1 |
 |
“...di su tata cu ta pensa cu duele caba, cu
quizas muy pronto destino lo ranca e gozo cu nan
ta disfruta di ta hunto cu n. Pasobra no ta strano
si ya cualquier bista amorosa no a provoca un sor-
presa den cara di Matilde. Su mama, modelo di
birtud, a percura sin tur trabao di cas, di cushina
te laba paHa.
Semper el a corda qui ayuda e tabata pa Antonio,
ora Antonio tabata malo, cu e mester a yuda tene
cas manera e tabata por. I pesayi e quier aeduca
Matilde den trabao segun bida ta exigi.
Poc£ familia por a biba mas tranquilo i conforme
cu nan estado, manera di Antonio i lo el a sigui
hopi aha mas den e felicidad conyugal, cu no a
sufri pa desenganos di bida, si no a presenta un
cambio tan brusco, aunque desea, esperd pa Antonio
di tur su corazon. Dos dia prom a presenta un
pobre buscad di bida, i a pfrece Antonio un billete...”
|
|
2 |
 |
“...SSpirQ el a bisa
r Bru> esaqui si ta un chasco: figura bo e
pida papel soquete aqui, parecido na esnan cu bo
mi hio q4.Ulbra tUr dia awe a troca faces di
i. nida. E ta representa nada menos cu 20.000
dollar na oro!
Ta com ta haci pa troqu sin perde ariba
r0 a drent 1 su dos wowonan ta-
bjita bnlla den nan orbita. Movimento sin stop di
su dedenan tabata indica un tension nerviosa na al-!
to grado. Alafln dos lagrima a caba di descubri es'
emocion cu a invadi su alma.
,,Enrique, e dici Dios a corda di nos porfin, mi
sono' ta realizd; awor nos por biba cu raas expan-
sion; loque Luisa, Juan i Matilde tabata carece n '
tur lo ta dund na nan. Bo no ta haya cu e pida i
papel aqui, ta sirbi pa nos entrada den sociedad
1 1Hed! pa baya tur respeto i consideracion ?
Enrique a queda mir cu un estraezai mes ora
cu e ta goza di mira su ruman den colmo di ale- ^
gna, mes ora tambe a drent un duele i compa-1
sion di e pober alma, cu ta adora placa tanto, cu
e ta consider e nico medio pa ta feliz, e...”
|
|
3 |
 |
“...riba sociedad, categoria i e res-
I peto flngi i tur e castillonan di aire, cu sa disparce
como huma, recorda bo situacion di un ora pasa
| i studia e modo cu bo por queda conserva e regalo-
cu suerte a toca bo, ,
Claro, Antonio ta contesta ta pesayi mes
f1 mi ta pensa com mi por hiba un mehor bida cu
I e placa i naturalmente den un mehor circulo di
j socidSid. ^
Ta bon cu cada un por subi, pero segun bo-
ll ta subi corda duna un mano na esun cu ta pasa trabao
pa subi bo tras 1
Bueno, Riki, never mind sobrd cos, ta ora di
j come, larga nos drenta cas pa mi por participa
I Luisa i su yiunan e bon noticia.
Nan dos a sali for di winkel i drenta cas pa ocu-
f pa nan puesto na mesa cu tabata buta caba. No
: a pasa 5 minuto cu tur tabata presente. Antonio
| s no tabatin mucho apetito; ta manera un cos
! ta peg, den su campana i quier bulaafor. El ati-
ra un bista riba Enrique, cu tabata ataca su plato,
cabez abao pensando i Comiendo na mes ora.
I Di ayi el a tuma un animo i a bisa:
r Luisa...”
|
|
4 |
 |
“...13
; Convenido Enrique, semper mi a gusta bo
puntualidad cu nos clientenan. Wiwi, traha poco
coffi i ora ta cla avisa nos. Nan dos a drenta
nan winkel pa sigui traha.
,.Mi ta spera di larga winkel pa bo i Dios s&
cu n ta ultimo pieza cu mi ta yuda bo traha esa-
quinan ta!
Toni, ta claro cu bo no tin,necesidad di
molestia bo curpa tanto mas. Pero no bandona bo
oficio pa placa cu bo haya. Corda cu ta cu n ba
tene mas tanto afia di bo bida i cu bo a cria bo familia
decentemente. Lo mi sigui conserva nomber respetd,
di nos tata difunto i di bo, cu te awe tur hende
ta aprecia cu nan pedido di muebles.
Despues di un dos ora tur muebles tabata em-
paqueta i hiba na cas di Don Jacinto.
- '-'3888er>
|
|
5 |
 |
“...Segun mi, n tin lugar mehor pa nos biba
cu aqui mes. E cas aqui ta traha cu sodor di bo
frenta, ta orgullo di bo ofieio i prom regalo cu un
tata por a haci na su familia. Tur loque ta falta
ta dos cuarto mas, pa nos yiunan ; un reparacion
general i un palacio e ta resulta bao di tur hendq
su bista.
Lo costa mash A trabao prom mi por descus-
tumbr for di aqui banda. Nos ta biba fresco i
ningun hende ta molestia nos. Quico mi yiunan
ta opina?
'Manera mama ta pensa,'mi ta haya masha
bon, Matilde a con testa.
Ami tambe ta quere mescos cu mama S i
sigur tio Enrique tambe ta di acuerdo. Unico cos
cu mi ta pidi papa, haci es sala un poco mas
grandi pa algun bez mi por tene un kloppartij cu
mi amigonan! Juan ta propone.
- ,.Ami ta aproba tur loque Luisa ta propone,
pasobra semper el a huzga bon. No pasobra ta
den su cara, pero te ora mi haya un mucha muher
di su calibre lo mi casa! ta idea di Enrique.
Gracias, Enrique, gracias por la flor Antonio
ta con testa. Ami no tin nada contra pa drecha e...”
|
|
6 |
 |
“...16
nos lo no probecha di e placa; despues cu Dios a
saca nos foi nan condicion di bida, nos no mester
primi nan. Recorda semper, cu nos tabata pober
i cu%nto bez bo mes no a yama mi atencion ora
nan tabata subi precio di awa den secura.
Nos mester por bende pa yuda nan i no pa pro-
voca mas sudor foi nan frenta.
Basta Luisa, basta predicashi. Mi nbisa cu
pobernan semper ta stroba negocio? Bueno, larga
esayi para; despues cu reenbak tacld cu awa aden
i si tin mest, nos lo bende na conciencia.
Dios n permiti mas secura na Corsouw, pa-
sobra den e casonan di miseria, hende bon ta bira
berdadero sanguiwela. Enrique dici.
Bueno Riki, never mind tur e cosnan ayi;
loque ta bo ta queda encarga cu winkel, pasobra
mi ta bay haya mi asina tanto meti den e asunto-
nan cu lo mi n tin tem ni pa drenta mi winkel.
Mi ta bay duna bo s/4 di ganashi i lj4 ta queda pa
gasto. Bo n ta contento ?
Gracias Antonio, semper mi a spera cu lo bo
protega mi. Pero den qui riqueza cu bo haya bo,
no lubida riba bo...”
|
|
7 |
 |
“...caba i ta ora di bo cuminza corda riba bo
I porvenir. i Quico nan lo bisa di mi, si mi larga bo
I, den e luga ayi, unda bo no por saca bo pia foi
l lodo? Caba e luna aqui i lo nos regia tur cos na
.Ipromer orden.
Ya 1 \ or a bati, mi ta sinti un poco sofio, larga
linos bam drumi; den un luna tur cos lo ta resolvi.
IfBonochi mi yiunan, bonsoir Enrique, te maftan i
Antonio a drenta su cuarto. Despues di un rato
tur a bay drumi, cada un dedicando e momento cu
ita prepara sono, den pensa com mehor nan lo dre-
cha nan bida.
Capitulo IY.
Reorganization general.
espues di un luna cu a bini e gran cambio
Mil den bida di Antonio, hende por a mira caba,
HFT mesla, carpint, peon etc. na movemento
pgaar den su cura di cas. Cu un sombr grandi
pa solo e ta bay bini, dirigiendo trabao, mientras su
familia a muda pa un cas ayi banda pa tantem. De
bez en cuando e ta drenta su winkel i ta combersa
cu Enrique un poco, sea pa tuma un conseho o pa
sosega su wowo un rato di es solo abrasadora.
Atardi ora stop trabao...”
|
|
8 |
 |
“...21
dos bon flus di 'casimir pa bo presenta ora cu mes-
ter.
---All no, bru, esayisi n ta socede; mi ta sti-
ma boso como mi pariente i lo mi quier bisti se-
da mes, pa complace boso; pero cambia mi costum-
bre sol amen te pa agrada bista di poco hen de cu ta
quere nan mas cu mi, esayi si cu n; lo mi pre-
fera di no ta na bishita pa mi no ser nan macaco.
i, Paquico no ta nan mest mira riba mi ? Mi ta sin-
ti mi mes gfandi cu di mas aristocrat, Bo sa mi-
ra nan bishita mi ? Paquico? Pasobra mi ta scars;
nan ta bishita bo, pasobra nan ta tras di bo placa,
nada mas.
Enrique, bo ta quivoca, mi ruman. Dios sa
ba quere cu mi ta larga los pa nan. Ah no; pero
qui mi quier haci? N ta sina ta mundo? Ab por
evita tur esayi, pasobra bo no tin yiu ta lamta. Pe-
ro si mi no tene un poco, mi yiunan ta queda sem-
per atras. Mi ta quere cu lo bo no queda malcon-
tente si nan subi poco.
Dispensa mi, Antonio, mi como bo esposa tin
sigur mas derecho i razon di considera esayi, cu En-
ripue; pero mi ta larga...”
|
|
9 |
 |
“...cu ta un fecha cu ta yena
nos corazon cu hbilo. I quico tur hende lo bisaj
si mi haci nada ? Nan lo yama mi tranca i papia
riba nos.
Permiti mi, Antonio; ta natural;*i muyi
husto cu boso celebra Juan su cumpleafios i cu
boso derecho; pero no ocupa bo nunca cu lo-f
que' nan quier bisa i papia riba bo. Bo ta;
dono di bo mes i di bo placa. Bo ta gast ora ta.
necesario i bo n tin di complace cu ningun. Seal
homber, i no larga otro manda riba bo cu nan di- ;
ceres.
Acord, lo mi haci asina, conseheronan prm|
dente Bam mira awor, yuda mi organizae fiesta. |
luna aqui Juan ta quita foi pacus i mi ta bay
pone un negoshi p. Pues larga nos duna ocasion
di ofrece su amigonan un fiestari oia tur cos caba
l cuminza traha cu un sintf di 25 afa cu e ta bay |
cumpii i Den esai Juan ta drenta i Antonio ta bis :1
Juan, mi yiu, yega acerca; Luisa yama Ma-
tilde pa nos prepara e fiesta na debida orden. Papa <
ta bay celebra bo afa, Juan !
Qra tur tabata hunto, Antonio a puntra >
Quico nos por haci, un...”
|
|
10 |
 |
“...23
Tur ta queda queto sin sa cual ta mehor.
Alafin Matilde a propone asina:
Papa, mi ta quere cu un baile ta mehor. Nunca
nos n balia i aw cu papa por, quico ta stroba?
Sala ta grandi, papa su prom yiu ta cumpli su 25
aha; ta muy natural si. papa por complace cu nos,
na invita nos amigonan yuda celebra e gran dia,
n ta sina Juan ?
. __ nTa claro, Ti, mi n ta haya mehor cos cu un
baile i mi quier mira bo balia un dia; ora nos ta
goza, quizas nan ta drumi sin purba nada henter
dia! .
-i...”
|
|
11 |
 |
“...mucho scota, ta importa mi muy po-
co e moda.
Antonio i Enrique ta yega acerca i ta lur den e
figurin. I
A la.fi n Matilde a yega na banda di bisti di hom- _
ber i Enrique ta dal un grit hari.
Tur ta drei mir i ta puntra ta quico.
Ta quico a pasa? Homber, mes ora^ cu ma
mira e moda aqui, ma figura mi com krepchi lo mi
sinti mi si mi dal un flus asina.
Ta manera bela di barco mi carson ta i mi pia-
nan un par di master.
Pero ta awor tio ta ripara esayi? Hopi dia ca-
ba mi tin un fluz asina, at aqui na mi curpa.
Por Dios, ta awor mi ta ripara. Mi n ta dis-
gusta bo, pero semper ma quer* cu ta uniforme
di chauffeur esayi ta, como mas parti ta us pa nan
biaha den nan auto!
Basta tio, larga mama cu mi nota loqu mes-
t pa dorna e tela cu ta cose e moda aqui i Ma-
tilde ta bira e blachinan padilanti atrobe. Ora En-
rique a mir; el a bisa poco serio:
Ta esaqui t moda, cu mi sobrina quier luci
su mes cu n aden ? E ta paree moda pa hende cu
a cumpra pafia scars i cu su cosed a cos mane-
ra pafia a yega...”
|
|
12 |
 |
“...pa-:
tras atrobe pe sali. F
,, ~ nos ta casi eld, nos ta spera riba cosl
dushi, bolo etc, cu lo ta cld dos dia promisobra
ta encargo 'di papa cu Juan.
Asina cu e preparacionnan principaKtabata tira
tras di lom ba i fuera di bebidanan cu Antcnio na
acuerdo cu Juan a busca, e hubilarionan tabata tur
dispuesto pa celebra nan fiesta. Luisa ta e nico
persona cu no tabata mucho entusiasmd, pa su prin-
cipio simple i menos preocupado den bida i ora-
nan largo e tabata pensa riba su cama, qui mal re- j
sultado e cambio brusco den bida, por trece den
corazon hoben di su yiunan. Solo Bios por a com-1
prende i smti su afliccion i ta na El sol e por a ro- ;
ga pa bienestar moral di su yiunan.
jMara cu tur mama por a comprende loquetae !
berdadero amor pa nan yiu i mundo lo reconoce 1
nan mrito i respeta nan....”
|
|
13 |
 |
“...seis aria i su
mama a percura mand e oficio cu e ta gusta. Como
su tata tabata blequero, el a pidi esayi pe sifa i su
mama no a quita su gusto. Atardi ora scool caba,
e tabata bay sinta na winkel i cu su 14 ana ya e
tabata gana su seis florin pa seman. Despues cu a
bini trabao di Isla, i cu el a cumpli su 19 ana el
a haya un empleo na fabrica di bleki. Cu un sueldo
di diez ocho florin pa seman, e tabata tene su bida
decentement, paga cas di su mama i spaar algo
tur seman afor. Naturalmente, siendo cu bida di
su mama no tabata den su man, el a corda semper
di casa cualquier ora cu e por. Na scool, segun tin
un palabra, sa nace rdas tanto amor cu otro camina.
Asina cu Balentin a sinti un idea di amor ya cu
su 16 ana, un ana prom cu el a quita scool.
E senorita cu tabata su ideal, semper a contesta
su saludo i nan dos tabata namora otro. Alafin ora
nan a quita scool, Balentin como amigo di Juan, por
a bishita cas di Matilde, cu tabata e moza cu el a
desea di casa cun un dia.
A duna oportunidad...”
|
|
14 |
 |
“...mi, G-ilberto Damon, Juan ta present.^
______ Mucho gusto, siwnpre na Srta. su orden!
Igualmente, Matilde ta contesta.
Despues nan a cay sinta i Juan a jama su mama
patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda cu nan a lubi-
| da di trece Balentin tambe i present na Gilberto.
\ Matilde a lamta pura bay busqu, pero el a bay caba....”
|
|
15 |
 |
“...ta mucho leuw di aqui!
Juan quier a drecha e cos.
No, mi no ta gusta e cos aqui. Te ora e
bun lo mi sa drechi. Ta com e qui bay sin bisa
boso? Bo no a haci nada, Matilde?
Matilde a spanta, pasobra el a comete un impru-
pencia di lamta large i Juan di yam sin yama
Balentin. E no por a responde otro cos sino:
Nada mama, nada n pasa, djis e ta bolbe atrobe.
E cos no a sinta Luisa bon i el a retir despues
di un rato. Gilberto a risca puntra:
un amigo di bo, Juan ? taduel mi cu
mi no tabatin honor di conoe.
Si, ta un amigo bieuw di mi, pero lo bo
contra cu n pronto i lo bo sera conoci e n.
Mas aleuw nan no a sigui papia di Balentin.
N mes momento nos ta hayaBalentin sinta den
su stul di sosiego, pensando riba e suceso.
~ quen e hoben bon bist! cu a bishita
Juan i cu e ta aprecia tanto? Tai com Matilde
n por a recorda na es momento cu el a larga mi
sol, mi ^ su namorado? Paquico nan no a yama mi
tambe ?* Tur e cosnan tabata pasa den su cabez j
i 6 n por a bini cla cu nan. Su mama a ripara
e...”
|
|
16 |
 |
“...Cada heer
a lamta nan dams marchando na forma di Virginia
Riel. Alafin esnan di padil.mti a yega na completa
e circulo, despues di pasa bao di un arco humano.
Ora tur tabata na lugfi, un senor cu nos a mi ra.
caba na cas di Antonio a tuma palabra. Tabata e
galante G-ilberto Damn. E tabata para enfrente
Juan de brazo cu Matilde; na un banda Antonio
i Luisa. Despues di a saca su lenso di seda cu un
gracia inimitable, el a dobl na. cuater i a primi
na su banda di cara i frenta cu cuidao, pe no
quita un tiqui di e poeier cu el a buta. Luego el
a cuminza un discurso di fiesta. Cu ademanes di
un orador notable el a duna rienda suelto na algun
frases na tempo i su deseonan pa felicidad diJuan
tabata aplaudl frenticamente. Prom cu Antonio
quier a gradici, un otro amigo di Juan, presidente
di Crema T. Club, a pidi toca i no bebe. Otro
aplauso ora caba. Alafin Antonio a gradici manera
e por i champagne tabata pasa di lipnan pa barrica.
Despues msiconan a estrena un wals di difunto
Coco cu a hiba e bailadnan...”
|
|
17 |
 |
“...49
straft cu Matilde ta acept cu gusto. Ta paree cu
Matilde raest a sinti mescos cu n i sinembargo
no. Alaftn el a dicidi papia cu n ora tabatin un
pausa.
Amor, mi qui sa, si bo n ta sinti bo fad.
cu Gilberto su moda. Bo n ripara cu cada bez cu
mi ta baliando cu bo, Gilberto t'a bin stroba mi f'
Ai, no, n ta cos di bo ripara awe nochi.
Corda cu ipi mest complace tur, noseatan celoso!
Si mi n ta celoso, mi n ta stima bo. Pero
si bo qui balia cu ne, mi n ta quita, bo gusto.
Unico cos cu mi ta sinti, cu e ta birando un sombra
di disgusto cu ta amenaza nos amor.
Absolutamente no* bo ta quivoca, Bale^tin;
e ta un caballero cumplido; mi n sa,, pero quizas
su maneranan fini tratable a hacile haya mi sim-
patia. Mi qui bo sera amigo cun.
Ami, no mi amor; qui mishi mi amigo di
|un tercio di tono manera Gilberto ? Unda mi ta
saca e poeslanan, e etiqueta pa por tene un com-
paftia contento. I si e sabi cu* mi ta un simple
blequero, cu qui tono lo e quere di papia cu mi!
Semper bo gusta haci...”
|
|
18 |
 |
“...bo.
G-racias Harry, com ta? Danki Dios ma to-
pa cu boso.
Claro nos ta nos, ma sa cu lo bo n haya
b@ na bo lugd mei-mei di tanto hightone di awe
nochi.
Bo meS sa, Balentin, si n ta pa Riki cu a in-
vita mi, lo mi n ta haya papia cu bo awor aqui,
Harry, ta bisa.
Mi amigo, mi tampoco n ta haya mi bon
aqui den; figura bo, ora e tiponan ayi cuminza cu
nan poesla, mi mest queda malo den nan.
Nos tur tres ta di mes opinion; pero no o-
cupa boso cu otro su locura, laga cada quen haci
loque ta paree nan.
Bueno, larga nos bam cohe un cach, mi bo-
ca ta secu i Enrique ta lamta nan pa bay mesa.
E n forza Balentin como e labatin dolor di ca-
bez. Despues di un mei ora mas tur bishita ya a
bandona sala di fiesta, como a bira mitar di dos
caba. Balentin a bay prom, siendo e mest lamta
tempran pa bay isla. E no por a drumi sinembar-
go, cordando riba Matilde. Mainta su mama a pun-
tr com a bay, pero e n cont su disgusto na fiesta.
-S>^3888S>-
|
|
19 |
 |
“...placa ba trece, na bon ora. Toni a contest.
Ta duel mi cu n ta asina. Virginia n paga
ainda i como Toni a dun 2 dia caba, awe mapi-
di cas. Te ainda Luisa no a abri su boca, pero
mes ora cu el a tende asina, el a lamta bisando:
~ Toni, Dios libra bo saca e pober muher cu
tin un seman s riba luna, sigur el a hay stroba,
warda un dos seman alomenos p.
Luisa, si bo entremete bo den asunto di cas,
mi ta quibra pronto. Asina si negocio n p sigui.
Bo ta quere bo negocio por atraza cu e po-,
co cos ayi ? Ay no, muy poca consideracion bo ta
tene cu e pobre muher, cu awe ta recorda nos lo-
que ba drispidi ayera anochi, na trit hopi hende
cu antes no tabata nos amigo. Claro cu nos'yiunan
a goza cu nan fiesta, pero Dios lo no prolonga su
afianan si bo trata bo prhimo cu mal corazon.
7" At, ya ba cuminza cu bo predicashi; si
mi/ warda pesaqui un seman, otro biahe turta po-
ne mi warda tamb. Bo n conoce negocio di cas,
ta sina mest haci cu nan, si bo quid bay adilan-
ti manera tur otro cu tin.
Dispensa...”
|
|
20 |
 |
“...55
Anto si han ta haci un malo, bo tambe mes-
t haci? Bonita ehempel ta cos di tuma, no esa-
yinan. Nan por bay dilanti, pero si nan ta trata
nan prhimo sin compasion, Dios lo marca nan i
bo n ta sa ora nan ta paga nan crueldad. Pa ca-
da un di e crimen di trata un pober- cu dureza,
cuanto enfermedad nan sa haya, cu pobernan ta li-
bra di dj, cuanto disgusto cu sa pone nan intran-
quilo, peor ep cualquier pobre! No, Toni, no haci
esayi; warda un dos tres dia mas p Luisa ta ro-
ga. ,J Matilde, bo n ta papia nada, mi yiu?
Aini, n ta mishi den e asuntonan ayi,. ta
papa mest sa ; quizas mama ta -pidi pe mujer ayi,
i pdiser e n bal pa haci! Matilde ta contes-
ta.
No, mi yiu, mi n spera esayi di bo ; sigur
e pober ayi ta mn hende decente, ma infrma d£
tur e hendenan cerca Anita. I po quere bo, cu nos
por ta asina bruto di huur cas cu hende porai, un-
da tin bisinanan drechi ta biba. Sea mas caritativa
i Dios lo no bandona bo nunca.
Ai Dios, papa n p complace cu mama un
rato ? Mama ta molestia...”
|
|