Your search within this document for 'bai,den,su,stimpat' resulted in 20 matching pages.
1

“...Bladz. 331 aan m erkin gen Over de inCURACAO van tvd TOT TYD IN ZWANGGAANDE ZIEK T E Nj DOOR CJREL DOERFFEL^ Genees- en Heelmeefler lan s Lands Hofpitaal aldaar. Ti /fct den aanvang van Louwmaand 757- regeerde hier onder de Euro- peaanen een brandende Koorts, begin- nende met groote hitte, dorft, hoofd- pyn gedurig braaken rufteloosheit, Ihelle pols, vuur-roode Pis, die int. midden met een Wolk bezet was; zulks ' duurde tot den vierden dag; dan kwarU; er een Yllioofdigheit by met een droo-, ge tong ; den vyfden of zesden dag volgde een huivering verzeld met Geel- zugt, zynde de kleur van t Lighaain geelgroen met een klam zweet; de Koorts-hitte verliet den Lyder maar hy behield eene fnelle Pols, de Ylhoof- dig-...”
2

“...332 OvhrdeINZWANGGAANDE digheit, en t braaken, tot den negen- den dag toe; met den ii^en volgde by veelen ecn Loop by eenigen eene Roode Loop ; zulks duurde tot den J5dcn of i6den dag; en een Onmagt in de Ingewanden, tot den 2iften. De GENEZINGSWY2E. In den beginne van de Ziekte deed men genoegzaame Aderlatingen, vervolgens gaf men openlyfmaakende Middelen uit het Aftrekfel vanT amaryn, Caffia,Manna, R habarber. Daar reeds te veel bewee- ging was, gaf men t Zout van Alfem opgeloft in Limoenfap, met wat Honig en Garftewater. In den aanwas van de Ziekte gaf men Koeldranken uit twee ponden Garftewater, een half Loot Sal- peter verfch uitgeperft Citroenfap, en Zuiker zo veel genoeg was tot de fmaak. De Zieken gebruikten insgelyks verfch Sap uit Oranje Appelen geperft, en Wey van Karnemelk : en in den hoogften Top der Ziekte Koeldranken, en Garfte-roomen. In haare Jfneeminge, om t walgen te ftuiten, gaf ik een Af- trekfel van Roode Roozen dat met zuure Zwavelgeeft ryns, en met Gra- naat...”
3

“...naat Syroop fmaaklyk gemaakt was; of anders dit mengfel: vier Oneen Ro- zenwater zoete welriekende Geeft van Vitriool drie drachmen Syroop van Klaprozen of Diacodii zo veel ge- noeg is. In hardlyvigheit wierden Clifteeren-, en in de byHyvmde Tlhoof- digheit trekmiddelen [ Epifpapca ] onder de voeten gelegt, en men gaf een ge- noegfaame menigte Verdunnende dran- ken met Thee Bing, zynde een gewas hier te Lande met Saffraan; of een Aftrekfel van openende Kruiden naar de Brandenburger Apotheek. In den Loop of Roodm Loop wierd een open- lyfmaakend Middel gegeeven uit de ikhabarber of een braakmiddel van de Jpccaci4anha-wonel; vervolgens tot een verfterkend middel het Elixir Vifcerale van Hoffman of Rhynfewyn, waarin bittere Kruiden en het Staalvylfel ge- trokken waren. Onder de Inwoonderen begon een kwaadaartige Koorts in zwang te gaan, gelykende naar die> welke, in t Jaar 1754 hier ook woedde. Ze begon met grillinge, en daaropvolgende hitte, een ongelyke Pols, de Pis, in de Koorts ge- loftjwas...”
4

“...m 334 Over deINZWANGGAANDE benautheit duurde met de Koorts 24 uuren en langer dan volgde een tyd van 18 uuren, dat de Koorts afwas en alle ongemakken allieten; hierop volg- den nieuwe verheffingen van Koorts; hierby kwamen Ylhoofdigheit, uitflag van roode plekken, by Vrouwen onge- meene bloedvloeden, die meer dan 24 uuren duurden; hierop ging de Koorts weer af, zynde de Ledematen koud, het Zweet koud, de Pis bruin-geel met met een Slymig Zetfel, by eenige gely- kende na Water waarin Vlees geltaan heeft. Naa dat de Tyd, waarin de Koorts afwas, 15 uuren geduurd hadde, kwam er weer een Koorts met alle de ge- noemde toevallen. Daarop volgden Trekkingen in de peezen, daarop ftui- pen ; en, in plaats dat de Koorts af- ging, viel de Lyder in den Dood. In menfchen die kwaadfappig of zeer vet waren, en van deze Ziekte aange- taft wierden, befpeurde men niet dat de Koorts afging maar wel, datze ver- minderde zo in warmte, als in afne- mende benautheit. Maar de fnelheit van Pols, Slapeloosheit, en...”
5

“...onevene dagen; de Pis geleek na die welke men in de Geelzugt looft. Zul- ken zyn meeft den 5 den of 7 den dag ge- fturven. Jonge magere menfchen die men Goedlappigen kan noemen bereikten den zevenden dag, en met dezen, of de tiende Verheffing, volgden langduriger afnemingen der Ziekte eindelyk tus- fchenpozen met eenen regelmatigen omloop der Ziekte; en de zulken zyn tegens den aiften dag door een behoor- lyk gebruik van Kina Kina weder ge^ zond geworden. In t midden van Louwmaand kwam een Bark van "iamaica onder welker Volk de VoY]QS grasfeerden. De.regee- ring gebood deze Bark in t fchottegat te leggen; doch heeft zich deze ziekte onder t volk alhier verfpreid Van 1750 tot heden zyn wy anders van zul- ke Kinderpok]es vry geweeft. By de gemelde kwaadaardige Koorts, kwam by veelen een Zinkingkoorts met uitflag i^Febris Catharralis petechizans.2 Zulks verkwam twee vette 1'urkfe Vrouwen, 30 en 40 jaaren oud: met den...”
6

“...338 Over de INZWANGGAANDE melden dage in geduurige Koortfen, en met zulken liep het gevaarlyk eii dood- lyk af. Hier toe gaf veel i)orzaak eene verkeerde fchikking van Genees- middelen en een onbehoorlyke hou- ding van de Zieken. By wien purgee- ringen en Aderlatingen gedaan wierden liep het gemeenlyk doodlyk af Een Jood, 28 Jaaren oud, gebruikte op den tweeden en vryn dag een purgeermid- del zulks wierd volgehouden tot den (5den^ en den llierf hy. Met be- ter gevolg gebruikte ik zweet en pis- dry vende middelen tot den 7 tien of 9 tien dag dan middelen om de Koorts te breeken en t hart te Berken, om dat zulke Lyders doorgaans zeer zwak in die dagen waren, In veele omftandig- heden heb ik my mede van trekmidde- len onder de voeten bedient, doeh heb daarvan geen beter uitwerking gezien dan Card Richa, in conflitutione Eptdcmica Tavnnenfi 1720 daar hy t volgende meld : Ik zal niet fpreken van de blaartrekkende middelen. Ik heb er t gebruik van gants niet heilzaam ge- vonden. Zeker! in...”
7

“...Kinderen drie jaaren oud , beiden byna van gelyke Lighaamsge- fteltenis kregen de gemelde Koorts; in plaatfe eener Uitflag was er droogc hoeft, engborftigheit en gepiep van de borft. De handen en voeten waren, koud met klam zweet; de pis was geel met een wolk in t midden. By den eenen gebruikte ik tot den 9Jen dag uir- wafemende en Pisdryvende middelen. In t hoogft der Ziekte moeft ik Trelc- middclen onder de voeten leggen; in t afgaan der Ziekte gaf ik het aftrek fel. van de Cortex Pernvianus met gepelde Garft : waarmede deze zieke op den Milten dng vry van Koorts raakte, maar een ligte hoeft en pieping op de borlt bleef behouden tot in Mey wanneer hy op een Landhuis Gyten-melk met baat gebruikte. By den anderen wier- den Aderlatingen, Koppen, en Purgeer- 'V 3 mid-...”
8

“...340 Over de INZWANCGAANDE middelen gebruikt, dog hy ftierf op den zevenden dag. Offchoon in t midden van Louw- maand bovengenoemde Koortfen nog' genoeg in zwang gingen, gebraken er ook geene fleepende Ziekten. Want een Vrouw van 23 jaaren, had langer dan drie maanden aan eene flymige llloedwatering gefukkeld : zy was ma- ger, zwak, en zonder Eetensluft, en had eene gedurige poging.om te wateren; dit belette haar de ruft.. Ik oordeelde, dat de naafte oorzaak van haare kwale was, dat een fcherpte van de pis haar de Slym van de blaas afvaagde, en dus eene uitfypering van bloed verwekte. Ik gaf haar een ontlaft-middel uit Ra- barber en Manna naderhand een af- trekfel van ^^Ithea waarin de Gom Tragacanth gefmolten was en prees eene gefchikte Levenswyze aan. Tien dagen zulks gedaan hebbende, bevond zy haar merkelyk beter, de Pis wierd natuurlyk, de aanperzing minder. Zy gebruikte weder het ontlaftmiddel en t aftrekfel nog eenige dagen lang, en ver- volgens een verfterkende Kruidwyn, waarmede...”
9

“...aan de Long-Tee- ring geftorven was,) mede de gemelde Ziekte. Verlcheide middelen wierden te vergeefs gebruikt, om dat hy geen gefchikte Levenswys volgde; maar de hoeft en zwakheit toeneemende be- loofde hy alles waar te neemen. Men liet hem de Ezeliimemelk gebruiken en gaf hem de volgende Smeering van uit- geperfte Olie van Foelie en Balfera Pe- ru, van elk evenveel; hier mede wierd de borft tweemaal daags gefineerd ten einde door de Opfiurpende vaten bal- lmagtige middelen in den ongepaarden Ader en van daar in den hol- ader en regter holligheit van t hart, en zo in de Long te brengen. Zodanige Middelen 40 dagen lang met een gepafte Levenswys gebruikt hebbende, verlie- ten hem de bewegingen van de Koorts, die s namiddags aankwamen; de hoes- ten verminderden, en de kragten na- men toe zo dat hy uitgaande zyne ' zaaken verrigten koude. Als de eerfte wegen vervuild waren gaf men hem een purgeermiddel. Doch fchoon hy de Melk lang bleef drinken, wilde toch de hoeft niet geheel wyken. Y Met...”
10

“...34- Over de INZWANGGAANDE Met den aanvang van Lentemaand heersten de gemelde Koortfen nog fterk zonder Uitdag, doch met een regelma- tigcn omloop. De Koortfen duurden nog lang, by veelen i8 ja 24 uuren, met zwaar hoeden. By de zulken ge- bruikte ik meed uitwafemende midde- len tot den negenden dag, wanneer by de meeden de duimen losraakten en ze genazen. Doch alwaar de bewegin- gen van de Koorts niet konden bedwon- gen worden nam men zyn toevlugt tot de Koortsbad, doorgaans met een goe- den uitdag. By Blanken en Zwarten regeerde derk de Vracuncultts, welke my ook nier ver- fchoondc. De Auteuren, my bekend, welke daarvan fchryven zyn Aeginata Cap. 58, en F. Hofman Tom. VI. (_de morbis ,' ccrtis regiombns & popuhs pro- priis.') Omdat men in de maanden, November en December daarvan t meed geplaagt word, zo hoope by ge- melde maanden daarvan breeder melding te maaken. Een Meisje, 6 jaaren oud, kreeg een Zinking-koorts, welke regenden is^en dag vermindeide den 16 den overviel haar een fpraakeloosheit...”
11

“...ZIEKTE TE CURACAO, 343 benaiitheit walging en Kuipen. De bewegingen van de Koorts verhefcen zich daarby ; zulks duurde 13 dagen; in welken Wurmdodende middelen , Clyfteeren uit het verfch uitgeperfte Sap van de bladeren van Alo, Smee- ringen van de buik met Olie van Al- zem, en naderhand hartfterkende Mid- delen aangewend wierden met welke Middelen zy tegens den 32'"en dag her- Keld is; doch daarop volgde een Ver- zweering van de Klieren agter de Ooren. In t midden van Lentemaand kwam een lyvig Heer, by de 40 jaaren oud, van t Eiland Granada die zeven dagen te voren een Galkoorts gekregen had,met gedurig braaken. Den zevenden dag hield het braaken op, maar hy verviel in een Lammigheit van beide de bee- nen, zo dat hy niet gaan nogte Kaan koude. Ik fchreef hem eene behoorly>- ke levenswyze voor, dat hem niet aan- ftond; maar ziende dat het, in plaatfe van beter, flimmer wierd, begon hy na raad te luifteren ; ik fchreef hem een Purgeermiddel voor, en poogde de ont- lafting van bloed door...”
12

“...Dieet te buiten ge- gaan had volgde ftraks een verloren EtenslLirt, en s avonds eenige bewee- gingen van Koorts. Hy ging na zyn buitenhuis met weinig goeden uitflag: zvn kleur bleef geel en kwaadfappig. * Veele menfchen, die van de Koort- fen genezen waren, en geene behoed- middelen waargenomen hadden, ftorte* den wederom in. Een Weduw van 4.2 jaaren hadde eene kwaadaardige Zinking-koorts_; ik hadde haar geraden een Purgeermiddel te gebruiken, maar zulks wierd in den wind geflagen zy kreeg dan ook een recidkf, begon te ylen; men dagt wel dat er hartstogten de oorzaak van \^a- ren, doch zulks konde niet helpen. Ik fchreef voor t baden van de voeten in warmwater, Clyfteercn, en, den vol- genden dag, een buikzuivering uit het aftrekfel van Zeiiebladen en de Agari- cus...”
13

“...408 BERICHTEN. AANMERKINGEN Over de in CURACAO vantyd TOT T Y D IN Z W A N G G A A N D E ZIEK T E N; DOOR CAKEL DOERFFEE "li yf'et den aanvang van Grasmaand I.V1 1757 regeerden nog eenigekwaat- aartige Koortfen met uitdag dog de meellen waren goedaartig waarvan veele met een vogtigen hoeft eindig- den. Veele, die kwaataartige Koortfen hadden doorgeftaan, en geen voorbe- hoed middelen gebruikt vervielen in verhardingen van lever, milt en an- dere ingewanden s avonds kwamen er ftuipkoortfen; by vrouwen te rug- blyving der maandftonden zwellinge der voeten, bedorvene eetluft, en wat zulke verwaarlozing meer gewoon is voort te brengen. Om deeze kwellingen voor te komen ge-...”
14

“... purgeermiddelen dan ver- Iterkende kruider wynen; ze maakten by mooi weer beweegingen der licha- men nuttigden fpyzen die ligt te ver- teeren waren en bewaarden hun lyf voor de koude avond-lugt. Waar men verftoppinge der ingewanden vond , wierden openende middelen gebruikt als Fill. naar de Haarlemmer A- potheek; in zwellinge der voeten een afkookfel van knoppen van Alfem, A- lantswortel en Oranjefchillen: waar- meede deeze kwellingen meelt verhol- pen zyn. Verfcheidene andere menfchen wier- den met zinkingen, oor en tandpjm, zeere keelen en hoeden geincommo- deert,- deeze kwamen alleen van eene verkoudheid. Wanneer zulke ly- ders bezweet zynde, zig in de kou- de lugt begeeven, word daar door een verdikking van t wey veroorzaakt, welke dan in flymagtige dof verandert door de afzonderinge vaaten niet kan doorgaan : en de genoemde kwellingen veroorzaakt; ook kan een byzondere gedeldheid der lugt zulks veroorzaaken, Cc 5 Te-...”
15

“...de dran- ken, voeten-dampbaaden van de hier groeijende kruiden welke amnatiqu& kragten bezitten. Innerlyk heb ik veel den jprit. fal. ammon. anif. ^ fafaphras: en zoete lauwe thee met redelyk fuc- ces gebruikt. In t afneemen van. de kwellingen wierden verfterkende maag- Elixiren Baal en kruider wynen ge- bruikt. In t midden van Grasmaand had men nog de volgende kwaadaartigc Koortfen. Een vrouw tweendertig Jaaren oud, voor de eerfte maal zwan- ger kreeg een aanval van de Koorts, welke 24 uuren duurde; daarop volg- de weer 24 uuren het afzyn der Koorts, den derden dag volgde de tweede aanval der Koorts veel fterker met uitdag van roode en 'blauwe vlekken; in t hoogfte der Koorts volgde een miskraam met tamelyke vloeijing; de Koorts duurde even wer 24 uuren, dan volgde wer het afzyn der Koorts; men zag een witte koele tong, de pols klein en tuflchen poozend, koude han- den met klam zweet. Nooit heb ik een ./...”
16

“...BERICHTEN. -411 een zieken in zoo een gevaarlyken flaat bedaarder van gemoed gezien als deeze, zonder de ininide ylhoofdigtieid of onrull ; den vyfden dag kwam de Koorts weer met alle genoemde Toe- vallen en zy overleed in de derde Koorts verheffing. In t begin van dit Jaar zag men twee bejaarde raenfchen over de 60 Jaaren oud met een tus- fchenpoozende Koorts in de derde Koortsverheffing den vyfden dag fter- ven, ook heb ik int Jaar 1758 een Juf- frouw over de zeventig Jaaren oud, mee- de in de derde Koorts verheffing of den vyfden dag van een tuffchenpoozende Koorts het leven zien eindigen. Maar by menfchen van jonger Jaaren is my nooit iemant vrgekomen, als dee- ze eerftgenoemde vrouw. Hier moet de miskraam en kraamvloeijing een groote verzwakking veroorzaakt en den dood bevordert hebben. By menfchen van verfcheiden ou- derdom kwamen jicht en heuppynen, by vrouwen opftygingen met benamv- de bord;; zo men vond dat een onge- fteltheid van de vochten de oorzaak . was, gaf men een buikzuivering...”
17

“...ouderdom der lyders ingerigt, en zo lang wierd daar meede aangehouden, tot dat de Kwellingen minderden. In t begin van Bloeimaand bevond men veiTchcidene menfehen die kwaad- aartige Koortlen doorgeltaan hadden, wlken het hoofdhair uitviel, de harde huid binnen de handen en onder de voeten fcheidde zig, over het geheele lyf veiTehilferde zig meede de huid , de meeffcen bekwamen gezwellen aan hals en oorklieren, welke by veele aan t zweeren raakten: alsze rj'p wierden onlaftede de etter zig door den mond, ooren, en andere ook van buiten; men bevorderde deeze ontlaftingen door het gebruik van digeftive en verzag- tnde Balzemen, tot dat de natuur zig genoeg van deeze ftoffe bevryd had, t welk by eenigen eenige maanden duurde, dan genaazen ze gemaklyk en veilig. In t midden van Bloeimaand kwa- men eenige menfehen van Jamaica en -Ie Weftkuft van liifpanMa meede- bren-...”
18

“...BERICHTEN. 413 brengende de Land eigene ziekte van de Engelfen Bellyach (Biiikwee) ge- noemt; deeze komt in t begin met een opgefpannenheid in den bovenbuik Daarop volgt geduurige pyn; het nut- tigen van fpys en drank benauwt; de ziekte toenemende, zo komt een ge- duurig braaken ; de lyders vervallen fchielyk in kragten; worden wit bleek van aangezicht zweeten weinig en klam hun water is weinig rood en brandig,deftoelgangblyft weg, de pols is klein en ras: den meeften verzeilen deeze toevallen met een iets afgaande Koorts; en als deeze Koorts iets afgaat, minderen ook het braaken en benauwt- heeden, maar gaan nooit geheel weg. In deeze ziekte tracht men zo veel moogelyk het braaken te beletten, en or- doneert verzagtende Clyfireren om open. lyf te maaken uiterlyk Linimcnta ner- vma balfamka als ook Pappen van Maismeel, Madera wyn, Foelie, Na- gels enz. zulks tot een Pap gekookt, en als de Koorts niet Berk is, dikwils warm opgelegt. Zo als het braaken min- dert, geeft ment volgende, B. man-...”
19

“...4H BERICHTEN. na el xj Solv. in aq. hullient. adde oh aniygdal. recent exprejfi Ij zulks by kleine giften gebruikt, tot dat open lyf volgt. Dit alles word naa vereifeh dikv/ils herhaald. Eenige gebruiken opiata maar zulks heb ik in t begin en toeneemen der ziekte fchadelyk gevon- den ; de lyders die dit gebruikt hadden kregen lammigheeden der handen ar- men en beenen Men geeft deeze lyders fpyzen die zagte Chylmaaken, HoendervleesToe- pen, in welken, Hcrh. Endiv. La&uc. apii, afgekookt zyn, In t afgaan der ziekte geeft men open lyf houdende Elixirs, zo als het Elixir purgans naa de Brandenburger Apotheek, ook, heb ik om den twee- den dag Balfam. Copaiv. ij. in een.be- .kwaam vogt gegeeven met goet fucces; ook dienen bittere laxeerende kruide wynen ; men mag wel verhoeden dat zulkelyders niet weer inllorten,om zulks voor te komen worden eenige weeken lang de pill, rufi met uiterlyke Balfa- fmeeringen gebruikt, en de kou- de lugt en harde fpyzen gemyd. De Khukr-pokjes, in Louwmaant hier gebragt...”
20

“...engborfligheid gekwelt wierden; dewelke, zo ze met een vog- tigen hoeft kwamen, fpoedig genaazen. By anderen ging het zo gemaklyk niet. Twee kinderen van omtrent twee Jaa- ren oud kregen deeze engborfligheid met groote benauwtheid en trekkingen; men gaf zagtmaakende en uitwaaze- mende borftdranken; uiteiiyke pappen en fm'eeringen; in t hoogfte der ziok- te gaf men den eenen 51^ bajdm Copah. .in warm afkookfel van herbaSiri (a). Zulks cenige ryzen naa malkander her- haald hebbende bekwam het kind ver- ligting, en in vervolg van tyd kwam het daarmedde tot volkomene gezond- heid. Het tweede kind ftierf in' t hoogfl der ziekte zonder den balfam Copaiv: gebruikt te hebben. De...”