1 |
 |
“...paquico Enrique nunca a pensa di
biba otro samina, siendo cu su amor fraternal a au-
menta cu dos sobrinos tambe pa stima hunto.
TJnico contrariedad cu nan sa topa, ta cu bida ta
caro i tabata dificil pa ahorra algo di importancia.
Antonio a pensa semper di manda su yiunan scool
di placa, pero cos no tabata asina bon di por a sigui
manda nan sin falta cu otro cos; nan a probecha
di nan scool di por nada sinembargo, Juan a haya
un empleo na pacus i pa su bon comportacion su
patron ta consider mcho. Asina cu Matilde a queda
compafla su mama i yud den trabao di cas. E ta
orgullo di su tata cu ta pensa cu duele caba, cu
quizas muy pronto destino lo ranca e gozo cu nan
ta disfruta di ta hunto cu n. Pasobra no ta strano
si ya cualquier bista amorosa no a provoca un sor-
presa den cara di Matilde. Su mama, modelo di
birtud, a percura sin tur trabao di cas, di cushina
te laba paHa.
Semper el a corda qui ayuda e tabata pa Antonio,
ora Antonio tabata malo, cu e mester a yuda tene
cas manera e tabata...”
|
|
2 |
 |
“...7
pa hiba nos den camina di felicidad berdadera o ta
conduci nos den e arena movediza di perdicion.
Cuanto tin cu ta emboracha tanto bao di aroma
di e nectar metdlica i ta perde e ultimo razgo di
sintiminto humano, e consideracion pa cu su pro-
ximo, poniendo nan mes den un condicion ridiculo
cu nan orgullo insensato.
Capitulo II.
flpmacion pa billete.
BBjh lilia momento di e suceso nos ta contra Enrique
JBSnJI ta bini di Otrabanda. Poco fastidioso i
desapunta el a queda, ora cu un crid di
AM cas di Sr. Pimenta a bis na porta, cu e
Sr. a sali un dia prom pa Coro i cu te aqui un luna
e ta bolbe. Esaqui si ta un cataclisma, e dici: Toni
ta sara sigur, si e tende cu e meneer aqui a bay.
E homber aqui ta tranca pa paga, i si sigui asina
e ta demand sigur dia e bini. Enfin pensando
unda otro e por bay cobra, como e tambe mester
di placa, el a tende brug pita, cu ta. e serial cu
esun cu tin por bien bay complace poco cu nan stoma.
Asina el a dicidi di sigui pa Punda. Yegando
cas el a drenta winkel...”
|
|
3 |
 |
“...nan bista den wowo di Antonio. Ni un pa-
labra por a sali pa puntra masaleuw. AlafinJuan
un hoben alto mescos cu su tata, a risca bis;a.- 'j
Papa, di berde? premio mayor? I ta canjl
to ? Ta cierto ?
Ni yiu, awe papa ta posede nada menos cu
20 mil dollar mericano. Luisa, quico bo ta pania ?
i Mathilde ?
Despues cu nan a calma poco di e golpi feliz e l
inespera Luisa a contesta:
Dis a corda di nos; na prom l|ga ns l
gradici E i pidiE guia nos pa nos gast na manera I
mas util posible, dispuesto semper pa corda de bez I
en cuando riba otronan cu ta sufri peor ainda cu 3
nos, un dos ora pasa. El a cera su man i a cu- I
minza reza un Nos Tata den su mes, cu e dos I
yiunan a imita cu emocion. Antonio mes a quedafl
babucd di a tende tal contesta cu e no a corda !
ariba prom. E ta di acuerdo pa gradici Dios, pero I
e asunto di cuminza yuda otro ta cay den su orea 1
manera un bom pa 'oula i destrui su tesoro. Cu un
aire di mofa el a contesta.
t.Ta bon, mi amor; ta claro, mester gradici
Dios, pero...”
|
|
4 |
 |
“...mehor cu e
premio, nos mester lubida riba dj i sigui manera
costumbre.
4 Nos no ta pasa decente, modestamente manera
un famia di artesano por bida ? Cuanto cos asina
nos ta falta, cu ta necesario pa nos ta feliz?...”
|
|
5 |
 |
“...15
cas aqui, na un manera adeeuado, cu ta exigi. Pero
mester traha un cushina mas grandi, pasobra mi
n p quier pa mi mai sigui huma su curpa mas
den e hoki chiquito ayi!
Natiiralmente, lo meste bini un cria pa yuda e
pober eu trabaonan di eas, Matilde tam be lo haya
poco mas libertad di troca su paria tempran, ^ cual-
quier amiga bon di dj o di Juan cu quier bishita
nan lo haya nan den un mehor cofidicion pa ricibi
nan. Resumida cuenta, mi ta bay pone nos cas
up to date! Pero e principal cos' cu nos mester re-
solve ta, cual ta e mehor negocio pa nos haci;
£ quico ta mehor speculation awendia ?
j,Segun mi opinion, papa larga traha poco
casita cu nos por alquila na 10 a 15 florin, n tin
mehor negocio ! Juan ta propone.
Loque ta muy util i necesario tambe ta un
bon reenbank grandi, cu nos por usa afor ora di
secura i cu pobernan por haya cumpra. Luisa ta
bisa.
_ Semper bo ta hinca pober denturcos. Nta
malo, pero. .... pero.... e hendenan ayi semper ta
gtroba negocio. 1 ' , %T$aj|i
Dios...”
|
|
6 |
 |
“...16
nos lo no probecha di e placa; despues cu Dios a
saca nos foi nan condicion di bida, nos no mester
primi nan. Recorda semper, cu nos tabata pober
i cu%nto bez bo mes no a yama mi atencion ora
nan tabata subi precio di awa den secura.
Nos mester por bende pa yuda nan i no pa pro-
voca mas sudor foi nan frenta.
Basta Luisa, basta predicashi. Mi nbisa cu
pobernan semper ta stroba negocio? Bueno, larga
esayi para; despues cu reenbak tacld cu awa aden
i si tin mest, nos lo bende na conciencia.
Dios n permiti mas secura na Corsouw, pa-
sobra den e casonan di miseria, hende bon ta bira
berdadero sanguiwela. Enrique dici.
Bueno Riki, never mind tur e cosnan ayi;
loque ta bo ta queda encarga cu winkel, pasobra
mi ta bay haya mi asina tanto meti den e asunto-
nan cu lo mi n tin tem ni pa drenta mi winkel.
Mi ta bay duna bo s/4 di ganashi i lj4 ta queda pa
gasto. Bo n ta contento ?
Gracias Antonio, semper mi a spera cu lo bo
protega mi. Pero den qui riqueza cu bo haya bo,
no lubida riba bo...”
|
|
7 |
 |
“...Matilde
lo traha di dj i despues nos lo mira cual ta bini
acerca i cual ta queda af.
Mi yiunan, esayita un cos serio; nos a drenta
un epoca den bida cu nos mester saca nos cara ma-
nera sociedad ta exigf. Ta claro cu ta diflcil invita
tur nos amigo conocirnan di ayera. Pasobraawen-
aia nan ta trata bo segun amistad cu bo tin. Re-...”
|
|
8 |
 |
“...a pi-
di e flgurin. Ta basta gracia di e tipo ayi. Mi
mester gradici cu un tarheta, qui bo di?
Mientras e ta papiando Luisa a drenta sala i a
informa e asunto. El a pensa un rato i a bisa :
Matilde, no gradici cu tarheta, larga esayi
pa nos, bo mayornan!
Masha bon, mama, larga nos lis.tr un rato
i nan ta abri i mira su modanan.
Ta net bon, larga mi gusta un moda pa mi
larga cose mi trahe di fiesta. Mi ta quere cu ya
ma haya un bon i el a indica su mama un tra-
he cu manga cortico i poco smal ria pia abao.
Esaqui ta un moda poco estravagante pa balia,
mi yiu, bo n por saca un paso den e saya smal aqui.
Pero ta moda, mama, qui mi qui haci;
abao na su stootican ta fia un elastic aden i e ta
rek cu pia ora ta balia aden.
Dios yuda e alma cu a manda busca e ma-,
lora di buki aqui pa bo. Un moda natural sin cos
di spectakel ta otro, pero bo no meste ta mara na
capricho ridiculo di moda.
Mama tin razon, pero corda cu ta den un
otro poca nos ta awor. Mama n po ninga cu
modanan di awor ta...”
|
|
9 |
 |
“...41
5 awe caba. Bam regia cuenta. Bo tin dos tres
cas nobo cu mi a caba di cumpra pa cobra, i e
ta sinta na mesita aparta cu Pedrito.
Pues, Toni mester sa, cu tin un tal Virgi-
nia cu semper ta tarda mi poco. Te aw e n pa-
ga mi ainda.
Ah, no, si e no paga, saqu; tin hopi hende
pa huur mi casnan. Cada bez nan ta bin ofrece mi
mas tanto. Bis mi ta dun 24 ora p paga o sali.r
Nan a sigui conta placa i Pedrito a haya e casnan
nobo pe cobra i cu nomber di nan inquilinos. Co-
mo Balentin ta biba den un di nan, el a sinti na
e momento poco soquete bao di nan bigta. Pero pa
Pedrito no bin eobr na cas, el bisa Toui lo si-
guiente :
Toni, como' mi ta inquilino nobo, mi quid
bin paga aqui mes, mi ta quere cu Toni lo n tin
nada contra.
Absolutamente cu no; pa bo mira mi n
. corda cu bo tambe ta biba den un di nan. Pero e
cas ayi n ta mucho chiquito pa boso ? N ta me-
hor bo tuma un di e otronan mas grandi ? Mi ta
pidi cualquier pa bo haya un mehor!
Dios libra! Mi n quid haci malo ni causa
| disgusto...”
|
|
10 |
 |
“...61
bo ta macho franco. Pero segun mi ta ripara ta,
diez un or -caba, mi ta sigui,rt i e ta lamta, pero
Luisa ta drenta sala i Antonio ta introduci na don
Vicente. Di un rato el a yama adios i a sali. An-
tonio a bay directamente den cuarto di Enrique.
Bru, bo ta sara mucho lih. Ta un bon ter-
cio esayi, bo sa ?
Antonio, pr^m observation cu mi quid ha-
ci bo ta esaqui. Paquico el a gafla Juan cu e ta
bo amigo bieuw ? Ta impqsible cu bo por tabata
su amfgo, una vez bo n ta di su categorfa. Ma
awor cu bo tin dos cens si, el a hira bo amigo,
pero no di bo persona, sino di bo placa. Paquico
bo ta larga e hendenan ayi tuma bo haci macacu,
pa nan explota bo ? Sigur ta negocio el a bin pro-
pone bo, no ?"
,,Mi ruman, bo ta desconfla hende mucho li-
h ; cu ta pa bo sol mi mester ta enemigo di tur
aristocrat, caba n mest ta asina. Bo n sa qui utilidad
amistad dje hendenan ayi por ta maiian pa bo.
Utilidad nada, sino un amenaza pa bo pro-
piedad. Nan ta fingi un amistad cu bo i luego ora
bo cay...”
|
|
11 |
 |
“...73
sa su carta pa sa su idea, aunque ta pa complace mi.
Curiosidad di muher a vence Matilde i el a tu-
ma e carta, habri i lez. Tabata un declaracion di
amor den un trmino muy emocionante riba un pa-
nel perfuma, cu un pensamiento pinta na huki ari-
Da di e carta.
Matilde a leza i bolbe leza i e astuta Alicia a co-
he un album di retratos i ta gana mira aden pa no
stroba Matilde di goza e carta.
Un ora un ora e ta vigila qui impresion e palabra-
nan ta haci den su cara ; alafln Matilde a dobla e carta
i a debolb Alicia. Prom e no tabata sa quico contesta,
pero Alicia a saqu for di su embarazo i a bis:
Mi n tin mester di sa ta quico, pero com ba
hay ?"
Pues pa mi bisa bo cla, mi qui cu n por
ta berde cu un hende por stima otro, manera ta
scirbf ayi den. Mi qui cu e ta exagera.
Mi ri ta quere; si bo weita qui preocupa G-il-
berto ta e dianan aquf, bo n ta duda den su pala-
branan. Antes cu e eonoce bo e tabata parandia; cu
nta pa Juan cu quier a conoce bail Vista Ale-
gre' lo e no a sali...”
|
|
12 |
 |
“...ro-
dia el a besa mano di su bienhechora; pero emo-
cron di Luisa tabata asina grandi cu el a ran ca su
mano for di Virginia i a sali pura pa su cas. Ayd
el a hinca su rodia dilanti un Sagrado Corazon cu
ta entrona den su cuarto i a pidiE pa cambia ca-
racter duro di su esposo, tene su yiunan den ca-
mina di virtud i haci cu nan placa sirbi mas bien
pa alivio di menesterosonan cu pa ch.upa nan san-
ger. El a priminti su Dios di haci tur su esfuerzo
pa stroba Antonio di alza e casnan di mas, como ya
a bira insoportable, imposible pa un pober biba ; nan,
cu ta stima nan deeencia i bon nomber i cu mester
traha cu sodor di nan frenta. Mientras e ta pidiendo
Dios, su esposo i yiunan ta gozando na Playa di
Aruba i no a queda un parti desconoci pa nan.
Gilberto a hunga un papel importante den e grupo,
como tur hende tabata tum pa enamorado di Ma-
tilde. Tur camina e tabata galantea cu ne, como
den hendenan di tono semper ta permiti tal 90s.
I tur e cosnan ayq Enrique mester a soporta na
promer ranan...”
|
|
13 |
 |
“...'87
whitenan di Corsouw'. -' Lugo ini a queda contehto,
como tin an palabra de a hierro mata a hierro
muere. .'v;i
Ta quico Riki, conta nos, aqui banda nos, n'
conoce e peste di haci grandi cu otro, aqui n .-fcin
Shon ni catibo. Conta nos.r '
ls ' Semper ma ga ba Arubianonani nos simptijco
i tratabi Bonerianonan. Pero larga mi sigui. Bo mes-
ter sa cu un estrarihero a larga un copa pa clubnan di
Tennis lucha p. Claro cu tur club lo mester tin
drcho di lucha p i hunga. Com cu ta, nan a
tene nos amigonan afor. Tin ta bisa cu ta pa esuri
cu tin e actual copa no perd, pero ami cumilen-
ga n' sa bira den mi boca papia soquetada, mi ta
bini af cu n, manera-su mama a pari At
compai, nan no qui p arisnan second hand subi
nan tereno, nan rio qui ningun contact, si nan
fanna por ta hunto, den nada.
. Nan cu tin e copa no quier mira ni un tiki ca-
chicachi cofi bruha den nan lechi. Alberto bo sa,
nos n por drecha mundo. Tin miles sociedad pa
nos ta unf manera ruman, ma tur tin esayi deh nan
prgama...”
|
|
14 |
 |
“...
Wel papa, como e asunto ta asina serio, lo mi
haci mescos cu papa, larga nos informa di dje
prom.
Papa mester sa, cu ma informa di mi parti...”
|
|
15 |
 |
“...128
sinta. Despues di a admira algun pieza di mue- j
bias el a bisa asina:
?>Tio, awor asina, tio tin di traha algun mue- j
ble mescos cu esaquinan pa mi!
Pa bo, Juan? pasiquico? Papa n tin basta 1
den cas caba ?
Bon, i si mi mes mest di nan ?*'
Bo ta pensa di pofte nan otro camina anto ?
Claro, un dia porfin mi nmest casa? O pa j
tio sa, mi tin idea di pone mi bida na un pard.
Enrique a queda mir poco strano, como e n pensa ]
es idea di Juan ainda.
I bo tio tin honor di sa ta cu quen ?
Pq.es cu ningun otro, sino un conoci di cas, j
Senorita Alicia Perez. Tio a topa cu ne diferente j
bez, si mi n* ta equivocd !|
Alicia Perez ? Ahan, si, mi conoc; i mama
sd caba ? Quico e ta opina ?
Mama ? Ah no, ta natural que mester tin
algo di papia contra, pero ta pasobra e pober ta j
stima nos asina tanto ||
Awor ta quica mi sobrino a bin haci, par-
ticipa mi o tuma mi conseho ?
Claro, tuma tio su conseho !
Pues, pa mi opinion, bo ta haci un mal pa-
pel. Mi no ta spera di molesti, si mi desconseha...”
|
|
16 |
 |
“...rond
bini cas i a sinta pensa com lo; e trata su anochi
riba asunto di Gilberto, i di Alicia tambe. Gilberto
a pasa dal un bon bitter doble pe n perde ani-
mo, una vez e sa, cuanto e mqst lucha pa vence
tur e pruebanan cu ta condon. Pa 7 or i mei tur ta-
bata presente den sala i como Alicia tabatin mester di
Gilberto i vis-d-vers tur dos tabatayi pa defende otro.
, Di un rato Antonio, como tata a uminza asina :
:Gilberto, segun nos ta informd, bo ta com1...”
|
|
17 |
 |
“...su dos yiunan for di tengla di
es sangruiwelanan.
i Antonio a bin comprende cu qui poco conside-
ration el a trata Balentin.
,,N ta posible pa munstra nos psame na Ba-
lentin, reconbce nos falta i regla es asunto di nobo ?
Bo ta quere cu e ta stim ainda, Luisa ? I Matilde,
bo ta stim ?
. -:..Si mi ta stim, papa? Ay mi tata, mi ta
stim sigur i awor mas cu nunca; na rodia lo mi
pidi pordon i su alma noble sol lo por lubida es
indiferente cu nos a itrat. Lo mi quibra mi orgul-
lo na su pia, cu mi a despreeia, aunque no na
mi sano huicio, pero den embriaguez di un afn
na tono, na un categoria falso. Awor mi ta com-
bence cu idea di ta mas cu otro ta corrumpi cora-
zon, di bende,, ta haci bo ciego i haci bo mira co-
per- quere ta oro. Pero un alma generosa manera
cti Balen tin, lo ta despuesto pa pordona mi. N ta
brde, mama?
Si mi yiu, considera tur e fracaso como obra
di Dios pa purba bo i luego purifica bo di e bicio
estpido di orgullo. Orgullo mester ta us& na in-
ters di bo honor i no pa...”
|
|
18 |
 |
“...m*n-
tle. Quico ta di dje ?
~ ),£y, mi amor, lubida e sombra cruel cu a
extingui e yama ardiente di nos amor, es hardinero
cu a sembra disgusto den nos alma; lubida e mal
espiritu cu a trata di aleha nos di nos amigonan
sincero awe su hazaflanan a caba di conftrma su
ideanan infausto i gracias na criterio sano di mi ma-
ma, cu te awor aqui mi a conserva mi pudorsin
un atomo di mancha alguno. Bo Matilde a peca di
a stima, pero s cu bista i corazon.
Bo arma tabata bo conducta i sin bo sa ba de-
saflle i vencle. Bisa mi e palabra anhelado, un
solo si di perdon, sino mi ta hura pa mi mama
cu mi stima tanto, cu harnas lo mi stima otro
atrobe!
Un si di perdon ? Acaso mi a stop di
stima bo ? Ta com mi por bolbe stima otro una
vez cu ta bo a inspira mi prom amor ?
A.riba, mi Tilda; mi amor, mi mes ta pertenece
bo i harnas lo nos separa di otro, ni den otra vida.
Ariba i e lamta Matilde cu ta yora amargamente.
-Seca e lagrimanan, mi no por mira bo yora
asina Juan i Anita mester a bira cara pa nan...”
|
|
19 |
 |
“...stulnan, pero te ainda e no a trece placa pa orde
nan. El a bolbe unbez i ta conta su tata 1 mama.
El a bati nos un cuba, manera Tio a pensa,
pero mi tin algo di dj potec den.mi cahadi 500 florin nos a haci pa haya nos
libra for dj lagar ayi! . ac;
Ta brde,' mehor t placa 1 no ta mi mes
papanan a perde. Dios n haci nada pa ma o.
Matilde ta bisa. ; _
Juan a bay informa tur camina pa Gilberto, peio
ningun hende n sa di dj. Su siguiente seman,
un senor cu ta bende prenda a bin informa pa, Juan
na su pacus i a puntr si Gilberto por a bende dos
renchi W. Cmo e n sa di dj ta dos tres dia,
I nan a bis informa cerca Juan.
-Caballero, Gilberto a ofrece mi cumpra nan,
mi no tabatin mester di nan, 1 el pidi mi ft 100
florin riba nan te ora luna caba. Si bo qui paga
| e hipoteca mi ta debolbe bo nan. Bo tin un recib
I cu el a ricibi nan ? . ____
Si senor...”
|
|