1 |
 |
“...doktrina di Iglesia i di derechonan di pueblo. Ta e korant ku hasta a publik tradukshon di ensklikanan sosial i direktivanan di Roma den asuntu sosial manera Rerum Novarum.
Pa hbennan i muchanan di skol tin tur sorto di organisashon religioso manera Kongregashi di la Birgen, Kruzada Eukarstiko i korant pa hbennan manera "Hou en Trouw", redakt pa frateman di Tilburg, na hulandes i na Thomascollege tabatin otro revista di frateman bon konos ku ta "Engelbewaarder".
Riba tereno kultural sigur Iglesia tabata hopi aktivo. Ademas di e korant i revistanan i otro tipo di organisashon, nos a konos na fin di aanan 20 e Teatro Brion, den "kur di obispu", m.o.m. kaminda awe tin e edifisio ku tabata kapl di suman di Martinusgesticht. Esaki obra di pader Koenen O.P., ku a interes pa buska fondo i realis e obra ak, ku a yuda hendenan pa ekspres nan mes den obranan teatral, tee reunion grandi etc. etc.
Lucha pa Papiamentu
Riba e trabou kultural sosial religioso nos lo bini bk despues. Un punto ku ta importante...”
|
|
2 |
 |
“...e fondo di asistensha den kaso di enfrmedat, o un ke otro kalamidat ta yuda hopi, pa saka famianan di problema, pasobra no tabatin ningn sorto di previshon sosial.
E situashon ta bai drechando pa pueblo finansieramente unabes ku tin industria petrolero i ekonomia ta haa un bida. E fondo "San Antonio" no por manten su mes pa muchu tempu i ta dispars.
Poko poko ideanan di Volksbond ta keda realis pa gran parti. No ta tur kos grandi ta kumins mesora. Ta hasi algn kos chikitu pa pueblo, ta tee velada (obra teatral, reunion i "show" manera nos ta bisa awe), ta traha riba elevashon di kultura (velada, korant i e banda Excelsior bou di guia di Constan Casiano) i ta sali na defensa di derechonan di pueblo. Informashon tantu lokal komo internashonal ta bira kos di tur dia i ta nan korant La Union ta inform pueblo. Mintrastantu ta trahando na plannan mas grandi: kas pa pueblo, skol di fishi i sindikalismo ya mas al dia i mas ekspand.
Na aa 1931 ta kumins definitivamente ku e prom skol di fishi na...”
|
|
3 |
 |
“...obrero industrial i ta sali dilanti na interes di mineronan. Awor, maske C.P.I.M. ta kontra ta bai logra tg algu pa e trahad. Tin diferente mitin prinsipalmente den bario di Suffisant, obreronan ta hopi rebelde. Ta buska kontakto i ta pidi yudansa di organisashon internashonal di petroleronan. Di hulanda ta bini sr. van Tilburg, mand pa e organisashon internashonal ak. Ta tee referndem i vrios reunion pbliko i ta lanta P.W.F.C.(Petroleum Workers Federation of Curaao). Ku esaki atrobe nos ta mira un paso gigantesko den direkshon di organisashon obrero na Krsou. E lucha tabata fuerte pero kompania mester a baha kabes i rekonos e sindikato nobo. E grupo tabata influensh (dirig tras di kortina?) pa Partido Democraat.
Partido Nashonal di su banda no kier sinta ketu i ta purba di tur manera di gana simpata di trahadnan petrolero i ta lanta C.E.B.O.W.A. (Christelijke Bond van Werknemers in de Aardoliesindustrie) ku nunka no ta logra aseptashon di parti di e obreronan ak.
Ta interesante kisas pa repas...”
|
|
4 |
 |
“...nunka a logra. Tempu di elekshon kos tabata brua formal. Pa e delaster elekshon na kua Partido Katliko (KVP) a tuma parti (1963) a yega momentu ku pueblo no tabata sa si e partido lo djin Partido Democraat si f no. No por yega na un desishon definitivo i pueblo a kaba di deskontrol, hopi hende a bira lomba pa partido. Ora ku despues e partido djin kompleto ku Partido Democraat tabata su morto den bista di pueblo. Un dirigente a deklar pblikamente durante un reunion di estudio na kua e tabata pertenes ku "mi a kere ku tabatin sikiera algun idealista mas den partido, pero awor si mi tambe ta bai buska pa mi mes". Lstima pero e tabatin rason mirando kon kosnan ta birando.
Mintras ku obispu Zeppenfeldt a deklar ku: p'e e partido katliko (KVP) ta e trabou esensial di Iglesia na Krsou, awor e vikario apostliko nobo mons. J.M. Holterman ta prohib e partido sigui usa e nmber katliko pasobra kasi henter pueblo ta katliko i no tin pakiko trese divishon den Iglesia pa motibu di poltika. Pueblo ta haa...”
|
|
5 |
 |
“...demostr su balor durante wlga. Bnt kristian pues ta hasi bon trabou, pero ta keda redus den kantidat di miembro. Su influensha sinembargo no ta keda den haf so. Sierto trabou manera atenshon pa habri un lokal riba waf pa atend hendenan ku haa aksidente i risib prom ouksilio, un lug desente pa kambia paa, oportunidat pa bebe awa na un manera humano etc.etc. kos chikitu pero ku ta duna hende su balor. Pero den sentido di akshon pa un C.A.O. ainda ta imposibel. E grupo ainda ta muchu chikitu. Sinembargo lo e tin un influensha grandi.
Credit Union
Un movementu ku a kobra basta forsa den poko tempu tabata sin duda credit unionnan di Krsou. Nos a mustra riba e prinsipio na Colon. Despues di un par di aa, bou di palu, no tabata e lug adeku mas. Hopi hende no por a djin. Ademas e sitio di Colon mes ta aleh hende. Mester a buska un otro salida.
Na aa 1958 na luna di yanari lo mester a tee na Krsou un reunion di Comishon di Caribe, bou di sekretario general sr. Beauregard. Ta saka un panflt ku e kabes:...”
|
|
6 |
 |
“...109
tur miembro di credit union a kumpra i diferente otro hende mas. Esaki a bira e manual di credit union te dia di awe.
Dia 9 di yanari di 1958 a hasi di Credit Union Colon, Credit Union Santa Famia, tres dia despues credit union Santa Ana pa trahad di haf a lanta. Esaki ta e prom dos Credit Unionnan ku a lanta na un manera mas formal.
Pa komprend balor di loke e movementu ak a trese den e temporada bru ak nos por duna un ehmpel masha elokuente: durante un reunion di komishon di krdito di un kooperativa, dos miembro ku tabata amigu ntes, pero ku despues, pa motibu ku kada un tabata di un otro partido, a keda aanan largu sin sikiera kuminda otro, awor nan ta sint den e mes komishon i tin di diskut problema di e hendenan ku nan mester yuda. Despues di tantsimo aa ata nan awor ta kombers manera nada no a pasa. Straesa pa e echo ak a pone ku nan a konta un saserdote e estupides di laga poltika drenta bida di hende asina. E mes grupo ak di miembro, tratando kaso di un fiansa ku nan mes nunka...”
|
|
7 |
 |
“...ku a inisia e movementu aki, ku e ta spera di mira su fruto den partido. E partido D.P. ta tene reunion i ta diskut pa mira kiko por hasi. Porfin nan lo bini ku un idea di "Volkskredietbank" pa kontrarest e influensha di credit unionnan. (Deklarashon di un sosio hopi li ku partido)
Notable ta ku ora bini for di hulanda un sr. Jacobsen, mand pa NW di Hulanda, pa yuda bntnan di Casa Sindical, e ta lansa e idea di kumins kontratashon di un C.A.O. pa trahad den haf. Jacobsen ta akud serka e animador di credit union i di Bnt Portada di un edishon di e manual di kristian i ta propon pa e dos gruponan
Credit Union. so sinta na mesa, esta U.S.H.P. (di D.P.)
i C.B.H. (independiente). Teniendo af Nationale Havenarbeiders Unie, ku tin e gran mayoria di trahad den haf afili, naturalmente e fli no por a sub. Tg esaki ta demostr e rekonosementu di e grupo di ni sikiera shen hende den haf di Krsou. Despues e mes Jacobsen aki ta skirbi un artkulo den e revista di ambtenarenbond, mustrando riba e peliger...”
|
|
8 |
 |
“...i ideanan deskonos den haf di Krsou. Ta eksig tur loke ta kondishonnan humano na trabou. Enfin un kantidat di kos e poko hendenan (m.o.m. 80) ta boga p'e.
E trahad no tin e edukashon sufisiente pa komprend e kosnan ak tampoko, klaramente ta keda manifest esaki ora ku un trahad di haf ta bisa ku "no tin mester di C.A.O. pasobra nan tin un kaba ant aprob pa gobirnu" (e kier a men ku nan tin statutonan aprob). Esaki ta e situashon di nos hendenan i e loke ku C.B.H. ta propon pa kibra i drecha. Ma ta sumamente difsil.
Un kambio den direktiva di C.B.H. ta pone, ku un di e revolushonarionan di prom ora H. (Bb) Rojer kier infiltr den direktiva di bnt. E ta buska un grupo di hende mas hben i nan ta present na reunion i kumins eksig di direktiva mas akshon, mas inisiativa enfin tur loke hbennan por eksig. Ta yega na pidi un kambio den direktiva i Rojer ta sali eleh komo presidnt, mintras ku hopi tempu a tee e mes Bb ak hasta fuera di bnt "pasobra e ta ¡responsabel" i awor ate sint pa dirig e mes...”
|
|
9 |
 |
“...yuda pa hende habri pa ideanan nobo. Tin otro problema di rden prktiko ku ta tee nan okup i e kos prinsipal ta e pida pan di kada dia, ku ta algu ku nan no ta mira tin relashon ku prktikanan religioso.
E seminario ku a lanta na aa 1955 pa forma nos mes hbennan pa karera eklesistiko no a duna muchu fruta, maske kon i kuantu a purba. Aki tambe e manera di pensa hulandes ta demostr di no ta adapt na mentalidat di hendenan di Krsou.
Diferensha denter di klero hulandes mes, ku ta e gran mayoria (apenas tin algn yu di tera) i mentalidat di esunnan di ntes i otro di despues di gera ku ideanan poko radikal, den bista di pueblo no ta kos ku e ta kustumbr ku ne.
Reunion di Credit Union den bario.
Pero a pesar di tur renovashon ku tin, e interes pa e bida normal di pueblo kasi no t'ei. Kursiyonan di Kristiandat, ku lo mester a hiba religion direktamente den bida di tur dia, komo fundeshi di un vishon nobo di bida humano, no tin e efekto ku a spera di dje.
Holterman a hasi tur su esfuerso, el a mira hopi...”
|
|
10 |
 |
“...hasi nan trabou manera ta di spera di nan, ant lo por a evit violensha i yega na un revolushon pasfiko i un kambio radikal sin kibra ni kima.
Pueblo di Krsou lo mester lanta di nobo, pero lo atend su nesesidatnan berdadero den futuro?
2. Aktornan riba esenario poltiko ta kambia, e mes presentashon ta sigui.
Poltikonan durante i djis despues di wlga i kimamentu di Willemstad, ta manera hendenan ku no ta kapas di komprend kiko a pasa. Tur kos tabata bou di kontrl semper i poder tabata apsoluto. E pueblo simpel, trankil semper a asept tur kos. Di unda e lantamentu ak a bini?
Ta buska kulpabel i ta Brown ku VITO ta esnan ku nan ta akus prom. No ta falta algn, ku ta tira kulpa riba movementu di credit union i sindikalismo kristian ku ta aktua (den pensamentu di diferente hende i hasta grupo) segn sistema "komunista". Ta e saserdote ku a papia dia 1 di mei den klup di Petroleronan na Suffisant a mustra ku e ta mira "vlam ta sali di Willemstad i sanger ta kore", t' a insit pueblo.
Di tur manera...”
|
|