1 |
 |
“...Pero quen lo larga di haci despues cu nos ta com-
r pletamente feliz i cu mama ni papa no tin di mo-
'i lestia tanto? N ta berde, tio Riki ? Matilde a
puntra.
Claro, Matildita, bo tin razon i mi ta aproba
mama Luisa su opinion; su gratitud pa Dios i su
compasion pa c s prhimo !
Bueno, Enrique, larga nos bam hunto pa e
asunto di cambio. -Tuan, ora bo sali pacus lo nos
por proyecta hunto riba e manera mas ventajosa pa
nos por traha cu e placa.
Pareuw nan a ca%a di come nan dos a lamta i
sali. Matilde a tuma palabra unbez.
Mama, awor si cos a drecha, Gracias a Dios,
mama por ssega poco, nos por sali pasea, mira
mundo poco. M' : '
Ay pober papa, ai, e ta oontento !
W ta natural ? Juan ta observa, Dios mes
a fada di tende nos pidi. E miserable sueldo cu
mi tin, n ta jega ni pa mi paga pana limpi i si:
garia. Awor lo mi por presenta poco mas sport
den sociedad!
Mi yiunan, no alarma boso mucho cu e pla-
ca. Sorto di riqueza asina, ta bay mes inespera cu
nan sa bini. Pa nos por pasa mas mehor...”
|
|
2 |
 |
“...clientenan. Wiwi, traha poco
coffi i ora ta cla avisa nos. Nan dos a drenta
nan winkel pa sigui traha.
,.Mi ta spera di larga winkel pa bo i Dios s&
cu n ta ultimo pieza cu mi ta yuda bo traha esa-
quinan ta!
Toni, ta claro cu bo no tin,necesidad di
molestia bo curpa tanto mas. Pero no bandona bo
oficio pa placa cu bo haya. Corda cu ta cu n ba
tene mas tanto afia di bo bida i cu bo a cria bo familia
decentemente. Lo mi sigui conserva nomber respetd,
di nos tata difunto i di bo, cu te awe tur hende
ta aprecia cu nan pedido di muebles.
Despues di un dos ora tur muebles tabata em-
paqueta i hiba na cas di Don Jacinto.
- '-'3888er>traha un cas...”
|
|
3 |
 |
“...14
un poco mas espacioso cu esaqui, como ya mi
yiunan a bira grandi i mi tin conque haci awor;
pero mi n sa quico Luisa lo opina di esayi; ? com
bo ta haya, Luisa ? Lo n ta bon si nos ctimpra
pida tera den cero di Quinta o den Scharlo i traha
un bonita cas aya banda ?\
Segun mi, n tin lugar mehor pa nos biba
cu aqui mes. E cas aqui ta traha cu sodor di bo
frenta, ta orgullo di bo ofieio i prom regalo cu un
tata por a haci na su familia. Tur loque ta falta
ta dos cuarto mas, pa nos yiunan ; un reparacion
general i un palacio e ta resulta bao di tur hendq
su bista.
Lo costa mash A trabao prom mi por descus-
tumbr for di aqui banda. Nos ta biba fresco i
ningun hende ta molestia nos. Quico mi yiunan
ta opina?
'Manera mama ta pensa,'mi ta haya masha
bon, Matilde a con testa.
Ami tambe ta quere mescos cu mama S i
sigur tio Enrique tambe ta di acuerdo. Unico cos
cu mi ta pidi papa, haci es sala un poco mas
grandi pa algun bez mi por tene un kloppartij cu
mi amigonan! Juan ta propone.
- ,.Ami...”
|
|
4 |
 |
“...15
cas aqui, na un manera adeeuado, cu ta exigi. Pero
mester traha un cushina mas grandi, pasobra mi
n p quier pa mi mai sigui huma su curpa mas
den e hoki chiquito ayi!
Natiiralmente, lo meste bini un cria pa yuda e
pober eu trabaonan di eas, Matilde tam be lo haya
poco mas libertad di troca su paria tempran, ^ cual-
quier amiga bon di dj o di Juan cu quier bishita
nan lo haya nan den un mehor cofidicion pa ricibi
nan. Resumida cuenta, mi ta bay pone nos cas
up to date! Pero e principal cos' cu nos mester re-
solve ta, cual ta e mehor negocio pa nos haci;
£ quico ta mehor speculation awendia ?
j,Segun mi opinion, papa larga traha poco
casita cu nos por alquila na 10 a 15 florin, n tin
mehor negocio ! Juan ta propone.
Loque ta muy util i necesario tambe ta un
bon reenbank grandi, cu nos por usa afor ora di
secura i cu pobernan por haya cumpra. Luisa ta
bisa.
_ Semper bo ta hinca pober denturcos. Nta
malo, pero. .... pero.... e hendenan ayi semper ta
gtroba negocio. 1 ' , %T$aj|i
Dios...”
|
|
5 |
 |
“...larga los pa nan. Ah no; pero
qui mi quier haci? N ta sina ta mundo? Ab por
evita tur esayi, pasobra bo no tin yiu ta lamta. Pe-
ro si mi no tene un poco, mi yiunan ta queda sem-
per atras. Mi ta quere cu lo bo no queda malcon-
tente si nan subi poco.
Dispensa mi, Antonio, mi como bo esposa tin
sigur mas derecho i razon di considera esayi, cu En-
ripue; pero mi ta larga bosa su dilanti, cu mi no
ta mira un adelante moral den nos bida di awor,
Menos preocupacion antes cu nos tabatin placa,
nos a traha cu mas forvor, biba mas tranquilo en-
; cuanto cos di pensa i awor cu tur e placa nos n
i ta sosega, cada dia mas exigencia nobo di sociedad.
Mi ta spera cu mi yiunan lo no bira macaco di
; moda ni esclavo di luhoi...”
|
|
6 |
 |
“...i cu
boso derecho; pero no ocupa bo nunca cu lo-f
que' nan quier bisa i papia riba bo. Bo ta;
dono di bo mes i di bo placa. Bo ta gast ora ta.
necesario i bo n tin di complace cu ningun. Seal
homber, i no larga otro manda riba bo cu nan di- ;
ceres.
Acord, lo mi haci asina, conseheronan prm|
dente Bam mira awor, yuda mi organizae fiesta. |
luna aqui Juan ta quita foi pacus i mi ta bay
pone un negoshi p. Pues larga nos duna ocasion
di ofrece su amigonan un fiestari oia tur cos caba
l cuminza traha cu un sintf di 25 afa cu e ta bay |
cumpii i Den esai Juan ta drenta i Antonio ta bis :1
Juan, mi yiu, yega acerca; Luisa yama Ma-
tilde pa nos prepara e fiesta na debida orden. Papa <
ta bay celebra bo afa, Juan !
Qra tur tabata hunto, Antonio a puntra >
Quico nos por haci, un baile o un comeJ
mento ?...”
|
|
7 |
 |
“...pia padilanti
ppcq tem hiz p atras manera buricu cu ta tira co-
cin, pa fapa bira rond manera un trom cu ta
pone bo soda bo curpa mas tanto cu bo ta traha
bo oflcio cun na riscu di cohe un biento na bo
puimon adios te despues cu auto No. 111. Mi n
ta disgusta boso, pero un ehercicio di dien te pa sto-
ma ta mas probechoso cu di orea pa pia ! Aplauso
general bao di harimento sin stop.
Razon bo tin, Enrique, i bo deseo lo ta cum-
pli; pero lo mi cumpli di mi yiunan tambe cu un
baile cu sigur lo forma apetito pa bo comemento
Pero e gran quibramento di cabez ta invitacion.
Ouanto mvitado e sala aqui por carga?
Mi, ta calcula cu diez pareha por balia i un
diez mas xu no quier o no sa, mas o menos un
trinta mvitados, sin nan tin di balia riba otro manera
sardmchi! Juqn ta contesta.
. ~ Bueno, traha bo lista di invitados i Matilde
lo traha di dj i despues nos lo mira cual ta bini
acerca i cual ta queda af.
Mi yiunan, esayita un cos serio; nos a drenta
un epoca den bida cu nos mester saca...”
|
|
8 |
 |
“...25
flecciona boso bon, quende boso ta combida pa boso
n queda malo despues. Pa awor mi ta cld cu boso.
Larga asunto di bebida, i helado, ijs, na Enrique cu
mi su cuenta. Luisa traha lista di gasto pa un
bon mesa i bo chocolate, dushi, etc. cu mest
pasa!
'Papa a lubida principal cos; ^ cu qui clase di
msica nos ta balia ? Juan ta puntra.
Mi n sa ainda; qui bo ta opina, Matil-
de?
Ami ta quere, musik di cuerda ta me-
hor.
Caha di msica a bay for di moda caba i e ta
mucho popular.
Papa, larga esayi na mi encargo; mi tin di-
ferente amigo msico i sigur nan lo complace cu
mi i sin cobra nada.
Luisa a sinta tende e preparacion cu un atencion
especial. Loque el a dicidi ta, cuminza un confe-
rencia aparte cu Matilde, pa ten den camino df
virtud i aleh di e libertinahe cu riqueza i luho sa
hinca hende aden. El a lamta pa bay drumi i a
dirigi na Matilde asina:
Matildita, prom bo bay drumi, mi quier pa-
pia algo cu bo, bini den mama su cuarto un
rato.
Di ayi el a drenta su cuarto.
Mi quier cu...”
|
|
9 |
 |
“...bis:
Balentin, dispensa mi, ma drenta asina cansa,
cu mi no a ripara bo. Com ta ? Mi ta haya bo serio
awe. Biba bo f, homber! Com ta bay na Isla ?
Bo no a haya un mehor djop cu traha blequero
ainda ?
, Pues pa mi bisa Toni mi conciencia cld, mi
no a busca otro nunca; como ta mi oficio, mi tin,-
mas chns pa bay adilanti aden. I miV porgafia,
Mr. Hortly quid mi bon i ta gusta mi trabao. Como-:
yiu di Corsouw n sa haja bon puesto tantem tin
macamba o yiu di Suriname, ta pesayi mi n haya
un pull ainda. Pero mi, tin poco speranza den Mr.
Hortly, basta nan n quit manda Maracaibo.
Pa mi bisa bo cld, saca bo idea den haya*
mehor puesto. Di blequero bo n p bira chef nunca.
Pero mi yiu, pa haci quico ba scohe un oficio
fastioso asina ? Mi qui cu ta cos cu n ta na moda
mas. Caba mi cnoce hopi mucha spektakel cu ta
traha blequi. Mara bo por haya un otro cos di
haci!
E cos no a sinta Balentin bon, como e choque
di ayera den e cu Juan i Matilde a pon quere
mas tanto cu nan ta consider bato i for di...”
|
|
10 |
 |
“...den sala, Matilde n sa cu mi
taqui! El a drenta saluda tur i el a haya Matilde
ocupadisima cu su preparacion pa tur cos ta cla
tempran. Luisa arreglando bolo, letter, trt i un
cria ta yena candy i dushi na scotter di glas. Ya cr-
tinas di fiesta cu nan lazo di cinta rosado tabata anun-
cia fiesta. Antonio i Juan tabata yena bebida na garafe.
Bin yuda, Balentin, Juan ta grita.
No, Juan, mi tin trabao aqui pe Bini Ba-
lentin, Matilde ta contesta.
Yiu, ta qui trabao bo por tin pe ?
Mara lazo o traha rushi ? Balentin n conoce
e cosnan ayi! Antonio ta bisa.
Balentin a queda para sin s& quico haci. Den
esayi Enrique tambe a bin yuda....”
|
|
11 |
 |
“...46
T' m
Bon, qui bo ta dicidi ? Yuda mi cu mi weaonr Jf
nan di flor o yuda papa yena bebida ?.... Bo ntildJ
por responde berde, bam..I T Matilde ta coh nJ
na sa braza pone carga algun wea cu lelie pa pronk
den hukinan di cas riba nan pedestal. Dspues di
un rato un empleado di luz a bin aumenta claridad
cu 1 luz mas pa trece luho na fista. Asina nan
a sigui traha henter dia na drecha cas como su
manece ta fiesta. Ultimo hende cu a yega tabata
un mucha di winkel cu a trece fluz di Antonio i
-Juan. Masha strafio esaqui a queda com Enrique
no a larga cose un fluz nobo i el a risca puntr
si ta hoga e ta.
No, mi n cose ningun nobo, pasobra^mi tin
un fluz bon i nobo dos bez bisti. I como mi n ta
ricu, esayi mes ta bon/ Juan no a haci mas obser-
vacion. Balentin a tende asina, su corazon a dal
te den su boca, como e no por a larga cose un
nobo tampoco. Pero ta obligacion cu e meste ta
nobo? E quier a sa quico Matilde ta pensa di esayi,
e ta bay cu e poco usa mes i larga Matilde haci
su observacion...”
|
|
12 |
 |
“...dos a lamta bay regia cuenta.
Luego Antnio a bolbe den comedor cerca su
yiunan i ta bisa: Juan, awor fiesta a caba, bam
trata riba un negocio pa bo awor.
v Bo ta basta grandi caba i bo mest di un cos
di haci, una vez cu bo n quier a sina fishi nunca.
Qui negocio bo gusta mas ?
..Pues, loque ma desea semper ta un pacus;
coino mi tabata emplefi caba i mi tin un idea cuan-
tp mi por progresa si e ta bon surti.
Bueno, nos ta cuminza cu un chiquito ma-
nera nos por i segun bo traha cu sinti* lo e bay
adilanti. Ta basta traha haci otro ricu.
Un batimento na porta i Juan a abri pa un se-
nor bon bisti.
Bon dia, ta aqui Antonio ta biba?
Si seflor, mi tin honor di sa su nomber ?
Vicente Parol, amigo hieuw di Antonio.
T- Drenta sinta un rato, mi ta bay yam.
Pareuw Antonio a tende e nomber. el a ranca
bay den gadrey i a trece e seHor den sala.
Palante, Don Vicente, haci bo na cas, iel
g introduci na Enrique i e yiunan....”
|
|
13 |
 |
“...m
co ? No, rios ta mes hende cu nan i nos mest
trata di ta cmpletamente independiente di nan
opinion.
Esayi lo mi percura pa n socede; camina ta
combini mi, ayi tin negociono quere cn mi ta
ningun macaco. Otro cos, ayera nochi mi a sinti
Balentin masM serio, qui falt, bo n sa?
Wel, e dianan aqui e ta poco preocupa cu
un asunto serio. E tin idea di propone boi Luisa
pa sera compromiso pronto ; asina e ta mas sigur di
su amor cu Matilde.
Segun mi, e cos n tin tanto pura, una vez
ma consder cs di mucha te ainda; i Balentin
no por casa ainda, una vez cu e no tin un bon
trabao, pe cria ni su mama na un drecho.
Per e no a deelara boso francamente cu e ta
stima Matilde cu intencion di compromete mas pronto
posible ?
' Si, mi no por nenga, pero e dia tabataotro.
Awor ta Matilde mest sa. Ta diez siete afla s e
tin i mi n sa qui gran felicidad n tin ta sper.
-- Pa mi n tin mehor felicidad cu esun cu Ba-
lentin por dun; i si bo ta aprecia su comporta-
cion i bon caracter, yud pa haya un mehor...”
|
|
14 |
 |
“...entrega bo yiu den mhn di e langostanan, bist!
manera maniqui di moda, pasobra tur nan grandeza,
sabiduria i decencia ta p'afor.
Paden nan n bai nada, nan nsa traha i tur nan
siete sintir ta riba e dos cens i e casitanan cu bo
tin. I awor tur cos ta mengua segun propiedad ta
disminui., ,
No tene cuidao, Riki; mi qui a bisa bo cu
e senior cu a caba di sali a ofrece mi cumpra hen-
ter stock di un pacus chiquito na un prijs conve-
niente. Cu 5 mil florin mi por haci negocio i Juan
por cuminza busca su bida cun. Qui bo ta con-
seha mi?
Den asunto di stock bo ruman n taentreme-
t, ini n tin un idea di e malora ayi. Consulta cu
un hende di confianza, i cu no tin pacus, i lo bo
haya mehor idea pe senor ayi no lora bo abao.
Luisa a yama nan pa come i Enrique cu no ta-
batin mucho apetito a pidi Luisa aparta di dj te
atardi, como e ta bay traha riba algun muebles,
encarga cu urgencia E n queda bon foi ora cu el
a tende suerte di Balentin i aya den su winkel e...”
|
|
15 |
 |
“...silencio, cu el a vence e
bstapulo porfin cu ta conturba su negocio. Di un
rato Pedrito a sali i nan a sigui papia riba asun-
to di viahe.
Luisa a bay hay a Virginia ta sper den cushina
pa pidi trata pa Antonio warda dos dia mas pe.
Short Luisa, e ta sclama, tene eompasion cu
un pober mama biuda; ay, rAira qui trabao mi ta
pasa cu mi yiunan pa cria nan; ta duro pa mi ms-
t falta cu mi honor, mi ta traha duro pa mi n
tin di pidi yudanza di otro i falta cu su memoria.
Mi ta traha paga mi cas, pro e dianari aqui como
ini yiu menor tin cayentura, mi n por haci nada,
e pobercito ta yora i mi n por traha i mi mes
atendle. Papia cu Short Toni, pidi tene compa-
sion cu un pober viuda.
Virginia, pa cuminza no yama mi Short, pa-
sobra mi no ta ni lo mi no ta ni pa bo ni pa otro;
mi ta mi mes di costumbre i mi ta con ten to cu
Wiwi, manera tur hende sa yama mi. Mi mari no
a gana billete pa haci mi quere cu mi ta mas cu
otro. Pasabra un muher manera bo cu a perde su
esposo, iargando dos yiu chiquito sin...”
|
|
16 |
 |
“...for di Virginia i a sali pura pa su cas. Ayd
el a hinca su rodia dilanti un Sagrado Corazon cu
ta entrona den su cuarto i a pidiE pa cambia ca-
racter duro di su esposo, tene su yiunan den ca-
mina di virtud i haci cu nan placa sirbi mas bien
pa alivio di menesterosonan cu pa ch.upa nan san-
ger. El a priminti su Dios di haci tur su esfuerzo
pa stroba Antonio di alza e casnan di mas, como ya
a bira insoportable, imposible pa un pober biba ; nan,
cu ta stima nan deeencia i bon nomber i cu mester
traha cu sodor di nan frenta. Mientras e ta pidiendo
Dios, su esposo i yiunan ta gozando na Playa di
Aruba i no a queda un parti desconoci pa nan.
Gilberto a hunga un papel importante den e grupo,
como tur hende tabata tum pa enamorado di Ma-
tilde. Tur camina e tabata galantea cu ne, como
den hendenan di tono semper ta permiti tal 90s.
I tur e cosnan ayq Enrique mester a soporta na
promer ranan, luego el a corda riba un amigo bieuw
cu e tin i el a camna puntra te cu el a haya su cas....”
|
|
17 |
 |
“...89
cuminza duda den fieldad di Matilde su amor pa
Balentin i e ta ripara cu tanto Antonio i Juan ta mi-
ra e carinonan di Gilberto cu aprobacion.
Berdad, ta dificil pa un hoben pobre, sin mas
date cu su. oficio barata por pensa na sigui un a
mor cu a cambia di tono. Como e ta haci paven-
ce e obstaculonan na bista cu ta exigi den un ma-,
trimonio, quere decir traha muebles na moda, al-
quila un cas grandi i biba na e categoria cu e mo-
sa mest ta den ? Un matrimonio asina, unico mo-
do cu e por ta realiza ta si e mosa ta di acuerdo
pa baha den condicion di e hoben i nan biba sim-
ple i decente manera e por pa su ganamelito. En-
rique tabatin idea di haci algo pa su amigo, pero ya
el a sinti cu esayi lo duna mas mal resultado cu bon.
Pasobra nada iorza ta bon i un bida asirfa lo no
tin paz aden. Na ultimo ora di despedida el a con-
tra cu su hendenan na playa i nan a subi bordo.
Aya cada un a conta lo feliz cu nan a pasa i bon
moda di trata cu Arubianonan conoce. Un dos pito
mas cu a sigui...”
|
|
18 |
 |
“...95
go di confianza, pero mi asunto cu Matilde tabata
un asina delicado cu mi n tabata sabi com cuminza
cu n.'*
-~,Pues, mi quid regia tur e asunto awe mes i
mi quid pa bo ta hunto. Mi ta stima bo como mi
yiu i si ta para na mi poder so, Matilde n'por casa
cu dtro hende si n ta cu bo.
Masha tan to mi ta aprecia Wiwi su consider
racion pa mi, pero aunque mi ta stima Matilde como
mi prom amor, mi a bin comprende e dianan aqui,
cu ta bin tin masha obstaculo pa vence prom mi
por casa cu n.
V
traha ?
mest ?
Ta strafo, mi n ta mira ningun. Bo n ta
Bo n* ta comporta bo bon ? Ta quico mas
Wiwi su caracter ta asina sublime, cuWiWi
n ta quere cu tin mest di mas cos den inundo.
Ta pasobra Wiwi no a cambia di humildad na or-
gullo, manera otro sa cambia di pobreza na riqueza,
ta psayi Wiwi ta quere tur hende ta opina mes-
coS. Matilde antes, tern nos tur dos tabata yiu di
artesano, e tem e tabata mi pia pa casa, pero awor
cti tant e i -Juan a drenta den un bida nbo, unda
amigonan di tono a bin ranca...”
|
|
19 |
 |
“...n ta haci?
Claro, Antonio ta bisa Luisa un hoben
mest diberti T ya ora nan casa, nan conoce mundo
caba.
,,Ta facil pa quere asina/ Luisa ta contesta,
pro mescos ta un feit, cu bunco cu mala mana
n sa lag niinca. Quico lo ta di Gilbertq ora nan
ta casd, teniendo tur libertad di goza, bisti, una
vez Matilde tin algo pa gasta ?
Quico ta su oflcio ?
Oh, no, no quere mi tan soquete di larga
mi yiu casa cu hende por nada; no, anto bo n
conoc G-ilberto. N ta precies cu hende mest traha
oflcio pe biba; Gilberto ta traha cu cabez, e ta
haci negocio i mi conoce hende cu a bay mas
dilant cu nos cu negocio s, ta bibo e mest tfl.
Juan a conta mi di dj, cu tur ora e ta fia cerca
Juan, haci negocio gana doble, paga su debe i cu
interes acerca.
Enfin si e tin habilidad i e ta comport bon lo
mi yud i lo ,e prospera muy pronto. Otro cos,
mira pa mi den mi saco sushi di seman pasa, cu
bo no ta topa cu mi chec-boek, mi ta sinti su falta
ora di paga cualquier hende.;
Cumplf di ocho dia, Gilberto a haci su...”
|
|
20 |
 |
“...105
pues di a drenta el a tende cu 'Matilde tabatin do-
lor di cabez. Pero ta un galein cu el a traha pa
n tin mest di trece un prima di dj na compania
di G-ilberto. Luisa tin un ruman muher na qunucu cu
yama Angelina, mama di e prima cu a bishita
nan.
Ta hopi tem e n bini punda, aunque Luisa sa
manda un cos pa nan tur ora. Luisita e yama, pa
cario di su tia Luisa, su mama a yam asina.
Un rato prom Luisita a drenta i a haya Luisa i
Matilde den cuarto ta combersa. Matilde a salud
seco i mes ora el a pensa un manera pa Luisita n
presenta dilanti di G-ilberto. E no qui pa Gilberto
sa cu e tin un prima cunuquera i sobre esayi preto i
mal cabey. Pero tur hende no a nace cu e mes suerte ;
e pober ruman di Luisa a casa cu un hende preto,
pero honrado i te awe e ta yora su weso.
Pa evita e contra-tiempo Matilde a gana un dol
di cabez i a retir den gadrey. Di un rato cu Gil-
berto a drenta el a grita bonochi paden i Luisita
a strana di tende e boz ayi.
El a puntra su tia ta quen i Luisa a bin cont...”
|
|