1 |
|
“... tin
bondad di larga toca klok di morto.
Gran Dios Ta ken a moeri ?
Berangre, Isolin i Jehan a grita na
tin boz.
Ai mi jioenan, boso tata !
Dolor di Donja Hermenegilda ta-
bata profunda; ma cargd coe digni.
dad i resignacion. Du ante dos se-
man sono di klk tabata resona for
di altura di torn, combidando ba-
bitantenan di aldeanan bisinja pa
bin uni nan oracionnan coe es di e<
dama tan hondamente, tribuld.
Enguerrando, koe pa ip.qrtq di su
tata tabata jamd pa ten na al toe
un di nombernari di mas ilufftre di
Bretanja, a comprende pronto nib-
cacion di es deber grandi.
Poco-poco a bin paree riba su cara
un mezcla di trfs'teza i temeridad, ma
ni un keho a ali nunca foi su lipnan;
. su alma hoben tabata manera un co-
raza inkebrantabel di staal endureef.
Riba un cierto dia Isolin, koe sem-
per tabata gusta di bai keire paf
pa tende canto di peregrinonan koe
tabata pasa, a bai poco leuw di
castiljo l el a keda no poco admi-
rd di contra coe Pedro Arcbibaldo
koe a entreg coe mashd misterio
un...”
|
|
2 |
|
“...ta boela aifor.
Un du den su curpa i su panja kibra,
Ta corda nos Buchi dj pinda |hasa.
VARIA.
Member di mu largoe. I Muher dl mas largoe.
E homber francs, jama Jozef Du-
sorc ta di mas largoe di mundoe.
E tin dos Meter 58 largoe. Tin bez
ta combini mash. bon di ta asina
largoe, ma otro biaha ta masb fas-
tioso; Senjor Dusorc por cende su
sigar na lanterne di caja, ma ora e
kier drenta tranvia ta casi imposi-
bel pe. E tin di dobla su curpa i
drai e di toer manera. E ta des-
cendieute di ufl famia di gigante.
Maske e ta papia coe mash amor
di su mamatji chikitoe, e muher tin
1.88 M. largoe, su tata ta 1.96 M.
Ademas e tra tres roeman koe tin
largura di dos meter. E hombercito
tin edad di 26 anja i tin semper
bon genio.
Senjorita Abomah ta un muher'
pretoe di Zuid-Caroline na Amerika.
E tin 2 meter 30 largoe i tin peso
di 160 K. G. 320 Tiber. Su ape-
tito ta mas koe extraordinario. Ca-
si e no tin fin. Cada mainta e ta
gasta 1% liter koffie coe tres liber
pam i un -liber manteca, Merdia...”
|
|
3 |
|
“...Contentoe coe Guiertnitoe
Ta bai keiroe bon bibitoe.
Rondea mondi coe coenucoe
Busca dreifi i sjimarrueo;
Nan ta wapoe, ma cbikitde
Nan ta paree dos cabitoe.
Ha, dos wijnefcreif esebM,
Un pa cada, Guanchoe dl;
Ma Guiermitoe td contentoe.
Ata, pleitoe i bringatnentoe.
Nan toer dos ta bon di maloe,
Nan ta ranca e pober paloe,
Primi e wijndreif, maltrat,
Tg ningn no por goz;
Mira nan den stof tumb&,
Mira e fruta toer plam,
Nan btct a-gustfft ^Oft' ptP eada,
Nan ningun n ta hanja nada.
Ns sa perde hOpi ebs
Pa codishij pa gulbs....”
|
|
4 |
|
“...masha ilustr, pero
no catolico. Nan tabata papia riba
hopi cos, ora combersacion a cai
riba ceremonianan di Tglesia cato-
lica. I e senjora altoe i fini i muy
civiliz, a coeminza hari i bofona coe
toer e ceremonia loco, coe cual
catoliconan ta ven era nan Dios.
Anto e bomber sabir a lamanta
para brutoe, a dal e senjora fini
riba su schouder i a grit coe boz
duroe : Caramba esta patoe bobo
bo ta !.. Nada, bo sa, nada abso-
lutamente bo ta comprende di nos
religion. Ki diaptre ki bobedpd
b ta bende!....
Ta di, comprepde kop e senjora
fini a haj mashh ofendf pa trata-
mentoe asina brutoe, i jen di indig*
nacion e ta latpaqta para i dici:
Ma senjor, ni promer regla di hon-
radez bo ta. conoc. Asina bo tp
trata un bebde civiliz, ?
Ma coe un sonrisa fini e homber
a responde: Dispensa, senjora E
mes, faita di cortesia kop bo ta
reprocba mi tocanti di bo mi tin
di repropha bp tocap|i di jop.
Pasobra' cremnipppn dj religiop
catolica no ta nada mas sino ch-
seeuencia di e cortesia, koe nos tin
di. obsrva...”
|
|
5 |
|
“...poerba boso forza 1
1. Mi promer, siete i tres ta nomber di un muher.
Mi dos i tres ta un nota musical.
Mi cuater, tres, dos i un coral di Militaire Tehuis a
fada di dj.
Mi ocho9 mebe, siete i seis ni un tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad, koe actualmente mi tin, ta
kita tripel di e edad, koe 6 anja pas, mi tabatin, anto ta
resulta e edad koe awe en dia mi tin.
Ki edad mi tin ?
4. Kiko toer hende koe n<^ tin e semper sa bisa nan a
perd, i hende koe tin nunca no a perd?
5. Cual santoe no ta biba na Cielo ?
6. Ki ora konentji tin dolor di diente...”
|
|
6 |
|
“...pa-
sobra mi ta hura bo pa alma di
mi tata, esai lo no para bo bon.
Pa alma dl bo tata mi tahura
bo koe den mi coerazon no tin en-
ganjo. Lo mi por corda na 'engan-
jo i mentira ainda despues koe mi
a wanta toer sufrimentoe di un
sold. cristian? No, senior, tran.
kiliza bo -pesai.
Bon, lo nos mira. Participa mi
awor e secreto koe bo kier confia mi.
Bon,.... ma promer koe esai lo
mi ofrece bo algun gota di un li-
cor oriental, pues manera mi ta
miira, aire di lamar a haci bo poco
frioe.
Pa evita mas tardamentoe, e ho-
/...”
|
|
7 |
|
“...10
ben a acepta e licor. Apena el a
poerb numa, un ardor biboe a co-
ne su-nervionan i toer anima el a
bai sinta banda eperegrinb.
IV.
Mi nobel tata, Enguerrando a
coeminza papia, a bai for di nos
jen di speranza di saca musulman-
nan for di Herusalem. El a bai jen
di Animo i confianza i ai! nunca
mas lo bolbe trobel...
Ma alomenos su morto por ser
yengA.
Di com?
Mi a forma un idea pa un cru-|
zada nobo, i mi a corda koe jioe-
nan di Senjor di Kerougal lo kier
toema parti aden, i haci e musui-
man paga di sanger di nan tata.
Kiko I Apenas mi tin diez cincoe
anja i mi roemannan toer ta mas
hoben koe mi ainda.
Toer koe lo toema parti den e
cruzada lo ta di bo edad mas 6
menos.
Cabaljeronan mucha auto.
Muehanan ta bira homber, ra
jega caso di mester bringa pa cau-
sa di Dios. David tabata apenas un
hobencito ora el a toemba Goliat
coe un piedra; Joas tabata un mu
cha numa i sin embargo el a toem-
ba trono di Atalia i su diosuan fal-
soe. Pakiko e mes milagronan no
por socede awendia coe nos...”
|
|
8 |
|
“...lin i Jehan a jena coe awa. Toer
tres tabata contempla silenciosamen-
te i respetuoso cara di nan mama
stim, koe podiser nan lo no bolbe
mira mas. Enguerrando a mira riba
un stoel un sherp koe su mama i
su roeman muher a borda. Liher
el a saca su man pa coh, a pas na
su garganta como un recuerdo que*
rido i un especie di talisman i el a
haci snja coe su roemannan pa nan
sigui.
' Bruno, el a grita n cochero
ora nan a sali af or, cabainan ta
sij ? Falta hopi ainda promer koe ta
ora di droemi i nos tin gustoe di bai
haci un paseo den coenucoe ainda.
Bo orden ta ehecut, senjor. Ma,
Cieloe Santoe! Boso ta arm. net
manera hende koe ta bai gera.
Kiko lo mi bisa bo, Bruno, mi
kier coestuma mi poco coe arma-
dura. Di pursi ta esai ta berdadero
bistfr di un nobel.
Bruno no a risca observa nada
mas i ora e hobenan a subi el a sigui
nan tras companj di un pahe mas.
E ta sigui.
TABIA-
Su tesoro.
Kiko bo ta haci awor den be-
na ? un muher dici coe su marido.
Mi ta coba den bena pa mi
hanja un tesoro der...”
|
|
9 |
|
“...tocador lo fica ketoe.
Un bon conseho.
Pedro di Livorno, un homber ma-
shA sabir foi siglo XVI, tabata'
scars na placa, scars manera man-
ga di zjilet. Sin embargo e tabatin
semper bon beiz.
Un dia e tabatin koe pasa un
rio na Toscana coe boto, pero a
no tabatin ni un cent chikitoe na
sacoe. Anto el a pidi ponchero efabor
di pas, ma inmediatamente el abisa:
,,Mi amigoe, placa mi no tin, ma
lo mi doena do un bon conseho.
Despues di hopi babel, porfin e
ponchero a haja bon di hib na
otro banda di rio, principalmente
como Pedro tabata sigur koe su
conseho ta bal rnaeha hopi.
Ora nan a pasa rio, ponchero a
puntra Pedro kiko e tabatin di bisa.
Mi amigoe, asina Pedro a con-
test, mientra e tabata dal e amis-
tosamente -riba su schouder, si
bo ta haci coe otro hende manera
bo a haci coe mi, lo bo no gana
muchoe....”
|
|
10 |
|
“...Cuantoe bez es maldicion ta cum-
pl coe exactitud terribell Lo mi con-
ta boso un ehempel:
Cerca Valencia na Spanja tabatin
un hoben, koe a falta coe respet i
obedieneia na su major. E tabatin
mashi capricho i no tabata bus*
ca sino di cumpli coe su mes kier.
, Pront el a entreg na toer bicio i
desorden mas boenita i
di mas mehor pa sin ja boso ta bini.
Apena es infeliz a moeri na hor-
ca, ora di ripiente su barba a ere*
ce un pia asina i su barba i ca*
bei a bira blancoe-manera niebe, net
manera di un homber di nobenta
anja.
Anto pueblo, koe tabata presente
na es cambio repiente, a coeminza
grita: milagro, milagro! Obispo koe
a haja sabi e cos ai, a bai na e
lugar, acmpanj. pa su sacerdote-
nan. Na su bista henter pueblo a
cai na roedia i tabata ketoe-ketoe
den gran expectacion. Anto e Pre-
lado a sclama...”
|
|
11 |
|
“...mm
Soldanan, tene e paloe altoe
Pa boso weita un dushi saltoe.
At ta bini bon contentoe
Boelando mas liher koe bientoe.
Si bo kier broma den bo bida
Bo mes ta busca bo caida....”
|
|
12 |
|
“...Herusalem e tempel magnifico, koe
Hesus a santiflea pa su preSencia.
Na tempoe di Apostelnan Cristian-
nan a bini huntoe na un of otro
cas pa asisti na sacrificio di misa.
Ma poco despues, ora paganonan a
coeminza poersigui Cristiannan i koe
nan tabata busca nan na toer ca-
mina pa mata nan,'Cristiannan a
busca lugarnan mas sigur i nan a
retira nan na e cementerio bao di
tera pa celebra nan misterio san-
toenan. E cementerio tabata gang*
tji largoe i ta jama catacumba.
Na anja 313, koe Emperador Con-
stantino Magno a triunfa riba pa-
ganismo, el a doena libertad na
Cristiannan pa practica nan religion
publicamente i na toer camina.
Anto nan a traba misa boenita na
toer camina Hopi bez e misa
tabata trahA na forma di Cruz,
manera p. e. misa di Santa Maria,
pa sinja koe Hesus a libra nos pa
Su Santa Cruz i koe misa ta trahA
pa baci sacrificio di misa, koe ta
un recuerdo insangriente di sacrificio
sangriente di Santa ta Cruz.
2. Na ki direccion misa mester
para ?
Generalnente, ora lugar ta permi-...”
|
|
13 |
|
“...ora
di bolbe na caetiljo. Enguerrando a
drai orguljoeamente i a bis coe un
tono fad,:
Bolbe bo eol na caetiljo. Loke
ta noe, deepuee di algun anja boeo
lo mira noe trobe. Un carta, koe Je*
ban a larga riba mesa den noe cuar*
to, lo declara Mama motiboe di noe
biaba.
Bruno a bira mudo di admiracion;
ma sinembargo el a rieca puntra
ainda s
Na oenda boeo a decidi di ba,
mi nobel eenjornan ? Por tin paie
den muudoe, mas boenita koe noe
Bretanja ?
Ta bon, Bruno, ma bo consebo-
nan ta foi tempoe awor aki.
T mi Senjora, boeo nobel Mama?
Bolbe numa, Bruno, noe no tin
meeter di companjo mas.
Bruno a suspira profundamente i
a biza eu m&nnan na laria como
sinjal di desesperacion; ma mee ora
el a bira eu cabai i a coeri bao di
galop na caetiljo. E hobennan tambe
a pone nan cabai na galop pa si-
gui nan camina.
Uespues di un mei ora Jehan a
coeminza keha cansamentoe i nan
tabata obligd di toema poco sosie-
go; pa fortuna nan tabata cerca di
un casita. Enguerrando a cobe eu
trompet i a toca un sono largoe...”
|
|
14 |
|
“...candela. Begun aan tabata
jega mas acerca, nan tabata tende
mas clA un boroto grandi, manera
gritoe di aleuw di un inucbedumbre
inmenso....
Gritoe, cAnto, aclamacion, tabata
bruba coe otro den es concierto di
aaocbi. Bien pronto, ora aan a jega
mas meimei den mondi, nan tanata
mira flambeuwnan tabata zwaai den
laria, como si fuera, indicando jega-
da di diferente personanan.
VII
Na un blra mentoe di camina e tres
roemannan a contra coe un binti
muchanan di coenucoe; algun tabatin
plki, otro fiecha coe arco, mas aya
algun coe slinger, trobe otro coe
coco-macacoe koe nan mes a traba
coe otro arma. Nan tabata cam-
na purA i coe aire di sold A Un
poco mas aleuw e bobennan di Ke-
rougal a topa coe un grupo di mu-
chanan di lamilia nobel, koe nan
por distingui di e otronan na nan
bistir mas ricoe. EsDan di mas bieuw
por tabatin diez-cincoe anja.
E fuegonan di wArda, e cAntonan
koe tabata resona, bista di e Arma-
nan di toer sorto, toer a juda infla-
ma Enguerrando mas tantoe.
Galopiando nan a coeri...”
|
|
15 |
|
“...coerazon ?
Un exclamacion di amor filial a
sali foi boca di Jehan
Mi nobel Mama stimti No, lo mi
keda cerca bo, mi ta di bo; mi
no por, ni mi no kier loebida obe-
diencia koe mitadebebo. Pordon!
I el a cai na roedia dilanti di su
mama.
Senjora Hermenegilda a lamant
i a primi coe teruura na su coerazon.
Mi por a corda berde, Engue-
rrando a bisa coe amargura, Je-
han ta un cobarde. Adios Jehan ;
mi ta nenga bo pa roeman.
Mi roeman !
Mi no ta bo roeman mas!
I ami, Hermenegilda dici coe
tono severo,, si bo no ta doen
mtin, lo mi no ta bo mama mas.
Enguerrando a obedene, ma no
promer koe el a moenstra su aversion.
Alomenos, mi mama, lo bo kier
doena nos bo bendicion ?
Pues bien, sea asina.... Como boso
ta keda coe boso idea, koe Dios for
di su trono tira su bendicion riba
boso!...
Enguerrando i Isolin a hinca ro-
dia; l despues di a ricibi bendicion
di nan mama, nan a subi nan ca-
bai i nan a corre bai na cabez di
troepa, un banda di Archibaldo koe
tabata spera nan coe impaciencia.
T ora nan...”
|
|
16 |
|
“...Guancito, asina mi amigoe taba-
ta jama, Guancito, tenae, ata un
canoa bashi, larga nos vaar nn po-
co pa fresca, ta mash calor. An-
to nos ta bai misa.
No Ben, esai no I Ora misa ca-
ba, anto sf. Nos mester ofr misa,
bo s.
Wel ta bon; bai anto, mi ta
bini mas laat, anto promer predi-
cashi a caba.
>Esai no ta bon, Guancito di-
ci; nos mester asisti na henter
misa i predicashi tomb. Bo s ki-
ko Pader a bisa, koe mncba hom-
ber i muher, koe a cumpli 7 anja,
mester bini misa toer dia Domin-
go i fiesta ward.
Wel ta bon, mi ta bini.
Guancito a bai misa i mi a go-
za mash,. Kiko a socede awor,
miq sa, si ta un ola of un pisc
grandi, mi no sA. Ma un bez mi
canoa a bira i mi a cai den lamar,
Guancito, koe tabata na misa, a
tende hopi boroto afor, koe hopi
bende i muchanan a sali foi misa
i el a corda ; ora misa a caba anto
lo mi tende kiko a socede. Ora el
a sali, un bez el a tende, koe un
mucha homber, jain Ben, a hoga.
El, a spanta mash i ora el a bai...”
|
|
17 |
|
“...haja tambe mitar? An-
to bo por hari. Adios te despues !
Na Shon Ben.
Mi a keda mash> contentoe coe shon Ben su carta, i si mi tabatin
un cos boenita sigur-sigur lo mi doena shon Ben. Pero e cordamentoe
koe kizas un of jtro lo ta stimuli pa no falta misa mas, lo ta un
recompensa muchoe mas boenita. Mara es ehempel lamanta otronan
tamb pa manda nos un of otro historia chikitoe di nan bida di
otro. Danki shon Ben. Redactor di Ala Blanca.
\ aria.
Un francs I un Ingles.
Un homber francs i un homber
ingls a contra otro riba un puente
masba pertd. Nan tabata riba ca-
bai i ni un por a pasa dilanti otro.
Ningun Ingls ta kita foi camina
pa un Francs, e promer dici, i el
a stp su cabai. Mi shon, e Fran-
cs dici, mi tin un cabai ingls, koe
tin mas anja koe di bo; bo sA, hende
mester respeta loke ta bieuw; pesai
bo tin di baha pa mi pasa.
Ma e Francs no por a gana asina.
El a mira koe ingls a saca un cou-
rant foi sa sacoe i keda sinta lez
toer calmo riba su cabai. Francs
a saca un sigarfa i a sinta...”
|
|
18 |
|
“...apostelnan koe pa nan
doctrina ta moenstra nos camina
di cieloe i koe ta fundamentonan
riba cual Hesus a traha su Iglesia.
E partida ta dornd coe imagen i
cuadronau, pa doena mas 'briljo na
cas di Dios i pa lamanta debocion
di flelnan.
6. Cual ta partida di mas prin-
cipal ?
Partida di mas principal ta e lu-
gar camina altar ta para, i cami-
na Sacerdote ta haci saerificio di
misa. E ta jama: presbitrio i ta un
imagen di Iglesia triunfante na cio
Ioe, oenda Cristoe ta sinta riba su
trono dibino (di Taberndculo) i oen-
da E ta adord pa su ministronan.
E partida semper ta poco mas al-
toe koe otro partidanan di misa,
pa toer hende por mira Tabernd-
culo, na cual Hesus ta biba i tambe
toer loke sacerdote ta haci.
7. Kiko nos ta mira na pres-
biterio ?
Promer di toer cos nos ta mira
altar, koe ta jama asina, pasobra
e ta un lugar mas altoe, destind pa
ofrece sacriflcio di misa. Promer al-
tar tabata e mesa di Laatste Ce-
na, riba cual Hesus anochi di Su
Pasion a ofrece sacrifiicio di misa
i a institui...”
|
|
19 |
|
“...asina pres e nubonan a presta
huramentoe di obediencia na nan
hefe supremo, e hombernan ai ta-
bata bolbe disparce. Ta di compren-
de f&cilmente ki trabao Archibaldo
tabatin pa mantene orden duranti
marcha. Animosidad di mas gran-
di tabata reina den e hoben nobel-
nan i e hoben aldeanonan. Esaki-
nan, di pursi, tabatin di sufri ge-
neralmente di orgtiljo grandi, bo-
fonamentoe i hechoe odioso di e
nobelnan.
Asina cos tabata, ora nan a ga
na den cercanfa de Nevers. Un cier-
toe anochi e ehrcito di mucha. a
iega morto cansl na limite di un
bosque i nan a cende candela pa
descansa. Tabata reina un frioe
grandi, bintoe tabata grita den pa-
loenan; lobonan hambriente tabata
risca jega te acerca di e candela-
nan, koe hasta nan tabata terde
nieve krak bao di nan pia; i hopi
di e muchanan tabata kere, segun
supersticion di es tempoe, di mira
den e lobonan spokinan koe sA
camna rondia cas di hende dia di Sa-
bat Contra coestumb'er ni un so-
nido alegre tabata resona, ni un
gritoe ni canto. E ...”
|
|
20 |
|
“...mama.
Nan a bisa mi di e cabaljerito-
nan di 14 i 15 anja; ta bo podiser
ta nan capitan?
Mi no ta hiba e muchanan coe
spada den man; ma mi a jama nan
den nomber di Reden tor di mun-
doei nan a sigui mi.
I na ki pais bo ta hiba nan?
Na Palestina.
Es palabranan a causa un im-
presion grandi.
E baron a sigui puntra. ,,Cuan-
toe di e cruzadonan .chikitoe bo a
reuni?
Cincoe mil!
Cincoe mil! Ma bo a loebida koe
rey i su hombernan a sali derrotd
den ultima cruzada?
,.Algun bez Dios ta scohe esnan
di mas dbil pa cumpli su plan-
nan.
Den toer caso, si lo mi taba-
tin jioe-homber, mi ta sigura bo
koe lo bo no tabatin honor di reu-
ni nan bao di bo bandera.
Mi a bini aki, Archibaldo a in-
terrumpi pa bin bishita e hoben
senjor di Kerougai, koe anochi ta
her id & tan desgraciadamente pa un
di su companjeronau.
,,Bo deseo lo ta cumpli!
Asina Enguerrando a mira Ar-
chibaldo el a gritle: E mes^ en-
tusiasmo koe a haci mi sigui bo
ta anima mi te ainda i l aigui
anima mi, te ora bo plannan ta
cumplil
Ma...”
|
|