|
|
|
|
|
| 1 |
 |
“...de Bourgella, compatriotam nos-
trum, militem strennuissimum, morti adjudicastis. » Et
rex dixit ita esse. Tune Robertus, ejus gener, de con-
silio domini Egidii Le Brun, sic respondit : « Illus-
trissime domine [fol. 49], tunc oportet quod miles in
suocastro capiatur. » Etrex, motus in iram, dixit quod
in castro, si quod haberet, caperetur. Tune Robertus
et sui recedentes, dictus Egidius existens mariscalcus
totam aciem Roberti cum suis complicibus in certo
loco adunavit, et militem posuit in medio aciei; et mis-
sus fuit ad regem qui diceret: « Domine, miles domi-
nus de Rave et de Bourgella est in castro suo paratus
vos recipere. » Et rex indignans, nesciens facti verita-
tem, venit paratus ad militem capiendum. Veniensque
ad locum, vidit aciem preparatam ad pugnandum, et
admirans et cognoscens arma Francorum, interrogavit
quidnam esset, et, cognita causa, consilium et indus-
triam domini Egidii le Brun laudavit et commendavit;
et, vocatis Roberto et Egidio predictis, forefactum
dicti...”
|
|
| 2 |
 |
“...36 GILLES LE MUISIT. [1283-1288]
in nocte et die beati Mathei1, et est finis francisie et
solutionis in die beati Remigii2.
Anno m° ducentesimo octogesimo octavo, castrum
de Bruleo, et inter duos pontes usque in medio fluvii
Scalde, vel citra usque ad locum qui vocabatur Petra
Fameleuse, erat totum de dominio domini de Mauritania
et castellani Tornacensis; et habebat ubique omnimo-
dam justiciam. Et ibi proclamati et banniti de Tor-
naco, perpetuo, sive ad annos, sive ad pecunias,
habebant ibi refugium et ibi se tenebant, venientes
sepissime usque ad dictum terminum ; et occisores et
forefactores in Tornaco, quando poterant evadere,
ibidem fugiebant. Et per longum tempus hoc dura-
vit. Tandem quidam civis, dictus Willelmus Castagne,
cum aliis sapientibus, de consilio traclaverunt erga
dominum castellanum, et etiam cum domino comite
Blesensi, de villa dicta de Callidis Furnis, in qua habe-
bat dictus [fol. 57] comes omnimodam justiciam in
dicta villa sicut castellanus in Bruleo, et refugium...”
|
|
| 3 |
 |
“...[1337-1338] CHRONIQUE. 113
tis personis; et ibi fuit captus frater comitis Flandrie
spurius et ductus in Angliam1.
Anno m° trecentesimo tricesimo septimo, intrante
quadragesima, Jacobus de Artevelde, assumptus con-
corditer ab illis de Gandavo eorum capitaneus2, pepi-
git fedus et fecit primo concordiam cum rege Anglie3.
Anno eodem, Dominica in medio quadragesime4, fuit
predicatum in foro Tornacensi in presentia episcopi
Silvanectensis et abbatis Sancti Dionysii supra Gan-
denses.
Anno m° trecentesimo tricesimo septimo, feria ter-
cia ante Pascha5, venit conestabularius Francie in Tor-
1. La bataille eut lieu le 11 novembre. Ce bltard de Flandre
s’appelait Gui. (Breve Chronicon Flandrie, éd. De Smet, Cor-
pus Chronicorum Flandrie, t. III, p. 6.)
2. Le carême en 1338 commenga le ler mars. Selon Frois-
sart (2e rédaction, éd. Luce, t. I, p. 392), Jacques fut pris
pour chef par les Gantois a la Saint-Michel (29 septembre)
1337. Le Breve Chronicon (éd. cit., t. III, p. 7) reporte ce fait
au...”
|
|
| 4 |
 |
“...Item quod civitas de Vanes retineatur in manu
dominorum cardinalium ad tenendum in manu eorum,
nomine Sanctissimi Patris, per eos vel alterum eorum
si unus deficeret, toto durante tempore dictarum
treugarum, et in fine ipsarum cardinales facient suam
voluntatem.
Item propter absolutionem Flamingorum et propter
sententias quas incurrerunt, cardinales laborabunt sol-
licite quod absolutionem habeant et quod [fol. 107]
bona et opportuna sint inventa.
Item quod comes Flandrie tanquam dominus sine
medio non tanquam superior remaneat in Flandria,
durantibus treugis, et in hoc consensiat populus
Flandrensis.
Item ad comitem de Monfort sint deliberate et
observate ea que sibi promissa fuerunt coram civi-
tate de Nantes vel intus per ducem Normannie, de
quibus apparebit sufficienter.
Item quod, si aliqui(s) in Gasconiavel alibi, duranti-
bus treugis, moverent guerram contra suos vicinos vel
contra suos inimicos, qui essent de altera parte dicti
regis non se intromittent per se vel per alium, et prop-...”
|
|
| 5 |
 |
“...voluerunt Flandrenses quod ipse
faceret omagium regi Anglie, tanquam regi Francie,
quia dictum commune erat Flamingis quod ad regem
Anglie pertinebat regnum Francie, tanquam proxi-
miori, et adunabant se regi Anglie, tanquam eorum
domino, volentes quod sic faceret eorum comes et
quod acciperet filiam regis Anglie in uxorem. Brugen-
ses vero et illi de Franco, videntes non veile comitem
ista facere, promiserunt sibi ferre auxilium et juvamen
contra omnes.
Anno predicto videlicet quadragesimo sexto, in
medio marchii, duxerunt consilia trium villarum de
Flandria comitem eorum, Ludovicum supradictum,
apud Bergis Sancti Winnoci1. Dicebatur autem quod
invitus fecit, petens dilationem ac tempus complendi
1. Édouard III arriva a Bergues le 13 mars 1347 (n. st.). Ce
jour-la, Louis de Flandre dut accepter le mariage qui lui était
offert. Le contrat est daté du 14 mars (Kervyn, Histoire de
Flandre, t. III, p. 318)....”
|
|
| 6 |
 |
“...erat cognita; fugit
et latuit, et assumpsit Remis in ordine karmelitarum
habitum regularem, dicens se esse sacerdotem, qui non
erat, audiebatque confessiones; et interim ubique que-
rebatur; tandem fuit repertus, captus et adductus in
civitate Laudunensi; et in die sancto Pasche2, in cons-
pectu tocius populi, reatum suum, et proditionem
quam facere debebat, confessus est. Fuitque in medio
mensis aprilis de dicto Gauwaino facta crudelis et
publica justicia, et ductus per omnes vicos et plateas
dicte civitatis, et a populo illusus plus quam dici possit;
et mortuus est in tormentis.
Anno supradicto, in medio mensis aprilis, quidam de
P. Paris, t. Y, p. 468-470.) Cf. Chronographia, éd. Moranvillé,
t. II, p. 241, et Chronique normande, éd. Molinier, p. 279,
note.
1. Le personnage que Gilles le Muisit appelle ici Jean de
Chalon est le même que Jean de Vervins, seigneur de Bosmont,
dont il est encore question plus loin, p. 174 et 175.
2. 1” avril 1347....”
|
|
| 7 |
 |
“...in loco in quo frater Gerardus
predicaverat, hoe est in monasterio Sancti Martini
Tornacensis, posset proponere verbum Dei; fuitque
de hoc rumor magnus per totam civitatem. Conve-
nitque tanta virorum ac mulierum multitudo, quod
non est visum in Tornaco tantam multitudinem adu-
nare, quia vix platee in monasterio poterant populum
recipere. Frater autem antedictus cepit predicare
dicens : « Nisi granum frumenti cadens in terra mor-
tuum fuerit2 et cetera... »; propositisque plurimis,
quasi in medio sermonis descendit ad materiam illorum,
cum quibus venerat, qui penitentiam faciebant, vocans
societatem rubeos milites, et imponens fratribus de
ordinibus Mendicantium quod contra devotionem
assumpte penitencie predicabant, et quod multis ut
cessarent [fol. 17 v°] suadebant, vocans tales fratres
scorpiones et antichristos, comparans eciam sanguinem
illorum quos vocabat rubeos milites, prout multi
intellexerunt, sanguini Domini nostri Jhesu Christi,
dicens etiam quod post emissionem sanguinis...”
|
|
| 8 |
 |
“...respondendo, et cantores et respondentes se
verberando, et erat cantilena facta tali modo quod
tribus vicibus sternere se debebant; et quando venie-
bant ad primum passum omnes in uno momento toto
corpore et pectore se prosternebant et de brachiis et
toto corpore crucem faciebant; et, surgentes super
[fol. 22 v°] genua, diversas afflictiones faciebant, in
tantum quod videntes mirabantur, etflebant, et compa-
tiebantur eorum labori; et sic faciebant in secunda et
in tercia vice, cantoribus in medio circuli cantantibus,
in quibus erant duces eorum, curati scilicet aut reli-
giosi Mendicantes religionum diversarum. Factis autem
circulis et afflictionibus suis, prosternendo et verbe-
rando, finita cantilena, omnes genua flectebant, et unus
religiosus faciebat commendationes et orationes, sicut
fit in ecclesiis in funeribus et in fine sermonum; et
tam diu erant flexis genubus, quousque ipse finierat
commendationes suas atque preces, et tanlas faciebant
prosternationes et afflictiones, quod ...”
|
|
|
