| 1 |
 |
“...9
. Alafm el a contesta Antonio di es manera:
i Antonio, mi ruman, mi ta felicita bo pa bo-
srlerte i mi ta contento cu Dios a corda di bo por-
ifi in. Pero mi no por larga di hala bo atencion riba
e fin absurdo, pa cual bo tabata desea e suma.
Prom bo corda riba sociedad, categoria i e res-
I peto flngi i tur e castillonan di aire, cu sa disparce
como huma, recorda bo situacion di un ora pasa
| i studia e modo cu bo por queda conserva e regalo-
cu suerte a toca bo, ,
Claro, Antonio ta contesta ta pesayi mes
f1 mi ta pensa com mi por hiba un mehor bida cu
I e placa i naturalmente den un mehor circulo di
j socidSid. ^
Ta bon cu cada un por subi, pero segun bo-
ll ta subi corda duna un mano na esun cu ta pasa trabao
pa subi bo tras 1
Bueno, Riki, never mind sobrd cos, ta ora di
j come, larga nos drenta cas pa mi por participa
I Luisa i su yiunan e bon noticia.
Nan dos a sali for di winkel i drenta cas pa ocu-
f pa nan puesto na mesa cu tabata buta caba. No
: a pasa 5 minuto cu tur tabata...”
|
|
| 2 |
 |
“...moda pa mi
larga cose mi trahe di fiesta. Mi ta quere cu ya
ma haya un bon i el a indica su mama un tra-
he cu manga cortico i poco smal ria pia abao.
Esaqui ta un moda poco estravagante pa balia,
mi yiu, bo n por saca un paso den e saya smal aqui.
Pero ta moda, mama, qui mi qui haci;
abao na su stootican ta fia un elastic aden i e ta
rek cu pia ora ta balia aden.
Dios yuda e alma cu a manda busca e ma-,
lora di buki aqui pa bo. Un moda natural sin cos
di spectakel ta otro, pero bo no meste ta mara na
capricho ridiculo di moda.
Mama tin razon, pero corda cu ta den un
otro poca nos ta awor. Mama n po ninga cu
modanan di awor ta mucho mas sport. Mira mi
fluz por ehemplo; mama n ta haya cu e moda
americano di ballondjip i solapa largo aqui ta mu-
cho mas nechi, mas stail, mas chic cu esun di pa-
pa, sin splis patras ? i Juan ta drei mei su tata
i ta bisa: Corda qu tende mi....”
|
|
| 3 |
 |
“...otro cu tabata bula p.
Matilde su moda a cuminza troca di lque e ta-
bata; enfin e tabata sinti bato, mei mei di eotro
bishitanan. *
Com mi ta haci, asina e tabata pensa pa mi
pasa manera costumbre ? Pa mi no ta menos, mi
mes t bisti mescos cu e tercionan cu ta bishita awor;
pero mi por ? Mi ganamento ta permiti mi ? Ma si
mi huzga bon, ta coi bobo. Quico mi tin cu ns
cu e otro tiponan. Basta. Matilde ta stima mi, ne-
ver mind; t mest qui mi; i su mama no ta sti-
ma mi ?
Pero pe ta sigur el a hala Matilde riba e asunto
un dia. ,
Matilde, mi qui cu bo no ta manera cos-
tumbre, awor cu tin tanto cara nobo aqui, mi qui
cu bo nta paga mucho atencion na mi.
Mi n ta paga atencion na bo? , .
Bo ta mash equivoc, Balcntin, nos ta mescos
cu otro ; quizas bo ta poco celoso; pero bo mest
dispensa mi tin bez, corda cu mi mest complace
tambe, masque ta pa urbanidad i cortesia na tene
compaia! Mi no por trata hendenan'serio tampoco!...”
|
|
| 4 |
 |
“...miV porgafia,
Mr. Hortly quid mi bon i ta gusta mi trabao. Como-:
yiu di Corsouw n sa haja bon puesto tantem tin
macamba o yiu di Suriname, ta pesayi mi n haya
un pull ainda. Pero mi, tin poco speranza den Mr.
Hortly, basta nan n quit manda Maracaibo.
Pa mi bisa bo cld, saca bo idea den haya*
mehor puesto. Di blequero bo n p bira chef nunca.
Pero mi yiu, pa haci quico ba scohe un oficio
fastioso asina ? Mi qui cu ta cos cu n ta na moda
mas. Caba mi cnoce hopi mucha spektakel cu ta
traha blequi. Mara bo por haya un otro cos di
haci!
E cos no a sinta Balentin bon, como e choque
di ayera den e cu Juan i Matilde a pon quere
mas tanto cu nan ta consider bato i for di tono
pa su oficio. Net e tabata bay respcnde algo, Juan
a drenta cu Pedrito.
Homber, ta com b'a tarda asina, ya ta dia...”
|
|
| 5 |
 |
“...tambe ta bay den sala, Matilde n sa cu mi
taqui! El a drenta saluda tur i el a haya Matilde
ocupadisima cu su preparacion pa tur cos ta cla
tempran. Luisa arreglando bolo, letter, trt i un
cria ta yena candy i dushi na scotter di glas. Ya cr-
tinas di fiesta cu nan lazo di cinta rosado tabata anun-
cia fiesta. Antonio i Juan tabata yena bebida na garafe.
Bin yuda, Balentin, Juan ta grita.
No, Juan, mi tin trabao aqui pe Bini Ba-
lentin, Matilde ta contesta.
Yiu, ta qui trabao bo por tin pe ?
Mara lazo o traha rushi ? Balentin n conoce
e cosnan ayi! Antonio ta bisa.
Balentin a queda para sin s& quico haci. Den
esayi Enrique tambe a bin yuda....”
|
|
| 6 |
 |
“...52
Matilde ca ba. Despues di a tuma e pastilla el a
gradici i a bay den gadrey cerca Ehrique.
Oh, bo tayi? Enrique a contr, miradio
ra mi ta rondia bo, hala acercq. Harry a pun tra
mi pa bo.
G-racias Harry, com ta? Danki Dios ma to-
pa cu boso.
Claro nos ta nos, ma sa cu lo bo n haya
b@ na bo lugd mei-mei di tanto hightone di awe
nochi.
Bo meS sa, Balentin, si n ta pa Riki cu a in-
vita mi, lo mi n ta haya papia cu bo awor aqui,
Harry, ta bisa.
Mi amigo, mi tampoco n ta haya mi bon
aqui den; figura bo, ora e tiponan ayi cuminza cu
nan poesla, mi mest queda malo den nan.
Nos tur tres ta di mes opinion; pero no o-
cupa boso cu otro su locura, laga cada quen haci
loque ta paree nan.
Bueno, larga nos bam cohe un cach, mi bo-
ca ta secu i Enrique ta lamta nan pa bay mesa.
E n forza Balentin como e labatin dolor di ca-
bez. Despues di un mei ora mas tur bishita ya a
bandona sala di fiesta, como a bira mitar di dos
caba. Balentin a bay prom, siendo e mest lamta
tempran pa bay isla. E no...”
|
|
| 7 |
 |
“...nos no quier stroba senora di bay
drumi. Buenas noches.
Luisa a sera porta i nan a bay.
Esaqui si ta un compromiso; mi n quid pe
muh ayi haya mal sanger pa mi. Pa mas mehor
ma trece Juan cas pa mustra cu mi ta cuid i
awor ta pasa cu ta mi ta sin bebe. Enfln ta
Juan mes lo drecha tur cos pa mi.
Mainta Luisa a duna Juan un scual i ni un pa-
labra e n responde contra.
Mi yiu, libra bo foi mal amigo ; corda bon cu
bo tin cu abri pacus tempran i si bo corre paran-
da, bo tin cu perde sono i bo ta hala un bicio riba
bo curpa. Tem bo tabatin Balentin s pa amigo,
bo tabata otro, pero awor bo n' ta tal Juan mas.
Te ainda mi ta amigo di Balentin, mama n
p papia asina; pero nos n p queda atras sin tin
amistad cu otro amigonan social tambe.
Si ta pa Balentin s ni mundo hende n ta conoce.
E ta bay Club San Hos i nos ta topa aya ban da,
pero e Club ayi a bira laf awor, muy poco bo ta
topa tercio ayi riba. ! -
wOtro cos, Juan, ta dos tres dia Balentin n
yega aqui banda, bo mest bay puntra pe, e p ta...”
|
|
| 8 |
 |
“...ecesidad di esayi
/ ora bo n qui queda atras den bida i cu e tambe
mest sali for di e modestia exagera, no a sirbi. I
mi ta sinti cu e cos ta preocup masM. Mama ta
na su partida i den tio cu ne, nan qui forza
papa pa nps copapromete pa caba. Pero ma sinti
cu mi ,ta perde hopi digoza, prom mi casa i papa
tampoco no a acepta ainda.
Gracias a Dios, bo n comete e vupa ayi.
Bo. ta quere un mucha cu ta presta, cu bon pre-
seiicia, bon cara majaera bo, cu e posicion cu bo
fa ocupa den sociedad, por bay mara bo caba cu
un blequero ? No quere cu mi ta falta cu ne, pero
cada hende ta bused un adelanto. Manan si bo ta casa
lo bo qui tin yiu pa bo ta quibra pefla den su cabei.
Mi conqc. aunque di aleuw, awendia tur cos ta
di riparable i. mas cold i cabei....”
|
|
| 9 |
 |
“...nende na mi curpa.
Pero ta strana mi, Matilde, si bo ta stima
Balentin, n ta importa bo e hendenan na bo curpa.
Alomenos si e ta haci jalurs, ta pasobra e tasinti
cualquier indiferencia di bo parti. Enrique ta bisa.
I ami no ta quere cu lo dura mucho ainda pa
boso compromete. Luisa ta buta acerca.
Ami n sa, ta Maltilde su asunto. Mi n' ta
obliga mi yiu haci nada,\pa manan ta mi ta causa di
cualquier disgusto. Larga e pens bon prom.
Antonio dici.
Pues pa mi bisa francamente, mi n ta cu-
minza mara mi curpa ainda. Mi n tin pura di
casa, mi qui biba poco afla mas cerca papa i mama.
Con que sea, bo mest particip di bo biahe
i ofrec pe compana boso, asina hende sa haci.
Ta claro cu e pober n p dispone di e 25 florin
.asina facil manera boso por haci.
1 Masha bon, mama, lo nos puntrh, Juan a bisa
despachadamante, ta cuquivapor hos ta bay, papa ?
Segun ma tende ( cu nan ta bay pidi pasa-
shi cu Merida.. Mi tin algun conoci Arubiano,
pero mi mest pensa prom unda nos l baha i lo
mi scirbi i anuncia...”
|
|
| 10 |
 |
“...be, e s no
sa yoga ay banda. Te mayan merdia lo mi bin
tende.com a para.",
-Ay Alicia, mi ta bay warda bo; pidi JDios
pa tur cos bay bon pa mi i el a compan te afor
na stupi. Un rato prom cu Alicia a yega, Buisa
a .sali pa cas di. Balen tin. El a haya Anita ta stripa
i Balen tin ta, leza.
Despues di a saluda. como costumbre el a cay
sinta banda di Balentin i a bis:
)Mi yiu, ta dos tres dia mi n. mira bo na cas.
Bo ta seriq cu nos; mi ta comprende cu lo tin
algo entre bo i Matilde, pero bo no a hala esayi
nunca na mi orea. Esayi ,ta falta di confianza,
permiti mi bisa bo.
Dios libra! Wiwi ta nico hende cu mi tin
tanto confianza den dj. Enrique tambe ta mi ami-...”
|
|
| 11 |
 |
“...*
101
cerca Alicia eu conoc mashd bon, i el a duna mi
tur bon recomendacion di dj, Matilda ta bisa.
I mi yiu a informa tambe di Alicia cerca
'otro? Pasobra si e ta bon, G-ilbertO por ta bon;
pero si su comportacion ta larga algo di desea, bo
ta haya su aliado mucho mas peor. Mi no conoc
drechi i awor a bira cu bo amiganan ta drenta i
ta cu bo sol nan sa conbersa i semper ma hala
bo atencion ariba. Tene cuidao, mi yiu, warda bo
amor pa bo felicidad i no malgasta e tesoro den
aventura vana. Corda cu bida di matrimonio n ta
wega di popchi; ta un camina largo cu nos mest
camna, i esayi ta depende di e amor cu a principi :
si bo n ta sigur den bo camina, bolbe atras, pa bo
n queda na mitar.
E palabranan di Luisa a forma un silencio strano,
ta manera e otronan tabata na duda di nan idea.
E mama no por a papia mucho, como e n tabatin
ningun na su fabor i Matilde a haya un forza caba
den Juan i nan tata. El a dicidi di bebe te ultimo
gota for di e caliz di amargura.
E tabatin un presentimiento...”
|
|
| 12 |
 |
“...un sentencia riba mi di mi desgracia.
El a puntra mama, si ta su yiu mi ta i luego el
a sigui cu papa riba asunto di bestia pa cum-
pra.
Pero su wowonari n tabata quita di mi cara ie
por a haci esayi como e tabata enfrente mi sintd.
Papa a puntr su nomber i el a duna Gilberto
Damon, hurfano di mama i tata. E homber tabata
entreten papa astutamente i su modo familiar i
chistoso a pone nos haya bon sanger p'e. El a
yama ay, dunando nos tur mano, pero ma sinti cu
el a primi di mi xpresamente. Mi a hala mi mano,
aunque cu papanan no a ripara. Mi tabata bobo i
mi n por a flgura mi su idea bon.
Pro ta manera mi tabata birando curioso pa sa
ta qieo e quid meen. El a sigui bini, prom tur
seman, luego tres bez pa seman, te alafin nos a bira.
familiar cu ne i mama tabatin duele di dj, paso-
bra e tabata hurfano. E sa conta mama cuanto .
falta e sa haya di un hende pa cuid i pe cuida
nan. Lo e casa, basta e haya un mucha mu her,
masque e ta pober, pero basta e ta decente i por
yuda ; su curpa.- Mi tabatin...”
|
|
| 13 |
 |
“...mescos cu Gilberto a haci cu otro e por
haci cu n. Ta na Pietermaai ma tende e ta frei,
n tal Matil de Salazar.
__^No, mama, Gilberto lo no a larga e sefiorita
sa nada di mi ; i awor mi ta comprende paquico
el a troca cas tan inespera foi den hanchi biento,
bin hinca mi den mndi aqui leuw foi mama su
cas i bista di hende. Mi n ta quere cu por tin
hende asina bobo di casa cu un mentiroso asina.
Pero lo mi informa mas aleuw i lo mi spierta es
inocehte den quiCo e ta bay hinca su curpa,.
Mi yiu, mara bo qui larga e bida ayi, i biiii
cerca hos; papa lo pordona bo, basta bo lubida i
bandona'Gilberto....”
|
|
| 14 |
 |
“...139
ta aai yiu i eii m!a tende e ta bay! casa c bo yim
Ta duel mi pa mi bisa bo, cu bo yiu lo no tin un
feliz matrimonio cu un yiu cu ta nenga su mama,
desconoce su existencia, pa nico motibo di orgullo.
Su tata i tia a trata di haci lubida mi i qulzas
nan a calmnia mi cu n. Asina cu Gilberto ta
menosprecia mi, pasobra mi ta un pober labadera,
i mi ta mara cabez. Awor cu mi ta malo, ma
scirbi pidi un yudanza di yiu pa su mama, i el
a cntesta mi cu e no tin mama. Ma bira un ame-
naza pa su porvenir, como su futura esposa ta di
posicion i categoria. E n ta manda nada i e ta
pidi mi lubida cu ma pon riba mundo. Pues pa
bien *di bo yiu, mi qui sia bo conoce caracter di
esun cu quier haci bo yiu feliz; huzga bo mes i
ser alerta.
Bo S. Servidora
Petra Alvares
E carta a sali cay foi mano di Matilde i el a
cuminza yora. El a reconoce dilanti su mama, cu
mhor el a sigui cu Balentin, cu aunque pobre i
simple, tabata decente i di bon caracter.
No duda, mama, si Gilberto ta asina, manera
ta resulta...”
|
|
| 15 |
 |
“... i quico bo ta papia di mi awor? Si
bo ta mal para, di mes mi tambe ta cay afor.
Bios larga Juan no a haya sa cu nos tabata frei
otro un tem, sino ora cu mi defende bo e ta quere
cu mi ta stima bo ainda. I si mi perd, te mescos
cu ta barco mi tabatin cu a naufraga.
Ta natural, cu nan por drecha situacion pa
nos, pero com nos ta haci tapa tur nos macanany
prom mi casa? Unico cos ta queda mi, ta pura
casamento pa otro luna mes. Di ayi tur loque cu
quter biiii, ,laga bini, Gilberto ta contesta.
Mara nos tur dos por casa mes dia! Alicia ta
bisa cu un Suspiro....”
|
|
| 16 |
 |
“...defende bo cu berdad na
bo fabor, anto lo bc tende di boca di Matilde mes loque
e ta dicidi.
Gilberto, bo n ta corda dia bo a hura mi
pa bo bida i morto di bo mama, cu tabata un ca-
lumnia ? Bo por a hura un cos asina riba morto
di bo mama, siendo e na bida ainda ? Ds crimen
bo a comete, di hura falso i dera bo mama na bida.
'Matilde, ta pesayi mes bo mest quere mi
huramento, pasobra mi a hura queriendo cu el a
muri. Si bo qui mi ta trece un certiflcacion di
tia cu el a haya es noticia. Ay, mara mi por hay
pe cohsola mi mei-mei di tanto enemigo. I e ta
saca su lenso i gana seca su wowonan.
Basta Gilberto, basta mentira. Si ta mi mest
dicidi e cuestion aqui, consider como caba, paso-
bra mi n ta caSa mas. Gilberto, bo ta libre i mi
tambe. Loque mi ta orgulloso cu n ta, cu mi por
hiza mi cara cu tur franqueza mira bo; bo no tin
nada di bisa mi, ni oculta pa mi. Unyiucunenga
su mama pa orgullo i der na bida, rechaza su supli-
ca di un limosna den miseria, pe no strob den un ne-
fgocio di...”
|
|