e va-
por, ma mira como cien homber-.
nan a cohe e barcoe perdl tene i
otro a boela for di boido. Tita-
nic tabata manera un cas di ma-
ribomba, ora koe toer maribomba
ta sali for di dj, Grito, grito ter
ribel, manera nunca ma tende, ta-
bata Bona den mi orea. Ma kita
mi cars un ratoe for di aja, oenda
ma mira e ult mo parti di atras
di Titanic zink asina liher mane
ra un piedra na awa. Nunca mas
lo mi por loebida e ultimo momen-
tonan aki. Esaki tabata di mas ter-
ribel di henter e deegracia.
Foi camina Titanic a zink mu
choe tabata grita auxilio, ma e ofi-
cial Lowe a bisa e muhernan, koe
a pidi pa bai na Titanic: si nos
bai aja nos tambe lo perece.
Mi ta kere, koe botonan...”
|
|
18 |
 |
“...bsooimi 4Eiis
I
Solucion di Charada
%, Milano ta un stad den Italia. 2. Natural, un galinja por
come un cana di maishi den un seman, i un cabai n; esta, el n
por come un cabai. 3. 22. 4. Esun koe tiu cabez mas grandi.
6.' n n
1 !5 6. Horloge. 7. Den 16 dia. 8. Bo mes.
10. Portugal. Tortuga. Arturo, porta, oro, 1.
LJ LJ 11. Economia 12. Boca Jacob. 13. Pa
tene nan jas cera 14. Zebedeo mes. 15. Un
trahador di pam, koe a caba1 di bende su
pam. El a haja placa. El por larga di ta
contentoe ? 16. Courant.
13 11
17 9 1
7 5 15
Charada.
1. Cuantoe sneetii mi por corta for di un pam henter*
P y d Veen
2. Mi no ta ciegoe, ma toch mi no por mira mi bisinja.
Kiko mi ta \ - p y a v
3. .Kiko un mitar cabez di porco paree 1 Emile Maduro
4. Mi promer ta na mi braza
Mi di dos ta na mi pia.
I mi Kenter ta na mi manoe. Kiko mi ta ? Emilio p Daveiaar
5 Mf ta un stad den Holanda di nuebe letter.
9 1 8 4 5 6 ta prra riba barcoe.
7 1 2 ta wanta awa.
2 1 9 8 bo mester stim.
6 8 9 1 Sa parti na misa. Humberto...”
|
|
19 |
 |
“...106
Historia di an buricoe, conti p mes.
CAPITLO III.
Mi shon nobo do tabata un mal hebde. Un defecto sol e tabatin,
e tabata exigi muchoe trabao di toer su sirbienten&n. Ami tambe ta-
bata toca parti. Temprdn caba e tabata hinca mi bao di garoshi pa
hala zantoe, sushi, paloe i hopi cos mas.
Dia di bai Punda tabata peor. Desdi tres or di majrdgd te atardi,
mi tabatin koe traha sin come ni bebe. I mientras e homber coe s
3)
IWWl
fmsom
mm
hr
amigoenan tabata kibra un chiki (i muchoe bez mas koe un) mi taba-
ta moeri hamber i sed....”
|
|
20 |
 |
“...coe Santfsimo, mester kima
censia, na honor di Dibinidad di
Hesus den Santfsimo. Awor lo pos
papia poco riba e diferente vaso-
nan santoe, koe s usa pa warda
Santfsimo.
6. Takiko ta caliu ?
Cali% ta un vaso di oro plata,
alomenos su parti di mas ariba
mester ta plata i dor paden. Den
e vaso ta warda Sanger Santoe di
Hesus den sacrihcio di misa. E ta un
sfmbolo dj caliz, koe Hesus a usa na
Ultima Cena i ta recorda nos ne caliz
di sufrimentoe, koe Hesus a bebe dn
Su Pasion dolorosa. Ademas di esai e
ta un imagen di Sagrado Coerazon di
Hesus, koe Su Sanger precioso a sali
afor. Cerca e caliz tin un patena, koe ta
un tajor chikitoe di oro 6 plata
dor, koe Sagrado Hostia ta droe-
mi ariba den sacrificio di Misa.
Caliz ta un imagen tambe di Se-
pulcro di Hesus, i Patena di es pie-
dra, koe tabata cera e Sepulcro.
7. Takiko ta ciborio ?
Oiborio ta un caliz grandi coe ta-
padera, koe ta sirbi pa warda Hos-
tianan consagr. E ta tap coe un
panja blancoe di seda.
8. Takiko ta monstrans ?
Monstrans ta...”
|
|