1 |
 |
“...ta tres aria mas hoben i su manera semper jovial
i chistoso ta haci e representa menos di e 38 aa cu
el a caba di drenta. Unda cu el a pasa, e tin amigo
i si algun bez e por a hay den cualquier cuestion
improvisto ta debl na su caracter franco 1 e odio
pa adulacion. Su gremio, u ta di artesano, sem-
per el a aprecia i defende, i cuanto bez cu el por
a yuda un u otro cu su consehonan progresista el
a haci cu gusto. En cambio' e otro hero di nos
historia, Antonio, no tabata presente dia Dios a
parti e bon calidades. A
Egoista te den cabo, e ta biba semper aleja di su
i companero artesanos no, cu e ta desprecia nan, pero
ambiciona na busca tono" el ta prefera combersa
masque ta un dos minuto cu hende ans bao di
un forma servil, cu pasa, un rato divertido, cu un
franqueza cordial, hunto cu su co-artesanos den cual-
quier Beersalon o compania. Su fe grandi ta den
billete s f pasobra su sueno dorado ta bini na placa,...”
|
|
2 |
 |
“...inspector i hunto cu su yiunan i esposa nan
bin mira euanto e reforma a adelanta. Ya Matilde
i Juan ta cuminza figura nan, com alegre nan cas
lo bira i cu anochi den sala cu un vitrola, nan lo
pone bisinanan bato goza tambe, cu nan foxtrot,
two-steps, danzn etc. Cuanto bishita lo participa
de bez en cuando, den nan trit di helados i choco-
late sin conta e consideracion cu nan lo ta trata cu
n pa esnan cu ayera no a pensa mes siquiera cu
nan tabata existi. I vice-vers nan tambe por bi-
shita e parti di sociedad cu ta consider^, drentando
di mes den un otro categoria. Prom cu tres luna
un dozijn di cas tabata lamtd formando un hilera
cu ta tapa e bista mahos di e mondi nan tras.
Antonio a calcula su renta mensual pa 120 florin
na alquiler; pero necesidad di cas a pone cu cada
bez mas hen de ta bin busca un biba, un ta ofrece
12 florin, otro 15 florin. Su regia, awe luna, aw
placa, ta buta cu nan no por queda deb. Hente-
ramente cambia su cas di biba a queda; mahes-
tuosamente e ta alza cu...”
|
|
3 |
 |
“...elastic aden i e ta
rek cu pia ora ta balia aden.
Dios yuda e alma cu a manda busca e ma-,
lora di buki aqui pa bo. Un moda natural sin cos
di spectakel ta otro, pero bo no meste ta mara na
capricho ridiculo di moda.
Mama tin razon, pero corda cu ta den un
otro poca nos ta awor. Mama n po ninga cu
modanan di awor ta mucho mas sport. Mira mi
fluz por ehemplo; mama n ta haya cu e moda
americano di ballondjip i solapa largo aqui ta mu-
cho mas nechi, mas stail, mas chic cu esun di pa-
pa, sin splis patras ? i Juan ta drei mei su tata
i ta bisa: Corda qu tende mi....”
|
|
4 |
 |
“...bisti di hom- _
ber i Enrique ta dal un grit hari.
Tur ta drei mir i ta puntra ta quico.
Ta quico a pasa? Homber, mes ora^ cu ma
mira e moda aqui, ma figura mi com krepchi lo mi
sinti mi si mi dal un flus asina.
Ta manera bela di barco mi carson ta i mi pia-
nan un par di master.
Pero ta awor tio ta ripara esayi? Hopi dia ca-
ba mi tin un fluz asina, at aqui na mi curpa.
Por Dios, ta awor mi ta ripara. Mi n ta dis-
gusta bo, pero semper ma quer* cu ta uniforme
di chauffeur esayi ta, como mas parti ta us pa nan
biaha den nan auto!
Basta tio, larga mama cu mi nota loqu mes-
t pa dorna e tela cu ta cose e moda aqui i Ma-
tilde ta bira e blachinan padilanti atrobe. Ora En-
rique a mir; el a bisa poco serio:
Ta esaqui t moda, cu mi sobrina quier luci
su mes cu n aden ? E ta paree moda pa hende cu
a cumpra pafia scars i cu su cosed a cos mane-
ra pafia a yega i el a sigui cu Antonio cu a eo-
h na man bisando asina:...”
|
|
5 |
 |
“...su mayornan i comport
pa nan deseo ta cumpli'.
Den esayi Juan a bolbe i e coloquio amoroso, cu
ta e prom piedra pa construction di un bida nobo
tabata interrumpi pa sigui despues cu un fervor
serio i sincero. Asina cu Balentin tabata tratd cu
masha confianza na cas di Matilde.
Alafin despues di algun tem, Matilde cu tabata
respeta su mama mucho, a spirta Balentin cu e ta
participa su mama di nan amor. Conbenido Balen-
tin a queda i asina cu Luisa a haya sa i a queda
masM contento. Luisa di su parti a participa An-
tonio i asina henter cas a haya sA
Despues di a haya aprobacion di Anita, mama di
Balen tin, esaqui por a bishita cu mas libertad i tur...”
|
|
6 |
 |
“...tijera
di su sastre. Un corteabajo di verlak cu hilchi di
goma ta sostene e curpa delicado. mientras un ga-
roti parasol ta sosega ainda den s braza derecho.
[ Cu un aire femenil e hoben elegante a saca su ma-
no flni, dornd cu un renchi di brillante i a ofrec
Matilde.
__^Gilberto, mi ruman Matilde; Matilde, un amigo
S intimo di mi, G-ilberto Damon, Juan ta present.^
______ Mucho gusto, siwnpre na Srta. su orden!
Igualmente, Matilde ta contesta.
Despues nan a cay sinta i Juan a jama su mama
patras. Gilberto, un hoben encantador den su com-
' bersacion, a saca su cara cu frasenan potica te cu
[ Luisa a yega cu Juan. Luisa a queda sorprend di mira
e hoben i mas ainda ora e tipo a papia cu n
Mamachi, mi ta celebra e dia aqui di a co-
! noce mama di un amigo tan culto i di su distin*
\ guida hermana Matilde.
Luisa inclina su cabez ligeramente pa cortesia 1
a sinta hunto. Pero mes ora el a drai mira Ma-
tilde, luego Juan i a puntra nan :
Unda Balentin ta ? ,
Juan i Matilde tur dos a recorda...”
|
|
7 |
 |
“...56
fffl
f.yl
mento; Dios lo corda semper di e compasivo i
Luisa ta bay patras.
Esaqui si ta un cataclisma: asina si n por
sigui; mira un cos aqui, Pedrito,asunto di cas mes-
t ta regia desdi awor den mi cuarto cu mi tin pa
oficina, ba tende ?%
Muy bien, Toni, awor caba cu mi, pa mi
bay. Nan dos a lamta bay regia cuenta.
Luego Antnio a bolbe den comedor cerca su
yiunan i ta bisa: Juan, awor fiesta a caba, bam
trata riba un negocio pa bo awor.
v Bo ta basta grandi caba i bo mest di un cos
di haci, una vez cu bo n quier a sina fishi nunca.
Qui negocio bo gusta mas ?
..Pues, loque ma desea semper ta un pacus;
coino mi tabata emplefi caba i mi tin un idea cuan-
tp mi por progresa si e ta bon surti.
Bueno, nos ta cuminza cu un chiquito ma-
nera nos por i segun bo traha cu sinti* lo e bay
adilanti. Ta basta traha haci otro ricu.
Un batimento na porta i Juan a abri pa un se-
nor bon bisti.
Bon dia, ta aqui Antonio ta biba?
Si seflor, mi tin honor di sa su nomber ?
Vicente Parol, amigo hieuw...”
|
|
8 |
 |
“...57
Don Vicente ta paree un homber desconfi, 0
triminti; pasobra mes ora su wo wo tabatapasa di up
huki na otro mescos cu un searchlight.
Sefiora mes ta patras, semper ocupa cu que-
haceres di cas, pero mi cas ta di bo, bo mes s&,
n ta di aw nos conoce otro. Antonio a sigui bis.
Esayi nta di papia mes. Pero mitinasunto
serio cu lo interesa bo. *'
Na bo'orden, larga nos bam den ofleina. I
nan ta lamta. , \
Awor si, boso tata mest tene cuidao. E
hendenan ayi n sa mira hende cu dos cens. Ta
manera bo placa ta molestia nan, ta nan so mest
tin. I ta quen e meneer ayi, Juan ? bo conoce mas
aleuw ? Enrique a bisa.
No, pero e ta bisa cu ta amigo bieuw di
papa!
Amigo di papa ? Mi n ta quere cu m*a mira e
tipo ayi nunca ni aqui ni na winkel. Hm, camina
tin sucu ayi tin vruminga.
Su wowonan ta kinipi mucho, mi n ta gust ;
lo mi informa papa ta quen e ta i lo mi rai unbez
ta quico el a bin haci!
Dios sa ta cualquier negocio el a bin ofrece
papa. Matilde ta opina.
Den esayi nan a pasa hinca un...”
|
|
9 |
 |
“...76
ma bo i su condition di bida ta pon poco atras
quizas. Luisa ta observa.
Mama n p qui mi biba manera soeurden
combento pa su motibo. Mi corazon ta hoben ain-
da, mi qui goza di mundo poco mas i mi n por
yuda cu mi tin hopi nende na mi curpa.
Pero ta strana mi, Matilde, si bo ta stima
Balentin, n ta importa bo e hendenan na bo curpa.
Alomenos si e ta haci jalurs, ta pasobra e tasinti
cualquier indiferencia di bo parti. Enrique ta bisa.
I ami no ta quere cu lo dura mucho ainda pa
boso compromete. Luisa ta buta acerca.
Ami n sa, ta Maltilde su asunto. Mi n' ta
obliga mi yiu haci nada,\pa manan ta mi ta causa di
cualquier disgusto. Larga e pens bon prom.
Antonio dici.
Pues pa mi bisa francamente, mi n ta cu-
minza mara mi curpa ainda. Mi n tin pura di
casa, mi qui biba poco afla mas cerca papa i mama.
Con que sea, bo mest particip di bo biahe
i ofrec pe compana boso, asina hende sa haci.
Ta claro cu e pober n p dispone di e 25 florin
.asina facil manera boso por haci.
1 Masha bon,...”
|
|
10 |
 |
“...paga. Ocupa mi libiemente^i
lo mi ser un esclavo pa sirbi bo,
Dios libra, Virginia, lo bo no ser mi ca-
tibp nunca; loque mi ta ofrece bo ta mi deber;
nos n ta yiu di e mes. Dios cu a man da nos sti-
raa otro ? Bay lih, bay cuida bo yiunan, cu ma-
yan sigur lo recompensa bo pa loque awe bo ta
sufri pa nan. Ay.
E pober muher ta sali, contento di a topa un
alma, no solo compasiva sino earitativa tambe i
Luisa a queda mir cu pena te cu el a disparce
tras di e palonan grandi cu ta forma un mondi
patras- El a bolbe drenta den sala i a sinta bebe
poco t cu tabatin na mesa cla,
Bueno, Luisa, tur cos ta cla, ta bo s falta
pa bisa nos cu bo ta bay tambe. Masque bo ta
marea un poco, bo por compana nos, Antonio ta bis....”
|
|
11 |
 |
“...80
Luisa a pensa un rato i a dicidi di probecha
for di loque nan a ofrece. Masque e tabata pa bay
alafin, pa compana Matilde principalmente, e] a
quibra biahe pa haci un obra mas grandi.
'i~7',^ gusto di bay pa compana boso, pero
mi n ta bon ainda, mi cabez ta molestia mi; ma
como mi tin derecho riba mi biahe, quiere decir 25
florin i pa barata diez mas pa gasto, mi ta recla-
ma esayi na placa.
Claro, ta husto pa duna bo, bo parti di go-
zo; cumpra loque bo quid i si bo goza cu ne nos
tambe lo ta contento. Antonio ta contest.
,.Si, pero mi quid mi parti awe mes, pa bo
n lubida.
- Corriente, mi amor, at aqui, tuma! i e ta
saca un cheque di 35 florin pe larga cobra.
Gracias, pai, awor si, boso por bay c tur
libertad i Dios lo ta cu boso, el a tuma e pida
papel den su man i cu cuidao el a dobl i ward
den su cahita di placa. E pida simple papel ayi
cu ta sirbi pa uno goza un dia o dos, ta sirbi tambe
pa evita tristeza di otro, pa seca lagrima amarga
di uno cu pa falta di menos cantidad lo...”
|
|
12 |
 |
“...84
cu nos ta goza cun awor, cuanto desgraciado ma-
nera e muher aqui a quita pida pam foi nan boca
i nan yiunan pa acumula e cantidad cu a bini den
nos manor Ta un parti di nan sanger nos ta chupa
i nos no por tene compasion cu masque ta esun di
mas den* miseria cu a hinca nos den abundancia ?
No, un placa asina no por probecha nos, si nos trata
nos prohimo den miseria cu indiferencia.
El a yega cerca e yiu i a fula su pulso i cabez;
e pobercito su cayentura no a qufca ainda, pero e
ta menos, segun e mama. Virginiaja hiza su wowo
bana di l&grima i a weita Luisa, *como si fuera e
quid saca un secreto scondf den su corazon. Luisa
cu quier a consola i alegrd e pober a braz i a bis :
Virginia, mi ta sinti pa bo, como den bo
caso mi ta recorda uno cu a pasa cu mi mama,
tem mi tabata hobencito di 9 ana i mi otro ru-
man cinco. Te ainda mi tin e escena den mi bista
com mi mama sin amparo, viuda manera bo, mes-
ter a bende e ultimo i di mas apreciada prenda, cu
ta renchi di. matrimonio, pa nan...”
|
|
13 |
 |
“...pidiE pa cambia ca-
racter duro di su esposo, tene su yiunan den ca-
mina di virtud i haci cu nan placa sirbi mas bien
pa alivio di menesterosonan cu pa ch.upa nan san-
ger. El a priminti su Dios di haci tur su esfuerzo
pa stroba Antonio di alza e casnan di mas, como ya
a bira insoportable, imposible pa un pober biba ; nan,
cu ta stima nan deeencia i bon nomber i cu mester
traha cu sodor di nan frenta. Mientras e ta pidiendo
Dios, su esposo i yiunan ta gozando na Playa di
Aruba i no a queda un parti desconoci pa nan.
Gilberto a hunga un papel importante den e grupo,
como tur hende tabata tum pa enamorado di Ma-
tilde. Tur camina e tabata galantea cu ne, como
den hendenan di tono semper ta permiti tal 90s.
I tur e cosnan ayq Enrique mester a soporta na
promer ranan, luego el a corda riba un amigo bieuw
cu e tin i el a camna puntra te cu el a haya su cas....”
|
|
14 |
 |
“...mira qui libre i sin preocupacion in-
sensate e Arubianonan tabata biba. Aya n ta ma-
pera Corsouw cu su diez mil i mas stand di cate-
gory. Di un rato cu e tayi Alberto a informa di
e.bida sport di Corsouw.
, Bru, Corsouw ta mi lugd brde, pero nada
n ta sigui bon, pa feliz cu nan, principia. Figura
bo un isla chiquito asina, cu tin mas escala di ca-
-tegoria den dj cu tempo di siglo medio i feudal
nan. Nos tin crema di sciedad, cu ta parti den
tres pa nan cold. Mi n ta conta e blanconan, cu
segun nan nan n ta nos igual. Di nos cold bo ta
hay a un parti crema di coft, uno di chocolati i otro
crema di lechi cu cofi. Pero tur ta quere nan bian-
co manera lechi den nan idea. (Figura bo nan a bati-
bati forma un Tennis-Club. Ayi den tur e crema-
nan ta bay i nan por bira miembro, basta nan
ta ., . social.
Mest di sociabilidad pa sport tambe, o ta
dos mano i dos pia na bon estado ? Alberto -ta
puntra.
, Awor,, tasina a bira. Pero a socede algo
cu, a duel mi prom, pasobra ta mal hecho di e...”
|
|
15 |
 |
“...di e
relacion di Balentin i Matilde. ' >
Bueno Juan, larga nos tuma un ponche cre-
ma, mi n ta tufia bitter e dianan aqui!- i el a
pidi dos kelki di e bebida. Despues di un rato nan
a parti fr di otro, como Gilberto tabatin un asrK
to di bay regia i Juan a sigui pa su cas. Gilbert
su oflcio tabata pacotiyero, pero su tata ta pas al-
go pa luna pa su mantenecien. E ta yiu natural
di Don Pascual Damon, di cual e ta usa su ape-
llido ilegalmnte. Su mama ta na Puerto Cabeilo i
su tanta, banda di tata, tin e ta cria. Claro na
vez cu e n tin ningun gasto, e por bisti bon, ha-
ci formalidad tur camina. I tur hende cu ta bon
na curpa sa haya acohida semper. Pareuw Giibrto
a quita for di Juan, el a cuminza pensa den e mes
loque e ta prepara i rsultado qu por tin.
' Enfin malo-malo, n ta un mal idea di mi
parti. Si e galina morde, ma arma. Pero mi ta
corda com lo haci cu su mama cu ta loco cu o...”
|
|
16 |
 |
“...1 aunque
cu Tia Nicolina lo sinti mi falta, 1 ta muy c0^
tento si mi larga paranda poeo 1 pone mi bida na
^Alafin el a yega na unda e tin unasuntodire-
gla i nos ta perd di bista. Juan tambe tabata
pensa riba declaracion di Gilberto.
- Esaqui si ta un compromiso, ta com nosta
haci cu Balentin awor; mi n tin nada malo di
papia di dj, pero circunstancianan mprovistoabu
to cu cada uii di nos mest sigme rumbocu suerte
ta hiba nos. Ta daro cu awendia nos ta ^or
para i Matilde ta tan relaciona cu e Parti c?^si^
ra di pueblo, cu e ta pidi pa un mehor ho^e,n
sa cu n, alomenos cu ta presta mas. Nos P
drecha mundo, ya ta sina, tai laga sigui.
cos lo ta lubidd den dos o tres dia, una vez cu
Balentin mes ta cuminza comprende esayi caba
Pero mama! esayi si ta un cu lo no acep a
pa forza. Asina el a sigui pensa te ora el a yega
cas. El a drenta cu idea di combersa algo cu Ma-
tilde riba e asunto, pero el a haya un bishita
cas, cu e mest a larga esayi te despues Matilde
tabata tene un combersacion anima...”
|
|
17 |
 |
“...por a contesta nada otro sino :
^ I quico ba conteste ?
,.Pues__ mi n sa pero mi ta quere cu
mi ta stim i e ta baha su cabez.
- I quico bo ta opina, Antonio ? Luisa a
puntra.
Pues, mi n por bisa ainda; lo mi informa
prom di dj i despues e por haya mi aprobacion.
Pasobra te camina mi conoc, e ta tur na mi gusto.
Como amigo di Juan, e tambe por duna su opinion.
Wel papa, como e asunto ta asina serio, lo mi
haci mescos cu papa, larga nos informa di dje
prom.
Papa mester sa, cu ma informa di mi parti...”
|
|
18 |
 |
“...pensa, te mi tin di
gradici, cu a euminza bruha cabez di mi yiunan; i
awor el a busca un dote pa suamiga Alicia tambe,
despues di a sigura esun di dj. Dos bonita suegro
lo rni tin, un petirntre cabez bashi, orgulloso, i e
otro, coqueta cu lo caba Cu e dos cens cu Juan lo
haya, den un fregd di wowo. Esta mal cabez mi
tin, mi Dios! Mi qui troca nos posicion, cu es
bida di antes, pa mi no mira mi yiunan den boca
di e lobonan humano ayi. Como e no quier a
papia nada dilanti Gilberto, el a lamta bay patras.
Gilberto ya a custumbra cu su moda i el a guli tur
cos basta e casa.
Mi n bisa bo, Gilberto, pobrecita mama tin
duele pa nos bay lage! Juan dl.
Ta claro, Juan, ta mescos ta pasa cu etiadi
mi i aunque ta contentfsima cu Matilde.
Juan, larga tur cos na mi cuenta i lo mi papia
cu mama*. Matilde a agrega acerca. Como ta te
otro scman Juan ta pensa di hiba su hendenan ria
cas di Alicia, nan a larga e cos para, pa sigui su
manece cu mas calmo....”
|
|
19 |
 |
“...144
Hei, compre, paree ba lamta di mal draad
aw, ta com ba bini pura asina riba mi ?
Bo paree hende mand,!
No bini cu chanza, Gilberto; nos ta solucio-
nando un asunto serioaqui. Como joven soltero mi
a figura mi cu bo por tabata basta libre, pero yega
na puntra pa casa, teniendo un querida den cas cu
dos yiu, si, mi ta haya arriesga di bo parti.
Conque bo sabi anto, cu mi tin un querida 1
Perc siendo e tabatayi hopi prom cu mi a puntra,
ta claro cu ta un cambio mi quier haci den mi bida
cu mi ta larg pa mi trata di casa.
Bo n larg, ningun ora; ainda bo ta cu
n i alafn lo bo mest queda cu ne, pasobra bo
tin yiu cu ne, i bo deb casamento.
Bo mest puntra prom si ta conbini mi
queda cu ne; si mi tabata por, anto n tabatin
mest di mi puntra pa casa cu otro.
Mi idea ta, tuma mi yiunan i larga nan mama,
una vez ta imposible sigui cu es bida.
Si bo ta quere cu mi ruman lo sirbi pa
pone un mama sufri, na cual bo deb su honor,
bo ta mash quivoed. Si bo ta autor di su desgracia,
mi ruman no lo...”
|
|