1 |
 |
“...presencia di un gran senjora, di
situacion altoe i masha ilustr, pero
no catolico. Nan tabata papia riba
hopi cos, ora combersacion a cai
riba ceremonianan di Tglesia cato-
lica. I e senjora altoe i fini i muy
civiliz, a coeminza hari i bofona coe
toer e ceremonia loco, coe cual
catoliconan ta ven era nan Dios.
Anto e bomber sabir a lamanta
para brutoe, a dal e senjora fini
riba su schouder i a grit coe boz
duroe : Caramba esta patoe bobo
bo ta !.. Nada, bo sa, nada abso-
lutamente bo ta comprende di nos
religion. Ki diaptre ki bobedpd
b ta bende!....
Ta di, comprepde kop e senjora
fini a haj mashh ofendf pa trata-
mentoe asina brutoe, i jen di indig*
nacion e ta latpaqta para i dici:
Ma senjor, ni promer regla di hon-
radez bo ta. conoc. Asina bo tp
trata un bebde civiliz, ?
Ma coe un sonrisa fini e homber
a responde: Dispensa, senjora E
mes, faita di cortesia kop bo ta
reprocba mi tocanti di bo mi tin
di repropha bp tocap|i di jop.
Pasobra' cremnipppn dj religiop
catolica no ta nada mas sino...”
|
|
2 |
 |
“...tienda sjap
por f alt.
Mi cifieo9 UU i oeho pa parti di Oost di Bonaire bo
ta hanj.
Mi conhunto ta nomber di un para
2. Pone e letternan aki di tal manera, koe bo ta hanja un
bon proverbio papiamentoe:
Bin tende9 Deni d. Mem. di: Amigoe di
Corsouw i La Cruz ta hopi les&
Mi a scirbi hopi letter capital den e charada, pa haci poco
mas trabahoso. Mester bini un letter capital den e proverbio
i si mi ta scirbi es un sol, e soiucion, ta figura mi, ta bira
muy facil.
& Si di dobbel di e edad, koe actualmente mi tin, ta
kita tripel di e edad, koe 6 anja pas, mi tabatin, anto ta
resulta e edad koe awe en dia mi tin.
Ki edad mi tin ?
4. Kiko toer hende koe n<^ tin e semper sa bisa nan a
perd, i hende koe tin nunca no a perd?
5. Cual santoe no ta biba na Cielo ?
6. Ki ora konentji tin dolor di diente?
Ki ora konentji su diente ta morde ?...”
|
|
3 |
 |
“...decision i tabata profun-
damente conmovf; wowonan di Iso-
lin i Jehan a jena coe awa. Toer
tres tabata contempla silenciosamen-
te i respetuoso cara di nan mama
stim, koe podiser nan lo no bolbe
mira mas. Enguerrando a mira riba
un stoel un sherp koe su mama i
su roeman muher a borda. Liher
el a saca su man pa coh, a pas na
su garganta como un recuerdo que*
rido i un especie di talisman i el a
haci snja coe su roemannan pa nan
sigui.
' Bruno, el a grita n cochero
ora nan a sali af or, cabainan ta
sij ? Falta hopi ainda promer koe ta
ora di droemi i nos tin gustoe di bai
haci un paseo den coenucoe ainda.
Bo orden ta ehecut, senjor. Ma,
Cieloe Santoe! Boso ta arm. net
manera hende koe ta bai gera.
Kiko lo mi bisa bo, Bruno, mi
kier coestuma mi poco coe arma-
dura. Di pursi ta esai ta berdadero
bistfr di un nobel.
Bruno no a risca observa nada
mas i ora e hobenan a subi el a sigui
nan tras companj di un pahe mas.
E ta sigui.
TABIA-
Su tesoro.
Kiko bo ta haci awor den be-
na ? un muher dici...”
|
|
4 |
 |
“...eatolico, esta,
misa i santana. Pueblo di Hudioe-
nan, koe Dios a scohe pa su pue-
blo, tabatin e Tent 6 Tabernaculo
Santoe, na cual area di alianza ta-
bata para; despues ora nan a jega
na Tera primiuti nan a traha na
Herusalem e tempel magnifico, koe
Hesus a santiflea pa su preSencia.
Na tempoe di Apostelnan Cristian-
nan a bini huntoe na un of otro
cas pa asisti na sacrificio di misa.
Ma poco despues, ora paganonan a
coeminza poersigui Cristiannan i koe
nan tabata busca nan na toer ca-
mina pa mata nan,'Cristiannan a
busca lugarnan mas sigur i nan a
retira nan na e cementerio bao di
tera pa celebra nan misterio san-
toenan. E cementerio tabata gang*
tji largoe i ta jama catacumba.
Na anja 313, koe Emperador Con-
stantino Magno a triunfa riba pa-
ganismo, el a doena libertad na
Cristiannan pa practica nan religion
publicamente i na toer camina.
Anto nan a traba misa boenita na
toer camina Hopi bez e misa
tabata trahA na forma di Cruz,
manera p. e. misa di Santa Maria,
pa sinja koe Hesus a...”
|
|
5 |
 |
“...Guancito, asina mi amigoe taba-
ta jama, Guancito, tenae, ata un
canoa bashi, larga nos vaar nn po-
co pa fresca, ta mash calor. An-
to nos ta bai misa.
No Ben, esai no I Ora misa ca-
ba, anto sf. Nos mester ofr misa,
bo s.
Wel ta bon; bai anto, mi ta
bini mas laat, anto promer predi-
cashi a caba.
>Esai no ta bon, Guancito di-
ci; nos mester asisti na henter
misa i predicashi tomb. Bo s ki-
ko Pader a bisa, koe mncba hom-
ber i muher, koe a cumpli 7 anja,
mester bini misa toer dia Domin-
go i fiesta ward.
Wel ta bon, mi ta bini.
Guancito a bai misa i mi a go-
za mash,. Kiko a socede awor,
miq sa, si ta un ola of un pisc
grandi, mi no sA. Ma un bez mi
canoa a bira i mi a cai den lamar,
Guancito, koe tabata na misa, a
tende hopi boroto afor, koe hopi
bende i muchanan a sali foi misa
i el a corda ; ora misa a caba anto
lo mi tende kiko a socede. Ora el
a sali, un bez el a tende, koe un
mucha homber, jain Ben, a hoga.
El, a spanta mash i ora el a bai...”
|
|
6 |
 |
“...HUBENTUD.
No. 1 ALA BLANCA TA SALI CADA DOS SEMAN. 1912
(Ui)
Cruzada di Muchanan.
IX.
Ya e ehrcito di cruzadonan chi-
kitoe a pasa rarios provincianan
di Francia. Hotnbernan bistf mes-
cos koe Archibaldo tabata bini un
tras di otro pa ofrece nan mes Da
e cruzada; algun tabata bini com-
panjl di cincuenta, otro di cien i
di dos cien mucha i" cada grupo
tabatin un hefe di nan mes edad;
i asina pres e nubonan a presta
huramentoe di obediencia na nan
hefe supremo, e hombernan ai ta-
bata bolbe disparce. Ta di compren-
de f&cilmente ki trabao Archibaldo
tabatin pa mantene orden duranti
marcha. Animosidad di mas gran-
di tabata reina den e hoben nobel-
nan i e hoben aldeanonan. Esaki-
nan, di pursi, tabatin di sufri ge-
neralmente di orgtiljo grandi, bo-
fonamentoe i hechoe odioso di e
nobelnan.
Asina cos tabata, ora nan a ga
na den cercanfa de Nevers. Un cier-
toe anochi e ehrcito di mucha. a
iega morto cansl na limite di un
bosque i nan a cende candela pa
descansa. Tabata reina un frioe
grandi...”
|
|
7 |
 |
“...Tin otro splicacion ainda dies ex-
presion : Perde San Guan. Tin koe ta
bisa koe e ta bini di nabegacion.
Toer jioe di Curagao sabi koe na
fiesta di San Joan tempoe di orkaan
ta coeminza. Anto hopi barcoe no
ta sail mas pa miedoe koe lo nan
topa coe orkaan, i toer ta percura
pa nan a drenta promer koe fiesta
di San Juan. Barcoe, koe no a drenta
ainda, a perde San Juan. E ta bini
muchoe laat i ta coeri riscoe di perde
den orkaan....”
|
|
8 |
 |
“...muchanan
di coenucoe, sigui mi...
Ai di bo, Archibaldo Enguer-
rando a grita i ne mes oca el a
tira un flecha riba dj, koe sinem-
bargo no a coh i a bai pega den
un di e masternan.
Ne mes momento e barcoe, koe ta-
bata hi ba e nobelnan a hani separi
di e otronan i rondon. di enemigoe.
E hobennan a manda un jobida di
flecha riba nan koe a haci hopi hanja
un tumba den olanan di lamar.
E muse)marman, furioso pe resis-
tentie, a responde coe un jobida di
piedra. E muchanan, koe a resolve
pa defeude nan mes te na ultimo,
a sigui iucha manera liero te koe
di ripiente un vlam grandi a sali
foi dek di barcoe i a pone nan dal
un gritoe tremendo di spantoe.
XIV.
Ainda ora incendio a coeminza
abordo e hoben nobelnan a ninga
di bandona barqpe, no obstante e
miserabel Medrico Aubriot tabata
grita numa:
Fuego griego nos ta perdf!
fuego tabata un invencion hor-
ribel di Griegonan, un candela, koe
nada por a paga; hasta den awa
mes e tabata sigui cende. Den poco
ratoe e barcoe a bira un klompi
biboe di candela...”
|
|
9 |
 |
“...ja
un' bon proverbio papiamentoe:
Nena, naroeba fata loes cla? c.. -g.*- I
Mi Dromer ta nomber di un muher
Mi ai dos ta un rioe di Europa
Mi di tres i di euater ta nomber di un bestia, i
mi henter h un hero grandi. Kende mi ta ?
GBATITUD.
Bedacclon dl Ala Blanca a baja dl Srs. C. Winkel & Zonen hopi cosnan
boenlta como articulo di reelama dl e famoso Ginger Ale, 1 Soda-Water dl
Schweppe, i tamb un prospecto dl Vereenlging tot beTordering van het Onder-
wijs op Cqragao....”
|
|
10 |
 |
“...43
Mi tambe a sinfci mi prfunda-
mente conmovf.
Infeliz! Indudablemente bo ta sus*
pira desdi hopi tempos caba den e
prison aki?
Ai! privA di mi bista, mi no por
conta numero di dianan; ma ta par-
ee mi koe mi ta aki, ya ta cincoe
seis anja caba.
Cieloe! I ainda bo balor no a
bandona bo?
Mi a reza..... Ademas kiko un
poco sufrimentoe ta? un hende no
mester traha pa su salbacion? Ma
hoben, ta ken por a trece bo ne
lugar miserabel aki?
Mi a bini pa venga morto di
mi tata koe a perde su bida den
ltima cruzada.
Bo tata ?
Bi, e tabata cabaljero di mas
balente di henter Bretanja.
Di Bretanja? O, mi Dios! Maes
boz... e presintimentoe...... Jioe,
mi tambe ta di Bretanja.
Abo! i ki jama bo ?
Angilberto di Kerougal.
Mi Tata!
Abo, mi jioe?
Si, bo jioe Enguerrando di Ke-
rougal.
Cieloe! Bini den mi braza, bini
na mi coerazon, speranza di mi ra-
za.... Bo aki! No ta un sonjo? I
Isolin?
E tambe ta prisonjero.
Pober chikitoe koe semper taba-
ta asina manso..... I Jehan?
Jehan a keda na castiljo cerca...”
|
|
11 |
 |
“...VARIA.
Com mester reza.
Den tempos di San Bernardo a
socede un cos koe ta siuja com
hende mester reza.
Un ciertoe dia a bini un jonkman,
koe poco dia a casa, jama Pa-
der Bernardo pa uu bende nialoe.
Pader a bini i a puntr, oenda e
hende maloe ta ? E jonkman a bis
e camina. Bon, io mi bisa mi criar
pa sija cabai. Ora e criar a bini coe
cabai, e jonkman a bisa den eu mes:
Ki boenita cabai, si mi tabatin un
asina, lo mi ta ricoe.
Ora Pader Bernardo a bini, e jonk-
man dici: Pader, si mi tabatin un
cabai asina, mi tabata basta ricoe,
Zoo zoo, si, el a costa hopi placa,
mas koe un mil gulden.
Si Pader, ta berde, mi m > ta desea
mas. Pader Bernardo a corda un
ratoe i dici: Bo por haj si bo ta
reza un Nos Tata sin distraccion of
sin corda ariba un otro cos.
Kiko Pader d, rezan NosTata?
Esai sf; si bo ta reza sin dis-
traccion, lo bo hajr.
Mi ta coeminza unbez. Na nom-
ber di Tata i di Jioe i di Spiritu
Santoe, Amen. Nos Tata, koe ta
na cieloe, Bo Nomber sea santifica,
larga Bo reino bini na nos...”
|
|
12 |
 |
“...Ramon a tira 7 i Leopoldo 5 ko-
. ________________ nijntji. 3. Ora e tin sed di awa.
4. E palabra cora ta sali semper
________________mescos, coe ki sorto di krijt mi ta
scirbi. 5. Barcoe ancla no s& gana
flete. 6. Napoleon.
CHARADA.
1. Mi ta para riba dak i dilanti di nn keldr. Hende
no ta mira mi nunca den luz, maske com boenita tempoe
ta; nan ta mira mi den kantoor i kerki, na cada ban da
di un klerk, ma nunca mi ta cerca muher of homber.
Kende por bisa kiko mi ta ?
2. Dios nunca ta mirle. La Reina ta mir rara bez i
mi ta mir toer dia. Ta kiko? .. f. r. Pieterez.
3. Mi tin cos sin pia, ma toch> e ta camna. Ta kiko ? F. k. p.
4. Ki santoe ta mas dushi koe toer santoe? f. a. p.
5. Ajera mi tabata sinta den mi bentana i mi a weita
poco ala blancoe tabata boela bai. Mi dici coe nan: Aj,
mi cien ala blancoe. Nan a contesta mi: Ainda nos no
ta cien. Nos no ta nada mas koe un dilanti dos i un tras
di dos i un meimei di dos. Cuantoe ala blancoe nos ta? f. k. p.
6. Com hende por laba man den wea...”
|
|
13 |
 |
“...1912
<5?
Cruzada di Muchanan.
XVIII.
A pasa casi un anja desdi koe e
traidor Archibaldo a entrega e des-
graciado muchanan na man di e
Egipcionan.
Mayor parti a moeri na conse
cuencia di privacionnan i maltratoe
koe nan mester a wanta; solamen-
te algun spant pa amenaza
atrai pa promesanan briljante a
renega f di nan tatanan. Riba tra-
pinan di piedra di un pacus di mas
principal di Damiate tabata sinta
un anciano, bisti coe un panja di
lana largoe; de bez en cuando hen-
de koe tabata pasa tabata doen
un limosna. Tabata un monhe an-
ciano di Brelanja, conoci general-
mente coe nomber di Wilfredo. Esa-
ki a toema riba dj pa juda e po-
ber catiboe europeanonan segun su
fortaleza i principalmente e tabata
juda esnan di Bretanja.
Riba un cierto dia, koe el tabata
sinta manera coestumber, dos euro
peano a jega cerca dj i a keda para
mir den sllencio. Un di nan, bistf
coe un panja pretoe largoe, tabatin
apariencia di un sacerdote, e otro
tabata paree un boben timido di
mas menos diez cuater...”
|
|
14 |
 |
“...huma mescos coe' yapor di baca. Bo mester a mira
su cara formal. Un milionario di America no por a huma
un Habana pur-puro coe mas smaak i aprecio.
Cualkier dia lo mi conta bo mas cos dj amigoe na cuater
pia.
Na Johannes, Odoh. Aruba.
\r
Mi a haja bo carta i a leze coe mashd inters. Pero ta duel mi, un
cos ta haci koe mi no por publik den Ala Blanca, estd, koe bo ta
papia riba hopi cos, koe rauchaoan no mester papia ariba. Mi ta kere si
koe bo ta mashA spiertoe, ma papia riba toer cos koe bo ta tende bende
grandi papia, esai si mi no ta'gusta, min ta haja bon. Muchanan mes-
ter haci cos di mucha, i no cos di bende grandi. Nan no mester sinta
papia manera dos bieuwoan riba toer loke oao ta tende. Si bo a larga
Pastor leza es carta, koe bo a skirbi mi, Pastor tampoco lo no a haja
bon koe muchanan ta papia riba tal cos asina. Eisai n ta maloe, leuw
di esai; ma larg pa hende grandinan. Otro biaha mi ta spera coS( koe
toer mucha lo gusta di leza, tende. Adios! Red. di ,,Ala Blanca.
iiHIl
...”
|
|
15 |
 |
“...diez
anja. Na marsh ma mira hopi ma-
cutoe i baki jen di fruta mash boe-
nita, Mash poco bez mi tabata s
haja fruta, pesai mi a haja mash
gustoe di un. Net un dj bendedor-
nan tabata para papia coe un otro
banda di dj i den su combersacion
el a bira su lomba pa su macutoe di
fruta. Tentacion a bira fuerte..i,
ma pensa; e muher ta sobra basta,
Ketoe-Ketoe ma saca mi mn, ma
cohe un fruta i net mi kier a hink
den mi sacoe, ma hanja asina un
mep na mi cara, koe di spantoe ma
bolbe larg cai. Mucha 1 e homber
koe a dal mi a grita, bo no cono-
ce di siete mandamentoe?...Ta di
promer bez koe bo a peca contra
dj? Percura pa ta di ultimo bez.
Berguenza a haci koe mi no por a hi*
za mi wowo mira e homber; sin em-
bargo nunca mas mi por aloebida
su cara.
Na school mi a sinja mash bon;
ma ni un palabra koe mi a tende
aja, a keda asina hundoe grab den
mi alma, koe esakinan: percura pa
ta ultimo bez. I despues koe mi a ki-
ta school, e impresion no a kita:
percura pa ta di ultimo bez. Princi-
palmente...”
|
|
16 |
 |
“...Nanzi a grit: mi-
ra shon, bo no por haci mi un fabor?
Larga mi sali un momentoe for
di e sacoe, i drenta tan tem adn,
warda mi, mi ta bini un bez. Com-
pa Nanzi a sali for di e sacoe i es
wardador a drenta aden. Nanzi a
mara boca di sacoe bon duroe pe
pober homber no sali.
Nanzi a bai camna tras di e car-
nnan pa hi ba nan na punda.
Ora soldAnan a caba di toema
nan bitter nan a sali for di shap, nan
a cohe nan sacoe i a tir den lamar.
Rey tabata para na su bentana
ora Nanzi a pasa coe su carnnan.
Rey a grit: ma compa Nanzi ta
kiko? mi a larga soldAnan bai ho-
ga bo; nan a sigurA mi koe nan a
tira bo den lamar i ata mi ta mi-
ra bo awor coe hopi carn! Nanzi
di: si, mi shon rey, camina sol-
dAnau a tira mi, tabatin hopi car-
n den fondo di lamar, pesai mi
a sali coe nan toer. Mas aleuw den
lamar tin hopi placa di oro i dja-
manta, tin hopi rikeza i cos boeni-
ta den fondo di lamar!
Ora rey a tende esai el di: di
berde! anto lo mi larga soldAnan
tira mi tambe den lamar, pa mi
haja poco placa!...”
|
|
17 |
 |
“...eAs 5
In cnenla di e admiral Holandes
MICHAEL DI MITEII.
Nos gran admiral, koe boso toer
conoce, tabata nabega un dia coe
un barcoe chikitoe di carga arm,
pa West-Indi.
Tabata den anja;1640 pa 51; despues
di e tempos ai no tin nada mas
notfi, pa mo.tiboe koe de Ruyter
mes a destrui su notanan di e tem-
poe ai.
Ta basta tristoe; ma e hechoe koe
nos ta bai conta, ta keda mes boe-
nita, i su berdad mes sigur, aunke
e no tin fecha.
E tabata den lam di West-Indi
caba, ora di ripiente el a mira un
barcoe di gera Spanj ta bini riba
di. Manera boso s&, e tempoe ai
Holanda tabata na gera coe Spanja;
nos admiral i su tripulacion no
por a spera nada bon di e barcoe
grandi ai. Como eu boto chikitoe
tabata corre bon, el a kere koe e
por' a scapa, i como e tabata un
marinero toer af e tabata s4 pro*
becha bon di bientoe i stroom. Ma
e biaha aki toer su capacidad no
por a sirbi, i pronto Spanjolnan
tabata para su dilanti.
Hombernan! de Ruiter a grita
mes calmo koe semper, awor no ta
cos di loco. E senjor...”
|
|
18 |
 |
“...por. Tira I
Bala di cajon a coeminza jobe.
Ndn a cohe nan i nos hombernan
tabata mira com un tabata corre
defa otro. De Ruiter tabata mira den
su kijker i e tabata grita nan:
E1 a banja un bala na eu pols.
Tira dos bez mas, anto 1e tin basta.
i)en e interval-ai Spanjolnan a
bita nan cajon net riba nan. Tiroe
tabata resona den bela di barcoe,
tabatin un boroto inmeuso.
Awor si nan ta bai bon, de
Ruiter di.
Tira!
1 atrobe tiroe Holandes tabata
bashd riba e barcoe Spanj. E bar-
coe a kibra i el a coeminza habri,
awa a drent di toer banda. E bar-
coe grandi i orguljoso a coeminza
sagudi, e tabata toer perdi.
Span toe a cohe toer tripulacion,
toer tabata mira morto nan dilanti.
Mira, mira! de Ruiter tabata
grita, nos Spanjol ta balia mane-
ra hende fuma. At ta zink cabal
Di berde, lamar a kibra e barcoe
Spanj na pida pida i asina lihejtf'
koe tripulacion no tabatin mucno
tempo pa drenta den boto.
Olanan tabata hiba hopi hende
leuw di nan barcoe, di manera koe
nan tabata hera di hoga.
Hombernan...”
|
|
19 |
 |
“...abordo
di: Titanic tabata esposanan, koe
n kier a bandona nan esposonan,
6 jienan, koe kier a keda cerca
nan mayoroan I
oficial, koe tabata doena coman-
do tabata Harold. Lowe. E promer
oficial Murdock tabata bai na e otro
fin di dek. Mi no tabata mas ban-
da di dj.
Senjor Lowe tabata mash, hoben
i tabata moenstra mash. mucba,
ma sin embargo e tabata sabi com
pone cada un respet. E tabata cam
na meimei di pasaheronan i tabata
doena orde pa muhernan barca den
boto. Hopi di nan a sigui tribul,
ma otronan a keda cerca nan esposo.
Mi por a haya caba un lugar
den di dos boto; ma mi a nenga di
bai. Alafln e tabata jen i a disparce
coe un stoot foi cantoe di vapor.
Tabatin ainda dos boto na e par-
tida di dek. Un homber bist! simple
a drai rond i a doena contango.
Ma ripara koe di cincoe oficial Lo-
we a mand bai. Mi no a reconoc,
ma pa loke ma leza despues den
periodico, e mester tabata e Senor
J. Bruce Ismay, directeur di e linja
di strea blancoe koe e vapor ta-
bata pertenece ne. E di tres boto...”
|
|
20 |
 |
“...tabata rondea den mondi di Africa, a
topa un dia coe un mucha, koe tabata diberti tirando coe
piedranan chikitoe. Ora el a jega acerca, e ta dal un dj
piedranan coe su pia, sin corda, i e ta mira na zantoe un cos
masM briljante. E ta dobla su curpa pa coh, ta mir i ta
bir den su man pa mir bon, i di berdad, loke e tin den su
manoe temblante ta un..... djamante di gran balor. Su coerazon
ta bati te koe nan por tend mes, sanger ta subi te na su
cabez. E piedra preciosa tabata dof i sushi, hopi pia a trap,
hopi wagen a pasa riba dj, e mucha a hunga coene manera
coe un piedra ordinario, te ora e homber, koe tabata sa e
gran balor di piedranan precioso a ripar. Pa e djamanta el
a descubri un gran campo di djamanta.
Hopi hende no ta aprecia nan alma mas tantoe koe es
mucha a aprecia e piedra. Nan ta hunga coene, tin bez un
wega mashd peligroso, i no solamente coe nan mes alma, ma
koe di otronan tamb. Alma di hende ta tesoro df mas precioso
koe e tin, un piedra precioso di briljo i boeniteza so...”
|
|