|
|
|
1 |
|
“...nonagesimo septimo,
decima die octobris, venit dictus Johannes de Vreson
tanquam castellanus, et receptus fuit ut moris est;
fuitque dictus Johannes cum aliis principibus et nobi-
libus in bello ante Curtracum, anno Domini m° ccc°
secundo, interemptus; et sic remansit vidua ejus uxor,
domina castellana, que luxit eum per tongum tempus,
ut decuit.
Fuitque illo tempore mirabilis eventus; quia ma-
trone, de nobilibus viris suis viduate, muitum lugebant
et se per nuntios aliquando, et sepe invicem persona-
liter visitando, prout melius poterant visitantes; tan-
dem contigit quod, nescio quo instinctu, in illo tem-
pore quidam se mutuo coadunantes, euntes per
patriam, fingentes se religiosos actu et habitu, visita-
bant dictas dominaset matronas, dantes eis intelligere
quod de maritis eorum nova haberent infra septen-
nium; et vocati fuerunt tunc temporis tales religionem
fingentes vulgariter « Loes Dieu1. » Accidit quod dicta
Maria castellana, religiose se gerens et suum maritum
diligens et lugens...”
|
|
2 |
|
“...nobiles et partes eorum responderunt : « Si
alii voluerint, nos omnes consentimus. » In momento
omnes alii consenserunt et sic decanus, concordanti-
bus omnibus, misit ad dictum magistrum Mikaelem
quatinus in capitulo veniret sine mora. Qui, nesciens
quod factum est, venire recusabat; nuntius autem
dixit ei quod decanus injunxerat sibi, si renueret,
quod ex parte sua eidem imperaret; qui dixit se
venire. Yeniente autem ipso in capitulo, decanus dixit
ei : « Magister Mikael, de consensu omnium persona-
rum hic astantium, ego eligo vos in pastorem ecclesie
Beate Marie Tornacensis. » Et statim omnes surgentes
acceperunt eum et venerunt portantes, cantando « Te
Deum »; et in choro ante majus altare in loco ad hoe
parato posuerunt. Finitaque sollempnitate, stupefactus...”
|
|
3 |
|
“...28 GILLES LE MUISIT. [1300]
et omni juri sibi competent per nominationem de se
factam volunta(ta)rie resignavit. Et quia terminus
et potestas eligendi expiraverat, et dictus magister
Stephanus et illi de sua parte processus suos faciebant
et necessaria providebant, decanus autem et capitu-
lum qui semper retroactis temporibus concorditer
degerant, deliberatione habita diligenti, vocatis secum
sapientibus et jurisperitis, postulationem faciendam de
persona ydonea summo pontiflci concordaverunt et
eandem formaverunt. Et miserunt apud Leodium pro
magistro Godefrido de Fontanis, doctore in theolo-
gia peritissimus *, et concorditer suam intentionem
eidem narraverunt. Qui regratians toto capitulo et
singularibus personis, assumpsit in se onus negotium
prosequendi; acceptisque litteris et munimentis et ea
que necessaria erant, ivit ad Romanam Curiam, tem-
pore domini Bonifacii.
Tempore illo comes Boloniensis et Alvernensis,
qui satis familiaris erat domino pape, acceptis
litteris a domino rege...”
|
|
4 |
|
“...repellendos omnes inimicos, et quod, auxi-
liante Deo et beata Virgine, quotiescumque fuerit
necessarium et opportunum, possint resistere omni-
bus nocere volentibus [fol. 57 v°] civitati.
Vidi autem et testificor quod antequam fierent
turres, muri et fossati citra fluvium Scalde et ultra,
quod tanta tranquilitas erat quod omni tempore, tam
de die quam de nocte, exibant et intrabant tam pedi-
tes quam equites; nee aliqua porta erat obtirmata sed
aperta exeuntibus et intrantibus; et si aliqua persona
occideretur quoquomodo, tota civitas et totus populus
mirabatur et erat timor, tumultus et murmur multum.
Et quodam tempore venerunt nova quod rex Ale-
mannie venire versus Tornacum proponebat; et tune
vidi facere fossata ultra Scaldam in Folais.
Anno m° ducentesimo nonagesimo, cives et filii
civium concordaverunt rotundam tabulam videlicet
festum trium dierum; et Johannem Pagani in suum
regem elegerunt.
Anno m° ducentesimo nonagesimo quarto, fuit for-
tificatum berefridum Tornacense, et extra...”
|
|
5 |
|
“...gubernatorum, et cepe-
runt eos et omnes qui de lege erant, et posuerunt eos
in portis et in prisionibus ville separatim. Et dicebant
divitibus, et potentibus, et propinquis gubernatorum :
« Ite, armate vos et venite nobiscum; alias, de vobis
vindictam capiemus. » Qui, sicut oves, obedientes tali-
bus miserabilibuspersonis, faciebant quod imperabant,
et pro certo, si aliquis collegisset copiam armatorum
secum, sicut bestias eos occidissent. Sed credo quod,
ultio Dei fuit aliqualis; tarnen nulla persona fuit
interempta. Gongregata autem in foro maxima multi-
tudine cum signis ville, gladiis et fustibus, venit subito
et non apparens tempestas repentina, et tanta inunda-
ti° pluvie, et tanlum tonitruum, quod nullus remansit
in foro, et in domibus ubique acceperunt pre timore...”
|
|
6 |
|
“...rum quod predicta proditio causa fuit.
Anno m° ccc° ij°, facta proditione antedicta, domi-
nus Jacobus de Sancto Paulo factum domino regi et
suo consilio nuntiavit, qui corde anxio mortuos luxe-
runt et super eos doluerunt. Rex autem misit pro pari-
bus et baronibus Franchie, et ad certam diem cum
rege et suo consilio convenerunt; et, deliberatione
habita diligenti, ad tantam proditionem vindicandam
fuit negotium commissum nobili viro domino Roberto,
comiti Attrebatensi, tanquam capiti et pro persona
domini regis representanda; et fuit a rege factum edic-
tum generale, precipiendo quod omnes dicto comiti
obedirent et ipsum sequerentur. Robertus autem
comes predictus, qui erat famosus in armis, collecto
ingenti exercitu maxime baronum et nobilium, et de
ignobilibus et communiis aciem satis grandem1, deli-
beravit intrare in Flandriam per Curtracum. Et venit
cum sua atie et ductus est2 ante Curtracum citra
1. Le scribe semble avoir oublié que le verbe n’est pas a un
mode personnel et qu’il...”
|
|
7 |
|
“...MUISIT.
90 GILLES LE MUISIT. [1316]
batur cotidie quod aer erat quasi totus corruptus1, et
quod presbyteri parrochiales sepe qua parte verti
nesciebant. Et tanta copia pauperum mendicantium
in vicis raoriebantur super fimis et ubique, quod per
consiliarios civitatis fuit ordinatura et commissum cer-
tis personis ut [fol. 89 v°] corpora pauperum sic
morientium portarent citra Scaldam, in Valle de
Vignea et aliis locis, et ultra Scaldam in loco vocato
Folais, ibique eos sepelirent; et pro qualibet persona
habebant taxatum salarium.
Anno eodem, Ludovicus, rex Franchie et Navarre
supradictus, erat ad boscum de Vichaines xxixa die
maij; et erant ibi plures milites juvenes et rex ince-
pit ludere ad polytam cum quibusdam de militibus
post dormitionem meridianam. Tempus autem erat cal-
lidum {sic), et tantum luderunt quod rex et alii milites
sitim magnam habuerunt; et iverunt rex et milites
bibere, et bibebant quamplurimum calefacti, sicut
Normanni bibere consueverunt; et rex bibit ultra
metas, de...”
|
|
8 |
|
“...Anno m° trecentesimo tricesimo quinto, tempore
domini Benedicti pape, dominus Guido de Bollonia, qui
erat episcopus Gameracensis, obiit in die Animarum1.
Dominus autem papa concessit decano et capitulo
Cameracensi ut eligerent; ipsi quoque, Concordes esse
non valentes ad unum de gremio eligendum, elege-
runt magistrum Petrum de Palude, doctorem in theo-
logia, qui erat patriarcha Jherosolimitanus. Dominus
autem papa, hoe cognito, considerans non esse con-
gruum neque decens quod tam excellens persona et
in tam altiori statu, demisso statu patriarchatus, effi-
ceretur episcopus, cassavit electionem. Eo tempore
Ludovicus, comes Flandrie, erat Avinioni et de consi-
lio quorundam cardinalium supplicavit domino summo
pontifici pro domino Willello (sic) de Ausonne, qui
erat cancellarius suus. Dominus autem papa, fretus
consilio fratrum, supplicationi dicti comitis condes-
cendit et dictum episcopatum dicto domino Willelmo
contulit.
Anno m° trecentesimo tricesimo sexto, domina re-
gina Franchie...”
|
|
9 |
|
“...GILLES LE MUISIT.
170
[1346]
matrimonium donee fieret servitium sui patris, sicut
est consuetum.
Anno predicto, feria tercia ante Pascha, videlicet
xxvij® die marchii, rex Anglie misit consilium villarum
Flandrensium ad Ludovicum comitem apud Male prope
Brugis, ubi residebat, mandans et volens quod ipse
comes compleret matrimonium cum filia sua et jaceret
cum ea, volens insuper et mandans quod ipse comes
veniret et esset ductor exercitus Flandrie contra regem
Francie; et si ipse in sua persona non vellet venire,
quod mitteret unum de sanguine suo [fol. 119 v°]
cum suis armis Flandrie, qui teneret locum suum et
representaret personam suam. Comes vero respondit
quod super hoe vellet deliberare et habere consilium;
et responsum est ei quod non erat opus delibera-
tione nee tempus habendi consilium, et quod oporte-
bat necessario quod istud fieret; et vix habuit dilatio-
nem usque in crastinum. Surgens autem sequenti die1
summo mane finxit se infirmum et, accipiens volucres
ad volandum, precepit...”
|
|
10 |
|
“...Hannonensium; illi autem de Tornaco
viriliter eis resistebant, et fuit insultus ingens et
magnus. Fuerunt autem illi de Tornaco in magno
periculo, sed per sagittas se defendebant. Ceciderunt
autem in dicto conflictu duo milites et quamplures
alii, tam milites quam armigeri, vulnerati sunt de parte
Hannoniensium per sagittas que pene Tornacensibus
defecerunt. Venit autem dux Normannie, filius regis,
ut pacem poneret inter partes; qui minime facere
preval uit; unde oportuit regem Franchie in propria
persona venire, qui partes separaret; accepitque fac-
tum super se, de consensu partium, ut pacem refor-
maret. Fuitque tota aties regis Francie commota
propter dictum factum, sed nullus fuit in auxilium
Tornacensium, nisi illi de Attrebato; ceciderunt autem
duo in dicto conflictu de parte Tornacensium. Hanno-
nienses autem scientes undecim viros ivisse in pere-
grinatione apud Faukenberghe de illis de Tornaco sine
armis, factum supradictum ignorantes, interemerunt
1. Cf. supr., p. 177....”
|
|
11 |
|
“... si possent, destruere niteban-
tur. Insuper rumores validi erant de mortalitate que
incepit in Oriente, et fuit super Indos et super omnes
regiones Christianorum, Paganorum, Sarracenorum
et omnium nationum ab oriente et septentrione et
meridie, laborante fama et attestantibus viatoribus et
mercatoribus, qui longinquas regiones soliti sunt fre-
quentare, in tantum quod in multis locis tercia pars
populi, in multis locis quarta pars aut media, et in
pluribus regionibus de decern personis una persona
solummodo aut due viventes supererant; et in multis
locis terre et vinee inculte remanebant. Et dicebant
astrologi quod ista tempestas erat per conjunctionem
quarumdam stellarum et planetarum, propter quam
conjunctionem aer erat corruptus, et per corruptio-
nem aeris generabatur infirmitas quam vocabant epi-
dimiam.
Rumores etiam magni erant quod in Hungaria, in
Alamannia, in ducatu Brabantic, de civitatibus, de...”
|
|
12 |
|
“...ANNALES.
239
[1349]
Audivi etiam a quadam persona auctentica quod ipse
viderat Avinione duo millia taliura penitentium qui
erant de Alamannia et volebant [fol. 19 v°] factum
suum et aliorum per papam et curiam approbari;
fuitque eis in vespere nuntiatum quod recederent,
alioquin dampnum incurrerent et haberent; et sic in
die crastina et post nullus eorum comparuit.
Propter predicta et alia que dictabat ratio, viri
ecclesiastici et regulares, ac homines sane mentis et
periti, juxta fidem catholicam opinabantur et tenebant,
pro eo quod Ecclesia non consenserat et canones pro-
hibebant, factum non erat approbandum; populus
autem, viri et mulieres, scripturas ignorantes, nobiles
et ignobiles factum ultra modum approbabant, maxime
in regionibus antedictis; et sic erat dissencio mirabilis
et inanis. Et maxime populus universus super ordines
Mendicantes precipue imponebat, quod per eos impe-
dimentum totum erat. Et quis dubitet istud esse ritum
novum, quia penitentiam suam in ecclesiis, in monas-...”
|
|
13 |
|
“...universis
tam ecclesiasticis quam secularibus quamplurimum
lamentatus. Quo sepulto ettumulato, decanus et capi-
tulum, prout moris est, de suo jure ordinaverunt de
spiritualitate, officialem [fol. 29 v°] et cetera officia
facientes. Gentes autem regis pro regalia sua manus
ad temporalia ubique posuerunt et, proch dolor!
totam provisionem factam pro edificiis reparandis et
novis faciendis in episcopatu totaliter levaverunt et
asportaverunt.
Transeunte tempore usque ad principium augusti
nulla persona auctoritatis plus decessit in Tornaco;
sed post festum beati Johannis5, in parrochia Sancti
Piati, in vico de Merdenchon, incepit mortalitas, et pos-
tea in aliis parrochiis, ita quod omni die in ecclesiis
1. 12 juin 1349.
2. 13 juin.
3. Sagesse, IV, 17.
4. 18 juin 1349.
5. II s’agit de la fête de la Décollation de saint Jean-Baptiste,
qui se célèbre le 29 aoüt....”
|
|
14 |
|
“...258
GILLES LE MUISIT.
[1349]
quam in vicis latis et locis amplis. Et quando in aliqua
domo una persona aut due moriebantur, statim et in
brevi decedebant reliqui, ita quod in una domo decem
sepissime et plures de una domo vitam finiebant; et in
multis domibus canes eciam et murilegi moriebantur.
Sic nullus dives, mediocris sive pauper, erat securus,
sed unusquisque omni die Domini voluntatem expec-
tabat. Et pro certo curati ac capellani, confessiones
audientes et sacramenta ministrantes, clerici etiam
parrochiarum et cum eis infirmos visitantes, de tali-
bus multi decesserunt.
Et est sciendum quod in monasterio Sancti Petri
Hannonensis1, quia in uno feretro erant reliquie de
sancto Sebastiano, prout fuit divulgatum, tanta multi-
tudo populi, in tempore quo vigebat mortalitas, ibi
conveniebant et confluebant, nobilium videlicet mili-
tum, matronarum, personarum ecclesiasticarum, cano-
nicorum et religiosorum quorumcumque ordinum, et
etiam tocius populi utriusque sexus, quod videre fuit...”
|
|
15 |
|
“...et publicare; ob quam causam
multi super canonicos qui erant Insulis dicebant multa
opprobria; et crescebat cotidie rumor contra eos.
Excellentissimus autem princeps, dominus Johan-
nes, rex Francie, et ejus consilium, audita dicta dis-
sensione, mandavit partes ad certam diem in suo com-
parere Parlamento. Gomparuerunt personaliter dicti
decanus et archidyaconus, [fol. 43] fratres, cum domino
Roberto, et de sedecim canonicis quatuor, fundati pro-
curatores pro aliis; comparuitque dictus rex persona-
liter in Parlamento et audivit cum suo consilio illa que
partes proponere voluerunt; habitoque consilio, com-
missarios eis dedit qui audirent rationes partium, ut
examinerent factum, et, quod justum esset, ordinarent
et sibi reportarent. Diciturque regem dixisse quod
non vellet perdere Tornacum pro dimidio regni sui.
Factaque fuit, lata et publicata super propositis sen-
tentia per dominum regem in modum qui sequitur1:
1. Le dépót des archives de la ville de Tournai possède dans...”
|
|
|