1 |
|
“...2
Cuzada di M uciianan.
i.
Corneta di centinpla a anuncia
salida di 8$o; ma djfun catiboe a
cohe piki p|ibai traba^den CQriucpe;
Di un camiua 'hende tabata dal golpi
di hacha riba tronconnan di paloe i
ni unbarquitoe tabata corta clan an
di. lamar na costa di Bretbuja.
Tabata cUa di descanso i orcion,
flegfa di toer San toe.
Ben capilja di castiljo di Krangal
capelan V caba 'di' baci un misa
sops, tabata net diez ora. Riba
murjijanan df e castiljo, trah, riba
un baranca di graniet, koe siglonan
largoe tabata desa&a furia di olanan
di lamar, no tabatin ningun guerrr
ta Ijene warda. Actualmente e cas-
tiljo tabata habit, solamente pa
Donja ermenegilda, su cuater jioe-
ndii, tres bomber, Enguerrando,
Isolin i Jehan i un rpuher, Berangre,
ademas su amanan di cmparj,
su pahenan, i algun sirbiente bieuw;
pues su esposo Senjor Angilberto di
Krougal a sali coe di cuarta cru-
zada bao di mandp di Conde Bou-
dewiju iA qi FJandreq.
Di' ripiente Donja Hermenegilda ta
.lamanta for di su asiento i ta...”
|
|
2 |
|
“...Berangre, Isolin i Jehan a grita na
tin boz.
Ai mi jioenan, boso tata !
Dolor di Donja Hermenegilda ta-
bata profunda; ma cargd coe digni.
dad i resignacion. Du ante dos se-
man sono di klk tabata resona for
di altura di torn, combidando ba-
bitantenan di aldeanan bisinja pa
bin uni nan oracionnan coe es di e<
dama tan hondamente, tribuld.
Enguerrando, koe pa ip.qrtq di su
tata tabata jamd pa ten na al toe
un di nombernari di mas ilufftre di
Bretanja, a comprende pronto nib-
cacion di es deber grandi.
Poco-poco a bin paree riba su cara
un mezcla di trfs'teza i temeridad, ma
ni un keho a ali nunca foi su lipnan;
. su alma hoben tabata manera un co-
raza inkebrantabel di staal endureef.
Riba un cierto dia Isolin, koe sem-
per tabata gusta di bai keire paf
pa tende canto di peregrinonan koe
tabata pasa, a bai poco leuw di
castiljo l el a keda no poco admi-
rd di contra coe Pedro Arcbibaldo
koe a entreg coe mashd misterio
un carta pa Enguerrando.
Ora Isolin a jega cas el a jama
su roeman mayor...”
|
|
3 |
|
“...di. obsrva, tocanti di' Plop. .
* *
Muchoe poco bende s§, comprende
di e ceremonionan sublime di su
santa religion. I sin embargo nos
ta mira socede cada beze cos stranjo,
kop, o) iep tra dep cualkier ptro asun-
to, ke hende no ta coniprende, e
palabra takiko T i pdkiko f ta
droemi riba su lip, e ta haci mashL
poco tfaso di e cos-ai kpe eta mira
socede cada dia dn nos misa
koe e no ta comprende ni un tiki
di dj. Pesai nos a propone nos
di splica den popo palabra toer e
ceremonia sublime di religion cato-
lica, toer loke ta toca na colto
catolico.
Kiko e palabra s culto catolico- ta
nifica ?
ra hende ta bini cerca obispo,
e tin di hinca roedia su dilanti i
besa su ring$. Pa.kiko ? Pa
doena prueba di su veneracion, res-
pet i obediencia na su superior spi-
ritual. Hende l^oe tjp di paree
dilppti dl *% Reipp, tjn di cQpjpprt
net]i i soemetle na dif,6fpp.te pre*
ceptonan. Pa kiko ? Paspbrp dpn
Ia Hei na e tin di honra i r esp eta
es autoridad, koe Dios a pone riba
dj. Toer es prueba di respat...”
|
|
4 |
|
“...pa toer hende mira kende ta es amigoe sabi koe a in-
venta es cos ai.
Awor adilanti! Mira i poerba boso forza 1
1. Mi promer, siete i tres ta nomber di un muher.
Mi dos i tres ta un nota musical.
Mi cuater, tres, dos i un coral di Militaire Tehuis a
fada di dj.
Mi ocho9 mebe, siete i seis ni un tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad, koe actualmente mi tin, ta
kita tripel di e edad, koe 6 anja pas, mi tabatin, anto ta
resulta e edad koe awe en dia mi tin.
Ki edad mi tin ?
4. Kiko toer hende koe n<^ tin e semper sa bisa nan a
perd, i hende koe tin...”
|
|
5 |
|
“...a man-
da bo cerca mi i a papia coe mi
pa bo boca. Ai di mi! si mi no scu-
cha na bo.boz. 1 no mi sol, ma Iso-
lin i Jehan tambe lo acepta cruz
pa juda nos den nos empresa, i si
Senjor doena nos forza, nos lo tene
altoe coe honor nomber di nos an-
tepasadonanl
I su cara firme tabata brilja
di un splendor di balor heroico na
momentoe koe el tabata pronuncia
es palabranan. Un legria biboe ta-
bata pintA den cara di e peregrino.
El a braza e hoben cabaljero coe entu-'
siasmo i a bis: Ningun otro hende,
fuera di bo roemannan, lo por sabi
algo di nos propsito; bo mes por
comprende cuantoe obstAculo bo ma-
ma lo pone contra. Por ltirao nos
biaha ta fihA pa majan anochi.
Majan caba!
Esai ta necesario; mas koe tres
cien mucha a priminti di reuni bao
di nos bandera den bosquenan di
Mens-Coin. Lo bo ta nan hefe; i
como ya bo ta senior i maestro di
nan tatanan, nan lo no vacila na
reconoce bo autoridad
Majan caba! I ^mi mama?
Bo mama lo keda coe su jioe
muher. Nan lo reza bon pa boso i
ademas den...”
|
|
6 |
|
“...lo no bolbe
mira mas. Enguerrando a mira riba
un stoel un sherp koe su mama i
su roeman muher a borda. Liher
el a saca su man pa coh, a pas na
su garganta como un recuerdo que*
rido i un especie di talisman i el a
haci snja coe su roemannan pa nan
sigui.
' Bruno, el a grita n cochero
ora nan a sali af or, cabainan ta
sij ? Falta hopi ainda promer koe ta
ora di droemi i nos tin gustoe di bai
haci un paseo den coenucoe ainda.
Bo orden ta ehecut, senjor. Ma,
Cieloe Santoe! Boso ta arm. net
manera hende koe ta bai gera.
Kiko lo mi bisa bo, Bruno, mi
kier coestuma mi poco coe arma-
dura. Di pursi ta esai ta berdadero
bistfr di un nobel.
Bruno no a risca observa nada
mas i ora e hobenan a subi el a sigui
nan tras companj di un pahe mas.
E ta sigui.
TABIA-
Su tesoro.
Kiko bo ta haci awor den be-
na ? un muher dici coe su marido.
Mi ta coba den bena pa mi
hanja un tesoro der.
I mi mes no ta bo tesoro anto ?
0 si! pero bo no ta der.
Bo ta gusta ?
Bo ta gusta come pa lornba ?
Ami no, Dios libra...”
|
|
7 |
|
“...un cent chikitoe na
sacoe. Anto el a pidi ponchero efabor
di pas, ma inmediatamente el abisa:
,,Mi amigoe, placa mi no tin, ma
lo mi doena do un bon conseho.
Despues di hopi babel, porfin e
ponchero a haja bon di hib na
otro banda di rio, principalmente
como Pedro tabata sigur koe su
conseho ta bal rnaeha hopi.
Ora nan a pasa rio, ponchero a
puntra Pedro kiko e tabatin di bisa.
Mi amigoe, asina Pedro a con-
test, mientra e tabata dal e amis-
tosamente -riba su schouder, si
bo ta haci coe otro hende manera
bo a haci coe mi, lo bo no gana
muchoe....”
|
|
8 |
|
“...tata i mama i
lo boso tin un bida largoe na tera. Esai
ta promesa di Dios mes, i loke Dios
ta priminti, lo ta cumplf.
Muchanan obedecido i respetuoso,
pues, lo biba largoe, ricibiendo aki
na tera mes premio di nan obedi-
encia : al contrario jioenan rebelde
i desobedecido na bolontad di nan
major lo tin pa castigoe un morto
pronto. -
Boso ta mira, muchanan? Nunca
lo ta berdaderamente feliz el koe
no ta doena e reverencia, koe mes*
ter, na su major. Den di maldicion-
nan, koe Dios a lanza riba hende
koe ta falta coe su lej, tin es aki/
Levitanan lo sclama coe boz altoe na ho-
bennan di Isral: maldiciond sea l koe no
ta honra su tata i su mama; i kenter,
pueblo lo responde: Asina lo ta. Amen.
Cuantoe bez es maldicion ta cum-
pl coe exactitud terribell Lo mi con-
ta boso un ehempel:
Cerca Valencia na Spanja tabatin
un hoben, koe a falta coe respet i
obedieneia na su major. E tabatin
mashi capricho i no tabata bus*
ca sino di cumpli coe su mes kier.
, Pront el a entreg na toer bicio i
desorden...”
|
|
9 |
|
“...toren ta sirbi tambe pa cologa
klok aden. E klok ta bati na pro-
mer lugar pa spierta i pa jama ben-
de bini misa; tamb nan ta nuncia
pa nan batimentoe gloria di Dios i
di su Santoenan. Pes motiboe ta
bati nan na dia di fiesta. Nan ta
spierta hende tres bez pa dia, main*
ta, merdia i atardi pa reza Angel
di Senjor i nan ta lamanta bende
pa reza pa e mortonan koe nan ta
bai dera.
Ora awor nos ta drenta misa, nos
ta mira pfla, parA den portal 6
atras di misa, pasobra Sacramentoe
di Bautismo ta entrada di Iglesia.
Pa es Sacramentoe nos ta drenta
den Iglesia i ta bira su miembro*
nan. Antes tabata para ai tamb
un fontein, pa honde laba nan mAn
promer di dtenta, loke tabata un
imagen di pureza di nan coerazon.
Awor nos ta haja un vaso coe awa
bendita, pa hende bendicion coe es
awa, ora e ta drenta sali foi
misa....”
|
|
10 |
|
“...cabez i a bisa
coe tristeza:
Mira awor kiko mayornan ta su-
fri ora nan jioenan bandona Dan.
I el a coetaiaza jora.
E dos heDdenan di coenucoe a
keda weit admir.
E ora Enguerrando a lamaata di
ripiente, i tirando ua pieza di placa
riba mesa, el a grita .
Larga nos bam 1 Na cabai I
Poco ratoe despues nan tabata
leuw di e casita i despues di un
bon mei ora, nan a jega na kantoe
di mondi. Di aleuw nan tabata mira
vlam di candela. Begun aan tabata
jega mas acerca, nan tabata tende
mas clA un boroto grandi, manera
gritoe di aleuw di un inucbedumbre
inmenso....
Gritoe, cAnto, aclamacion, tabata
bruba coe otro den es concierto di
aaocbi. Bien pronto, ora aan a jega
mas meimei den mondi, nan tanata
mira flambeuwnan tabata zwaai den
laria, como si fuera, indicando jega-
da di diferente personanan.
VII
Na un blra mentoe di camina e tres
roemannan a contra coe un binti
muchanan di coenucoe; algun tabatin
plki, otro fiecha coe arco, mas aya
algun coe slinger, trobe otro coe
coco-macacoe koe nan mes a...”
|
|
11 |
|
“...10
sea gradici! Mi a haja boso trobe !
Mama, Enguerrando a contests
coe boz suave ma decidi, no haci
bo intrankil; mi roemaunan i mi ta
bai na uu empresa grandiosa. Nos
ta bai brings na Palestina.
Bai bringa, na boso edad I Na
Palestina 1 Loco boso ta ? Boso tata
mes, koe tabata cabaljero, i compan-
jti di un ntimero grandi di soldfi-
nan balente, a sucumbi. Ta ken ta
ganjador, koe a excita boso na es
hecho loco ?
Ami 1... Archibaldo a contests.
Abo 1 Hermenegilda a grits.
Bo no ta teme anto di proclama
bo como ehecutor di es enganjo in-
fernal ? Bo kier biba toer e muchanan
bai contra un morto sigur! J
Hiba nan na gloria Archibal-
do a grits coe fervor. Mijioenan,
no perde tinimo awor aki. No scu-
cha na pidimentoe di boso mayor,
nan, ni na sintimentoe di boso coe*
razon. Lamanta 1 Na Tera Santa 1
Na Tera Santa I
Na Tera Santa 1 mil boz di mu.
cha a ripiti.
VIII.
Probechando di es momeutoe' di
entusiasmo, Archibaldo a saca su
spada, el a cohe un flambeuw i a
doena sinjal pa bai.
Entretanto...”
|
|
12 |
|
“... dos hom-
ber i dos muher, di cual ml ta ma-
yor. Nan a casa na misa di Otraban-
da, pasobra e tempoe ai no taba-
tin misa na Pietermaai. Un scool
si tabatin i de bez en cuando a bi-
ni un Pader pa tene catesashi, te
ora un Obispo coe dos Pader i un
Broeder a bini for di Holanda ; e
Broeder bieuw mi a mira dos se-
man pas ainda. Ei a bira bieuw
i ta cam na poco-poco coe un ga-
roti na mfin. Sigur e tin nobenta
anja caba, e tin mas koe cuarenta
anja na Corsouw. Nunca mi a mira
un bon hende asina. Toer hende ta
stim mash. I mucbanan ? O shon,
cuantoe e bon Broeder a sinja pa
nan promer Santa Comunion, mi
no s&. Ma sigur-sigur ora e Broe-
der ta moeri i toer koe el einja,
ta companja su morto, misa di Pie-
termaai lo ta muchoe chikitoe. E
Obispo i e dos Padernao a moeri
caba. Un a moeri liher. Na Juli nan
a jega i un di e Padernan, jam a
Bergman, a moeri den luna di No
vember di caientura-geel. Ora shon
Obispo a bini, su promer cos ta-
bata pa haja un misa na Pieter-
maai. Esai tabata pa juda...”
|
|
13 |
|
“...Ra-
mon, koe mi ta para dnroe koe te
awormi ta cumpli otro seman
49 anja mi a falta poco bez dia
Domingo di asisti na sacrificio di
misa.
Ma shon Ben, bo sa kiko bo
mester haci, manda e cuenta na
Redaction di Ala Blanca. Sigur
su redactor lo keda contentoe di
a haja un bistoria asina. Ta bon
pa otro muchanan ta lez, i ta nn
bon ehempel tambe pa nan.
Esai mi no por. Nnnca mi a
skirbi un carta na Padernan.
O, nan ta contentoe; mara koe
tin mas hende, koe por doena un
of otro historia, sea di nan mes of
di otro hende, basta e] no ta
ofende ningun hende.
Ta bon, lo mi larga mi roe-
man skirbi; ma si mi ta haja un
scual, bo ta haja mitar, tende.
Bon, ma si bo ta haja un bon
cos, mi ta haja tambe mitar? An-
to bo por hari. Adios te despues !
Na Shon Ben.
Mi a keda mash> contentoe coe shon Ben su carta, i si mi tabatin
un cos boenita sigur-sigur lo mi doena shon Ben. Pero e cordamentoe
koe kizas un of jtro lo ta stimuli pa no falta misa mas, lo ta un
recompensa muchoe mas boenita. Mara es ehempel...”
|
|
14 |
|
“...ta dornd coe imagen i
cuadronau, pa doena mas 'briljo na
cas di Dios i pa lamanta debocion
di flelnan.
6. Cual ta partida di mas prin-
cipal ?
Partida di mas principal ta e lu-
gar camina altar ta para, i cami-
na Sacerdote ta haci saerificio di
misa. E ta jama: presbitrio i ta un
imagen di Iglesia triunfante na cio
Ioe, oenda Cristoe ta sinta riba su
trono dibino (di Taberndculo) i oen-
da E ta adord pa su ministronan.
E partida semper ta poco mas al-
toe koe otro partidanan di misa,
pa toer hende por mira Tabernd-
culo, na cual Hesus ta biba i tambe
toer loke sacerdote ta haci.
7. Kiko nos ta mira na pres-
biterio ?
Promer di toer cos nos ta mira
altar, koe ta jama asina, pasobra
e ta un lugar mas altoe, destind pa
ofrece sacriflcio di misa. Promer al-
tar tabata e mesa di Laatste Ce-
na, riba cual Hesus anochi di Su
Pasion a ofrece sacrifiicio di misa
i a institui Santfsimo Sacramento
di Altar. Pesai nos altar tin for-
ma di mesa, i tabata trahd di pa-
loe den promer siglonan, i ta ta-...”
|
|
15 |
|
“...contest: Nos no ta 100, no mi amiguito; nos falta un
cantidad di loke nos ta awor, mitar di e mes cantidad, un
cuarto di e cantidad i n promer nos ta 100. Ta nos cuantoe
ta bai, amigoe chiki?
4. Kiko hende sa haja sin coh coempra?
5. Kiko hende por tin den sacoe, koe ta bashi?
6. Ki dia hende tin tantoe wowo koe tin dia den anja?
7. Com mi ta cohe un galinja pa mat?
8.
Cerca e strepi mi ta boeta ainda dos, anto mi
tin ocho. Oom por haci esai?...”
|
|
16 |
|
“...de f&cilmente ki trabao Archibaldo
tabatin pa mantene orden duranti
marcha. Animosidad di mas gran-
di tabata reina den e hoben nobel-
nan i e hoben aldeanonan. Esaki-
nan, di pursi, tabatin di sufri ge-
neralmente di orgtiljo grandi, bo-
fonamentoe i hechoe odioso di e
nobelnan.
Asina cos tabata, ora nan a ga
na den cercanfa de Nevers. Un cier-
toe anochi e ehrcito di mucha. a
iega morto cansl na limite di un
bosque i nan a cende candela pa
descansa. Tabata reina un frioe
grandi, bintoe tabata grita den pa-
loenan; lobonan hambriente tabata
risca jega te acerca di e candela-
nan, koe hasta nan tabata terde
nieve krak bao di nan pia; i hopi
di e muchanan tabata kere, segun
supersticion di es tempoe, di mira
den e lobonan spokinan koe sA
camna rondia cas di hende dia di Sa-
bat Contra coestumb'er ni un so-
nido alegre tabata resona, ni un
gritoe ni canto. E cruzadonan chi-
kitoe tabata sinta sombrio i tem-
blante di frioe, rond di nan bivac
i tabata pusha otro pa nan hava
un mihor lugar...”
|
|
17 |
|
“...palabranan. Esai a haci En-
guerrando furioso i sacando su spa-
da el a coeri bai riba es troepa.
Ma e mes momentoe un cinCuen
ta braza a subi na laria, arm.
coe hacha, piki, punjal riba cabez
di Enguerrando, kende a ricibi un
golpi pisfi na su ribtjinan.
Ai, mama, mama, Enguerran
do a grita, mi ta mori!
Ora nan a mir cai e muchanan
a spanta i pur nan a coeri ban-
dona es terreno i den un fregfi di
wowo e lugd a keda bloot bashi.
Nan a percura di no papia ni un
pia di palabra di loke a socede. Ni
un hende anto a bin yuda e hoben
heridd, kende, haciendo su ultimo
esfuerzo a logra alfln hiba su trom'
pet na au boca i hala atencion ri
ba dj. Ora Ieolin a tende es sono
el a boela impetuosamente corre bai
oenda es sonido a sali. E candela
koe e muchanan a larga nes lu-
gar a gia su persona i na luz di
e vlamnan el a mira Enguerrando
droemf abao na suela. El a -cai
rodia banda di su roeman, koe
casi no tabata doena ningun^ sen-
jan di bida. El a yena cercana coe
su gritoenan di auxilio. Riparando
trompet...”
|
|
18 |
|
“...tor di mun-
doei nan a sigui mi.
I na ki pais bo ta hiba nan?
Na Palestina.
Es palabranan a causa un im-
presion grandi.
E baron a sigui puntra. ,,Cuan-
toe di e cruzadonan .chikitoe bo a
reuni?
Cincoe mil!
Cincoe mil! Ma bo a loebida koe
rey i su hombernan a sali derrotd
den ultima cruzada?
,.Algun bez Dios ta scohe esnan
di mas dbil pa cumpli su plan-
nan.
Den toer caso, si lo mi taba-
tin jioe-homber, mi ta sigura bo
koe lo bo no tabatin honor di reu-
ni nan bao di bo bandera.
Mi a bini aki, Archibaldo a in-
terrumpi pa bin bishita e hoben
senjor di Kerougai, koe anochi ta
her id & tan desgraciadamente pa un
di su companjeronau.
,,Bo deseo lo ta cumpli!
Asina Enguerrando a mira Ar-
chibaldo el a gritle: E mes^ en-
tusiasmo koe a haci mi sigui bo
ta anima mi te ainda i l aigui
anima mi, te ora bo plannan ta
cumplil
Ma es herida?
Ta un herida koe no ta niflca
nada. Ora un hende ta bai gera
el no mester coestumbr na sufri*
mentoe?
Enguerrando, bisa mi, bo cono-
ce esun koe a herida bo?
Sigur...”
|
|
19 |
|
“...28
GUAN BIGOT! I
Aki tin bigoti, dificil pa lora
Su largo por ai ta tres cuarto di ora.
r vast toer mainta Jan Bakhuis, ta bini,
Pa penja e bigoti tan grandi, tan fini.
Despues ta vlecht, ta lor rond di un paloe
Cantidad di muh lo kier pa regalo....”
|
|
20 |
|
“...riba bo pregunta.
Dios mes a bisa hende, koe e mes-
ter santifica di siete dia, koe ta dia
di Sabat dia Sabra, dia koe Dios
a sosega di cfeacion di cieloe i tera.
Pero, nos koe ta cristian, nos no
ta celebra di siete dia, ma pkomeb
dia di seman, koe ta dia Domingo.
Ningun rey ui reina a troca esai,
ma Apostelnan mes. Pakiko ?
Promer di toer, pasobra ora He-
sus a biui na mundoe, ley di Testa-
ment Bieuw, ley di Hudioenan a ca-
ba, i pesai, mientra Hudioenan ta
sigui celebra dia di Sabat, nos ta
celebra dia Domingo. Esai tin otro
razon ainda. Ta dia Domingo koe
Hesus a resucito for di sepulcro. Ri-
ba dia Domingo tamb Hesus a man-
da Spiritu'Santoe riba su Apostel-
nan, i El a funda su Iglesia. Pa re-
corda esai nos ta celebra dia Do-
mingo.
Awor, kiko e letter R. I. P. koe nos
ta mira tantce bez riba Santana,
ta uifica ?
R. I. P. ta promer letternan di e
palabra: Requiescat In Pace, koe ta
nifica ; Bescansa na Paz. E deseo nos
ta doena-na alma di hende koe a
moeri, sperando koe 1e goza...”
|
|