1 |
 |
“...na laria puroe; mira na brilja di blancura den
luz alegre di solo.
Kende di boso no ta conocle, e pahara, koe ta subi altoe
na lana, plamando su alanan blancoe, manera dos manoe
chikitoe? Toer stof koe por a mancba.su blancoe, e ta kit
na aire puroe i fini, i blancoe manera niebe e ta sigui su
camina den es region di luz i claridad resplandeciente.
Pakiko nos a jama asina e courant/ chikitoe, koe nos a
prepara pa boso, mi amigoenan, i koe nos ta ofrece boso
awor na promer dia di Mei? Pakiko! Bien, tende! E pahara
coe su ala blancoe ta un imagen di boso alma, koe ta brilja
arnda den pureza i inocencia di Bautismo. Boso alma mester
ta manera es p&hara boenita. Boela e tin di boela altoe na
lana, camina stof di mundoe no por manch.
Pa juda boso nos a traha as courant aki. Lezbon ihaci
loke e ta sinia boso.
Luna di Mei ta luna di la Birgen Maria. Bao di protec-
cion maternal di es dushi Mama nos ta pone boso, pidiendo
.P. plftuia riba boso alma alanan blancoe di su amor i
carinpo. Subi anto...”
|
|
2 |
 |
“...flecha riba bo espo
so, koe mes ora a cai abao banda
di mi. Moeriendo nos a carg hiba
foi campo di batalja i el a encarga
mi di trece su ultimo adios pa bo.
.
Despues di es relato tristoe a rei na
un silencio largoe i penoso den es
cuarto; Enguerrando a cera su mo^
keta coe rabia; un idea sombria ta-
bata pasa den su cabez.
Hermenegilda a wei t i el a tembla.
I e musuiman 16 keda sin haja cas-
tigoe pa su crimen ? el a grita rabid
Mi jioe, Dios ta mauda nos pa
nos stima nos enemigenan.
i Senjora, bo jioe tin ardor i balor
di un cabaljero completo.
Bo ta ekiboca bo, Senjor, loketin
ta aturdimentoe i libereza di mucha.
Disimula anto mi frankeza, mi a
huzga na e fuego koe tabata bril ja
den su wowo..... Ma ti mision ta
cumplf i mi mester toem dspdida.
Pedro Archibaldo a nenga decidi-
damente toer recompense koeecas-
teljana kier a ofrec i el a despedi
cambiando un eenjal di inteligencia
coe e hoben Enguerrando.
Hermenegilda a cohe man di su
jioe i buntoe nau a bolbe den said
oenda nan tabata...”
|
|
3 |
 |
“...Ca-
si e no tin fin. Cada mainta e ta
gasta 1% liter koffie coe tres liber
pam i un -liber manteca, Merdia e
Bk come un K.G. carni, un K.G,
pisc, 4 K.G. berdura i dos poeitoe
coe 2 KG. pam. Atardi e sa gasta
masha poco carni num&, ma berdura
i tres dozijn weboe. Den dia e no
si bebe nada sino t i awa. E sen-
jorita Abomah, koe su boz ta paree
gritoe di un leon na desierto, a bai na
Europa pa busca un cas. koe mester
ta masha chikitoe. Sino, e ta des-
pach un besi.
Warda nan bon, e blaatjinan. Na fin di anja bo fin nn boeki boenita....”
|
|
4 |
 |
“...autoridad, koe Dios a pone riba
dj. Toer es prueba di respat, di
venepppiop, di ppppr, $ obedjepcia
nos ta jama : cutto Kumano. Den un
palabra : toer loke ta sirbi pa honra
nende ta cutto humano. Pus bien 1
di 'mes manera, toer loke ta sirbi
pa honra Dios ta cutto dibino. Toer
es acto ppes, koe heodP ta bpci pp
honra i adora sn Dios tp contenf
den es palapra: culto dimno. Mp
pasobra nan tin otro fin ainda, fo
nos bai splica nan toer un pip un
Pi§-.
' Di pursi, no solamentp nan tp
sirbi pp honra Djps, ma tapjjj pa
exita, pp lamanta pos depgeion,
nos respet i veneracion mas taptoe.
I pesai toer hende catolico mester
comprende nap ta epmbencido 1
penetrh profundamente di npn ni-
ficacion sublime.
eooOooe...”
|
|
5 |
 |
“...larga boso
stadia. Studia, pensa, pa boso mira di haja soiucion di es charada i
adivinanza koe nos ta doena boso den es seccion amena. No ta coi
kibra eabez, ma poco estudio si tin mester. Tih bez lo nos pone algun
premio boenita pa cual di boso, koe ta logra di doena soiucion di un
o! otro charada. Pesai poerba boso forza na es charadanan, pa, ora
tin ocasion, boso por gana premio. Pues, ehebcjcio ta haci maestro.
Tamb, mi amiguitonan, poerba, si boso mes no por inventa un of
charada kenshi, pa larga boso amigoenan ktbra nan eabez riba dj.
Ant boso por man da nan na Bedaccion di Ala Blanca na Imprenta di
Vtcariato. Sigur-sigur, si nos ta haja nan bon, lo nos publica nan firmd coe
boso nomber, pa toer hende mira kende ta es amigoe sabi koe a in-
venta es cos ai.
Awor adilanti! Mira i poerba boso forza 1
1. Mi promer, siete i tres ta nomber di un muher.
Mi dos i tres ta un nota musical.
Mi cuater, tres, dos i un coral di Militaire Tehuis a
fada di dj.
Mi ocho9 mebe, siete i seis ni un tienda...”
|
|
6 |
 |
“...Cruzada di Muchanan.
ui.
Siguiente mainta EDguerrando a
baba, bistf na jaagd den hardinnan
di castijjo, i cuidadosamente eladren-
ta un camina bandona koe ^tabata
bai pa lamar.
Coe bisfca penetrante el tabata
sonda horizonte na toer camina.
Alfin el ta tende di aleuw un canto
halt i el ta mi ra un boto di pis-
cador ta acercando. t Mes ora En-
guerrando ta jama e 'piscador, koe
ta bira bin coh i hib na Plou-
gastel.
Asina el a gana playa el a cohe
su trompet 1 a toca un jamada i
inmediatameute un otro tocamentoe
di trompet a respond. El a dirigi su
pasonan na direccion oenda e sin-
jal a sali, koe de bez en cuando
tabata repiti. Di aleuw campananan
tabata bati ochor, i alfin Enguer-
rando a haj den presencia di e pe-
regrino koe a coemind coe un
inclinacion profunda.
Pues bien, e hoben Senior di
Kerougal a bis, pa haci kiko bo
a combida mi aki coe tantoe mis-
terio asina? Pakiko bo mester a
usa astucia koe tch ta un arma
koe no ta combini pa un cabaljero?
Senjor, enberdad tabatin mester
di secreto;...”
|
|
7 |
 |
“...Enguerrando a
coeminza papia, a bai for di nos
jen di speranza di saca musulman-
nan for di Herusalem. El a bai jen
di Animo i confianza i ai! nunca
mas lo bolbe trobel...
Ma alomenos su morto por ser
yengA.
Di com?
Mi a forma un idea pa un cru-|
zada nobo, i mi a corda koe jioe-
nan di Senjor di Kerougal lo kier
toema parti aden, i haci e musui-
man paga di sanger di nan tata.
Kiko I Apenas mi tin diez cincoe
anja i mi roemannan toer ta mas
hoben koe mi ainda.
Toer koe lo toema parti den e
cruzada lo ta di bo edad mas 6
menos.
Cabaljeronan mucha auto.
Muehanan ta bira homber, ra
jega caso di mester bringa pa cau-
sa di Dios. David tabata apenas un
hobencito ora el a toemba Goliat
coe un piedra; Joas tabata un mu
cha numa i sin embargo el a toem-
ba trono di Atalia i su diosuan fal-
soe. Pakiko e mes milagronan no
por socede awendia coe nos mucha-
nan di awor? Sf, si, Herusalem nq
por a ser conserbA pa espada di
cabaljeronan, l ta salbA pa mucha-
nan! Jen di admiracion musulman-
nan lo mira nan...”
|
|
8 |
 |
“...Cruz i koe misa ta trahA
pa baci sacrificio di misa, koe ta
un recuerdo insangriente di sacrificio
sangriente di Santa ta Cruz.
2. Na ki direccion misa mester
para ?
Generalnente, ora lugar ta permi-
ti, nan ta traha misa asina, koe
su altar ta para pa Oost. Pakiko?
Esai tin un nificacion toer especial.
Cada dia solo, koe ta plama luz i
bida riba toer cos, ta sali na Oost.
Asina tamb Hesu Cristoe, koe ta
Solo di Husticia i Berd ad, koe ta
Luz di mundoe, a paree na Oost, i
ta baba toer dia den sacrificio di misa
riba nos altar pa plama luz di su
gracia i di su amor riba toer bende.
3. Den cuantoe partida misa
ta parti ?
Misa ta partf na trfes partida: en-
trada portal di misa, nave di
misa camina bende ta Siuta i pres-
biterio, manera ta jama e lugar ca-
mina altarnau ta para i sacerdote
ta haci sacrificio di misa.
4. Kiko nos ta mira na entrada
di misa ?
Banda riba entrada di misa nos
ta mira un toren, tin bez un na cada
banda, manera na misa di Pieter-
maai. E toren ta alz altoe na la-
ria...”
|
|
9 |
 |
“...iliffitti 4Ell
SOLUCION.
1. Ala Blanca. 2. Cangreeuw di Hollanda dici: despues
di mi morto mi boeniteza. 3. Nuebe anja. Com por culcnla
esai? mira: mester busca e edad koe mi tin awendia. Pesai
nos ta jam x, seis anja pasa mi tabatin x6 anja. Kita
tripel di esai, pues 3 (x6) 3 x18 di dobbel di edad koe
mi tin, di 2 x anto bo ta hanja mi edad. Pues:
2 X (3 x 6) = x; 2 x 3 x + 18 = x; 2 x 18; x = 9.
4. San Guan, (lamanta laat foi sonjo). 5. Sangura.
6. 1) Ora cachor ta mord, anto e tin dolor di djente di cachor.
2) Ora e ta come, anto su djente ta morde coeminda.
CHARADA.
2.
1. Di 10 lucifer haci shinishi ta cos masha facil. Ma ken
por troca nan na awa ?
Pone den e cuadronan cifranan foi 1 te 16,
a sina koe com koe bo cont sea di ariba te abao
of di abao te ariba, sea di banda drechi te na
banda robes, sea di un skina te na otro,
"semper bo ta hanja 31.
3. Ki diferencia tin tien un dokter i un ladron ?
4. Mi ta £os koe bo ta usa na 'school. Kita mi cabez i
doena mi otro, bo ta gusta mi masha...”
|
|
10 |
 |
“...sigur-sigur ora e Broe-
der ta moeri i toer koe el einja,
ta companja su morto, misa di Pie-
termaai lo ta muchoe chikitoe. E
Obispo i e dos Padernao a moeri
caba. Un a moeri liher. Na Juli nan
a jega i un di e Padernan, jam a
Bergman, a moeri den luna di No
vember di caientura-geel. Ora shon
Obispo a bini, su promer cos ta-
bata pa haja un misa na Pieter-
maai. Esai tabata pa juda curpa.
Nan a traha dos muraja for di
cas di Pader te na scool coe un
dak ariba, i si mi ta corda bon,
anto e nies anja, e promer dia di
Nobena di Pascu di Nacementoe di
Nos Senjor, Pastor Blommerde a
haci promer sacrificio di misa aja. Ma
mi ta kita foi camina pa cuenta
di falta misa. Mi mama a doena
nos un bon crianza. Toer mainta
nos toer mester a bini cerca dj
pa haci nos oracion di mainta; 1
mescos anochi promer nos a bai
droemi; mescos nos tabatin di bai mi-
sa toer dia Domingo, bai scool i
catesashi, sin falta ni un biaha. Un
banda di nos tabata biba un mu-
cha homber, koe mi a stima ma-
sh; el a bai coe mi na...”
|
|
11 |
 |
“...22
mira, mf tabata droemi na banda
di lamar. Ora el a mira mi, e di-
ci: Ben, Ben, mira com Dios a
castiga i a spierta bo. Si 60 a bai
misa coe mi, anto e cos ai lo no
a socede.
Ai Guancito, mi a bisa, por-
dona' mi i pidi Dios pordon pa mi.
Mi ta priminti koe nunca mas lo
mi falta misa, si mi ta bira bon.
Ora nan a hiba mi cas, nan a jama
dokter i el a bisa mi mama : Lar-
ge droemi bon, el a spanta, ma
no tin ningun peligro.
I ta esai, mi bon amigoe Ra-
mon, koe mi ta para dnroe koe te
awormi ta cumpli otro seman
49 anja mi a falta poco bez dia
Domingo di asisti na sacrificio di
misa.
Ma shon Ben, bo sa kiko bo
mester haci, manda e cuenta na
Redaction di Ala Blanca. Sigur
su redactor lo keda contentoe di
a haja un bistoria asina. Ta bon
pa otro muchanan ta lez, i ta nn
bon ehempel tambe pa nan.
Esai mi no por. Nnnca mi a
skirbi un carta na Padernan.
O, nan ta contentoe; mara koe
tin mas hende, koe por doena un
of otro historia, sea di nan mes of
di otro hende, basta e] no ta
ofende ningun...”
|
|
12 |
 |
“...pres-
biterio ?
Promer di toer cos nos ta mira
altar, koe ta jama asina, pasobra
e ta un lugar mas altoe, destind pa
ofrece sacriflcio di misa. Promer al-
tar tabata e mesa di Laatste Ce-
na, riba cual Hesus anochi di Su
Pasion a ofrece sacrifiicio di misa
i a institui Santfsimo Sacramento
di Altar. Pesai nos altar tin for-
ma di mesa, i tabata trahd di pa-
loe den promer siglonan, i ta ta-
pd coe panja blancoe. Den es dia-
nan di persecucion, koe Cristiannan
tabatin koe hui bai bao di tera den
Catacumbanan, a ofrece saerificio di
misa riba es piedra, koe tabata cera
graf di un martir. Pes motiboe te
ainda mester tin relikfa di martir
den e piedra, koe ta droemi riba
altar.
Toer altar mester tin e piedra
meimei, koe ta untd pa obispo i
koe santo saerificio ta socede riba
dj. Den e piedra cincoe cruz ta gra-
bd, un. na cada skina i un meimei,
koe ta nifica e cincoe Santoe Heri-
da di Curpa di Hesus. E panja pu*
roe ta nifica e panja blancoe koe
tabata tapa Curpa Santoe di He-
sus den Sepulcro...”
|
|
13 |
 |
“...26
X.
Tabata dosor di anochi; na un
kantoe e campo, limits di un ban-
da pa bosque i di e otro banda
pa fosanan di un castiljo coe mu-
rajanan iinponente; rona di can-
dela un grupo di mucha tabata te-
ne un comberaacion anim; i por a
ripara un ciertoe ai re di misterio
den nan papiamentoe. Na nan bist!
grof i nan aspecto comun por a co-
noce f&cilmente koejian tabata mu-
cbanan di coenucoe. Cabesantenan
di es reunion aki tabata Lucas i
Urbano, jioenan di e coenukero cer-
ca ken e hoben Kerougalnan a so
sega un poco, anochi di nan par-
tida for di castiljo.
Par& meimei di nan companjero-
nan, koe tabata sinta toer rondo
di candela, nan tabata conta coe
hacha, i spada den mftn pa doena
forza na nan palabra, toer mal-
tratoe koe nan toer cotno mucha-
nan di coenucoe mester a soporta
na man di e nobelnan for di dia
koe nan a sali i principalmente na
man di Enguerrando di Kerougal
E mester cai promer koe toer!
toer a grita coe n boz.
Na e mes momentoe nan a teu-
de un boz rabioso i menazante:...”
|
|
14 |
 |
“... a mira Ar-
chibaldo el a gritle: E mes^ en-
tusiasmo koe a haci mi sigui bo
ta anima mi te ainda i l aigui
anima mi, te ora bo plannan ta
cumplil
Ma es herida?
Ta un herida koe no ta niflca
nada. Ora un hende ta bai gera
el no mester coestumbr na sufri*
mentoe?
Enguerrando, bisa mi, bo cono-
ce esun koe a herida bo?
Sigur, ma su nombre lo keda
un secreto pa boso toer.
Ma e culpabel no por keda sin
hanja castigoe.
Mi resolucion ta inquebrantabel.
I lo bo no papia ora bo bolbe
den nos fllanan ?
Ai! e hoben conde a bisa coe
tristeza, pa mi via auto boso ta
retard a marcha ?. Pakiko boso no
a pone mi riba un baar ?
Archibaldo a primi un beso riba
frenta di e hoben balente i el a bai.
E ta sigui.
VARIA.
BAliOR DI UN CENT.
(Version.)
ala aif cent fastidioso,
Stop di maha, keda ketoe,
Bo ta koper, sushi, pretoe,
Bo no tin ningun balor.
Ami si ta plata puroe,
Mij ta un gulden nobo, blancoe.
MiJ'taJilombm asina tantoe
Koe .toer gusta mi color !
Wel, e cent a contestle :
Como bo ta nobo, blancoe...”
|
|
15 |
 |
“...boenita mainta di
primavera nan a barca bordo di
siete barcoe, perteneciente na Her-
manos Felipe i Mdrico Aubriot.
E flotilja a pone rumbo pa isla
di Cbipre. Nan a sigui nabega sin
ningun nobedad te koe un tempos-
tad violento a obliga nan drenta
un baf di reino di Principe Hugo
di Lusignan, koe tabata goberna
e isla es tempoe. El a larga jama
Arcbibaldo i a moenstr locura di
su empresa. Ma toer cos tabata eu
bano, nada por a contene entusias
mo di e mucbanan. I pronto nan
a sigui nan biaba.
Tabata decidf padilanti koe nan
lo sigui pa Siria Toer cos a pasa
cal mo, te koe di ripiente un boz a
grita altoe foi master: Egipto na
bista I
E palabra Egipto a causa na
bordo un lamantamentoe indescrip-
tibel i gritoenan di spajit^C indig.
nacion i admiracion tabata jena
aire, Enguerrando di Kerougal a
boela coe spada af riba Mdrico
Aubriot, captan di barcoe i a grit
furioso:
,,Ta aki ta oenda bo mester a
trece nos ? Lo bo ta tan cobarde
di ganja nos ? Bo kier bai entrega
nos den manoe di morto ?
Ta...”
|
|
16 |
 |
“...86
UI CACO FI EL
mmr
sy 9p
Mimichi coe Pedro, dos dushi roeman,
Coe popchi, coe barcoe ta keiroe df nan.
I Pluto, nan cach, mester warda cas
Pa ningun ladron no bin stroba su paz.
v
-s4 *di machi: Mi jioenan, cuidd....”
|
|
17 |
 |
“...biba den anochi i scuridad di
picar i paganismo.
10. Kiko nos ta mira riba altar ?
Altar ta lugar di mas santoe i di
mas principal di misa, como airiba
Hesus ta biba den Tabernaculo i
cada dia sacerdote ta ofrece sacri-
flcio di misa, koe ta mes sacrificio
koe e di Sant'a Cruz.
Meimei di altar Tabernaculo ta
para, den cual Hesus ta biba den
Santisimo Sacramento. E lugar-ai
tin nomber di Tabernaculo, como e
ta un imitacipn dj tent, dan cual
area di afianza tabata para na tem-
poe di Testament Bieuw. E ta tro-
no- di Dios cas di Dios, camina
Hesus ta afiorA pa angel i hende.
Pesai tin bez ta mira dos imagen
di Angel na roedia banda di Ta-
bernaculo, pa sinja nos es adora-
cion koe nos mester doena na He-
sus den Su Santisimo Sacramento.
Den tempoe aniiguo Santisimo Sa-
cramento no tabata wardA den fln
vaso di oro plata manera awen-
di*,. ma den un vaso na forma di
pa}omba, koe tabata cologA dilanti
di altar.
11. Kiko nos ta mira dilanti di allarl
Manera den Tempel di Herusalem
un candelar coe...”
|
|
18 |
 |
“...flechanan koe tabata jobe riba
dj; ma strob, pe sacoe di oro koe
el no kier a bandona i como,el no
no por a usa toer su dos m,n
pa landa, el a sinti pronto koe su
forza tabata bai cabando. Segun
el tabata birando mas debil el taba-
ta redobla su esfuerzo, ma por nada;
awa tabata drenta su wowo, su orea
i su boca;...a tende un gritoe ter-
ribel, i, el a perde foi bista. E mal-
bado a disparce coe su oro den abis-
mo di lamar.
Apena un ora despues playa a ke-
da completamente desierto. Toer e
muchanan koe a cai den e trki en-
ganjoso di e maldito Archibaldo,
mester a sigui, marr, coe cabuya
na garganta mescos koe baca, nan
donjonan koe a coempra nan.
XVI.
Mas fortund koe mayorla di nan...”
|
|
19 |
 |
“...Enguerrando i Iso-
lin a bira toer dos propiedad di
mes un donjo, Ben Sangiar.
El tabata biba na Damiate i asina
el a gana cas el a entrega e dos
muchanan na su favorito Massoud,
an asi&tico, koe tabatin un odio
inmenso contra toer loke tabata
cristian.
Biba un dia Ben Sangiar a jama
e dos prisonjeronan i a bisa nan:
Boso kier ta liber di boso ca-
dena?
Koe nos kier ? Isolin a puntra.
Ai tras mester tin un triki, mi roe-
man, Enguerrando a bisa pocopoco.
Si, ma mi no ta ofrece boso li-
bertad pa boso bolbe na boso tera,
pais di infielnan; no, mi tin idea di
marra boso coe mi fabornan na
Egipto. Pesai boso mester abhura
boso religion i banja boso alma
den fuente di berdad koe profeta a
trece pa berdadero fielnan.
Nos 1 abhura nos f Mihor nos
moeri! Enguerrando a grita, bra-
zando su roeman. Sin incomod e
Egipcio a sigui papia:
Lo mi carga boso coe rikeza.
Nos no ta desea bo biennan.
Corda bon, koe mi tin derecho
di manda boso.
I derecho di larga mata nos
tambe.
I esai lo mi wel haci si boso...”
|
|
20 |
 |
“...43
Mi tambe a sinfci mi prfunda-
mente conmovf.
Infeliz! Indudablemente bo ta sus*
pira desdi hopi tempos caba den e
prison aki?
Ai! privA di mi bista, mi no por
conta numero di dianan; ma ta par-
ee mi koe mi ta aki, ya ta cincoe
seis anja caba.
Cieloe! I ainda bo balor no a
bandona bo?
Mi a reza..... Ademas kiko un
poco sufrimentoe ta? un hende no
mester traha pa su salbacion? Ma
hoben, ta ken por a trece bo ne
lugar miserabel aki?
Mi a bini pa venga morto di
mi tata koe a perde su bida den
ltima cruzada.
Bo tata ?
Bi, e tabata cabaljero di mas
balente di henter Bretanja.
Di Bretanja? O, mi Dios! Maes
boz... e presintimentoe...... Jioe,
mi tambe ta di Bretanja.
Abo! i ki jama bo ?
Angilberto di Kerougal.
Mi Tata!
Abo, mi jioe?
Si, bo jioe Enguerrando di Ke-
rougal.
Cieloe! Bini den mi braza, bini
na mi coerazon, speranza di mi ra-
za.... Bo aki! No ta un sonjo? I
Isolin?
E tambe ta prisonjero.
Pober chikitoe koe semper taba-
ta asina manso..... I Jehan?
Jehan a keda na castiljo cerca...”
|
|